WYKŁAD 6 BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA MASZYN PRĄDU STAŁEGO

Transkrypt

1 WYKŁAD 6 BDOWA I ZASADA DZIAŁANIA MASZYN PRĄD STAŁGO 6.1. Podstawowe eleenty konstrukcyjne W każdej aszynie elektrycznej wyróżnia się w sposób naturalny część ruchoą względe otoczenia wirnik oraz nieruchoą, czyli stojan. W dalszy ciągu zostaną oówione jedynie najbardziej rozpowszechnione aszyny o tzw. struieniu radialny zaykający się w płaszczyźnie prostopadłej do osi wału. Niezależnie od konstrukcji, każda aszyna wirująca oże w odpowiednich warunkach pełnić rolę źródła energii elektrycznej (nazywanego generatore lub prądnicą) bądź odbiornika tejże energii, czyli silnika. W obydwu przypadkach w jedny z uzwojeń aszyny nazywany twornikie indukuje się siła elektrootoryczna, która zestawiona z napięcie na jego zaciskach decyduje o kierunku i wartości płynącego prądu elektrycznego. Cechą charakterystyczną aszyny prądu stałego jest uieszczenie na stojanie tzw. biegunów wzbudzających pole agnetyczne stałe w przestrzeni i czasie. Pole to oże być wytworzone poprzez uzwojenie wiodące prąd stały lub agnesy trwałe. Wirnik aszyny jest twornikie, na zaciskach którego indukuje się siła elektrootoryczna również stała w czasie. Scheat połączeń elektrycznych aszyny prądu stałego zaieszczono na rys B1 1B2 A1 A2 2B1 I prądnica D2 D1 1 2 D1 D2 I silnik 2B2 Rys.6.1. Scheat połączeń elektrycznych aszyny prądu stałego wirującej w prawo A1A2 uzwojenie twornika, 1B1 1B2, 2B1 2B2 dzielone uzwojenie koutacyjne, C1C2 uzwojenie kopensacyjne, D1D2 uzwojenie wzbudzenia szeregowe, 12 uzwojenie wzbudzenia bocznikowe

2 Dla aszyny połączonej i zasilonej jak na rys.6.1. otrzyay dla pracy silnikowej, jak zaznaczono na rysunku, kierunek wirowania w prawo (obserwowany od strony wału aszyny). Natoiast w przypadku prądnicy tok rozuowania jest nieco inny: dla układu połączeń i prawego kierunku wirowania otrzyay pokazaną biegunowość napięcia twornika. Za wyjątkie uzwojenia twornika A1A2, wszystkie pozostałe uzwojenia są uieszczone na stojanie, przy czy osie agnetyczne uzwojeń wzbudzenia są przesunięte w przestrzeni o /2 radianów elektrycznych w stosunku do osi uzwojeń koutacyjnego i kopensacyjnego. To ostatnie występuje jedynie w aszynach największych ocy rzędu 1 kw i więcej. Pojęcie kąta elektrycznego el jest związane z kąte geoetryczny ge prostą zależnością el p ge (6.1) gdzie p jest liczbą par biegunów. Zależność (8.1) wynika z tego, że na obwodzie aszyny ający 2 radianów geoetrycznych, rozkład pola agnetycznego powtarza się p razy. wentylator S N N S el = koutator uzwojony pakiet blach a. Rys.6.2. Widok stojana i wirnika aszyny prądu stałego a. położenie osi agnetycznych biegunów wzbudzenia b. główne części składowe wirnika. b. biegun koutacyjny (zwrotny) uzwojenie koutacyjne ( 1 / 4 ) biegun główny uzwojenie bocznikowe ( 1 /4 ) uzwojenie szeregowe ( 1 /4 ) Rys.6.3. Wzajene położenie uzwojeń stojana w aszynie prądu stałego ałej ocy.

