WPŁYW POLIELEKTROLITÖW NA PLONOWANIE I SKŁAD CHEMICZNY JĘCZMIENIA ORAZ NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY

Transkrypt

1 ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 2, S. 101 Ш, WARSZAWA 1985 ELIGIUSZ ROSZYK, BRONISŁAW GIEDROJĆ, STEFANIA ROSZYK, ZOFIA STROJEK WPŁYW POLIELEKTROLITÖW NA PLONOWANIE I SKŁAD CHEMICZNY JĘCZMIENIA ORAZ NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY Katedra Chemii Rolniczej, Katedra Gleboznawstwa Akademia Rolniczej w e Wrocławiu Odwadnianie ścieków po ich przefermentowaniu prowadzone jest w oczyszczalniach krajowych na poletkach filtracyjnych. Proces ten obarczony jest wielu niedogodnościami uniemożliwiającymi stosowanie go w dużych nowoczesnych oczyszczalniach. Spośród nich wymienić można: zajęcie dużej powierzchni pod poletka filtracyjne, uzależnienie procesu odwadniania osadów od warunków atmosferycznych, długi okres niezbędny do odpowiedniego osuszenia osadów, dochodzący niekiedy do trzech lat, trudności techniczne związane z usuwaniem osadu oraz regeneracją poletek. Coraz częściej więc w nowoczesnych oczyszczalniach odwadnianie osadów przeprowadza się za pomocą wirówek, pras filtracyjnych lub filtrów próżniowych, po uprzednim skoagulowaniu w nich części koloidalnych. Do początku lat siedemdziesiątych używano w tym celu wodorotlenku wapnia, soli żelazowych i glinowych, które w wielu oczyszczalniach zachodniej Europy ustąpiły miejsca syntetycznym, rozpuszczalnym w wodzie polimerom akrylamidowym [1, 2]. Ich stosowanie, w porównaniu z koagulentami nieorganicznymi, prowadzi do zmniejszenia objętości osadu dzięki łatwiejszemu jego odwodnieniu pod nieobecność kłaczków wodorotlenków metali, zatrzymujących w swej strukturze znaczne ilości wody. Wielkość dawek polielektrolitów zależna jest od rodzaju osadu i samego procesu odwodnienia, najczęściej waha się jednak w granicach od 1 do 6 kg na tonę powietrznie suchego osadu.

2 102 E. Roszyk i in. CEL I ZAKRES BADAŃ Przydatność polielektrolitów w procesie oczyszczania ścieków jest niekwestionowana; powstaje jednak pytanie, czy osady otrzymane na drodze koagulacji mogą być wykorzystane w nawożeniu gleb uprawnych, mając na uwadze ich ew entualny wpływ na niektóre właściwości fizyczne i chemiczne gleb oraz ilość i jakość plonów roślin uprawnych. W grę wchodzą oczywiście osady, których użycie do celów nawozowych nie dyskwalifikuje nadm ierna zawartość metali ciężkich. Badania własne przeprowadzono z trzema polielektrolitami: zetag 47, zetag 57 i praestol K-411, produkcji firmy Allied Colloids. LTD z Wielkiej Brytanii, używanymi w procesie oczyszczania w Centralnej Oczyszczalni Ścieków w Częstochowie l. Doświadczenie przeprowadzono w hali wegetacyjnej w wazonach typu Wagnera pojemności 15 kg, na glebie gliniastej średniej, słabo kwaśnej (ph w KCl 6,1), mało próchnicznej (0,97% С org.). Zawartość rozpuszczalnych form niektórych składników oznaczonych metodami przyjętym i w stacjach chemiczno-rolniczych wynosiła na 100 g gleby: P według Egnera-Riehma 9,2 mg, К według Egnera-Riehma 25,0 mg, Mg według Schachtschabela 13,5 mg, Cu według Westerhoffa 8,5 ppm, Zn według Rinkisa 15,4 ppm, Mn według Schachtschabela 51,0 ppm, Fe według Giedrojcia 130,0 ppm. Doświadczenia założono według schematu przedstawionego w tab. 1, mieszając glebę przed napełnieniem wazonów z odpowiednią ilością poli- i i ;n л Г w a z o n u :r I V y i- lis i r. fj o:' dry nu 6 t-j r from pot 2 Ci b o 1 a 1 К :r.: in ic J-. lin i сопч ^ triw C-- i'; bo :: r. r. i л - :.'o fu r t ilir..: i on 33,5 Jo, 5 70,4 :и '-г.у.с S'7, 2 57, 1 114,3 :;i у;.;,; + 2 s - t^ ^,1 51,2 1-1,3 + 5 г 4 J,1 49,5 9ti,6 NPK Li g + 2 ~eta , o 55,5 1J6.1 rifkmg setac-57 4 d f 6 52,9 101,5 ypkiig + 2 с praestol-:'.-4l 1 4'3,9 54, 3 103,2 NPKMg + 5 g praestol-k ,9 52,1 102,0 NIK - Lii) 2,2 3,1 3,3 elektrolitów w postaci roztworu wodnoalkoholowego oraz nawozów mineralnych w ilości: 0,5 g N w postaci NH4NO3 w roztworze wodnym na wazon, 0,5 g P w postaci stałego superfosfatu potrójnego, 0,8 g К w po 1 Autorzy składają podziękowanie Dyrekcji COS w Częstochowie za odstąpienie polielektrolitów do badań.

