SPRAWDZANIE URZ DZE DROGOWEJ SYGNALIZACJI WIETLNEJ

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 95 Transport 2013 Tomasz Krukowicz Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu SPRAWDZANIE URZDZE DROGOWEJ SYGNALIZACJI WIETLNEJ Rkopis dostarczono, kwiecie 2013 Streszczenie: W artykule opisano aktualny stan prawny i normalizacji w zakresie odbioru instalacji i urzdze sygnalizacji wietlnej. Urzdzenia te stanow specyficzne instalacje elektryczne, które, ze wzgldu na penion funkcj, powinny spenia szczególne wymagania w zakresie bezpieczestwa. W artykule zaproponowano zestaw bada do realizacji podczas odbioru nowej lub modernizowanej sygnalizacji wietlnej, jak równie podczas bada okresowych. Sowa kluczowe: sygnalizacja wietlna, instalacje elektryczne, sprawdzanie odbiorcze 1. SPECYFIKA INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH SYGNALIZACJI WIETLNEJ Instalacje elektryczne sygnalizacji wietlnej odpowiadaj za przekazywanie kierujcym pojazdami sygnaów, bdcych podstaw decyzji o sposobie prowadzenia pojazdu. W rozumieniu ustawy Prawo Budowlane stanowi budowl. Podlegaj jednoczenie przepisom ustawy Prawo o ruchu drogowym, jak równie zapisom wydanych na podstawie ww. ustaw rozporzdze. Podleganie dwóm rónym grupom przepisów powoduje konieczno uwzgldnienia wikszej liczby wymaga podczas sprawdzania poprawnoci funkcjonowania instalacji sygnalizacji wietlnych, anieli w standardowej sygnalizacji wietlnej. Sprawdzanie tych urzdze powinno by prowadzone okresowo, w przedziaach okrelonych w ustawie Prawo Budowlane, jak równie podczas odbioru nowych lub przebudowanych instalacji sygnalizacji. Instalacje i urzdzenia sygnalizacji wietlnej charakteryzuj si nastpujcymi cechami: niskie napicie pracy (230 lub 42V), niewielkie prdy i moce odbiorników, dua liczba urzdze elektronicznych i czujników dua liczba niewielkich odbiorników energii elektrycznej, instalacja jest prowadzona w ziemi i wystpuje dua liczba y w kablach,

2 268 Tomasz Krukowicz instalacja pracuje na zewntrz pomieszcze, instalacja jest odpowiedzialna za bezpieczestwo znacznej liczby osób (uczestników ruchu). Dodatkowo w instalacji sygnalizacji wietlnej wystpuje wiele obwodów z pogranicza instalacji telekomunikacyjnych oraz instalacji elektrycznych, Powysze cechy sprawiaj, e procedura sprawdzania instalacji i urzdze sygnalizacji wietlnej powinna uwzgldnia specyfik tych systemów i róni si od badania typowej instalacji elektrycznej. Uwzgldnienie wymaga wynikajcych z ustawy Prawo o Ruchu Drogowym nie jest równie tak proste, jak podczas kontroli oznakowania i urzdze bezpieczestwa ruchu. W odrónieniu od znaków pionowych i poziomych wskazania sygnalizacji wietlnej s zmienne w czasie, co naley uwzgldni podczas sprawdzania. Dodatkowo sygnalizacje wietlne s budowane ze rodków publicznych, w zwizku z tym dokadne sprawdzenie wykonanych prac jest szczególnie zasadne w celu eliminacji naduy i przypadków nieracjonalnego gospodarowania rodkami publicznymi. Niestety niejednokrotnie odbiór sygnalizacji wietlnej jest realizowany przez komisj, która nie dysponuje czasem oraz narzdziami niezbdnymi do szczegóowego sprawdzenia poprawnoci dziaania sygnalizacji. 