3 zwojenie twornika składa się z cewek o poskoku (rozpiętości) równej bądź zbliżonej do podziałki biegunowej rozieszczonych w żłobkach wirnika D (6.2) 2 p Rys.6.4. Położenie kolejnych cewek uzwojenia twornika aszyny prądu stałego (p=2). Wszystkie cewki uzwojenia twornika A1A2 są połączone szeregowo tworząc zaknięty pierścień (tzw. uzwojenia proste). Wyróżnia się dwa podstawowe typy uzwojenia: pętlicowe oraz faliste. Różnią się one kolejnością łączenia cewek w uzwojeniu pętlicowy łączone są kolejno najbliższe cewki, w uzwojeniu falisty łączone są kolejno cewki o najbardziej zbliżony struieniu skojarzony. Połączenia te są wykonywane na wzajenie odizolowanych wycinkach koutatora, poprzez które jest doprowadzane zewnętrzne napięcie za poocą zestawu szczotek. Koutator wraz ze szczotkai pełni rolę echanicznego prostownika napięć indukowanych w uzwojeniu wirnika. S N S N S N S N pakiet blach wirnika 3 1 pakiet blach wirnika 4 2 koutator koutator a. b. Rys.6.5. Kolejno połączone cztery cewki w tworniku aszyny prądu stałego a. uzwojenie pętlicowe proste, liczba par gałęzi równoległych a=p, b. uzwojenie faliste proste, liczba par gałęzi równoległych a=1.

4 a. b. Rys.6.6. Wyprowadzenie uzwojenia wirnika a. widok wirnika od strony koutatora, b. widok aparatu szczotkowego 6.2. Zasada działania aszyny prądu stałego. Rozpatrzy czterobiegunową aszynę wirującą w prawo z prędkością kątową w stanie jałowy, kiedy zasilone jest jedynie uzwojenie wzbudzenia 12. Współrzędna kątowa w szczelinie aszyny nieruchoa względe stojana a początek w punkcie o współrzędnych kartezjańskich (x=, y= r ), a współrzędna radialna r jest skierowana na zewnątrz aszyny. 2 1 Rys.6.7. Przestrzenny rozkład linii struienia agnetycznego w aszynie prądu stałego w stanie jałowy.

5 Na wirniku wyróżniono dwie cewki (1) i (2), których chwilowe położenie względe stojana w chwili t= pokazano na rysunku. Ich położenie względe składowej radialnej pola indukcji w szczelinie aszyny przedstawiono na rys.6.8. B [ T ] Rys.6.8. Położenie testowych cewek wirnika względe pola indukcji agnetycznej w szczelinie w chwili t= Obliczenia indukowanej SM w poruszającej się względe pola cewce uszą być wykonywane w układzie współrzędnych względe niej nieruchoy t (6.3) Załóży, że rozkład indukcji radialnej w szczelinie (rys.6.8) jest określony funkcją B(). Wówczas chwilowa wartość SM indukowanej w cewce wirnika o zwojności N wynosi Struień we współrzędnych jest równy dφ Φ dα Φ e(t) N N N (6.4) d t α d t α (t) L / p B( t) r d dz (6.5) W zależności (6.5) przyjęto, że cewka a rozpiętość tzw. średnicową (równą p) a jej kierunek nawinięcia jest prawoskrętny w układzie rz. Wyiar L jest długością pakietu wirnika wzdłuż wału aszyny, a r jest proienie wodzący szczeliny. Ze względu na liniową zależność poiędzy i operatory różniczkowania i całki oznaczonej względe tych ziennych są identyczne d d oraz d = d. Podstawiając (6.5) do (6.4) ay d d e(t) N L r B( t) d N L r B( t) / p (6.6) α / p

6 Dla pola p-okresowego w przestrzeni ay B(=) = - B(-/p). Ostatecznie SM chwilowa w pojedynczej cewce jest równa e(t) 2N L r B( t) (6.7) Zauważy, że funkcja B() jest parzystą funkcją współrzędnej kątowej. Kolejne cewki są przesunięte w przestrzeni o kąt 2 (6.8) M gdzie M jest liczbą cewek wirnika (w uzwojeniu o dwóch bokach w żłobku oraz identycznych cewkach). Wartości chwilowe SM dla czasu np. t= we wszystkich cewkach leżą na przeskalowanej (wg.6.7) krzywej B() e k (t=) k Rys.6.9. Chwilowe wartości SM indukowanych w cewkach twornika nueracja kolejno łączonych cewek w szereg jak na rys.6.5.b. uzwojenie faliste. Siły elektrootoryczne w cewkach uzwojenia ożna przedstawić również w postaci wykresu obwodowego rys.6.1, zgodnie z kolejnością ich łączenia. Widać, że aksyalne napięcie występuje poiędzy tyi wycinkai koutatora, do których są dołączone cewki o zerowej wartości SM indukowanej (skojarzone w danej chwili czasowej z aksyalny lub inialny struienie i zaznaczone na rysunku pionową linią). Takich par ekwipotencjalnych wycinków na obwodzie aszyny jest tyle ile par biegunów p. e 1 e 2 e 3 e 4 e 1 e 2 e 3 e 4 e ax e ax Rys.6.1. Obwodowy scheat uzwojenia twornika w aszynie prądu stałego a. uzwojenie faliste b. uzwojenie pętlicowe.

