PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA POLSKIEGO

Transkrypt

1 ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZ CIA EGZAMINU! Miejsce na naklejk dysleksja MPO-R1_1P-091 PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA POLSKIEGO STYCZE ROK 2009 POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 180 minut Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron. Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Rozwi zania zada zamie w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy przekre l. 5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 6. Mo esz korzysta ze s ownika poprawnej polszczyzny i s ownika ortograficznego. Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma cznie 50 punktów Cz I 10 pkt Cz II 40 pkt yczymy powodzenia! Wype nia zdaj cy przed rozpocz ciem pracy PESEL ZDAJ CEGO KOD ZDAJ CEGO

2 2 Cz I rozumienie czytanego tekstu Przeczytaj uwa nie tekst, a nast pnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko w asnymi s owami chyba, ze w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jeste proszona/y. W zadaniu zamkni tym wybierz tylko jedn z zaproponowanych odpowiedzi. W J ZYKU JAK W DOMU 1. Zwykle, gdy chcemy kogo uroczy cie chwali, parafrazujemy s ynne powiedzenia Woltera: Gdyby Bóg nie istnia, nale a oby go wymy li. W przypadku Stanis awa Bara czaka powiedzenie takie nie ma najmniejszego sensu. Nikt bowiem, nawet sil c si bez miary, nie by by w stanie go wymy li. Nikomu nie przysz oby do g owy, e w jednej osobie mo e mieszka tyle ró nych postaci: pryncypialny krytyk literacki, pomys owy t umacz, poeta metafizyczny, przyjaciel teatru, profesor literatur s owia skich, przezabawny parodysta, przek adoznawca, polityczny dzia acz, przenikliwy eseista, a na dodatek cz owiek o ujmuj cej powierzchowno ci i go bim sercu (oczywi cie dopóty, dopóki kto nie przet umaczy czego lepiej od niego). 2. Gdyby wi c Bara czaka nie by o, to nikt by go nie wymy li i nasze ycie by sparafrazowa jego w asne zdanie o Mi oszu by oby znacznie atwiejsze: nie trzeba by by o raz po raz si przy lekturze jego tekstów gorzko przekonywa, e nie znamy j zyka, którym mówimy. 3. Nie ma bowiem co ukrywa. Bara czak naprawd wie o polszczy nie wszystko i, jak s dz, we wspó czesnej Polsce ma o kto mo e mu dorówna mia o ci jej u ywania. Jest to rzecz o tyle zdumiewaj ca, e Bara czak od wier wieku mieszka poza Polsk, nie maj c dost pu do jak to si powiada ywej mowy. Chirurgiczna precyzja, z jak Bara czak kraje cia o j zyka polskiego i mierzy jego wag, nie jest gwa tem na nim, lecz odwrotnie przywracaniem j zyka do ycia. To w a nie mo na powiedzie o Stanis awie Bara czaku, e od lat sprawuje piecz nad yciem j zyka polskiego: i jako poeta, i jako t umacz i wreszcie jako profesor literatury polskiej na Uniwersytecie Harvarda. 4. Powiada si cz sto, e poetycka polszczyzna rozpi ta jest mi dzy dwoma biegunami: mi dzy potoczno ci Bia oszewskiego (który raz tylko wybra si do Aaaameryki ) i hieratyczno ci Mi osza (który w Ameryce prze y wi ksz cz swojego ycia). Albo jest si po stronie Bia oszewskiego, albo po stronie Mi osza. Bara czak, wielbiciel obydwu, zdaje si we w asnej praktyce poetyckiej niweczy t opozycj : jego najwspanialsze wiersze zanurzaj si w polszczy nie potocznej, zgrzebnej, poddanej rytmowi codziennego do wiadczenia, ale jest to potoczno okie znana, wpisana w repertuar szlachetnych form, potoczno zaczarowana muzyk. Muzyk, której Bara czak jest tak wspania ym znawc, poczynaj c od opery barokowej przez pie romantyczn po klasyczny jazz, nie mówi c o uprawianych przez niego ochoczo takich gatunkach jak piosenka, aria czy serenada. Dla Stanis awa Bara czaka egzystencja ma charakter muzyczny, melos w jego wiecie poprzedza logos i polis. W jego wiecie piew dokonuje odwetu / na ma odusznym losie. 5. Ale odwetu na ma odusznym losie dokonuje tak e humor. Autor Widokówki z tego wiata i Chirurgicznej precyzji (za któr otrzyma nagrod Nike w roku 1999) jest te autorem Zwierz cej zajad o ci, Zupe nego zezwierz cenia, Geografio ów i Pegaza. Pegaz u Bara czaka staje d ba nieustannie, widz c, e potrafi on na przyk ad znale dwa rymy do nazwy miasta Tottenham. Na pierwszy z nich ( to ten cham ) potrafi wpa ka dy Polak, ale na fraz totem pcham, ju chyba tylko on. A dobrze wyczesanemu Pegazowi ameryka skiemu w osy staj d ba, gdy s yszy takie oto rymy: chrzcie Niech 'ci krzcie. Niezwykle rzadko si zdarza, eby poeta metafizyczny mia poczucie humoru. A nie zdarza si ju w ogóle, eby z poczucia humoru czyni spr yn swojej twórczo ci.