2. REGULACJE DOTYCZCE SPRAWDZANIA SYGNALIZACJI WIETLNEJ Podczas sprawdzania wszelkiego rodzaju urzdze i instalacji naley wyróni sprawdzanie odbiorcze, po wykonaniu danego obiektu lub modernizacji, oraz sprawdzanie okresowe, majce na celu okrelenie stanu technicznej obiektu. Podstawowym dokumentem regulujcym zasady sprawdzania instalacji elektrycznych niskiego napicia jest norma PN HD Instalacje elektryczne niskiego napicia. Sprawdzanie [9]. Okrelone s w niej zasady przeprowadzania sprawdze odbiorczych, jak równie okresowych. Norma ta, cho nie pozbawiona bdów i niecisoci [4], znaczco uszczegóowia zakres sprawdzania instalacji. Odnosi si ona jednak do typowych instalacji elektroenergetycznych i nie uwzgldnia specyfiki instalacji sygnalizacji wietlnych. Sygnalizacje, jako budowle, nie podlegaj regulacjom rozporzdzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie, w którym przywoane s normy dotyczce instalacji elektrycznych. W zwizku z powyszym konieczne jest prowadzenie sprawdze z wykorzystaniem norm jako zasad wiedzy technicznej, gdy ustawa Prawo o Normalizacji zakada dobrowolno ich stosowania. Wydane na podstawie ustawy Prawo o Ruchu Drogowym rozporzdzenie w sprawie warunków technicznych dla znaków i sygnaów drogowych oraz urzdze bezpieczestwa ruchu i warunków ich umieszczania na drogach [12] nie okrela zasad sprawdzania sygnalizacji wietlnej. Znajdujce si w rozporzdzeniu zasady dotycz projektowania sygnalizacji oraz jej eksploatacji. Jedynie Rozporzdzenie w sprawie szczegóowych warunków zarzdzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym

3 Sprawdzanie urzdze drogowej sygnalizacji wietlnej 269 zarzdzaniem [13] narzuca konieczno kontroli sygnalizacji wietlnej w cigu 14 dni od wprowadzenia oraz kontroli funkcjonowania i utrzymania urzdze sygnalizacji wietlnej nie rzadziej ni co 6 miesicy. Nie jest jednak w aden sposób okrelony zakres takiego sprawdzenia. Zakres prób odbiorczych okrela, znajdujca si w kadym projekcie budowy sygnalizacji, specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych. Powinna by ona opracowywana indywidualnie dla potrzeb kadego obiektu. W praktyce powstaje ona poprzez nieznaczne modyfikacje specyfikacji wykonanych wczeniej dla innych skrzyowa. Dodatkowo szczegóowo i zakres sprawdze przewidzianych STWiORB jest opracowywana przez projektanta i bazuje jedynie na jego dowiadczeniu. Opracowane Ogólne Specyfikacje Techniczne [6], majce by podstaw do opracowania STWiORB dla poszczególnych rozwiza s nieaktualne, oparte na nieaktualnych normach i przepisach, nie uwzgldniajce nowych materiaów i rozwiza stosowanych w instalacjach sygnalizacji. W urzdzeniach sterowania ruchem kolejowym sytuacja jest odmienna. Opracowane s jednolite w skali caego kraju wytyczne: Ie-6 Wytyczne odbioru technicznego oraz przekazywania do eksploatacji urzdze sterowania ruchem kolejowym [16] oraz Ie-7 Instrukcja diagnostyki technicznej i kontroli okresowych urzdze sterowania ruchem kolejowym [1]. Dodatkowo pomiary i badania prowadzone na podstawie tych instrukcji wykonywane s przez pracowników posiadajcych kwalifikacje obejmujce nie tylko urzdzenia i instalacje elektryczne, ale równie zagadnienia zwizane ze sterowanym procesem (monterów srk). W przypadku ruchu drogowego prace przy montau urzdze prowadz osoby posiadajce kwalifikacje w zakresie urzdze i instalacji elektrycznych, które