7 W uzwojeniu falisty cewki skojarzone z aksyalny (inialny) struienie są dołączone do tego saego wycinka koutatora, natoiast w uzwojeniu pętlicowy są odległe o 1/p obwodu. Rysunek 6.1 wyjaśnia, dlaczego w uzwojeniu falisty ay zawsze jedną parę gałęzi równoległych a w pętlicowy p par. Wartość napięcia na zaciskach (szczotkach) uzwojenia twornika w stanie jałowy równa jest (w opisie odbiornikowy) 1 M 2 r p 2 MN n L Bav (6.9) a eax ek eav MN n L Bav 2a k 2a a gdzie a liczba par gałęzi równoległych, M liczba cewek, N zwojność cewki, n - prędkość obrotowa, [obr/s], podziałka biegunowa, L długość pakietu, e av - średnia wartość odułu ek siły elektrootorycznej w k=1...m cewkach B av średnia wartość indukcji w szczelinie. Wartość B av wyraża się często za poocą aplitudy indukcji w szczelinie B B av B (6.1) i Bezwyiarowy współczynnik i = (.6.7) jest nazywany współczynnikie zapełnienia podziałki biegunowej. Równanie (6.9) zapisuje się najczęściej w postaci skróconej gdzie c c n (6.11) p 2M N a L B Ostatecznie aszynę prądu stałego ożna przedstawić w postaci aktywnego dwójnika o wewnętrznej rezystancji R i spadku napięcia na szczotkach =2V. i (6.12) R RA 1A2 RB 1B2 RC 1C 2 (6.13) R I Rys Scheat zastępczy obwodu twornika w aszynie prądu stałego

8 Bilans napięciowy dla obwodu twornika pokazanego na rys zapisuje się jako I R Δ (6.14) Mnożąc obustronnie przez natężenie prądu i odpowiednio grupując otrzyuje się P wewn 2 I R ΔI Pel ΔPel I I (6.15) Zgodnie z zasadą zachowania energii oc wewnętrzna jest wyprowadzana z aszyny (pracującej jako silnik) w postaci ocy echanicznej równej P P ΔP M (6.16) wewn gdzie M e użyteczny oent na wale, e e e M e M e oent strat echanicznych (tarcie w łożyskach i wentylatorze). W przypadku pracy prądnicowej natężenie prądu jest ujene, bo napięcie na zaciskach jest niejsze od napięcia indukowanego. Powoduje to oczywiście odwrócenie bilansu ocy, który dla obydwu rodzajów pracy aszyny zapisuje się w postaci P P el e P ΔP P ΔP ΔP dla silnika wewn wewn el e e el e P ΔP P ΔP ΔP dla prądnicy W analizie pracy aszyny często stosuje się pojęcie oentu elektroagnetycznego (wewnętrznego) definiowanego jako e el el (6.17) Pwewn cn I c M wewn I (6.18) 2 n Reakcja poprzeczna twornika Dodatkowe ziany w rozkładzie pola agnetycznego pojawiają się podczas stanu obciążenia aszyny wskutek nałożenia się struienia wytworzonego przez prąd twornika płynący w wirniku oraz uzwojeniu koutacyjny, zwłaszcza przy braku uzwojenia kopensacyjnego. Porównując zestawione na rys.9.2. rozkłady pól agnetycznych w stanie jałowy aszyny i podczas obciążenia ożna zauważyć wprowadzoną przez przepływ prądu twornika nierównoierność struienia agnetycznego pod biegunai głównyi. Pokazany na rys.6.12.b rozkład pola agnetycznego w stanie obciążenia aszyny jest obrócony w kierunku przeciwny do ruchu wskazówek zegara o pewien kąt w stosunku do syetrycznego rozkładu w stanie jałowy. Warunki te odpowiadają pracy silnikowej aszyny wirującej zgodnie z ruche wskazówek zegara lub pracy prądnicowej przy wirowaniu przeciwny. Przesunięcie to powoduje, że tzw. strefa agnetycznie obojętna, czyli te obszary w szczelinie gdzie indukcja agnetyczna równa jest zeru, ulega w warunkach obciążenia aszyny pewneu przeieszczeniu.

