82 Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3) Wstêp letnia tradycja uprawy oraz wykorzystania tytoniu zaowocowa³a w koñcu XIX wieku rozpowszechn

Transkrypt

1 81 Uzale nienie od nikotyny wœród personelu pielêgniarskiego Nicotine addition among the nursing staff B. KOWALEWSKA 1,2/, E. KRAJEWSKA-KU AK 1,2/, B. JANKOWIAK 1,2/, K.WRÓBLEWSKA 2/, A.GO ÊBIEWSKA 2/, J.CHILIÑSKA 2/, H. ROLKA 1,2/ 1/ Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego Akademia Medyczna w Bia³ymstoku 2/ Instytut Medyczny Pañstwowa Wy sza Szko³a Informatyki i Przedsiêbiorczoœci w om y Wstêp. Oko³o 5 mln. ludzi umiera co roku na œwiecie z powodu chorób odtytoniowych, pomimo szeroko zakrojonych kampanii uœwiadamiaj¹cych zgubne skutki tego na³ogu. Pomimo przygotowania zawodowego i zdawa³oby siê gruntownej wiedzy na temat skutków zdrowotnych, wiele z pielêgniarek i po³o nych pozostaje od wielu lat aktywnymi palaczami. Cel pracy. Celem pracy by³o zbadanie rozpowszechnienia na³ogu palenia wœród pielêgniarek. Materia³ i metodyka. Badaniem ankietowym objêto losowo dobran¹ grupê 100 pielêgniarek czynnych zawodowo zatrudnionych w oddzia³ach szpitalnych. Do oceny stopnia uzale nienia pos³u ono siê testem uzale nienia od nikotyny Fagerstöma. Wyniki. Przeprowadzone badanie pozwoli³o na stwierdzenie, e 56% (56 osób pielêgniarek badanej grupy) badanych pielêgniarek jest czynnymi palaczami. Najwiêksza liczba ankietowanych zaczê³a paliæ w 18 r - 15 osób ( 26,8%), 20 r - 14 osób (25% ), 17 r - 8 osób (14,3%). 1 osoba odpowiedzia³a, e palenie rozpoczê³a w 20 r i pali³a z przerwami, a obecnie nie pali. Analiza czêœci II szczegó³owej ankiety pozwoli³a stwierdziæ, e 32 osoby (57%) zapala pierwszego papierosa miêdzy 6 a 30 minut po wstaniu, wiêkszoœæ pal¹cych respondentów, bo 31 osób (55,3%) zadeklarowa³o, e nie ma k³opotów z powstrzymaniem siê od palenia w miejscach publicznych. 37 osób (66%) stwierdzi³o e najtrudniej jest im zrezygnowaæ z pierwszego porannego papierosa, a 31 osób (55,3%), e czêœciej pali w ci¹gu pierwszej godziny po przebudzeniu. Zawsze zaci¹ga siê dymem tytoniowym 45 spoœród 56 pal¹cych respondentów ( co stanowi, 80,3%), a 36 osób ( 64,3%) spoœród nich twierdzi, e pali papierosy o zawartoœci nikotyny poni ej 0,9 mg. Wysoki poziom uzale nienia stwierdzono u 21 pal¹cych respondentów, (co stanowi 37,5%) natomiast œredni u 23 (41,1%). W grupie o niskim i bardzo niskim poziomie uzale nienia znalaz³o siê po 6 osób (10,7%). Wnioski. 1. W badanej grupie palacze stanowili 56%. 2. Wiek inicjacji nikotynowej przypada³ miêdzy 14 a 27 rokiem ycia, przy czym, 26,8% rozpoczê³o palenie respondentów 18 r., respondentów 25% respondentów 20 r ,3% respondentów zawsze zaci¹ga siê dymem tytoniowym. 4. 2/3 pal¹cych pielêgniarek najtrudniej jest zrezygnowaæ z pierwszego porannego papierosa, co sugeruje wystêpowanie g³odu nikotynowego, ujawniaj¹cego siê po wypoczynku nocnym. 5. Wysoki poziom uzale nienia stwierdzono u blisko 40% pal¹cych w badanej grupie. 