nie zawsze s wiadome wpywu urzdzenia na ruch drogowy i jego bezpieczestwo. Powysza analiza jednoznacznie wskazuje, e istnieje potrzeba opracowania zasad, wedug których prowadzone bdzie sprawdzanie sygnalizacji wietlnej. Niniejszy artyku, w dalszej czci, zawiera propozycj procedury sprawdzania urzdze sygnalizacji, która przewidziana jest do prowadzenia odbiorów instalacji sygnalizacji, a po pewnej adaptacji moe zosta wykorzystana równie podczas pomiarów okresowych. Procedura zostaa opracowana na podstawie dowiadcze zwizanych projektowaniem urzdze sygnalizacji wietlnej oraz realizacj nadzoru nad prowadzonymi pracami budowlanymi. 3. SPRAWDZANIE SYGNALIZACJI W ZAKRESIE BRANY INYNIERIA RUCHU Wymagania dla sygnalizacji wietlnej w zakresie brany inynieria ruchu s okrelone w rozporzdzeniu [12]. Spenienie tych wymaga powinno by zapewnione w projekcie przez projektanta, co zostaje zweryfikowane podczas procedury opiniowania i zatwierdzania projektu [13]. Sprawdzanie instalacji sygnalizacji obejmuje wic skontrolowanie zgodnoci z projektem. Sprawdzanie naley rozpocz od weryfikacji rozmieszczenia urzdze sygnalizacji wietlnej (masztów, sygnalizatorów) w stosunku do projektu. Naley zwróci uwag, e

4 270 Tomasz Krukowicz rozmieszczenie sygnalizatorów powinno by zgodne w projekcie brany inynieria ruchu, jak równie w projekcie elektrycznym. Obiekty budowlane powinny zosta wytyczone w terenie przez uprawnionego geodet podczas budowy. W czasie sprawdzania naley sprawdzi zachowanie skrajni okrelonej w [12], która jest odmienna od typowej skrajni drogowej, jak równie widoczno sygnalizatorów z okrelonych odlegoci. Sprawdzenia te s bardzo czsto pomijane, co skutkuje uszkadzaniem sygnalizatorów (w szczególnoci daszków) przez przejedajce pojazdy, jak równie niewaciw widoczno sygnaów. Niezbdne jest równie skontrolowanie rozmieszczenia detektorów oraz przycisków dla pieszych i rowerzystów. Sprawdzenia te naley wykona z uyciem kóka pomiarowego oraz tamy mierniczej. Stwierdzone usterki naley poprawi przed uruchomieniem sygnalizacji. Niezbdne jest równie sprawdzenie rozmieszczenia sygnalizatorów w stosunku do oznakowania poziomego linii zatrzymania oraz przej dla pieszych i przejazdów dla rowerzystów. W dalszej czci sprawdzania naley zweryfikowa poprawno pracy sygnalizacji. W sygnalizacji cyklicznej moliwe jest sprawdzenie poprawnoci dziaania poprzez pomiar czasu trwania poszczególnych sygnaów na sygnalizatorach. We wspóczesnych rozwizaniach sprawdzenie wycznie poprzez obserwacj wskaza sygnalizatorów jest praktycznie niemoliwe do wykonania. W sygnalizacji adaptacyjnej czasy trwania poszczególnych faz s zmienne i zalene od zgosze pojazdów na detektorach. W zwizku z tym naley przeprowadzi odmienn procedur sprawdzania. Weryfikacja poprawnoci programowania sterownika powinna przebiega dwuetapowo: 1.W jednostce programujcej sterownik (firmie produkujcej sterowniki bd zajmujcej si konserwacj sygnalizacji. 