9 Rys Rozkład linii struienia i odułu indukcji agnetycznej w aszynie prądu stałego a. stan jałowy, b. obciążenie znaionowe. Przestrzenna postać struienia reakcji twornika (przy działających uzwojeniach koutacyjnych) oże być określona na podstawie wyuszeń prądowych zestawionych na rys Widać, że struień wytworzony przez uzwojenie B1B2 przeciwdziała struieniowi uzwojenia A1A2 w obszarze poiędzy biegunai głównyi. Natoiast w strefie pod biegunai głównyi struień reakcji twornika zienia kierunek, stąd w jednej części będzie się dodawał do struienia głównego a w drugiej odejował. Rys Przestrzenny rozkład struienia reakcji twornika(uzwojenie faliste) przy działających biegunach koutacyjnych dla pracy silnikowej i wirowaniu zgodnie z ruche wskazówek zegara

10 W aszynach dużej ocy o odpowiednio wysokich zębach blach wirnika efekt ten oże spowodować, że wypadkowy struień przenikający podziałkę biegunową aszyny będzie w wyniku nasycenia tychże zębów (czyli zwiększenia ich reluktancji) niejszy niż w stanie jałowy. Spowoduje to pewne zniejszenie indukowanego napięcia w obwodzie twornika, nazywane rozagnesowujący efekte poprzecznej reakcji twornika. Zjawisko to w aszynach o ałej i średniej ocy praktycznie nie występuje. Znacznie ważniejsze zjawiska są związane ze zianą kierunku prądu (koutacją) w danej cewce uzwojenia twornika w oencie kiedy struień z nią skojarzony osiąga ekstreu, indukowana w niej SM rotacji będzie wtedy równa zeru. Biorąc pod uwagę, że roziar obwodowy szczotek jest niezerowy, ożey zauważyć, że w chwili tej koutująca cewka jest zwarta poprzez odpowiednie wycinki koutatora i szczotki. Rys.6.14.kład koutujących cewek, uzwojenie pętlicowe. Każda cewka posiada pewną indukcyjność L C, stąd w przedziale czasu Δt kiedy wirnik obróci się o kąt odpowiadający szerokości szczotki Δα wartość średnia siły elektrootorycznej indukcji własnej wyniesie I e śr = L C t = L CΩ 2I g α (6.19) gdzie I g prąd w gałęzi równoległej twornika. W zwarty obwodzie popłynie prąd, który oże osiągać znaczne wartości. Co więcej, prąd ten na zestyku szczotki z koutatore powoduje powstanie wyładowań iskrowych, które niszczą na drodze elektroerozji zarówno powierzchnię koutatora jak i sae szczotki a przy przekroczeniu pewnej wartości granicznej wartości prądu wyładowanie iskrowe przechodzi w łuk elektryczny, który nie zostaje przerwany przy przejściu szczotki nad izolacją iędzy-wycinkową działek koutatora. Prowadzi to do zwarcia łukie różnoiiennych szczotek na powierzchni

11 koutatora i w konsekwencji do trwałego uszkodzenia aszyny. Aby przeciwdziałać tej sile elektrootorycznej tak dobiera się zwojność cewek uzwojenia koutacyjnego aby wytworzyły w strefie koutacji dodatkowy struień skojarzony z koutującą cewką, który wytworzy siłę elektrootoryczną o tej saej wartości co SM saoindukcji lecz przeciwnie skierowaną. Dzięki teu, że pola reakcji twornika oraz biegunów koutacyjnych są wytwarzane przez ten sa prąd, to kopensacja sił elektrootorycznych jest zachowana dla praktycznie dowolnego obciążenia. Aby uniknąć wpływu nieliniowości blach biegunów koutacyjnych stosuje się powiększoną szczelinę pod tyi biegunai. Kierunek działania biegunów koutacyjnych jest zawsze przeciwny do kierunku struienia reakcji poprzecznej twornika, niezależnie od rodzaju pracy (silnikowa czy prądnicowa) oraz kierunku wirowania, co wynika z faktu, że SM saoindukcji stara się podtrzyać zanikający podczas koutacji prąd w cewce. Jeżeli założyy, że zienność prądu w cewce w czasie koutacji od +Ig do Ig jest w przybliżeniu liniowa, to SM saoindukcji a stałą wartość. Rys Wpływ obciążenia aszyny na rozkład składowej radialnej indukcji w szczelinie aszyny prądu stałego.