6. Ponad po³owa osób pal¹cych deklaruje palenie tytoniu o niskiej zawartoœci nikotyny. S³owa kluczowe: nikotynizm, uzale nienie, pielêgniarki Introduction. Around 5 million people die every year due to tobacco illnesses around the world, despite major campaigns making people aware of the destructive effects of this addiction. Although being specially trained in those medical professions and having a sound knowledge about the bad effects that smoking has on our health, a lot of nurses and midwifes have remained active smokers for many years. Aim of the work. The aim of the project was to examine the spread of smoking addiction among nurses. Material and methods. A survey was carried out on a group of 100 nurses chosen at random who work actively in their profession and are employed in hospital wards. To estimate the level of nicotine addiction the Fagerstöma's test was used. Results. The carried out study found that 56% (56 persons of the tested group of nurses) of nurses that have been tested are chain-smokers. The highest number of respondents, 15 persons, that is 26.8%, started smoking at the age of 18, 14 persons (25%) at the age of 20 and 8 persons, that is 14.3%, at the age of 17. One person answered that s/he started smoking when s/he was 20 but s/he used to smoke with breaks and s/he does not smoke anymore. After analyzing part II we found out that 32 respondents (57%) smoked their first cigarette 6-30 minutes after they woke up. Most of the respondents, 31 respondents (55.3%) stated that they had no problems not smoking in the public, 37 respondents that is 66% said that quitting smoking the first morning cigarette is the most difficult for them and 31 respondents (55,3%) answered that they smoke more during the first hour after waking up. Forty-five persons said that they drag on a cigarette, which was 80.3% of all 56 smoking respondents, 36 respondents (64.3%) of 56 smoking respondents stated that they smoked cigarettes which contain less than 0.9 mg of nicotine. Twenty-one smoking respondents were diagnosed having the highest level of nicotine addition, which was 37.5% of all respondents. The medium level was recognized among the 23 respondents (41.1%). There were only 6 persons (10.7%) who were in the group of the lowest level of nicotine addiction. Conclusions. 1.The tested group included 56 people. 2. The age of the initiation into drugs was between 14 and 27 years, 26.8% of the respondents started smoking at the age of 18 and 25% at the age of % of all respondents always drag on a cigarette. 4. 2/3 of nurses smoking cigarettes find it really hard to quit smoking the first morning cigarette because they have withdrawal symptoms. 5. Around 40% of smokers in the tested group had the highest level of nicotine addition. 6. More than a half of smokers smoked cigarettes containing less than 0.9 mg of nicotine. Key words: nicotinism, addition, nursing Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (supl.3) Adres do korespondencji / Address for correspondence Beata Kowalewska Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego, Akademia Medyczna w Bia³ymstoku ul. M. Curie-Sk³odowskiej 7a, Bia³ystok, Poland tel/ fax ( 85) , beata.kowalewska@vp.pl