3 Wpływ elektrolitów na plon jęczmienia i glebę 103 staci KC1 w roztworze wodnym oraz 0,3 g Mg w postaci MgSO/Aw roztworze wodnym. Rośliną doświadczalną był jęczmień jary odmiany Diva, którego wschody były równomierne, a do końca fazy krzewienia nie obserwowano różnic w wyglądzie pomiędzy poszczególnymi kombinacjami nawozowymi. W fazie strzelania w źdźbło nastąpiło zróżnicowanie w zabarwieniu i wzroście roślin. Najwyższe i najintensywniej zielone były rośliny na kombinacji NPKMg; najgorzej prezentowały się rośliny na kombinacji kontrolnej nie nawożonej. Natomiast rośliny na kombinacjach z dodatkiem polielektrolitów, w porównaniu z NPKMg, odznaczały się jaśniejszą barwą i mniejszą ilością zielonej masy. Wpływ rodzaju polielektrolitu i wysokości dawki w tej fazie rozwojowej nie był widoczny. W fazie kłoszenia utrzymywały się opisane różnice, a ponadto dało się zaobserwować różnicujące działanie dawek polielektrolitów. Większe dawki tych związków powodowały zmniejszenie wysokości roślin i intensywności zielonego zabarwienia. W miarę upływu czasu różnice te jednak zatarły się i w fazie dojrzałości woskowej były już niewidoczne. Rośliny dojrzały jednocześnie na wszystkich kombinacjach, tak że ich sprzętu dokonano w tym samym terminie. Po sprzęcie z wazonów pobrano próbki gleby do badań właściwości chemicznych i fizycznych. WPŁYW POLIELEKTROLITÓW NA PLONY Plon ziarna i słomy jęczmienia potwierdza poczynione obserwacje w czasie trwania wegetacji (tab. 1). Istotnie najwyższy plon całkowity i plon ziarna uzyskano na kombinacji NPKMg, natomiast najniższy na kombinacji kontrolnej, bez nawożenia. Na wszystkich kombinacjach nawożonych polielektrolitam i stwierdzono istotne obniżenie plonu całkowitego (ziarna + słomy) w stosunku do plonu z kombinacji NPKMg średnio o 11%. Zwiększenie dawki polielektrolitów powodowało we wszystkich przypadkach tendencje do obniżki plonów ziarna (wyjątek stanowił praestol K-411) i słomy. Istotna jednak różnica w ystąpiła jedynie w plonie całkowitym w dawce 2 i 5 g polielektrolitu zetag 57. Spośród kombinacji nawożonych polielektrolitam i najniższy plon całkowity uzyskano z zetagiem 47, przy czym różnice te były istotne jedynie dla pojedynczej dawki między zetagiem 47 i 57, a przy zastosowaniu wyższej dawki między zetagiem 47 i praestolem K-411. Tak więc w ujemny sposób na plonowanie podziałał przede wszystkim zetag 57, a w dalszej kolejności tendencje takie ujawniły się dla zetagu 47 oraz praestolu K-411. Analiza chemiczna plonów wykazała (tab. 2 i 3), że najniższe zaw artości N,P i К występowały w roślinach pochodzących z kombinacji kon-

