KPBC praktyczne podejście do projektu. Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu

Transkrypt

1 KPBC praktyczne podejście do projektu Bożena Bednarek-Michalska Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu 2006

2 Najpierw zadajemy sobie pytanie: Czy powinniśmy budować kolekcje cyfrowe? Po co? Dla kogo? Za co? Jak? Kiedy?

3 Następnie, jeśli podejmiemy decyzję na TAK, to zaczynamy: martwić się problemami, jakie się pojawią, szukać wiedzy na dany temat, pytać, przyglądać się podobnym pomysłom, rozważać pierwsze kroki

4 O czym warto pamiętać przed projektowaniem i wnioskowaniem? Trzeba mieć dużo czasu i determinację; Trzeba mieć poparcie władz nadrzędnych dla projektu; Zarezerwować pieniądze na wkład własny 25%; Należy znać strategiczne dokumenty rządowe i regionalne; Warto poszukać modelu do naśladowania; Trzeba dokładnie przestudiować zasady przyznawania funduszy europejskich; Trzeba siebie przekonać, że przygotowanie wniosku jest trudne, ale nie niemożliwe; Nie wolno zrażać się ogromną biurokracją, jaka towarzyszy staraniom, trzeba ją z góry założyć.

5 Warto zdefiniować obszary, w których przyjdzie nam działać 1. Planowanie i zarządzanie projektem Zespół (współpracownicy, partnerzy) Opis projektu (cele, harmonogram, budżet) Finanse (źródła) 2. Kolekcje Selekcja (kryteria) Obiekty (materiały cyfrowe) Metadane (informacja o obiektach) 3. Technologie i infrastruktura Sprzęt (pojemności, moce) Oprogramowanie (sprawność, funkcjonalność) Sieć (przepustowość, bezpieczeństwo) 4. Udostępnienie i wdrożenie usługi Testy Rozruch Promocja

6 Warto przewidzieć zagrożenia dla projektu Brak doświadczenia w budowaniu zasobów cyfrowych; Brak wiedzy na temat metod i sposobów długotrwałego zabezpieczania zasobów; Brak doświadczenia w realizowaniu dużych projektów strukturalnych UE; Brak długofalowych planów finansowych Polski w zakresie budowania zasobów cyfrowych; Koordynacja działań w skali kraju; Prawo autorskie restrykcje dla bibliotek cyfrowych, dzieła osierocone; Brak zrozumienia autorów dla idei (przekazywanie dzieł współczesnych do domeny publicznej); Biurokracja niejasność interpretacji przepisów, zakazy, niestabilność, nieprzyjazne procedury, brak zrozumienia dla wagi problemu; Nieufność wydawców wobec otwartego dostępu.

7 Problemy Europy są takie same Strategia i2010 Digital Libraries, Bruksela 2005 identyfikacja problemów 1. Koordynacja digitalizacji zasobów (na poziomie Europy, państwa) 2. Inwestycje prywatne a digitalizacja (Google, Yahoo, Microsoft) 3. Copyright (kompromis między biblioteką, wydawcą i autorem), dzieła osierocone; 4. OCR dla różnych języków i czcionek (gotyk); 5. Integrowanie różnego typu zasobów (multiwyszukiwanie); 6. Polityki państw narodowych i finansowanie; 7. Modele organizacyjne przyszłych bibliotek (już trzeba zmieniać);. 8. Zabezpieczenie zasobów dla przyszłości (bezpieczeństwo, serwery, schrony) 9. Zabezpieczenie długoterminowe: migracja zasobów i emulacja (formaty, oprogramowanie). Kiedy oswoimy się z materią, robimy drugi krok

8 I etap- projektowanie i aplikowanie Wstępne zapisanie pomysłu i określenie szans realizacji i finansowania; Zebranie zespołu projektowego np. 3 osoby na początek (wiedza merytoryczna, doświadczenie, zapał i stosunek do nowych zadań); Przedyskutowanie projektu i wykonanie dokładnego jego opisu ze wszystkimi składowymi (opis idei, cele, instytucje zaangażowane, uzasadnienie projektu, grupa docelowa, powiązania projektu z innymi, trwałość projektu, harmonogram prac, budżet, zgodność projektu z prawodawstwem, promocja); Wnioskowanie o finanse do właściwej instytucji (zespół biblioteki lub firma prywatna).

9 II etap - realizacja Przystąpienie do realizacji; Opracowanie i koordynowanie procesów pracy; Kontrola i monitorowanie realizacji projektu; Ocena realizacji (badanie wskaźników) i raportowanie do instytucji finansującej.