2 82 Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3) Wstêp letnia tradycja uprawy oraz wykorzystania tytoniu zaowocowa³a w koñcu XIX wieku rozpowszechnieniem u ywania tytoniu w formie papierosów. Znaczny wzrost konsumpcji tytoniu zauwa ano zw³aszcza w czasie I i II wojny œwiatowej, a w okresie powojennym rozpowszechni³a siê nowa, zgubna dla ludzi moda - nikotynizm, która w szybkim tempie sta³a siê norm¹ spo³eczn¹, pocz¹tkowo wœród mê - czyzn, a stopniowo równie wœród kobiet [1]. Od 30 lat Polska znajduje siê niezmiennie w czo³ówce krajów o najwy szej konsumpcji tytoniu na œwiecie. Jak podaje Zatoñski, w po³owie lat siedemdziesi¹tych prawie 90% mê czyzn pali³o kiedyœ w swoim yciu papierosy, a w po³owie lat dziewiêædziesi¹tych wœród Polaków w wieku lat pali³o ju 40% kobiet i 60% mê czyzn [2]. Wed³ug WHO oko³o jedna trzecia doros³ych mieszkañców Ziemi, co stanowi ponad 1,1 miliarda ludzi, jest palaczami tytoniu, w tym ponad 200 milionów kobiet. Bior¹c pod uwagê statystyki œwiatowe szacuje siê, e tytoñ pali 47% mê czyzn i 12% kobiet na œwiecie. Przy czym statystyki wypadaj¹ korzystniej dla krajów rozwijaj¹cych siê, gdzie palaczami jest oko³o 48% mê czyzn i 7% kobiet. W krajach wysokorozwiniêtych na³óg ten dotyczy 42% mê czyzn i a 24% kobiet [1,2,3]. Pocz¹tkowo ludzie zachwycali siê tytoniem, mo - liwoœciami jego wykorzystania oraz brakiem negatywnych skutków ubocznych. Jednak e, ju w koñcu XIX wieku, w wyniku przeprowadzonych badañ naukowych, pojawi³y siê pierwsze doniesienia o potencjalnych negatywnych nastêpstwach zdrowotnych u ywania tytoniu. Wskazywano równie na istnienie nara enia zawodowego zwi¹zanego z wyst¹pieniem chorób nowotworowych osób pracuj¹cych w przemyœle tytoniowym[1,2]. Jednak badania te by³y bagatelizowane, szeroko krytykowane, a ich waga umniejszana. Z czasem doskonalony warsztat badawczy, pog³êbiane i poszerzane badania, pozwoli³y udowodniæ ponad wszelk¹ w¹tpliwoœæ rakotwórcze dzia³anie dymu tytoniowego, nie tylko na organy maj¹ce z nim kontakt, ale równie odleg³e, jak trzustka, o³¹dek czy nerki. Poza implikacjami nowotworowymi nikotynizm okaza³ siê jednym z g³ównych czynników ryzyka dla zdrowia ludzi. Z uwagi na to, e by³ i jest czynnikiem powoduj¹cym wiele zagro eñ zdrowotnych i chorób, konieczne okaza³o siê podjêcie z du ym sukcesem dzia³añ prewencyjnych [1,2,3,4,5]. Podkreœliæ jednak nale y, e pomimo aktualnie posiadanej przez cz³owieka wiedzy o przyczynowym zwi¹zku palenia z trzema g³ównymi grupami schorzeñ bêd¹cych w czo³ówce przyczyn umieralnoœci (choroby uk³adu sercowo-naczyniowego, nowotwory z³oœliwe, przewlek³e zapalenia uk³adu oddechowego), nikotynizm jest nadal powa nym problemem spo³ecznym [6]. Nie ulega w¹tpliwoœci, e tytoñ jest przyczyn¹ ponad 25 ró nych grup chorobowych. Badania udowodni³y, e z dwóch palaczy pal¹cych tytoñ od m³odoœci, jeden umrze przedwczeœnie na chorobê, której powstanie spowodowa³ nikotynizm. WskaŸniki umieralnoœci w grupie palaczy s¹, bowiem od lat oko- ³o 3 razy wy sze w porównaniu z osobami niepal¹cymi [1,2,4]. Stwierdzono tak e, e w dymie tytoniowym znajduje siê ponad 4000 ró nych substancji o dzia³aniu toksycznym, mutagennym, teratogennym, karcynogennym [7] Z uwagi na zagro enia i zniszczenia, jakie powoduje nikotynizm, zarówno czynny, jak i bierny, istotnym jest zwalczanie palenia we wszystkich grupach