4 104 E. Roszyk i in. Zawartość a a kroelernentćw w zia rn ie jęczm ienia w procencie a.m. Content of macroelements in the barley g rain in par cent of dry m atter Tabela 2 Kombinacja N P К Mg Bez nawożenia - No f e r t il iz a t io n 1,28 0,42 0,65 0,09 NPKMg ,47 0,68 0,09 îvtkmg + 2 g ze tag ,42 0,63 0,09 NPKMg + 5 g zetag ,39 0,59 0,08 NPKMg + 2 g ze tag ,41 0,61 0,09 NPKMg + 5 g zetag-57 1,38 0,40 0,61 0,09 NPKMg + 2 g p rae sto l K-411 1,40 0,41 0,64 0,09 NPKMg + 5 g p rae sto l K-411 1,35 0,41 0,62 0,09 Zawartość makroelementów w słomie Jęczmienia w procencie s.m. Content of macroelements in the barley straw in per cent of dry m atter Tabela 3 Kombinacja К P к Mg Bez nawożenia - No f e r t il iz a t io n 0,85 0,08 2,75 0,06 NPKMg 1,20 0,06 3,40 0,06 NPKMg + 2 g zetag-47 0,59 0,09 3,02 0, Od NPKMg + 5 g zetag-47 1,01 0,10 3,03 0,06 NPKMg + 2 g zetag-57 0,58 0,07 3,15 0,06 NPKMg + 5 g zetag-57 0,36 0,08 3,29 0,06 NPKMg + 2 g p rae sto l K-411 1,02 0,10 3,14 NPKMg + 5 g p raesto l K-411 0,90 0,07 3,15 0,06 v-0 o o trolnej, najwyższe natomiast z kombinacji NPKMg. Zastosowanie polielektrolitów powodowało wyraźne obniżenie zawartości oznaczonych makroelementów, oprócz magnezu, tak w ziarnie, jak i słomie. Średnio w wartościach względnych było w ziarnie o 13% mniej azotu i fosforu oraz 11% potasu; natomiast w słomie o 20% mniej azotu i 8% mniej potasu. Zastosowane polielektrolity nie wpłynęły na zmianę zawartości magnezu w ziarnie i słomie oraz fosforu w słomie. Pobranie makroelementów przez części nadziemne jęczmienia było zróżnicowne (tab. 4). Dodatek do gleby polielektrolitów spowodował w porów naniu z kombinacją NPKMg obniżenie pobrania azotu o 35%-, fosforu o około 20%, potasu o 18% i magnezu o 13%. Szczególnie polielektrolit zetag 47 wpłynął wyraźnie hamująco na pobranie potasu przez jęczmień (tab. 5). Wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów dodanych do gleby było najwyższe na kombinacji NPKMg (tab. 5). Dodatek polielek-

5 Wpływ elektrolitów na plon jęczmienia i glebę 105 Pobranie makroelementów przez części nadziemne jęczm ienia w mg z wazonu Uptake of macroéléments by aboveground p a rts of barley p lan ts in mg from pot Tabela 4 Kombinacja N P К Kg Bez nawożenia - No f e r t il iz a t io n NPKMg NPKMg + 2 g zetag NPKMg + 5 g zetag NPKMg + 2 g zetag NPKMg + 5 g zetag NPKL g + 2 g p rae sto l K NPKMg + 5 g p rae sto l K T ri h e 1 a 5 Procentowi.* л'yr.orzvs tanie makr oelernentów prz->z Fcrcentual. u t iliz a t io n of стir-icroeàferr.tnts Ъу ;ęcz:?.if:i :Virl. y Kombin.-ic ja N P к * g NPKMg NPKMg -»-2 g zetag NPKMg + 5 g zetag NPKMg -»-2 g zetag NPKMg + 5 g zetag NPKMg + 2 g p rae sto l K NPKMg + 5 g p rae sto l K trolitów wyraźnie ograniczał wykorzystanie przede wszystkim azotu, a w nieco mniejszym stopniu pozostałych składników. Zwiększenie dawki polielektrolitów w większości przypadków powodowało gorsze wykorzystanie badanych makroskładników. WPŁYW POLIELEKTROLITÓW NA GLEBĘ Analiza gleby pobranej z wazonów po sprzęcie jęczmienia wykazała, źe jej ph mierzone w roztworze KC1 kształtowało się niezależnie od kombinacji nawozowej (tab. 6). Na podstawie wyników analiz chemicznych stwierdzono, że nawożenie gleby m akroelem entam i spowodowało wzrost zawartości form rozpuszczalnych fosforu, potasu i magnezu w porównaniu z kombinacją kontrolną. Nie zaobserwowano natom iast wpływu polielektrolitów na zróżnicowanie rozpuszczalności badanych składników. Podobnie zawartość form rozpuszczalnych manganu, miedzi i cynku była niezależna od kombinacji nawozowej.