3 6. Kim wi c jest Stanis aw Bara czak? Co charakteryzuje najdok adniej jego dzia alno? Powiedzie, e Stanis aw Bara czak jest T umaczem, nawet naj wietniejszym, to da si z apa w pu apk tautologii. Gdyby powiedzie, e Bara czak jest Poet, to tak e oznacza oby prawi oczywisto ci. Gdybym jednak zdecydowa si wyda 9 z netto (10,98 z brutto) i ci gn bym z portalu ci ga.pl odpowiedni rozprawk, dowiedzieliby si Pa stwo (a i sam zainteresowany móg by by poruszony), e Stanis aw Bara czak to wzór wspó czesnego humanisty. Czy jednak przypadkiem w tej fabryce gotowych wzorów nie powsta o najtrafniejsze okre lenie, naj ci lej pasuj ce do Stanis awa Bara czaka? 7. S owo humanista u ywane jest coraz wstydliwiej, najcz ciej na oznaczenie postawy anachronicznej i zmarginalizowanej, oddalonej od naprawd wa nych spraw tego wiata rozstrzyganych pod dyktando polityków, ludzi mediów czy mened erów. Kiedy chc wi c powiedzie, e Stanis aw Bara czak nale y do najwspanialszych przedstawicieli wymieraj cego gatunku Humanistów, to chc tak e wszystkim przypomnie, kim humanista jest. Otó humanista nie jest kim, kto z konieczno ci zajmuje si naukami humanistycznymi, bo nie umie matematyki, lecz kim, kto przedmiotem swoich zatrudnie czyni to, co o naszym cz owiecze stwie rozstrzyga. Tym czym jest j zyk w swoich najrozmaitszych przejawach, zarówno w tych, które ods aniaj nasz wspania o, jak i w tych, które obna aj nasz nikczemno. Humanista to kto, kto mieszka w j zyku i wierzy, e to w a nie w jego domu przebywaj bogowie sprawuj cy piecz nad ludzk mow. Gdy jednak j zyk nasz oddaje si n dzy tego wiata, humanista Jednym tchem robi mu wymówki, albowiem wie, e to nies uszne. Humanista chroni nas przed be kotem, którym przemawia g upota. 8. Dlatego Bara czak humanista nie mieszka, jak zdaj si mniema ci, którzy nic o jego humanizmie nie wiedz, w Newtonville, podobnie jak chyba nigdy nie mieszka w Poznaniu. Bara czak mieszka w polszczy nie: tam jest jego dom prawdziwy i tam spotyka si, kiedy jest sam, z Kochanowskim, Mickiewiczem, Le mianem, Tuwimem, Herbertem, Mi oszem. Ale gdy tego nikt z nas nie widzi spotyka si w swojej bibliotece tak e z Szekspirem, Donnem, Keatsem, Hopkinsem, Emily Dickinson, Audenem, Brodskim czy Mandelsztamem. Wybrawszy j zyk polski za swój prawdziwy dom, postanowi go urz dzi wedle w asnej ale i dodajmy: naszej wygody. Na tym w a nie rzecz ujmuj c w najwi kszym skrócie polega jego teoria t umaczenia, w której mówi wyra nie, e w dobrym t umaczeniu nie liczy si adna abstrakcyjna wierno, tylko wygoda, z jak obcy tekst mo ci si w polszczy nie. Na tym polega te jego praca poety: nie na wyra aniu uczu, nie na opisywaniu wiata, lecz na nieustannym wypróbowywaniu j zyka i form, jakie on w swojej historii zd y w sobie nagromadzi. Bara czak mebluje swoje domostwo wed ug w asnych potrzeb. Miar jego wielko ci jest to, e my wszyscy uznajemy jego potrzeby za nasze w asne. Wszyscy siedzimy przy jego stole. 9. Jeden z najukocha szych poetów Bara czaka, Osip Mandelsztam, pisa o twórczo ci jako sp acaniu d ugu gospodarzowi tego wiata. Ka dy prawdziwy poeta, pisa Mandelsztam, jest wdzi cznym go ciem Boga. Podobnie i my wszyscy, czytelnicy i przyjaciele Stanis awa Bara czaka, czujemy si wdzi czni za to, e od lat mo emy metaforycznie i dos ownie go ci w jego domu. Tym domem jest gospodarstwo polskiej mowy, wy piewywanej i wy miewywanej przez Stanis awa Bara czaka Poet, T umacza, Profesora, s owem: Humanist. Za t hojn go cin bardzo Ci Staszku Drogi dzi kujemy! (Opracowano na podstawie: Micha Pawe Markowski Laudacja wyg oszona 14 listopada 2006r. na Harvard University z okazji przyznania Stanis awowi Bara czakowi doktoratu honoris causa Uniwersytetu Jagiello skiego. 3