wiekowych. Celem i oczekiwanym efektem podejmowanych dzia³añ jest sta³e powiêkszanie grupy ludzi œwiadomie niepal¹cych, np. poprzez uœwiadomienie spo³eczeñstwu, a w szczególnoœci osobom m³odym, wczesnych (krótki oddech, szybsza akcja serca, astma, impotencja, niep³odnoœæ, nietrzymanie moczu) i odleg³ych skutków palenia (zwiêkszenie wskaÿników zachorowalnoœci i umieralnoœci w zakresie chorób uk³adu kr¹ enia w tym serca, udarów mózgu nowotworów p³uc, krtani, pêcherza moczowego, jamy ustnej, POChP) oraz korzyœci zdrowotnych wynikaj¹cych z niepalenia [1,2,8]. Szczególnym zjawiskiem jest rozpowszechnienie na³ogu palenia tytoniu wœród przedstawicieli zawodów medycznych, którzy z racji wykszta³cenia i posiadanej wiedzy powinni prezentowaæ postawê wrogoœci wobec tego na³ogu. Pielêgniarki, maj¹c du y kontakt z osobami zagro onymi chorob¹ czy te chorymi i ich rodzinami, prowadz¹ edukacjê zdrowotn¹ równie w zakresie szkodliwego wp³ywu nikotynizmu na organizm oraz jego implikacji w powstawaniu lub rozwoju choroby. W sytuacji prowadzenia edukacji na powy szy temat, przez pielêgniarkê lub innego przedstawiciela zawodów medycznych, bêd¹cych czynnymi palaczami ich wiarygodnoœæ jest niska, sugeruje, bowiem, e szkodliwoœæ tego na³ogu nie jest tak du a dla organizmu, skoro osoby o niej mówi¹ce same nie s¹ wolne od na³ogu. Szczególnie, daje siê to zauwa yæ w przypadku m³odzie y, która szybko wychwytuje dwuznacznoœæ takich sytuacji, co powoduje utratê autorytetu przez osobê mówi¹c¹ jedno a postaw¹ prezentuj¹c¹ drugie. Jest to szczególnie wa ne w obecnych czasach, kiedy palenie papierosów jest mod¹ m³odych, manifestacj¹ doros³oœci i wy szoœci w grupie rówieœniczej, a m³odzi palacze wymagaj¹ pomocy i wsparcia zarówno w zaprzestaniu palenia, jak te utrzymaniu stanu niepalenia. Skuteczne oddzia³ywanie na m³odzie ma skutkowaæ zaprzestaniem palenia lub nie podejmowaniem go w ogóle, a w przysz³oœci zaowocowaæ lepszym zdrowiem jednostki, spo³eczeñstwa i mniejszymi kosztami w opiece zdrowotnej

3 i pañstwie w zakresie leczenia skutków chorób odtytoniowych [9]. Jednak e równie doroœli palacze widz¹c medyków z papierosem w rêce, trac¹ wiele z motywacji do zaprzestania palenia. Porzucenie tego na³ogu jest skomplikowanym procesem i wymaga wspierania palacza w ka dy mo liwy sposób. Trwanie w na³ogu przez osoby reprezentuj¹ce zawody medyczne, w tym pielêgniarki, nasuwa w¹tpliwoœæ w jego szkodliwoœæ, i stwarza swego rodzaju wymówkê, dla pozostania w uzale nieniu. Mo na, wiêc przypuszczaæ, e pal¹cy przedstawiciele s³u by zdrowia s¹ w pewnym stopniu wspó³odpowiedzialni za trwanie w nikotynizmie swoich pacjentów. Celem niniejszej pracy by³o zbadanie rozpowszechnienia na³ogu palenia nikotyny wœród pielêgniarek. Badaniem ankietowym objêto losowo dobran¹ grupê 100 pielêgniarek, czynnych zawodowo, zatrudnionych w oddzia³ach szpitalnych. Ankieta sk³ada³a siê z dwóch czêœci: Czêœæ I - metryczkowa ankiety zawiera³a pytania dotycz¹ce wieku, p³ci, miejsca zatrudnienia, sta u pracy w zawodzie oraz czy respondent jest lub nie palaczem Osoby pal¹ce tytoñ poproszono dodatkowo o wpisanie wieku inicjacji nikotynowej. Czêœæ II - szczegó³ow¹ wype³nia³y tylko osoby bêd¹ce