6 106 E. Roszyk i in. Odczyn i r.r :r t h ea d i on ar. form sk biini к ów Гогшг» of r.u ü ri.-г: <-:rmowyc:. n -Libio Lom-.-nïJ i г. so il Kombinp.c ja гяr j 100 sr Be-/ n a w o ż o r i a - NTo for liii n ation IVP yjii 5,1 5, 0 4,9 1o,0 16,5 16,2 16, Лчг-'Л V, 1 4,3 5,0 16,5 16,0 IPY-f.r, + Г' У.--1 î I IPKI.'ig + 5 о pr-i«3tol K-411,, 1, 1 4,4 /,, y,0 5,0 17,0 17,5 Przebieg koagulacji wydzielonych f ra k c ji z gleby przy użyciu p o lio lo k tro litó w Coagulation course of d istin g u ish ed fra c tio n s from s o il with the use of p o ly e le c tro ly te 3 Celem przebadania w warunkach laboratoryjnych wpływu użytych do doświadczeń polielektrolitów wydzielono z gleby użytej do doświadczeń frakcje pyłowe, ilaste i ił koloidalny, które następnie potraktowano roztworami polielektrolitów o różnej koncentracji. Obserwowano szybkość przebiegu koagulacji cząstek glebowych oraz przebieg reakcji. Stwierdzono, że roztwory o koncentracji 0,01 i 0,005% działały szybko i powodowały całkowite wytrącenie części stałych niezależnie od średnicy cząstek (tab. 7). W yjątek stanowił roztwór praestolu, który co prawa b e 1 a 7 K oncentracja polie l e k tr o l i tu P o ly e le c tro ly te c oncentration % orodnica Diameter of f ra k c ji wi ram i przebieg koagulacji fractio n si iii mm and coagulation cours;0 0, I 0, 02 0,02! - 0, 002 poniżej С1,002 - be;lo.v 0.GD2 Z-47 Z-57 K-411 Z-47 Z-57 K-411 Z-47 Z-57 K-411 0, Г ł--t ,005 +f t- + < + t!- + t h HH- + r ь+,, * , T + Hh + f *- r + + f с 0 0 0, r m , r Z-47 - zetag-47 Z-57 - z e ta g -57 K p ra e s to l K-411 Przebieg koagulacji - Coagulation course: (-++ - s z v b K i - f a s t H+ p o v /o ln y - s l o w + - b a r d z o p o w o ln y - v e r y a lo w O - koagulacja całkow ita t o ta l coagulation 0 - k o a g u l a c j a n ific ajtk o'fliti n o n t o t a l c o a g u l a t i o n. - k o a g u l a c j a m in i m a ln a m i n i m. c o a g u l a t i o n

7 Fizyczne i wodne w ła ściw o ści gleb y po zastosow aniu p o lie le k t r o lit u w dośw iadczeniu wazonowym P h ysical and h y d ro lo g ica l p r o p e r tie s o f s o i l a fte r a p p lic a tio n o f p o ly e le c tr o ly te s in a pot experim ent Tabela 8 K om binacja T re atm en ts w łaściw a o p e c if ic G ęsto ść g/cm 3 D e n sity o b j ę t o ściow a bulk Pojemność wodna % W ater c a p a c ity k a p ila rn a polowa c a p i l l a r y f i e l d Z aw artość wody przy p? % Water c o n te n t a t pp Z ró żn ico w an ie porów wg <& jim D i f f e r e n t i a t i o n o f po res a c c o r d in g to 0 1,0 2,0 2,2 2,5 2,7 3,0 > ^ 3 P orow atość c a łk o w ita T o ta l p o r o s i t y % K o n tro ln a - bez new ożenia C o n tro l - no f e r t i l i z a t i o n 2,57 1,43 33,0 22,0 32,4 29,2 24,2 22,0 21,5 10,0 15,2 7,2 4,0 13,0 4 4,4 NPKMg 2,58 1,42 35,0 2 1,4 32,8 29,5 23,0 21,4 20,6 13,0 15,4 0,1 3,4 13,0 4 4,9 NPKMg + 1/Z-47 2,54 1,30 28,5 19,2 27,1 23,7 20,9 19,2 10,6 10,5 22,0 4,5 2,7 16,5 4 5,7 NPKMg + 2/Z -47 2,56 1,33 2 9,0 10,5 2 7,4 21,1 20,0 10,5 17,7 16,5 25,4 2,6 2,0 16,5 4 6,5 NPKMg + 1/Z -57 2,50 1,40 32,5 10,7 30,9 22,2 21,5 1ft, 7 10,1 16,5 23,5 3,5' 2,2 16,5 4 5,7 NPKMg + 2/Z -57 2,57 1,32 2 6,3 15,9 2 4,7 18,2 17,2 15,9 15,4 14,0 30,4 2,3 1,9 14,0 40,6 NPKMg + 1/K-Î11 2,59 1,50 31,5 18,0 2 9,7 20,6 19,6 10,0 17,4 15,5 21,5 2,6 2,5 15,5 42,1 NPKMg + 2/K-411 2,57 1,42 24,5 17,1 23,2 18,7 10,2 17,1 16,4 15,0 26,0 1,6 2,1 15,0 4 4,7

