Aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa. Juliusz Słowacki. W jaki sposób można rozwijać piękną wymowę?

Transkrypt

1 Aby język giętki powiedział wszystko, co pomyśli głowa Juliusz Słowacki W jaki sposób można rozwijać piękną wymowę? mgr Joanna Łojek

2 Sprawna i piękna wymowa pomaga osiągnąć sukces w wielu dziedzinach naszego życia. 1. Należy obserwować rozwój dziecka, w przypadku zauważenia odchyleń od normy należy skonsultować się ze specjalistą. Zazwyczaj zaleca on odpowiedni sposób postępowania. 2. Wczesna terapia eliminuje wadę wymowy, poprawia ogólne funkcjonowanie dziecka, m. in. kształci umiejętność wyrażania własnych myśli, bogaci słownictwo, doskonali pełny oddech, rozwija słuch mowny oraz słuch fonematyczny. Należy zadbać nie tylko o zapobieganie i korygowanie zaburzeń, ale również o piękną wymowę każdego ucznia. Jednym ze sposobów jest udział dziecka w różnych formach teatralnych, udział w konkursach recytatorskich, bogacenie słownictwa przez czytanie książek, słuchanie słuchowisk radiowych.

3 Podczas mówienia należy przykładać wagę do: wyrazistości wymowy, dobrej dykcji, właściwego przestankowania, odpowiedniego tempa mówienia, logicznego akcentowania, poprawnego frazowania, właściwej intonacji. Na poprawną wymowę składa się praca całego organizmu dziecka. Ważne jest jak dziecko oddycha, jaką postawę przyjmuje podczas mówienia, czy potrafi się rozluźnić i wykorzystać swoje możliwości. Ćwiczenia mają doprowadzić do świadomego operowania głosem jako środkiem wyrazu.

4 Ćwiczenia oddechowe Celem ćwiczeń oddechowych jest: pogłębienie oddechu wzmocnienie mięśni biorących udział w oddychaniu wyrobienie toru oddechu przeponowego odróżnienie fazy wdechu i wydechu wyrobienie umiejętności szybkiego, pełnego wdechu i wydłużonej fazy wydechowej dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi zsynchronizowanie pauz oddechowych z treścią wypowiedzi. Najkorzystniejsze dla płynnej, poprawnej wymowy jest ćwiczenie oddychania torem piersiowo-brzusznym. Ten sposób oddychania jest: głębszy i daje większy dopływ tlenu do organizmu trwa dłużej nie jest przyspieszony i nerwowy zmniejsza pobudzenie i objawy stresu.

5 Prawidłowy oddech podczas wypowiedzi to rytmiczny szybki wdech wykonany bez podnoszenia ramion i powolny, długi wydech, podczas którego odbywa się w wypowiedź. Dzieci, które mają kłopoty z prawidłowym gospodarowaniem powietrza: mówią niewyraźnie, nawet jeśli nie mają zaburzeń artykulacyjnych zacinają się przy mówieniu przerywają kwestie w najmniej spodziewanym momencie,,połykają końcówki wyrazów mówią za głośno lub zbyt cicho.

6 Ćwiczenia fonacyjne Mają na celu zniesienie napięcia mięśni krtani i gardła oraz doskonalenie miękkiego nastawienia głosu. Służą temu następujące ćwiczenia: mruczenie przy zamkniętych ustach wymawianie samogłosek w różnym tempie i na różnej wysokości, np. usypianie lali, echo, gama staranne wymawianie sylab powstałych z połączenia spółgłosek nosowych z samogłoskami, np. ma, me, mi długa fonacja głoski aaa, innych samogłosek i spółgłosek (mmm ) wybrzmiewanie połączonych samogłosek aou, aou wymawianie głoski a nisko i wysoko wymawianie coraz dłuższych zdań na jednym wydechu.

7 Ćwiczenia artykulacyjne Mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy. Powinny być wykonywane nie tylko przy korekcji zaburzeń mowy, ale także podczas ćwiczeń mających na celu poprawę wyrazistości i płynności mowy oraz w profilaktyce zaburzeń. Przykładowe ćwiczenia: warg - wykonywanie ruchów napinania i rozluźniania warg ( parskanie, gwizdanie), naprzemienne zagryzanie warg, minki; języka - kląskanie, oblizywanie warg; żuchwy - obniżanie żuchwy przy zamkniętych ustach, ruchy żuchwy na boki, wymawianie sylaby da, naśladowanie żucia gumy; podniebienia miękkiego - ziewanie, śmiech z otwartymi ustami, chrapanie na wdechu i wydechu.