2.W terenie, po zainstalowaniu sterownika. Podzia sprawdzenia na dwie czci jest podyktowany du pracochonnoci i zoonoci sprawdze wymienionych w punkcie 1. Ich przeprowadzenie w warunkach warsztatowych (laboratoryjnych) nie wpywa na jako sprawdzenia, gdy dotyczy ono wycznie urzdze zainstalowanych wewntrz obudowy sterownika SPRAWDZENIA PRZEPROWADZANE PODCZAS PROGRAMOWANIA STEROWNIKA Badania w jednostce programujcej sterownik powinny obejmowa: weryfikacj zaprogramowanej tablicy czasów midzyzielonych z tablic w zatwierdzonym projekcie, sprawdzenie poprawnoci zaprogramowania przej midzyfazowych poprzez wymuszenie realizacji przez sterownik kadego przejcia midzyfazowego, sprawdzenie programu sygnalizacji podczas realizacji minimalnych i maksymalnych czasów trwania faz (ewentualne naruszenia czasów midzyzielonych, ewentualne naruszenia minimalnych czasów trwania sygnaów w grupach), przyporzdkowane wej i wyj sterownika do poszczególnych grup sygnaowych oraz warunków logicznych,

5 Sprawdzanie urzdze drogowej sygnalizacji wietlnej 271 kontrol poprawnego sterowania grupami kolizyjnymi o dopuszczalnym jednoczesnym zezwoleniu na ruch, nawet w przypadku, gdy zagadnienie to zostao pominite w projekcie [3]. Niektóre ze sterowników posiadaj specjalne narzdzia do testowania (np. opisane w [10] narzdzie do testowania moduu nadzoru kolizji), W wikszoci sterowników sprawdze naley dokona poprzez rczne pobudzenia detektorów. Wszelkie czynnoci naley wykona dla kadego programu. Naley równie zweryfikowa poprawno pracy programu startowego oraz programu kocowego, jak równie podczas zmiany programów sygnalizacji. Po zakoczeniu prób w warunkach warsztatowych z wynikiem pozytywnym mona przystpi do montau sterownika na skrzyowaniu i dalszych bada w terenie. W przypadku, gdy program zosta zaprojektowany dla istniejcego skrzyowania i demonta sterownika nie jest moliwy mona wymienione w rozdziale 3.1 sprawdzenia wykonywa na innym sterowniku tego samego typu (lub komputerowym symulatorze sterownika), pod warunkiem zapewnienia zgodnoci programu umieszczanego w sterowniku na skrzyowaniu z programem poddawanym badaniu. Weryfikacja poprawnoci dziaania w brany inynieria ruchu jest niezwykle wana, gdy zoono wspóczesnych algorytmów sterowania jest tak dua, e ich analiza bez wykorzystania narzdzi komputerowych jest praktycznie niemoliwa [2] SPRAWDZENIA W TERENIE Sprawdzenia w terenie w zakresie inynierii ruchu mona przeprowadza po wykonaniu sprawdze w zakresie instalacji elektrycznej sygnalizacji, przewidzianych w rozdziale 4. Sprawdzenie to powinno obejmowa: 1.Poprawno dziaania detektorów dla pojazdów badanie naley przeprowadzi w nocy (w okresie maego natenia ruchu) z wykorzystaniem pojazdu testowego; podczas badania naley sprawdzi: poprawno wykrywania pojazdów, niewykrywanie pojazdów z ssiedniego pasa ruchu, przyporzdkowanie detektora do waciwego wejcia sterownika. 2.Poprawno ustawienia pola widzenia kamer wideodetekcji oraz konfiguracji systemu wideodetekcji np. wykrywanie maego, czarnego pojazdu w nocy. 3.Poprawno dziaania przycisków dla pieszych: poprawno przyjmowania zgosze, w tym równie z wykorzystaniem rki w rkawiczce, poprawno generowania potwierdze dla przycisków (lub ich grup), 4.Poprawno dziaania sygnalizatorów akustycznych zasadniczych i pomocniczych, badanie w tym zakresie powinno obejmowa spenienie wymaga w zakresie gonoci oraz czstotliwoci sygnau oraz jego syszalnoci na obszarze caego przejcia dla pieszych. 5.Poprawno funkcjonowania nadzoru sygnaów czerwonych weryfikacja poprzez odczenie elementu wietlnego i badanie zachowania sterownika.

