Fonoskopia. Wykład 4

Transkrypt

1 Fonoskopia Wykład 4

2 Fonoskopia (z gr. phone dźwięk, skopeo patrzę) technika śledcza mająca na celu zbadanie autentyczności nagrania, odtworzenie i spisanie treści rozmowy, identyfikację mówcy na podstawie analizy mowy. Do jej zadań należy także korekcja nagrań, mająca na celu poprawienie wyrazistości i zrozumiałości mowy. W Polsce stosowana od początku lat 60. Pierwsza pracownia fonoskopii powstała w Zakładzie Kryminalistyki Komendy Głównej MO. Pierwsze publikacje z fonoskopii w Problemach Kryminalistyki, mające praktyczne znaczenie w uprawianiu tej dziedziny kryminalistyki, wyszły spod pióra Stanisława Błasikiewicza i Wiesława Bednarczyka, ekspertów ZK KGMO.

3 Podstawowe rodzaje nagrań jakimi zajmuje się fonoskopia to: nagrania wykonane przez jednego z uczestników rozmowy lub zdarzenia; nagrania pochodzące z podsłuchów nagrania ujawnione w trakcie przeszukania nagrania powstałe przypadkowo; nagrania rejestrujące pracę np. centrów dowodzenia policji, rozmowy załogi samolotu z wieżą kontroli lotów;

4 Zakres badań fonoskopijnych obejmuje obecnie: Badania odsłuchowe (mają na celu spisanie treści dowodowych wypowiedzi; towarzyszy temu analiza mająca na celu określenie stanu emocjonalnego wypowiadających się osób); Badania autentyczności (ustalenie czy nagranie dowodowe wiernie odzwierciedla utrwalony fragment audiodokumentu; próba ustalenia śladów montażu) Badania identyfikacyjne osób (czy wypowiedzi zapisane pochodzą od konkretnych osób)

5 Dodatkowo zakłady kryminalistyczne fonoskopii zajmują się: Analizą przydatności materiału dowodowego do badań identyfikacyjnych Korekcja nagrań Wykonanie kopii zapasowych Pobieraniu materiału porównawczego do badań identyfikacyjnych

6 Rys historyczny Rozpoznawanie osób na podstawie głosu znane jest od bardzo dawna. Pierwszy taki przypadek opisywany jest w Biblii i dotyczy sytuacji wymuszenia ojcowskiego błogosławieństwa. Niewidomy Izaak rozpoznał głos swego syna Jakuba przebranego za Ezawa: Zbliżył się tedy Jakub do Izaaka, ojca swego, i rzekł: Głos jest głosem Jakuba ale ręce są rękami Ezawa Księga Rodzaju Genesis

7 Rys historyczny Po raz pierwszy dla potrzeb sądownictwa mówcę na podstawie głosu rozpoznano w Anglii w 1660 r. W Polsce badania fonoskopijne mają początek w roku 1961 kiedy Sąd Najwyższy orzekł że taśma magnetofonowa z zarejestrowanym na niej przebiegiem całości bądź poszczególnych fragmentów postępowania przygotowawczego czy rozprawy ma charakter dokumentu r Sąd Najwyższy ostatecznie rozstrzyga, że dowód z taśmy magnetofonowej stanowi dowód rzeczowy.

8 BADANIA ODSŁUCHOWE Badania odsłuchowe polegają na odtworzeniu nagrań zakończonym procesowym spisaniem treści utrwalonych w nich dowodowych wypowiedzi. Łączy się z identyfikacją osób czyli Kto i Co powiedział. Ekspert odtwarzający i spisujący nagrania musi posiadać zdrowy narząd słuchu (weryfikowany poprzez badania audiometryczne), musi być odporny psychicznie, posiadać zdolność koncentracji uwagi oraz posiadać bogatą wiedzę ogólną dotyczącą dobrej znajomości fonetyki i gramatyki języka polskiego ze szczególnym uwzględnieniem dialektów i gwar.

9 BADANIA ODSŁUCHOWE Badania odsłuchowe wykonywane są w specjalnie przystosowanych pomieszczeniach akustycznych (właściwie uformowanie pola dźwięku bezpośredniego i rozproszonego oraz odizolowanie dźwięków zewnętrznych). Badania odsłuchowe są czasochłonne i często 1 minuta zapisu wymaga 1,5 godziny pracy eksperta a w skrajnych przypadkach nawet kilka godzin.