4 4 Zadanie 1. (1 pkt) Dlaczego zacytowane przez autora powiedzenie Woltera w odniesieniu do Bara czaka nie ma najmniejszego sensu. Zadanie 2. (1 pkt) Z akapitu 1. wypisz trzy okre lenia b d ce ocen Bara czaka: Zadanie 3. (1 pkt) Pisz c o mistrzostwie Bara czka w pos ugiwaniu si polszczyzn, autor zwraca uwag na pewien paradoks. Jaki? Zadanie 4. (1 pkt) W jakim celu autor przywo a w tek cie postaci dwóch wielkich polskich poetów: Mirona Bia oszewskiego i Czes awa Mi osza? Zadanie 5. (1 pkt) O jakiej rzadkiej umiej tno ci Bara czaka pisze autor w akapicie 5.?

5 Zadanie 6. (1 pkt) Wyja nij my l: Humanista to kto, kto mieszka w j zyku.... Zadanie 7. (1 pkt) Zasad konstrukcyjn akapitu 8. autor uczyni dominacj jednego ze rodków artystycznych. Spo ród podanych ni ej wybierz w a ciwy. A. Kontrast. B. Hiperbola. C. Metafora. D. Symbol. Zadanie 8. (1 pkt) Jak funkcj pe ni wyliczenie po dwukropku w akapicie 3.? Zadanie 9. (2 pkt) Tekst Micha a Paw a Markowskiego jest laudacj, czyli mow pochwaln. Któr z zas ug Stanis awa Bara czaka autor wysuwa na plan pierwszy? Dlaczego? 5