6 272 Tomasz Krukowicz Wspóczenie budowane sygnalizacje s w wikszoci przyczane do systemów nadzoru sygnalizacji lub zarzdzania ruchem. Podczas sprawdzania naley zweryfikowa dziaanie urzdze transmisji danych oraz waciwe przekazywanie informacji. Naley równie sprawdzi, czy nie jest moliwa zdalna zmiana parametrów odpowiedzialnych za bezpieczestwo ruchu na skrzyowaniu. Sterowniki sygnalizacji posiadaj specjalne funkcje do testowania poprawnoci pocze sygnalizatorów, jednake jeli poprawnie zostan wykonane czynnoci kontrolne w zakresie instalacji elektrycznej, to sprawdzenie takie jest zbdne. 4. SPRAWDZANIE INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ SYGNALIZACJI WIETLNEJ Jak zaznaczono wczeniej sprawdzanie instalacji naley przeprowadzi z uwzgldnieniem zapisów [9], zmodyfikowanych o szczególne wymagania zwizane ze specyfik instalacji sygnalizacyjnej. Norma PN HD przewiduje kolejno prowadzenia sprawdzania. Sprawdzanie naley rozpocz od ogldzin obejmujcych, poza wymaganiami ww. normy: 1.Dokumenty formalne, dopuszczajce poszczególne wyroby budowlane do stosowania w budownictwie zgodnie z ustaw o wyrobach budowlanych [15]. 2.Dokumenty dodatkowych bada sterownika, o ile przewiduje je dokumentacja projektowa lub STWiORB. 3.Poprawno montau sterownika. 4.Prawidowe wyposaenie sterownika: zastosowanie odpowiednich i przewidzianych w projekcie aparatów zabezpieczajcych, wyposaenie sterownika w odpowiedni liczb moduów rónych typów, szczególn uwag naley zwróci na moduy rezerwowe, ich liczb oraz sprawno, niestosowanie materiaów starouytecznych, o ile nie przewiduje ich dokumentacja projektowa, poprawno oznacze w sterowniku. 5.Prawidowy monta masztów sygnalizacji: zachowanie pionu oraz wymaga skrajni, brak wystajcych elementów, w tym rub wystajcych z chodnika, jako powok antykorozyjnych nie dopuszcza si naprawy uszkodzonych powok na budowie, monta urzdze na masztach w sposób zapewniajcy trwao poczenia oraz niepogorszenie jakoci ochrony antykorozyjnej, waciwy kierunek lokalizacji wnk kablowych (w kierunku chodnika). 6.Poprawno montau kanalizacji kablowej: zastosowanie waciwych studni we waciwych lokalizacjach (typ, wymiary, gboko),

7 Sprawdzanie urzdze drogowej sygnalizacji wietlnej 273 zabezpieczenia studni zastosowanie pokryw o waciwej klasie obcieniowej oraz zabezpiecze przed niepowoanym dostpem, zastosowanie waciwej krotnoci kanalizacji kablowej oraz waciwych typów rur osonowych (na podstawie protokóów odbiorów czciowych). 7.Poprawno montau sygnalizatorów: waciwa wysoko i orientacja, zastosowanie waciwych ekranów kontrastowych, weryfikacja skrajni okrelonej w [12]. 8.Poprawno montau przycisków dla pieszych i urzdze akustycznych: waciwa wysoko i kierunek montau, podczenie do waciwych y waciwych przewodów, waciwa wysoko umieszczenia sygnalizatorów akustycznych zasadniczych. Podczas ogldzin naley równie zapozna si z protokóami odbioru robót zanikajcych, jak instalacja uziemiajca, indukcyjne detektory ptlowe, kanalizacja kablowa itp. Po wykonaniu ogldzin, stwierdzajcych kompletno i poprawno montau mona przystpi do wykonywania pomiarów i prób, które maj na celu sprawdzenie poprawnoci funkcjonowania sygnalizacji i bezpieczestwa osób z niej korzystajcych. Badania te zaleca si przeprowadza