12 6.4. Charakterystyki eksploatacyjne aszyn prądu stałego Zakłada się, że w pewnej sieci prądu stałego o niezienny napięciu S działa układ źródeł i odbiorników będących w stanie ustalony. Dla wybranej aszyny połączonej jak na rys.6.16, nazywanej zazwyczaj aszyną obcowzbudną, rozpatrzy warunki pracy w zależności od zewnętrznych wyuszeń, któryi są tu wartość rezystancji w obwodzie wzbudzenia R f jednoznacznie narzucająca wartość prądu wzbudzenia I S f (6.2) Rf R1 2 oraz po stronie echanicznej oent na wale M lub prędkość obrotowa n. Rozpatrzy najpierw przypadek, kiedy jest wyuszana prędkość obrotowa. Wartość prądu wzbudzenia określa jednoznacznie wielkość struienia agnetycznego L B I ) (6.21) i oraz przy znanej prędkości obrotowej także wartość napięcia indukowanego (siły elektrootorycznej e) e ( f c n Można więc wyznaczyć wartość prądu pobieranego z sieci przez obwód twornika I S oraz wartość oentu elektroagnetycznego M c wewn 2 2 R a I (6.22) (6.23) (6.24) który po odjęciu oentu strat echanicznych pozwoli na obliczenie ocy na wale aszyny. Powyższe równania zostały napisane w konwencji odbiornikowej, to znaczy dodatnie wartości I oraz M dotyczą pracy silnikowej. W ogólny przypadku ożna ustalić na tyle ałą wartość R f, że popłynie odpowiednio duży prąd wzbudzenia I f, który wytworzy napięcie indukowane większe od napięcia sieci S. zyska się wtedy ujene wartości prądu I oraz oentu M, które odnoszą się, zgodnie z przyjętą konwencją, do pracy prądnicowej aszyny. Należy przy ty paiętać, że najniejsza ożliwa rezystancja obwodu wzbudzenia jest równa R 12. Zastosowanie przytoczonych wyżej wzorów do analizy pracy aszyny pokazano na rys.6.16.

13 + - S I B1 B2 A1 M, n I f 1 2 R f R f1 I f R f I f R f2 I f silnik prądnica S n=const R 12 I f A2 I f Rys Maszyna prądu stałego obcowzbudna a. scheat połączeń elektrycznych b. ustalenie punktu pracy. Jeżeli wyuszany po stronie echanicznej jest oent na wale, to tok rozuowania jest nieco inny. Przypuśćy, że aszyna wiruje z pewną prędkością n przy takiej rezystancji R f, - rys.6.16.b, że prąd pobierany z sieci jest znikoy. Mówiy wówczas o idealny stanie jałowy, w rzeczywistości jest to praca silnikowa przy obciążeniu oente strat własnych. Jeżeli zostanie przyłożony oent echaniczny na wale M e działający zgodnie z kierunkie wirowania (dodatni) to równoważący go w stanie ustalony oent elektroagnetyczny oraz wynikający stąd prąd twornika są ujene (praca prądnicowa) c M e M wewn I 2 (6.25) 2 I M e c Napięcie indukowane w tych warunkach 1 będzie większe od napięcia sieci S IR 2 1 podobnie jak prędkość obrotowa odniesiona do wyjściowej prędkości w stanie jałowy (6.26) 1 S n1 n (6.27) c c c Dla pracy silnikowej oent na wale jest ujeny, stąd oent elektroagnetyczny oraz prąd twornika będą dodatnie, a prędkość obrotowa n 2 <n. Wykorzystując przytoczone wyżej wzory, zależność prędkości od oentu echanicznego - rys.6.17, nazywana też charakterystyką echaniczną, jest w postaci n n 2 1 c M e S R a 2 (6.28) S

14 n n n 2 n 1 prądnica silnik M e Rys Charakterystyka echaniczna obcowzbudnej aszyny prądu stałego przy stały prądzie wzbudzenia i napięciu zasilania. W praktyce eksploatacyjnej największe znaczenie ają charakterystyki regulacji prędkości obrotowej silnika poprzez zianę napięcia zasilającego obwód twornika przy stały oencie obciążenia. Zależności analityczne otrzyuje się za poocą tych saych wzorów co poprzednio, wprowadzając jedynie drobne ziany. Jeżeli regulowane jest tylko napięcie przyłożone do obwodu twornika, to przy stały oencie i prądzie wzbudzenia również prąd twornika jest stały. Zależność prędkości obrotowej od napięcia otrzyuje się w postaci I R n 2 c c (6.29) Jest to funkcja liniowa względe napięcia, a jej przebieg dla kilku wartości prądu twornika pokazano na rys n I f = const I N n N I 1 I 2 I 1 <I 2 <I N N Rys Charakterystyka regulacji silnika prądu stałego przy stały prądzie wzbudzenia i oencie na wale.