6 6 Cz II pisanie w asnego tekstu w zwi zku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze ni dwie strony (oko o 250 s ów). Temat 1. Jak opisa muzyk? Dokonaj analizy porównawczej fragmentów powie ci Ch opi W adys awa Reymonta i Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej; zwró uwag na sposoby uj cia motywu muzyki i jego funkcje w utworach. W adys aw Stanis aw Reymont Ch opi (fragment) To i z nag a hukn li w instrumenty obertasa, e mróz przeszed ko ci, a Boryna do Jagny skoczy, przygarn j krzepko i z miejsca rymn takiego oberka, a dyle zaskowycza y, a on wia po izbie, zawraca, podkówkami trzaska, a przykl kaniem z nag a zawija, to trz chaj cy po izbie si nosi szeroko, od ciany do ciany, to przed muzyk piosneczki piewa, e mu po muzycku odkrzykali, i dalej hula siarczy cie i tan wiód zapami tale, bo za nim drugie pary j y si z kup wyrywa i przytupywa, piewa, ta cowa i co ten najwi kszy p d bra, e jakby sto wrzecion, pe nych ró nobarwnej we ny, wi o si po izbie z turkotem i okr ca o tak szybko, e ju adne oko nie rozezna o, gdzie ch op, gdzie kobieta; nic, ino jakby kto t cz rozsypa i bi w ni wichur, e gra a kolorami, mieni a si i wi a coraz pr dzej, w cieklej, zapami talej, a wiat a chwilami gas y od p du, noc ogarnia a taneczników, a tylko oknami la a si miesi czna po wiata rozpierzch, wietlist smug, iskrzy a si wrz cym srebrem wskró ciemno ci i wskró wiruj cej g stwy ludzkiej, co nap ywa a spienion, roz piewan fal [...]. I ta cowali!...owe krakowiaki, drygliwe, baraszkuj ce, ucinan, brz kliw nut i skokliwymi przy piewkami sadzone, jako te pasy nabijane, a pe ne miechów i swawoli; pe ne weselnej g d by i bujnej, mocnej, zuchowatej m odo ci i wraz pe ne figlów uciesznych, przegonów i waru krwie m odej kochania pragn cej. Hej!...Owe mazury, d ugie kiej miedze, roz o yste jako te grusze Ma kowe, huczne a szerokie niby te równie nieobj te, przyci kie a strzeliste, t skliwe a zuchwa e, posuwiste a gro ne, godne a zabijackie i nieust pliwe, jako te ch opy, co zwarci w kup niby w ten bór wynios y, run li w tan z pokrzykami i moc tak, e cho by w stu na tysi ce i, e cho by wiat ca y porwa, spra, stratowa, w drzazgi rozbi i na obcasach roznie, i samym przepa, a jeszcze tam i po mierci ta cowa, ho ubce bi i ostro, po mazursku pokrzykiwa : da dana!...owe obertasy, krótkie, rwane, zawrotne, w ciek e, oszala e, zawadiackie a rzewliwe, siarczyste a zadumane i aln nut przeplecione, warem krwie ognistej t tni ce a dobro ci pe ne i kochania, jako chmura gradowa z nag a spadaj ce, a pe ne g osów serdecznych, pe ne modrych patrza, wio nianych tchnie, woniej cych poszumów, okwietnych sadów; jako te pola o wio nie roz piewane, e i za przez miechy p ynie, i serce piewa rado ci, i dusza t skliwie rwie si za te roz ogi szerokie, za te lasy dalekie, we wiat wszystek idzie marz ca i oj da dana! przy piewuje. Takie to tany nieopowiedziane sz y za tanami. Bo tak ano ch opski naród si weseli w przygodny czas. W adys aw Stanis aw Reymont, Ch opi, Wroc aw 1999.

7 Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka (fragment) Zm ci y si my li. Li cie i woda zacz y szumie, wiat o ksi ycowe zabrz cza o jak struna e. Ró a ca a przemieni a si w s uch. D wi k wiat a coraz by wyra niejszy, chwyta a ju tonacje, rozró nia a klucze, rytm t tni w skroniach. Nuci a. Melodie stawa y si konkretne, zorkiestrowane coraz dok adniej, w ko cu utworzy y allegro non troppo z koncertu D-dur Brahmsa. [...] Tak, niczym innym nie by a pi kna noc, tylko koncertem D- dur Brahmsa. Ró a pr dko przesz a do salonu i zapaliwszy wiece wydoby a skrzypce z pud a. Na pulpicie roz o y a partytur. Gor czkowo podkr ci a ko ki, nastroi a instrument. [...] Zupe nie tak samo wyra nie jak szelest li ci za szyb, plusk sadzawki i szkliste dzwonienie ksi yca s ysza a wiolonczele, flety, altówki Brahmsowskiego koncertu. Wyczeka a, a rozwieje si akord tr bek Pierwsze takty skrzypcowego partu zad wi cza y blado, w palcach nie by o jeszcze ciep a, w piersi za wiele aru. Niebawem wszak e wyrówna si bieg krwi, [...] ramiona st a y na marmur, ki cie nabra y mi kko ci. [...] Palce sprawnie dzia a y, pasa skrzypcowy za pasa em pokrywa majaczenie oboju, fagotu, violi. Ró a nie czu a zwyk ej nie mia o ci wobec instrumentu; opór strun, w osia, drewniane przyd wi ki, niedo stwo mi ni przesta y istnie. Muzyka zdawa a si powstawa w sposób niematerialny, bez udzia u pracy, jedynie za przyczyn zachwytu. Wyzwolona z praw fizycznych, Ró a bez najmniejszego trudu przenika a wszystkie strefy i wszystkie uczucia: zarówno nieziemskie modlitwy, jak mi osne scherzanda. [...] Mi dzy domem a wiatem znik przedzia ksi ycowa noc roztopi a ludzi, sny, niebo i mury, tajemnica zmiesza a si z wiedz, na miejsce chaosu wesz a d wi czna, jedwabista pe nia. [...] Szeroko rozwar a oczy, spr y a znowu ramiona i nieugi ta, wietna run a w rytmy czardasza. Pierwszych kilka taktów, mimo podwójne nuty i szalone wzmo enie tempa, zap on o ywym, atwym ogniem, nierzeczywista orkiestra brzmia a spoi cie jak morze. Ró a poczu a zy w gardle, tak wiele ez, e krta ma o nie p ka a od ich nadmiaru. Spróbowa a westchn. Jednocze nie w melodii [...] co zazgrzyta o, obni y o si, co sk ama o. Pot zrosi czo o Ró y; szybko prze kn a zy, podci gn a intonacj... Kiedy wszak e pasa znowu rozb ysn czysto ci, us ysza a rzecz straszn : wiolonczele, flety, viole odp ywa y w dal, zostawiaj c j za sob. cisn a wargi, nadludzkim wysi kiem pchn a w przód, przy pieszy a nutki trzy razy wi zane Ju, ju mia a dogoni tutti. Wtem huk bolesny og uszy j i zam ci. Co to? struchla a. Ach, nic! to serce pieszy. Odzyska a otuch, przyda a mocy lewemu ramieniu, smyczek zamigota w oktawach. Ca dusz wychyli a si poza siebie ku nikn cej harmonii, szum krwi stawa si jednak g o niejszy ni melodia, nie odró nia a ju instrumentów, wyrwa w rytmie zia a coraz okropniejsza pustk. Ró a opu ci a r ce. Siad a nogi dr a y. Rzuci a smyczek... Ksi ycowa orkiestra pod batut Brahmsa gra a dalej. Tylko na miejscu pie ni skrzypiec wyst pi a cisza czarna jak zaskórna woda. Jeszcze tu i owdzie b yska refleks sola cisza przecie czyni a si coraz g bsza, szersza i poch ania a reszt wibracji. Z wolna milk y tak e widmowe instrumenty. Po jednemu wsi ka y w pró ni... Chaos bezd wi czny pokry wreszcie harmoni. Ró a ka a: To przeze mnie, przeze mnie. Ja zniszczy am wszystko! Ja, pod a, przez swoje niedo stwo zgubi am pi kno tej nocy. Maria Kuncewiczowa, Cudzoziemka, Warszawa