palaczami. Zawiera³a ona pytania zamkniete dotycz¹cyce okolicznoœci w jakich respondent pali, czasu i okolicznosci w jakich siêga po papierosa oraz zawartoœci nikotyny w wypalanych papierosach. Do oceny stopnia uzale nienia pos³u ono siê testem uzale nienia od nikotyny Fagerstöma [1,2] w którym odpowiedziom udzielonym przez respondentów przydzielona zosta³a wartoœæ punktowa. Punktacjê uzyskan¹ w poszczególnych testach porównano ze skal¹ poziomu uzale nienia, tj: 0-2 pkt. - bardzo niski poziom uzale nienia 3-4 pkt. - niski poziom uzale nienia 5 pkt. - œredni poziom uzale nienia 6 pkt. - wysoki poziom uzale nienia Test uzale nienia Fagerstrõma wzbogacono o pytania dotycz¹ce zawartoœci nikotyny w wypalanych przez respondentów papierosach oraz technikê palenia tj. zaci¹ganie siê lub nie dymem tytoniowym w czasie palenia nikotyny. Wyniki Analiza materia³u z czêœci I ankiety pozwoli³a na stwierdzenie, e 56 osób (56% badanych pielêgniarek przyjmuj¹c jako odnoœnik ca³¹ grupê badan¹ 100 osób) jest czynnymi palaczami. Wœród ankietowanych by³y same kobiety, przy czym: pielêgniarek wieku 20-30lat 11%, pielêgniarek wieku lat 48%,, w wieku lat 35% 83 oraz w wieku lat 4%. Poddane badaniu pielêgniarki w 53 przypadkach mia³y sta pracy do 20 lat, w 36 przypadkach do lat % ankietowanych zamieszkuje w mieœcie. Badane pielêgniarki w 43 przypadkach ukoñczy³y Medyczne Studium Zawodowe, w 39 Liceum Medyczne. Z wy szym wykszta³ceniem, by³o wœród ankietowanych 9 osób, z czego 4 posiada- ³y wykszta³cenie wy sze pielêgniarskie. Wiek inicjacji nikotynowej wœród osób pal¹cych papierosy waha³ siê pomiêdzy 14 a 27 rokiem ycia. W wieku 14 lat zaczê³a paliæ 1 osoba, w wieku 16 lat 2, w wieku 17 lat 8 osób, w wieku 18 lat 15 badanych, w wieku 19 lat 4 osoby, w wieku 20 lat 14 respondentów, w wieku 21 lat 1 pielêgniarka, w wieku 22 lat 2, w wieku 23 lat 1, w wieku 24 lat 1 osoba, w wieku 25 lat 4, w wieku 26 i 27 lat po jednej osobie. Jedna osoba wskaza³a jako wiek inicjacji nikotynowej wiek 20 lat, uzupe³niaj¹c odpowiedÿ o notatkê, e od tego czasu pali papierosy z przerwami, a obecnie jest niepal¹ca. Analiza danych z czêœci II ankiety wskaza³a na: bardzo niski poziom uzale nienia u 6 osób spoœród wszystkich 56 pal¹cych (co stanowi 10,7% ogó³u palaczy) niski poziom uzale nienia, równie u 6 osób (10,7%) œredni stopieñ uzale nienia u 23 osób (41,1%). Wysoki poziom uzale nienia u 21 osób (37,5%) Poddaj¹c szczegó³owej ocenie odpowiedzi na poszczególne pytania testu Fagerstrõma, zauwa ono, e najwiêksza grupa, bo 32 respondentów (57% spoœród wszystkich pal¹cych) zapala pierwszego papierosa pomiêdzy 6 a 30 minut od wstania, w ci¹gu 5 minut od wstania 11 osób ( 19,6%), po 60 minutach 9 badanych ( 16,1%), a palenie miêdzy minut od wstania deklaruje 4 osoby ( 7,1%). Na pytanie czy osoba pal¹ca ma trudnoœci w powstrzymaniu siê od palenia w miejscach niedozwolonych, twierdz¹co odpowiedzia³o 25 osób tj. 44,6% pal¹cych, a negatywnie 31 osób tj.55,4% palaczy. Pal¹cym pielêgniarkom trudniej jest zrezygnowaæ z pierwszego wypalanego papierosa 37 osób (66,1%), ni z ka dego nastêpnego 19 osób (33,9%). Grupa 28 osób (50%) zadeklarowa³a, e wypala w ci¹gu dnia papierosów, 15 badanych (26,8%), e wypala papierosów, jako w³aœciw¹ odpowiedÿ, wypalanie 10 lub mniej papierosów, wskaza³o 12 respondentów (21,4%), a do wypalania 31 i wiêcej papierosów w ci¹gu dnia przyzna³a siê tylko 1 osoba (1,8%) Deklaracjê czêstszego palenia po przebudzeniu ni w póÿniejszych godzinach z³o y³o 31 badanych (55,4% pal¹cych pielêgniarek), a wypalanie wiêkszej