10 BADANIA ODSŁUCHOWE Czynniki wpływające na czasochłonność badań odsłuchowych to: fizjologia słuchu związana z przekłamaniami Negatywne skutki zapamiętywania (trudność w uwolnieniu się od fałszywych sugestii) Metodyka odsłuchu fragmentów szczególnie zakłóconych, zniekształconych czy szeptu Metodyka obiektywizacji odsłuchu (rozstrzyganie wątpliwości) Do odsłuchu przekazuje się materiały dowodowe o szczególnym znaczeniu i w zakresie istotnych wypowiedzi.

11 BADANIA AUTENTYCZNOŚCI Badania autentyczności mają na celu ustalenie czy nagranie wiernie odzwierciedla fragment rzeczywistości (przebieg rozmowy czy zdarzenia). Dotyczy kwestii integralności i nienaruszalności. Nagranie autentyczne nie oznacza nagrania oryginalnego (utrwalonego w momencie trwania rejestrowanego nagrania). Badaniom autentyczności poddaje się jedynie nagrania analogowe.

12 BADANIA AUTENTYCZNOŚCI W skład analizy badań autentyczności wchodzą: Badania taśmy i nośnika magnetycznego Badania treści wypowiedzi i ich kontekstu (badania słuchowe) Badania tła akustycznego Badania parametrów technicznych sygnału obrazy sonograficzne Badania śladów pozostawionych przez urządzenie rejestrujące

13 BADANIA AUTENTYCZNOŚCI Mikroskop magnetooptyczny wskazujący stan namagnesowania taśmy magnetofonowej

14 BADANIA AUTENTYCZNOŚCI Widoczne uszkodzenie warstwy magnetycznej taśmy Widoczne pochylenie zapisów dwuścieżkowych; możliwość ustalenia chronologii nagrań

15 BADANIA IDENTYFIKACYJNE OSÓB Polegają na ustaleniu czy wypowiedzi utrwalone w nagraniu są wypowiedziami konkretnych osób wskazanych do badań. Badania identyfikacyjne stosują wieloetapową i wielopłaszczyznową metodykę opartą na analizie mowy ciągłej, badanie zjawisk językowych i akustycznych wypowiedzi oraz komputerowe pomiary fizycznych parametrów sygnału mowy (np. częstotliwość podstawowa tonu krtaniowego, barwa głosu, dźwięczność). Metodyka uwzględnia psychologię i patologię mowy, głosu i słuchu.

16 BADANIA IDENTYFIKACYJNE OSÓB W badaniach identyfikacyjnych ważne jest uzyskanie odpowiedniego materiału porównawczego. Z tego też powodu materiał porównawczy powinien być pobierany przez eksperta fonoskopii dysponującym zapleczem technicznym i lokalowym oraz posiadającym odpowiednią wiedzę i praktykę.

17 Badania fonoskopijne wykonywane przez laboratoria kryminalistyczne Komend Wojewódzkich Policji Zakres badań Opracowanie tekstu rozmowy Wnioskowanie o miejscu przeprowadzenia rozmowy Wnioskowanie o stanie emocjonalnym wypowiadających się osób Wykonanie kopii dowodu nagrania Przykładowe polecenia Spisanie treści dowodowej rozmowy Określenie charakteru miejsca rozmowy (np. pomieszczenie zamknięte, przestrzeń otwarta) Określenie stanu emocjonalnego osoby dzwoniącej W celu zmiany nośnika; zastosowanie korekcji w celu zwiększenia wyrazistości i zrozumiałości mowy

18 Badania fonoskopijne wykonywane tylko przez Centralne Laboratorium Kryminalistyczne KGP Zakres badań Czy nagranie nie zawiera śladów montażu Przykładowe polecenia Czy nagranie jest autentyczne? Czy nagranie jest nagraniem oryginalnym czy kopią? Indywidualne badania identyfikacyjne osób Badania identyfikacyjne osób w obrębie materiału dowodowego Wnioskowanie o urządzeniu rejestrującym Czy w rozmowie brał udział Jan Kowalski? Czy wszystkie rozmowy przeprowadził jeden i ten sam mężczyzna? Czy rozmowa została zarejestrowana za pomocą przekazanego do badań dyktafonu X

19 Postępowanie z audiodokumentem 1. Prawidłowo zabezpieczamy oryginalny dokument technicznie tak aby nie uszkodzić go mechanicznie i aby nie doszło do utraty bądź zniekształcenia zapisu. 2. Zabezpieczenie procesowe (określamy rodzaj nośnika, producenta, typ, nr seryjny oraz występujące uszkodzenia czy istotne cechy indywidualne. 3. Przed zleceniem badań wykonujemy kopię zapasową. 4. Wydając postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego należy podać poprawnie sformułowane pytania do biegłego określające zakres i przedmiot badań.