15 1.2. Prądnica bocznikowa saowzbudna. Szczególny przypadkie pracy prądnicowej aszyny prądu stałego jest zasilanie wydzielonych odbiorników energii bez połączenia z innyi generatorai. Scheat połączeń aszyny w tych warunkach pokazano na rys.1.7. Należy zwrócić uwagę, że teraz zasilanie uzwojenia wzbudzenia pochodzi z zacisków obwodu twornika, a nie z zewnętrznego źródła jak poprzednio. Aby ógł popłynąć prąd I f, na zaciskach A1A2 usi być napięcie wywołane inny struienie agnetyczny. Pochodzi on z efektu trwałego naagnesowania (reanencji agnetycznej) poszczególnych eleentów obwodu agnetycznego powstałego w wyniku uprzedniego przepływu prądu z zewnętrznego źródła w obwodzie wzbudzenia. Wartość tego struienia re jest niewielka, zwykle około 5%, Przy łączeniu aszyny należy zwrócić uwagę, aby struienie re oraz, który powstanie w wyniku przepływu prądu I fre wywołanego siłą elektrootoryczną e re, były skierowane w ty say kierunku I c n re f re (6.3) Rf R12 W przeciwny wypadku nastąpi całkowite odagnesowanie aszyny i trzeba będzie powtórzyć procedurę wytworzenia pozostałości agnetycznej re. R obc I B1 B2 A1 + n I t I f 1 2 R fkr I f R fn I f = c n n=n N R 12 I f = c n n=n kr A2 c n re R f c re n I f - a. b. Rys Prądnica bocznikowa saowzbudna (strzałkowanie prądów wg scheatu źródłowego) a. scheat połączeń, b. przebieg procesu saowzbudzenia. I fn Aby ożliwe było saowzbudzenie prądnicy bocznikowej uszą być spełnione dwa warunki: - rezystancja obwodu wzbudzenia usi być niejsza od tzw. rezystancji krytycznej R fkr pokazanej na rys.6.19.b. Wartość tej rezystancji zależy w oczywisty sposób od prędkości obrotowej n.

16 - prędkość obrotowa usi być większa od tzw. prędkości krytycznej n kr, przy której rezystancja krytyczna R fkr =R 12. Najistotniejsza różnica poiędzy prądnicą obcowzbudną a bocznikową dotyczy wielkości prądu w stanie zwarcia obwodu twornika. Dla obydwu aszyn prąd zwarcia wynika z podzielenia siły elektrootorycznej poprzez rezystancję obwodu twornika R. W przypadku prądnicy obcowzbudnej stan zwarcia twornika nie a wpływu na obwód wzbudzenia, gdzie płynie dotychczasowy prąd np. I fn więc siła elektrootoryczna jest bliska napięciu znaionoweu a prąd zwarcia wyniesie, podobnie jak w silniku bocznikowy w chwili początkowej rozruchu, około 2 I N dlatego też często używa się pojęcia stan zwarcia silnika dla sytuacji kiedy jest on zatrzyany i zasilany napięcie z sieci. Dla prądnicy bocznikowej w stanie zwarcia prąd w obwodzie wzbudzenia nie oże płynąć, bowie napięcie na jego zaciskach jest równe zeru. Indukowana SM w tworniku pochodzi wyłącznie od struienia pozostałości agnetycznej będącego kilkanaście razy niejszy od struienia w warunkach znaionowych. Dlatego też prąd zwarcia I k w tej prądnicy nie jest groźny, ponieważ jego wartość jest bliska prądowi znaionoweu. c re n Ik dla prądnicy bocznikowej, R c n Ik dla prądnicy obcowzbudnej R (1.13) Należy także zwrócić uwagę, że w wyniku zniejszania się napięcia na zaciskach twornika prądnicy bocznikowej w iarę zwiększania prądu obciążenia, aleje również prąd wzbudzenia, co zniejsza dodatkowo SM i napięcie na zaciskach. prądnica szeregowo-bocznikowa prądnica bocznikowa prądnica obcowzbudna I I N Rys.6.2. Charakterystyki zewnętrzne prądnic prądu stałego.