w nastpujcej kolejnoci: 1.Sprawdzenie cigoci przewodów i poprawnoci pocze: cigo przewodów ochronnych, cigo y kabli sygnalizacyjnych w instalacji ptlowej naley rozczy ptl sygnalizacyjn, aby zweryfikowa cigo kadego z odcinków kabla jednoczenie z cigoci y naley zweryfikowa identyfikacj y, ich kolejno na listwach zaciskowych; badanie naley przeprowadza napiciem na tyle niskim, aby nie powodowao wywietlenia sygnaów na sygnalizatorach, cigo y kabli detekcyjnych zbadanie cigoci i poprawnoci podczenia kabli do detektorów wszelkich typów (w przypadku detektorów ptlowych badanie naley przeprowadzi podczas ich wykonania i sporzdzi z tego protokó). 2.Sprawdzenie rezystancji izolacji: badanie naley przeprowadza napiciem dostosowanym do napicia znamionowego kabla (w sygnalizacji wietlnej, w zalenoci od przeznaczenia, wystpuj kable elektroenergetyczne, sygnalizacyjne i telekomunikacyjne, które naley bada napiciem 2,5 kv, 1,0 kv, 0,5 kv lub 0,25 kv), cho norma [9] przewiduje badanie rezystancji izolacji pomidzy zwartymi przewodami czynnymi a przewodem ochronnym [4] takie postpowanie jest niedopuszczalne w przypadku instalacji odpowiedzialnej za bezpieczestwo, w której wywietlenie niewaciwego sygnau stanowi zagroenie dla ycia i zdrowia uczestników ruchu niezbdny jest pomiar rezystancji izolacji pomidzy kad par y kabla, co podkrelono w [7] i [11].

8 274 Tomasz Krukowicz 3.Sprawdzenie samoczynnego wyczenia zasilania wedug [8]: samoczynne wyczenie zasilania w sygnalizacji wietlnej moe by realizowane z wykorzystaniem wyczników nadprdowych, bezpieczników lub wyczników rónicowo-prdowych, problemem jest uzyskanie charakterystyk bezpieczników aparatowych wykorzystywanych w kartach grup sygnaowych, w ukadzie sieci TN-C/TN-C-S zaleca si, aby warunek samoczynnego wyczenia zasilania nie by realizowany jedynie przez wycznik rónicowo-prdowy, a przez wycznik nadprdowy lub bezpiecznik (ze wzgldu na du zawodno wyczników rónicowo-prdowych[5]), Wyniki poszczególnych sprawdze naley uzna za pozytywne, jeli speniaj wymagania okrelone w normie [9] Podczas wykonywania robót budowlanych naley przeprowadza pomiary kontrolne, w szczególnoci podczas wykonywania indukcyjnych detektorów ptlowych. Ze wzgldu na reim wykonywania ptli konieczne s badania: po uoeniu przewodu ptli, a przed zalaniem mas bitumiczn: pomiar rezystancji izolacji przewodu ptli oraz indukcyjnoci ptli, po zalaniu mas bitumiczn: rezystancja izolacji przewodu ptli oraz indukcyjno ptli, po uoeniu kabla zasilajcego (feedera): rezystancja izolacji, po zmufowaniu kabla zasilajcego z przewodem ptli: rezystancja izolacji do ziemi, indukcyjno ptli i feedera mierzona na zaciskach sterownika. Nie zostay opracowane jednolite wytyczne dotyczce wymaga dla ptli indukcyjnych odnocie rezystancji izolacji oraz indukcyjnoci. Podczas oceny ptli naley posugiwa si dokumentacjami techniczno-ruchowymi sterowników. Podczas pomiarów okresowych naley bada wycznie rezystancj izolacji do ziemi oraz indukcyjno. Bardziej szczegóowe badania, z rozczaniem przewodów ptli w mufach, naley przeprowadza w przypadku stwierdzonych nieprawidowoci w funkcjonowaniu ptli. Wskazówk mog by opracowania zagraniczne, np. [14]. 5. TYPOWE NIEPRAWIDOWOCI W INSTALACJACH SYGNALIZACJI WIETLNEJ Nieprawidowoci w instalacjach sygnalizacji wietlnej mona podzieli na dwie podstawowe grupy: nieprawidowoci wykrywane podczas odbioru urzdze powstae podczas ich wykonywania, usterki sygnalizacji powstae podczas eksploatacji. Podstawow przyczyn nieprawidowoci wykrywanych podczas odbioru s bdy wynikajce z pomyek podczas montau lub niedbaego wykonywania prac. Naley zwróci uwag, e ze sterownika na redniej wielkoci skrzyowaniu moe by