4 84 Probl Hig Epidemiol 2007, 88 (suplement 3) iloœci papierosów w godzinach póÿniejszych 25 osób (44,6%). Do palenia nawet w czasie choroby przyzna³o siê 42,2% pal¹cych (27 osób). Negatywnie na to pytanie odpowiedzia³o 51,8% studentów (29 osoby). Na pytanie dodatkowe zamieszczone w czêœci II testu: Czy zaci¹gasz siê dymem tytoniowym? tak, zawsze odpowiedzia³o 80,4% pal¹cych, tak, czasami 17,8% pal¹cych, a nie, nigdy 1,8% ankietowanych pal¹cych pielêgniarek. Respondenci podaj¹c zawartoœæ nikotyny w preferowanych papierosach wskazywali w: 36 przypadkach ( 64,3%) zawartoœæ mniejsz¹ ni 0,9mg 16 przypadkach (28,6%) zawartoœæ nikotyny 1 1,2mg 4 przypadkach ( 7,1%) zawartoœæ nikotyny powy- ej 1,3 mg. Dyskusja Pomimo wstêpnego zachwytu ludzi tytoniem i mo liwoœciami jego wykorzystania, ju w koñcu XIX wieku pojawi³y siê pierwsze doniesienia o potencjalnych negatywnych nastêpstwach zdrowotnych u ywania tytoniu. Wskazywano równie na istnienie nara enia zawodowego zwi¹zanego z wyst¹pieniem chorób nowotworowych osób pracuj¹cych w przemyœle tytoniowym [1,2]. Z czasem udoskonalenie warsztatu i metod badawczych, pozwoli³o udowodniæ ponad wszelk¹ w¹tpliwoœæ nie tylko kontaktowe (np. na p³uca) rakotwórcze dzia³anie dymu tytoniowego, ale równie jego karcynogenne odleg³e dzia³anie, na takie organy jak trzustka, o³¹dek czy nerki. Poza implikacjami nowotworowymi nikotynizm okaza³ siê tak e, jednym z g³ównych czynników ryzyka dla zdrowia ludzi, przy czym jako pojedynczy czynnik jest on mo liwy do prewencji [1,2,3,7,8]. Oznacza to, e wyeliminowanie nikotynizmu jako jednego chorób czynników ryzyka wielu chorób, pozwala na znaczne zmniejszenie mo liwoœci ujawnienia siê lub powstania wielu chorób prowadz¹cych do inwalidztwa. Epidemia chorób wynikaj¹cych z palenia jest przyk³adem zmian epidemiologicznych. Pomimo aktualnie posiadanej przez cz³owieka wiedzy o przyczynowym zwi¹zku palenia z 3 g³ównymi grupami schorzeñ bêd¹cych w czo³ówce przyczyn umieralnoœci (choroby uk³adu sercowo-naczyniowego, nowotwory z³oœliwe, przewlek³e zapalenia uk³adu oddechowego), nikotynizm jest nadal powa nym problemem spo³ecznym [5]. Powy sze badania wykaza³y, e problem dotyczy równie pielêgniarek bêd¹cych przedstawicielkami zawodów medycznych. Do czynnego nikotynizmu przyzna³o siê 56% respondentów, nale y przypuszczaæ jednak, e problem ma nieco wiêkszy zasiêg ni wykaza³y to badania. Celem weryfikacji tego zjawiska nale a³oby kontynuowaæ badania i powiêkszyæ ocenian¹ grupê oraz poddaæ badaniu przedstawicieli innych zawodów medycznych Analizuj¹c odpowiedzi respondentów udzielone w teœcie Fagerstrõma mo na zauwa yæ, e wiêkszoœci z nich trudniej zrezygnowaæ jest z pierwszego porannego papierosa, ni z ka dego nastêpnego. Mo emy, zatem domniemywaæ, e taki stan rzeczy podyktowany jest pojawieniem siê g³odu