10 III etap - planowanie przyszłości projektu Rokroczne powiększanie zasobu (5 tys. obiektów); Szkolenie zespołu (typy szkoleń i ich liczba); Zabezpieczanie zasobu: migracja dokumentów i emulacja (monitorowanie rozwiązań światowych); Monitorowanie stanu zużycia sprzętu i jakości technologii; Współpraca z archiwami, muzeami, wydawcami regionu (dostawcy zasobów) i z firmami prywatnymi (technologie); Współpraca międzynarodowa (The European Digital Library, econtentplus, inne projekty); Stałe pozyskiwanie funduszy.

11 Projekt KPBC - geneza Międzynarodowe wpływy i modele ; Dyskusje w środowisku bibliotekarzy polskich ; Polskie biblioteki cyfrowe (PBI, WBC) ; Konsorcjum Bibliotek Naukowych Regionu Kujawsko- Pomorskiego 2003; Fundusze strukturalne UE 2004; Plany strategiczne państwa (nauka, edukacja, kultura) i regionalna strategia rozwoju 2004 (udział w dyskusjach); Program operacyjny ZPORR Oswajanie materii

12 Plany strategiczne regionu Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego ; Priorytet 1. Rozbudowa i Modernizacja Infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów: Działanie anie 5: Infrastruktura społecze eczeństwa informacyjnego. Zaakceptowano trzy komplementarne projekty: KPBC, INFOBIBNET, sieć szerokopasmowa w regionie.

13 Biblioteki konsorcjum regionalnego w projekcie Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Biblioteka Główna; Biblioteka Collegium Medicum UMK im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy; Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Biblioteka Główna.

14 Cel projektu: Zbudowanie otwartej kolekcji cyfrowej dla regionu Cele szczegółowe: Zbudowanie 3 pracowni digitalizacji w regionie: Toruń 1, Bydgoszcz 2, Ucyfrowienie zasobów ( obiektów); Udostępnienie zasobów w Internecie.

15 Realizacja projektu - harmonogram Modernizacja 3 pracowni I kw Zakup sprzętu II kw Implementacja oprogramowania II kw Szkolenie bibliotekarzy I i II kw Digitalizacja zasobów od III kw Udostępnienie online wrzesień 2005 Kontrola i monitoring procesów pracy od jesieni 2005 Ocena jakości zasobu Harmonogram zmieniany kilkakrotnie ze względu na opóźnienie we wdrażaniu mechanizmów finansowania z Funduszy Strukturalnych. Prace planowano rozpocząć w 2004 roku jesienią. Projekt miał trwać 2.5 roku. A trwa 2 lata.

16 Zespół - kryteria doboru Doświadczenie w pracy bibliotecznej; Wiedza i umiejętności; Zapał do pracy; Stosunek do nowinek i technologii; Zaufanie; Komunikatywność i kooperacja. Zespół musi mieć dobrze zaplanowaną pracę, trzeba zrobić testy i przedyskutować procesy pracy, usprawnić je i starać się zapisać procedury postępowania.

17 Przebieg procesów pracy Selekcja i typowanie dokumentów do cyfryzacji (selekcjonerzy); Opracowanie spisu (selekcjonerzy); Kolejkowanie spisów (redaktor); Przygotowanie techniczne dokumentów i dostarczenie ich do pracowni digitalizacji (selekcjonerzy); Skanowanie do formatu TIFF i archiwizacja (technicy w pracowni); Tworzenie inwentarza zasobu cyfrowego na DVD (technicy w pracowni); Przetwarzanie plików powstałych w procesie skanowania - OCR i DjVu - (informatycy, technicy); Opis bibliograficzny Horizon (MARC21) dlibra (DC) (katalogerzy); Publikacja obiektu na platformie cyfrowej dlibra, połączenie z opisem (redaktor); Przydzielenie do kolekcji (redaktor); Opis bibliograficzny (MARC21) NUKAT (główny kataloger); Melioracja zasobu poprawki (główny kataloger). Niektóre procesy pracy przebiegają równolegle, inne w następstwie czasu. Pojawiają się tzw. wąskie gardła procesy, które zatrzymują prace i bez dodatkowych nakładów finansowanych nie da się ich usprawnić. To też należy przewidzieć.

18 Nadzór nad procesami pracy Nadzór nad procesami pracy i finansami, negocjacje z autorami i wydawcami koordynator projektu (1). Nadzór nad dokumentacją projektową administrator projektu (1). Nadzór nad sprzętem i oprogramowaniem zastępca koordynatora, informatyk (1); Nadzór nad platformą informatyk - administrator dlibry (1). Nadzór nad skanowaniem technik główny (1). Nadzór nad ładowaniem zasobu i jego jakością redaktorzy zasobów (3). Nadzór nad selekcją zasobu specjalista zbiorów specjalnych (1). Nadzór nad metadanymi główny kataloger (1).