8 108 E. Roszyk i in. da działał szybko, lecz nie wytrącał w całości cząstek średnicy poniżej 0,002 mm. Roztwory badanych polielektrolitów bardziej rozcieńczone (0,0005 i 0,0001%) działały powoli i nie w ytrącały w całości części stałych obecnych w zawiesinach. Wytworzone galaretow ate żele były nietrw ałe i ulegały przy uwodnieniu rozpadowi. Zbadane niektóre fizyczne i wodne właściwości gleby po zastosowaniu różnych dawek polielektrolitów nie wykazały widocznego zróżnicowania gęstości właściwej i objętościowej. Największą pojemność wodną kapilarną i połową, stwierdzono w glebie kombinacji kontrolnej i nawożonej NPKMg. W przypadku zetagu 57 i praestolu K-411 wyższe ich dawki (5 g) powodowały widoczne zm niejszenie kapilarnej pojemności wodnej gleby w porównaniu z 2 g tych preparatów dodanymi na wazon (tab. 8). We wszystkich kombinacjach dodatek polielektrolitów obniżał połową pojemność wodną. Zróżnicowanie porowatości efektywnej w odniesieniu do obiektu kontrolnego najbardziej uwidoczniło się w ilości porów o 0 mniejszej niż 30 juin. Porowatość całkowita wahała się od 42,1% na dawce 2 g praestolu K-411 do 48,6% na dawce 5 g zetagu 57. Ogólnie między porównywanymi kombinacjami nawozowymi nie stwierdzono różnic w porowatości całkowitej gleby. Wpływ polielektrolitów spowodował w glebie zmniejszenie zaw artości gruzełków o średnicy powyżej 6 mm, niezależnie od rodzaju polielektrolitu i wysokości dawki, oraz zwiększenie ilości gruzełków w przedziale 1-2 mm średnicy. Nawożenie NPKMg bez elektrolitów wyraźnie obniżyło strukturę gleby zmniejszając zawartość gruzełków o średnicy poniżej 6 mm (tab. 9). Zawartość gruzełków w glebie i ich zróżnicowanie Contont of aggregates in s o il and th e ir d iff e re n tia tio n Tabela 9 Kombinacja Procentowa zawartość gruzełków o średnicy Per cent of aggregate o of rem in diameter D 21Ш 6-3 mm 3-2 mm 2-1 mm ^ 1 mm Г.е". nawożenia - Mo f e r t il is a t io n 30,9 13,7 9,4 15,7 26,1 :jpkmg 32,6 3,3 5,4 o,9 14,3 Vit iz te + 2 g zc taj-47 23,9 10,0 6,5 12,3 13,8!.TKMg + 'j t ' zotag-47 26,3 10,9 7,0 14,3 21,3. ipkkg + 2 g ze tag-37 14,9 14,3 8,2 16,1 24,3. JTKLIs + 5 g so tan-57 19, ,6 13, r 20,7 NPXLfig + 2 g praestol h-411 <- ;, 4 11,6 ß,5 21,3 29,8 SPSćg + 5 g prac и to! ; ^,2 11,9 7,8 17,1 24,9