nikotynowego, po d³ugim okresie niepalenia w czasie odpoczynku nocnego. Wy³ania siê, wiêc obraz objawów uzale nienia nikotynowego, o czym œwiadczy równie fakt palenia papierosów nawet w czasie choroby, przez prawie po³owê pal¹cych respondentów. W badanej grupie wœród osób pal¹cych znalaz³a siê tylko jedna osoba, która w czasie palenia nie zaci¹ga siê nigdy dymem tytoniowym. Nie potwierdzi³y siê wiêc w powy szym badaniu obserwacje Kliberg i arnowekiej, które stwierdzi³y w grupie 60 kobiet, e w wiêkszoœci nie zaci¹gaj¹ siê one dymem tytoniowym [9]. Badaniem nie potwierdzono równie ogólnych doniesieñ statystycznych o przewadze palaczy wœród mê czyzn, poniewa grupa badawcza sk³ada³a siê wy³¹cznie z kobiet, z uwagi na znaczn¹ feminizacjê tej grupy zawodowej. Zastanawiaj¹cym jest bardzo wczesny wiek inicjacji nikotynowej, poniewa w grupie lat znalaz³o siê a 11 osób z 56 pal¹cych, co stanowi ponad 19,6% ca³ej grupy pal¹cej. Taka sytuacja wskazuje na nieskutecznoœæ prawa w obrêbie egzekwowania Ustawy o ochronie zdrowia przed nastêpstwami u ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych, w szczególnoœci w zakresie art. 6 dotycz¹cego m.in. zakazu sprzeda y wyrobów tytoniowych osobom do lat 18 oraz ³atwej dostêpnoœci do produktów zabronionych m³odocianym w tym wyrobów tytoniowych [10]. Z drugiej zaœ strony wy³ania siê obraz osób podejmuj¹cych decyzjê o paleniu w okresie, wydawa³oby siê dojrza³oœci. W grupie osób, które podjê³y palenie w wieku lat znalaz³o siê 8 osób (14,3%). Jest to tym bardziej zastanawiaj¹ce, e osoby te uniknê³y na³ogu w okresie najwiêkszej podatnoœci na wp³yw szkolnej grupy rówieœniczej, a podjê³y go w sytuacji zdobycia wykszta³cenia medycznego i co za tym idzie uzyskania gruntownej wiedzy na temat szkodliwoœci palenia nikotyny. Mo na przypuszczaæ, e zjawisko to zwi¹zane jest z warunkami pracy zawodowej i panuj¹c¹ w zak³adzie pracy mod¹, której s¹ sk³onne poddaæ siê osoby wchodz¹ce do zawodu i pragn¹ce akceptacji wspó³pracowników.

5 85 Bior¹c pod uwagê aktualne doniesienia o skutkach bliskich i odleg³ych nikotynizmu oraz trend zwalczania na³ogu, jako jednej z g³ównych przyczyn chorób spo³eczeñstwa, to w³aœnie pracownicy medyczni powinni stanowiæ krzewicieli postulatu niepalenia oraz zerwania z istniej¹cym na³ogiem. Pielêgniarki, jako osoby o najbli szym i najczêstszym kontakcie z pacjentami, prowadz¹ce dzia³ania z zakresu promocji zdrowia i oœwiaty zdrowotnej, powinny byæ przyk³adem osób nigdy niepal¹cych lub, jeœli kiedykolwiek pali³y, osób, które œwiadomie i konsekwentnie zerwa³y z na³ogiem. Osoby, którym uda³o siê pokonaæ uzale nienie, s¹ szczególnie cenne, poniewa stanowi¹ przyk³ad sukcesu w trudnej walce z na³ogiem. S³uszna jest, tak e opinia Makowskiej, e wyboru profilu studiów medycznych z za³o enia dokonywaæ powinni kandydaci o ukszta³towanej ju postawie prozdrowotnej z nastawieniem na pielêgnowanie i potêgowanie przede wszystkim w³asnego zdrowia [11]. Podobnie mo na by s¹dziæ, e studenci pokrewnych kierunków jak np. kierunku wychowanie fizyczne powinni posiadaæ odpowiedni¹ œwiadomoœæ zdrowotn¹. Jednak badania Sygit przeprowadzone wœród 149 studentów Instytutu Kultury Fizycznej Uniwersytetu