19 Kontrola zasobu 1. Polityka rozwoju kolekcji (polityka uczelni, uchwała senatu, polityka biblioteki spisana i przyjęta, promowana); 2. Plan rozwoju zasobu w czasie (liczba dokumentów); 3. Polityka udostępniania zasobów (darmowe, płatne, niepełnosprawni, ograniczenia); 4. Przestrzeganie prawa przy tworzeniu zasobów (licencje, negocjacje); 5. Badanie użyteczności zasobów, kontrola napełniania zasobów, sprawdzanie działania technologii, analiza i ocena jakości (statystyki); 6. Koordynacja budowania zasobów w skali lokalnej i krajowej (podział prac, oszczędności, wspólne planowanie przyszłości). A Framework of Guidance for Building Good Digital Collections [Dok. elektr.] (2004). Wyd. 2. Bethesda: National Information Standards Organization, Framework Advisory Group.

20 Kontrola obiektu Dobór obiektu wg przyjętej polityki i kryteriów; Wykonanie dobrej jakości obiektu (rozdzielczość 300 dpi, 600 dpi), wykorzystanie wielokrotne, różnorodne; Zapewnienie niezmienności obiektu i dostępności w dłuższym okresie, wersjonowanie jeśli trzeba; Zabezpieczenie pliku źródłowego format TIFF; Przetworzenie do formatów DjVu, html i inne i OCR; Nadanie niezmiennego identyfikatora - OAI, URL, sygnatury, ISBN, ISSN; Określenie autentyczności obiektu, Zachowanie struktury obiektu, Identyfikacja wersji.

21 Kontrola różnych typów metadanych Opisy bibliograficzne (konieczne do identyfikacji obiektów, wyszukiwania kataloger) Matadane techniczne i administracyjne (związane są z zarządzaniem plikami, obiektami, zabezpieczeniami zasobu informatyk) Metadane strukturalne (określają związki między artykułami, zeszytami i tomami czasopism lub stronami i rozdziałami książek - redaktor).

22 Opis bibliograficzny Tytuł: Idee słabości Uwagi: Wyd. 2. Współtwórca: Lewandowska, Maria (1949- ) ; Wojciechowski, Andrzej (1941- ) Wydawca: UMK Miejsce wydania: Toruń Data wydania: 1996 Typ zasobu: Książka Format: image/x.djvu Język: pol Powiązania: Pamiętnik Pracowni Rozwijania Twórczości Osób Niepełnosprawnych Identyfikator zasobu: ; oai:kpbc.umk.pl:10985 Oryginał przechowuje: Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu Digitalizacja: Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.

23 Typy materiałów Książka Czasopismo Pocztówka Grafika Rękopis

24 WYSTAWY

25 Technologie PLATFORMA CYFROWA dlibra Funkcjonalność, interfejs Bezpieczeństwo zasobów Rozwój technologiczny Serwis firmy

26 Oprogramowanie dlibra platforma elektroniczna Doświadczenia bibliotekarzy poznańskich, możliwości rozwoju, multiwyszukiwanie; Polskie rozwiązanie, sprawdzone; Współpraca z Horizonem, Tańsza obsługa, dobra komunikacja, możliwość negocjacji, szkolenia. Document Express z DjVu (3) przetwarzanie obrazów LizardTech Inc. Przetwarzanie do formatu DjVu; OCR i kompresja pliku; Czasochłonny proces ( wąskie gardło ),; Inne FineReader 6.0 Sprint Pl Omniscan 11 Canon Scanning Utility 800 Adobe Photo Shop Elemnets 3.0 i 2.0 LizardTech DjVu Control (darmowe) PhotoSchop

27 Sprzęt Biblioteka Medyczna CM - Microtek ScanMaker 9800XL, który pozwala skanować obiekty do formatu A3, a także dzięki odpowiedniej przystawce skanować mikrofilmy; Biblioteka Uniwersytecka w Bydgoszczy - skaner Zeutschel z oprogramowaniem Omniscan 5000 TT, czarno-biały, skanującym do formatu A2, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu: Zeutschel Omniscan skanujący w kolorze do formatu A1 z rozdzielczością 600 dpi, skaner do mikrofilmów i mikrofisz Canon MS-800 skaner płaski Mustek Paragon 3600 do formatu A3 Aparat cyfrowy Canon EOS 20D. Dodatkowo wykorzystuje się dostępny na UMK skaner specjalny do map i nowy skaner przelotowy.

28 Promocja projektu Prezentacje w środowisku fachowców i dyskusje; Krótkie komunikaty i notatki w regionie, na uczelniach; Uroczyste otwarcie; Artykuły, wywiady w mediach; Umieszczenie w sieci (Google Scholar, OAISTER i inne); Rekomendowanie autorom i wydawcom regionu.

29 Dziękuję za uwagę Bożena Bednarek-Michalska Toruń 2006