9 Sprawdzanie urzdze drogowej sygnalizacji wietlnej 275 wyprowadzonych kilkadziesit wieloyowych kabli. Prawdopodobiestwo pomyki w montau jest przy tej liczbie pocze do due. Dodatkowo, istnieje due ryzyko realizacji prac w sposób niedbay, co równie moe negatywnie odbi si na sposobie pracy sygnalizacji wietlnej. Niestety zdarzaj si równie przypadki nieuczciwoci wykonawców przejawiajce si w nastpujcy sposób: zastosowanie materiaów gorszej jakoci, niespeniajcych wymaga postawionych w dokumentacji projektowej, zastosowanie mniejszej liczby materiaów w szczególnoci materiaów rezerwowych, niewykorzystywanych w pocztkowym okresie eksploatacji sygnalizacji wietlnej. Dlatego te, jak zaznaczono w rozdziale 4, konieczne jest przeliczenie liczby poszczególnych elementów podczas bada odbiorczych sygnalizacji wietlnej. Diametralnie inne problemy wystpuj podczas dokonywania sprawdze okresowych. Podczas bada tych naley zweryfikowa stan techniczny sygnalizacji, uwzgldniajc w szczególnoci wpyw czasu na parametry techniczne poszczególnych jej elementów. Szczególn uwag podczas ogldzin naley zwróci na: jako pocze elektrycznych, w szczególnoci na procesy korozyjne, jako izolacji urzdze sygnalizacji wietlnej, stan konstrukcji wsporczych sygnalizatorów oraz urzdze detekcji, uszkodzenia wynikajce z kolizji oraz dewastacji, pogorszenie stanu urzdze zabezpieczajcych przed poraeniem prdem elektrycznym. Sprawdzenia wymagajce wyczenia sygnalizacji wietlnej (pomiary) naley przeprowadza w porze zmniejszonego natenia ruchu (w nocy). Ze wzgldu na utrudnione przeprowadzenie pomiaru rezystancji izolacji przewodów prowadzcych do detektorów indukcyjnych (nierozczne poczenia w studniach) w przypadku poprawnej pracy ukadu detekcji mona ograniczy zakres pomiarów rezystancji izolacji do pomiaru przewód-ziemia. Niezbdne jest natomiast wykonanie pomiarów dla wszystkich y kabla sygnalizacyjnego, gdy zwarcie y tego kabla moe powodowa wywietlenie sygnau zagraajcego bezpieczestwu ruchu drogowego. 6. PODSUMOWANIE Instalacje elektryczne sygnalizacji wietlnej stanowi nietypowe instalacje elektryczne. Nie s jednak uznane, jak urzdzenia i instalacje sterowania ruchem kolejowym, za instalacje specjalistyczne. Nie s w zwizku z tym wymagane uprawnienia do wykonywania zwizanych z nimi prac. Konieczne jest wic opracowanie jednoznacznych wytycznych oceny tych instalacji. Niniejszy artyku, cho nie wyczerpuje problemu, zawiera zestaw najwaniejszych czynnoci do uwzgldnienia podczas takich bada. Urzdzenia i instalacje sygnalizacji wietlnej zawieraj elementy z pogranicza instalacji elektrycznych oraz instalacji telekomunikacyjnych (teleinformatycznych). Obecnie prowadzone prace zakadaj zmniejszenie liczby zawodów regulowanych. Jednak ze