8 Ćwiczenia artykulacyjne z elementami dykcji Narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, jak pianiści ćwiczą sprawność palców. Pracujemy nad tym, aby dykcja była: słyszalna (słyszalność to nośność, której osiągnięcie połączone jest z wytrzymałością) wyraźna (wyraźność to czystość, która jest wynikiem precyzyjnej artykulacji i staranności w mowie i czytaniu) giętka (giętkość wynika z dobrego wyćwiczenia aparatu mowy) melodyjna (melodyjność to poprawna intonacja i logiczne prowadzenie głosu).

9 Ćwiczenia logorytmiczne Głównym zadaniem logorytmiki jest usprawnianie słuchowe i ruchowe dzieci z zaburzeniami mowy. Metoda oparta jest na rytmie muzycznym i tekstach słownych. Są one zestrajane przez muzykę i łączone z ruchami całego ciała. Istnieje wiele zjawisk wspólnych dla muzyki i wypowiedzi: tempo rytm wysokość dźwięku artykulacja akcentowanie.

10 Różne sposoby doskonalenia wymowy Podczas zajęć koła teatralnego można stosować: ćwiczenia doskonalące sprawność warg, policzków, języka, podniebienia miękkiego, żuchwy stosowane w postępowaniu logopedycznym różnego rodzaju ćwiczenia oddechowe, fonacyjne ćwiczenia połączeń grup spółgłoskowych, np. kra, kre ćwiczenia dykcyjne z korkiem wprawki wokalne łamańce językowe improwizacje słowne, ruchowe elementy taneczne gry dramowe, inscenizacje animizacja pacynek, lalek.

11 TECHNIKI DYKCYJNE Wszystkie wyrazy wymawiaj powoli i bardzo wyraźnie. Patrz uważnie w lusterko i zwracaj szczególną uwagę na symetrię ust. Kiedy opanujesz nawet najtrudniejsze ćwiczenia, możesz sobie poćwiczyć ich interpretację: zdziw się, nakrzycz na kogoś, powiedz to wesoło, używając następujących zdań: Tolo ma samolot. Ala i Olo pojechali do Aten. Wpadł ptak w dół. Elegancki elektronik Emanuel Emski egzaminuje Edka elektryka. W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie. Trzmiel na trzosie w trzcinie siedzi, z trzmiela śmieją się sąsiedzi. Czy trzy, czy trzydzieści trzy, czy trzysta trzydzieści trzy? Nie marszcz czoła. Szkoda, że ze Szwecji. Drgawki kawki wśród trawki sprawką czkawki te drgawki. Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.

12 TECHNIKI DYKCYJNE cd. Włóż płaszcz w deszcz. W czasie suszy szosą Sasza sobie szybko szedł. Przeleciały trzy pstre przepiórzyce przez trzy pstre kamienice. Dromader z Durbanu turban pożarł panu. Satelita telekomunikacyjny. Oko obłoku na otoku. Ukoronowane korespondencją. Jedenastoletni katalizator. Stół z powyłamywanymi nogami. I cóż że ze Szwecji. Zmiażdż dżdżownicę. Jola lojalna, lojalna Jola, nielojalna Jola. Lulaj Jolu lalę. Pstry pstrąg pstryknął, drgnął, kaszlnął, parsknął i cierpliwie pełznął w płyciznę. Nieostrzyżony czmychnął w proso. Łucja grywała na bałałajce. Kura biała piała, kaczka czkawkę miała.

13 TECHNIKI DYKCYJNE cd. Kum wylazł na wierzchołek. Raz żabka z Rabki dostała sapki, bo zamiast butków nosi w deszcz klapki. Łucja grywała na bałałajce. Moje miłe małe, miłe moje małe, małe moje miłe, miłe małe moje, moje małe miłe, małe miłe moje. Szczepan Szczygieł Szczepan Szczygieł z Grzmiących Bystrzyc przed chrzcinami chciał się przystrzyc. Sam się strzyc nie przywykł wszakże, więc do szwagra wskoczył Szwagrze, Szwagrze, ostrzyż mnie choć krztynę, gdyż mam chrzciny za godzinę.

14

15

16

17

18 Bibliografia 1. Gloton R., Clero C. Twórcza aktywność dziecka, WSiP, Warszawa 1988r. 2. Michałowska D. Mówić wierszem, PWST, Kraków 1998r. 3. Taboryski W. ABC teatru przy kawie, COMUK, Warszawa 1987r. 4. Toczyska B. Kama makaka ma (wprawki dykcyjne), Uniwersytet Gdański, Zakład Logopedii, Gdańsk 1992r. 5. Walczak-Deleżyńska M.,,Aby język giętki. Wybór ćwiczeń artykulacyjnych od J. Tenner do B. Toczyskiej, PWST im. L. Solskiego, Wrocław 2001r. 6. Way B. Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1995r. 7. Wierzchowska B. Wymowa polska, PZWS Warszawa 1971r.