8 8 Temat 2. Analizuj c i interpretuj c wiersze W Weronie Cypriana Norwida i Kochankowie z ulicy Kamiennej Agnieszki Osieckiej, porównaj kreacje wiata przedstawionego w obu tekstach. Cyprian Kamil Norwid W Weronie 1. Nad Kapuletich i Montekich domem, Sp ukane deszczem, poruszone gromem, agodne oko b kitu 2. Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów, Na rozwalone bramy do ogrodów, I gwiazd zrzuca ze szczytu 3. Cyprysy mówi, e to dla Julietty, e dla Romea, ta za znad planety Spada i groby przecieka; 4. A ludzie mówi, i mówi uczenie, e to nie zy s, ale e kamienie, I e nikt na nie nie czeka! Cyprian Kamil Norwid, W Weronie, w: Wiersze polskie, Wydawnictwo ódzkie, Agnieszka Osiecka Kochankowie z ulicy Kamiennej Oczy maj niebieskie i siwe, dwuz otówki w kieszeniach na kino, ywi si chlebem i piwem, marzn im r ce zim : Kochankowie z ulicy Kamiennej pier cionków, kwiatów nie daj. Kochankowie z ulicy Kamiennej wcale Szekspira nie znaj. Kochankowie z ulicy Kamiennej. Wieczorami na schodach i w bramach, dotykaj si r ce spierzchni te, trwaj tak czasem a do rana, kiecki s stare i zmi te. Kochankowie z ulicy Kamiennej tramwajem je d w podró e. Kochankowie z ulicy Kamiennej boj si gliny i stró a. Kochankowie z ulicy Kamiennej. A dnia pewnego bior pochodnie, w pochód ruszaj, brzydcy i g odni. "Chcemy Romea wrzeszcz dziewczyny my na Kamienn ju nie wrócimy". "My chcemy Julii dr si ch opaki dajcie nam Juli zbiry, ajdaki". Id i szumi, id i krzycz, amor szmaciany p ynie ulic Potem znów cicho, potem znów ciemno, potem wracaj znów na Kamienn. (Na podstawie: Agnieszka Osiecka, Piosenki VIII,

9 WYPRACOWANIE na temat nr... 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 BRUDNOPIS (nie podlega ocenie) 15