10 276 Tomasz Krukowicz wzgldu na coraz wiksz zoono tych instalacji znaczcy wpyw na bezpieczestwo ruchu oraz du odpowiedzialno zwizan z wykonywaniem prac przy sygnalizacji wietlnej naley rozway wprowadzenie odrbnych uprawnie do wykonywania prac przy urzdzeniach sygnalizacji wietlnej, w tym prac kontrolno-pomiarowych. Podczas opracowywania zasad zdobywania uprawnie moliwe jest wzorowanie si na przepisach kolejowych, dotyczcych analogicznych stanowisk, dla których od lat istniej okrelone wymagania kwalifikacyjne. W toku dalszych prac planowane jest stworzenie listy kontrolnej uatwiajcej sprawdzanie odbiorcze oraz okresowe urzdze i instalacji sygnalizacji wietlnych. Bibliografia 1. Instrukcja diagnostyki technicznej i kontroli okresowych urzdze sterowania ruchem kolejowym Ie-7 (E-14), PKP PLK, Warszawa, Kawalec P., Krukowicz T., Drogi budownictwo infrastrukturalne, Wybrane problemy projektowania adaptacyjnej sygnalizacji wietlnej, 11/2012, str Krukowicz T.: Prace naukowe Transport, Poprawa efektywnoci sterowania adaptacyjnego poprzez optymalizacj przej midzyfazowych, WPW, 2010, nr 72, str Musia E.: Sprawdzanie instalacji elektrycznych niskiego napicia. Przegld treci oraz bdów tumaczenia normy PN-HD :2008. Miesicznik SEP INPE Informacje o normach i przepisach elektrycznych, 2009, nr , s Musia E., Czapp S.: Wyczniki ochronne rónicowoprdowe (3). Niezawodno. Miesicznik SEP Informacje o normach i przepisach elektrycznych. 2008, nr , s Ogólne specyfikacje techniczne D Urzdzenia do regulacji ruchu (sygnalizacja wietlna). BZDBDiM, Warszawa, b.r. 7. Orlik W.: Badania i pomiary elektroenergetyczne dla praktyków. KaBe, Krosno, PN HD , Instalacje elektryczne niskiego napicia. Cz 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczestwa, ochrona przed poraeniem elektrycznym. PKN, Warszawa, PN HD Instalacje elektryczne niskiego napicia. Cz 6: Sprawdzanie, PKN, Warszawa, Podrcznik uytkownika sterownika CrossMaster FR 93, Vialis Polska, Przemierowo, b.r. 11. Praca zbiorowa pod redakcj K. Kuprasa: Wytyczne pomiary w elektroenergetyce, COSiW SEP, Warszawa, Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szczegóowych warunków technicznych dla znaków i sygnaów drogowych oraz urzdze bezpieczestwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz. U. 220 poz z 2003 r.) z pón. zm. 13. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szczegóowych warunków zarzdzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarzdzaniem Dz. U. 177 poz z 2003 roku. 14. Traffic Detector Handbook, Federal Highway Administration Turner-Fairbank Highway Research Center, Georgetown Pike, Ustawa o wyrobach budowlanych, Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz Wytyczne odbioru technicznego oraz przekazywania do eksploatacji urzdze sterowania ruchem kolejowym Ie-6 (WOT-E12), PKP PLK, Warszawa, TESTING OF TRAFFIC LIGHT DEVICES Summary: The paper presents current legal status and standards related to commissioning of traffic light installations and devices. These devices are specific electric installations and have to meet special safety requirements with respect to their function. A set of tests is proposed to be used during commissioning of new or upgraded traffic lights as well as for periodic inspection. Keywords: traffic lights, electric installation, commissioning tests