9 Wpływ elektrolitów na plon jęczmienia i glebę 109 Procentowa wodoodporność gruzełków gleby po 3 min P ercentual water s ta b i li ty of aggregates a f te r 3 min Tabela 10 Kombinacja średnica gruzełków mm - Diameter of aggregates > Bez nawożenia - No f e r t il iz a t io n 5,8 5,5 4,6 3,0 NTKMg 6,0 5,5 5,0 4,0 NPKMg + 2 g zetag-47 5,7 6,2 5,9 4,4 NPKMg + 5 g zetag-47 6,4 6,2 4,2 5,8 NPKMg + 2 g zetag-57 5,9 5,9 4,5 4,7 NPKMg + 5 g zetag-57 6,6 6,6 4,6 4,7 NPKMg + 2 g p rae sto l K-411 5,9 5,7 5,3 5,5 NPKMg + 5 g p rae sto l K-411 5,9 5,9 5,8. 6,0 Nie stwierdzono jednoznacznego wpływu polielektrolitów na wodoodporność gruzełków po zakończonym doświadczeniu (tab. 10). Pewna ten dencja zwiększenia wodoodporności ujawniła się jedynie na obu dawkach praestolu K-411 w przedziale o średnicy gruzełków poniżej 3 mm. WNIOSKI Przeprowadzone badania wegetacyjne i laboratoryjne nad wpływem trzech polielektrolitów stosowanych do koagulacji zawiesin w ściekach pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków. 1. Użyte do doświadczeń polielektrolity spowodowały istotną zniżkę plonów ziarna i słomy jęczmienia (średnio o 1110/o), przy czym najbardziej ujemnie podziałał zetag 57, a w dalszej kolejności zetag 47 i praestol K Dodatek do gleby polielektrolitów spowodował obniżenie zaw artości N, P i К w ziarnie i słomie rośliny doświadczalnej, nie wpłynął natom iast na zawartość magnezu. 3. Wykorzystanie podanych w nawozach składników pokarmowych było największe na kombinacji NPKMg. Dodatek polielektrolitów ograniczał wykorzystanie przede wszystkim azotu, a następnie pozostałych makroskładników. 4. Analiza chemiczna gleby pobranej do wazonów po sprzęcie doświadczenia nie wykazała zróżnicowania odczynu i zawartości form rozpuszczalnych makroskładników: P, K, Mg, oraz wybranych mikroskładników: Mn, Cu i Zn. 5. Wyższe dawki polielektrolitów w płynęły na zmniejszenie pojemności wodnej gleby oraz zawartość w niej gruzełków o 0 powyżej 6 mm. Nie stwierdzono w pływu badanych preparatów na porowatość efektyw ną i wodoodporność gruzełków oraz inne fizyczne właściwości gleby.

10 110 E. Roszyk i in. LITERATURA [1] Charles worth B.R., Knott T.A., F o x R.A.: Effluent and Water. Treatment Journal, August, ] W h i te M.J.D., Baskerville R.C.: Journal Inst. W.P.C., 5(73), Wpłynęło do Redakcji 30.IX.1983 Э. РОЩЫК; Б. ГЕДРОЙЦЬ, С. РОЩЫК, 3. СТРОЕК ВЛИЯНИЕ ПОЛИЭЛЕКТРОЛИТОВ НА УРОЖАЙ И ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ ЯЧМЕНИЯ, А ТАКЖЕ НА НЕКОТОРЫЕ СВОЙСТВА ПОЧВЫ Кафедра агрохимии, Кафедра почвоведения Вроцлавской сельскохозяйственной академии Резюме В сосудном опыте исследовали влияние 3 полиэлектролитов: Зетаг-47, Зетаг-57 и Рре~ столь К-411, на величину и качество урожаев ячменя и на некоторые свойства почвы. Примененные дозы полиэлектролитов привели к снижению урожаев ячменя и сокращению содержания в растениях N, Р и К. Влияние полиэлектролитов на почву проявлялось в снижении влагоёмкости и содержания почвенных агрегатов. E. ROSZYK, В. GIEDROJĆ, S. ROSZYK, Z. STROJEK EFFECT OF POLYELECTROLYTES ON YIELDING AND CHEMICAL COMPOSITION OF BARLEY AS WELL AS ON SOME PROPERTIES OF SOIL Department of Agricultural Chemistry, Department of Soil Science, Agricultural University of Wrocław Summary In a pot experiment the effect of three polyelectrolytes : Zetag-47, Zetag-57 and Praestol K-411 on magnitude and quality of barley yields and on some properties of soil was investigated. The applied doses of polyelectrolytes led to a decrease of the barley yields and to a reduction of the N, P and К content in plants. The effects of polyelectrolytes on soil manifested itself in a reduction of water capacity and decrease o f the content of soil aggregates. Prof. dr hab. Eligiusz Roszyk Katedra Chemii Rolniczej AR Wroclaw, ul. Grunwaldzka 53