Szczeciñskiego wykaza³y, e 11% z nich pali papierosy. Autorka sugeruje, e tak popularne palenie wœród m³odzie y studenckiej, to nie tylko skutek zaniedbañ edukacyjnych, ale tak e element rodzinnej tradycji, zwyczajów towarzyskich i wzorów zachowañ [12]. Mo e, wiêc poziom dojrza³oœci i œwiadomoœci zdrowotnej powinien byæ jednym z kryteriów rekrutacji studentów na studia medyczne oraz kierunki pokrewne? Przek³adaæ siê to, bowiem bêdzie w konsekwencji, na prezentowanie w œrodowisku ich nauki, pracy i zamieszkania w³aœciwego i po ¹danego stylu ycia, niejednokrotnie nawet modelowego. Je eli chcemy uzyskaæ poprawê zdrowia Polaków musimy d¹ yæ do ograniczenia spo ycia tytoniu i jego produktów szczególnie wœród osób m³odych. Eliminacja lub ograniczenie nikotynizmu pozwoli na poprawê zdrowia spo³eczeñstwa, ograniczenie wystêpowania chorób tzw. odtytoniowych oraz zmniejszy umieralnoœæ zwi¹zan¹ z paleniem tytoniu. Dla uzyskania takiego efektu, nie mo e jednak byæ rozdÿwiêku pomiêdzy, g³oszeniem szkodliwoœci palenia przez œrodowisko medyczne w tym pielêgniarki a postaw¹ wieloletniego czynnego nikotynizmu Wnioski 1. W badanej grupie palacze stanowili 56% (56 osób). 2. Wiek inicjacji nikotynowej przypada³ miêdzy 14 a 27 rokiem ycia, przy czym 26,8% respondentów rozpoczê³o palenie w 18 r., a 25% spoœród badanych w 20 r ,3% respondentów zawsze zaci¹ga siê dymem tytoniowym. 4. 2/3 pal¹cych pielêgniarek najtrudniej jest zrezygnowaæ z pierwszego porannego papierosa, co sugeruje wystêpowanie g³odu nikotynowego, ujawniaj¹cego siê po wypoczynku nocnym. 5. Wysoki poziom uzale nienia stwierdzono u blisko 40% pal¹cych w badanej grupie. 6. Ponad po³owa osób pal¹cych deklaruje palenie tytoniu o niskiej zawartoœci nikotyny (poni ej 0,9 mg). Piœmiennictwo / References 1. Zatoñski W. (red.) Rzuæ palenie razem z nami. Centrum Onkologii, Instytut w Warszawie 2000: 3-21, Zatoñski W. (red.) Jak rzuciæ palenie? Centrum Onkologii, Instytut w Warszawie 1999: Zatoñski W, PrzewoŸniak K. Palenie tytoniu w Polsce. (w:) Zatoñski W, PrzewoŸniak K.(red) Zdrowotne nastêpstwa palenia tytoniu w Polsce. Ariel, Warszawa, 1992: Januszewicz W, Sznajderman M. Nadciœnienie têtnicze, Omega Wiedza Powszechna, Warszawa, 1989: Brouant B. Choroby serca i uk³adu krwionoœnego, Wydawnictwo WAB, Warszawa, 1992: Karski JB, S³oñska Z, Wasilewski WB. (red) Promocja zdrowia. Sanmedia Warszawa 1994: Wojtowicz-Chomicz K, Kowal M, Wojtowicz M, Borzecki A. Próba oceny zachowañ prozdrowotnych studentów Akademii Medycznej w Lublinie, Probl Hig Epidemiol 2006; 87(supl): Zatoñski W. Stan zdrowia w Polsce a palenie tytoniu. (w:) Wojtczak A. (red.) Choroby wewnêtrzne. Tom 3. PZWL, Warszawa, 1995: Kliberg A, arnowska I. Mo liwoœci wyjœcia z uzale nienia od nikotyny na przyk³adzie chorych z nowotworami p³uc, Probl Hig Epidemiol 2006, 87: Dziennik Ustaw z dnia 30 stycznia 1996r, Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastêpstwami u ywania tytoniu i wyrobów tytoniowych. 11. Makowska B. Palenie tytoniu wœród kobiet uczelni o profilu medycznym, Probl Hig Epidemiol 2006; 87 (supl): Sygit K. Spo ywanie u ywek wœród studentów Uniwersytetu Szczeciñskiego, Probl Hig Epidemiol 2006; 87(supl): 62.