PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Transkrypt

1 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIASTA BOCHNIA WARSZAWA 2016 WARSZAWA ul. Kordeckiego Warszawa kontakt@budplan.net

2

3 Nazwa opracowania: Zleceniodawca: Opracowujący: kierujący zespołem autorskim: zespół: Prognoza oddziaływania na środowisk podstawowe do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia Burmistrz Miasta Bochnia Budplan Sp. z o.o Warszawa ul. Kordeckiego 20 inż. Zuzanna Górecka-Gąbka mgr inż. Magdalena Smoczyńska mgr inż. Małgorzata Kopka mgr Joanna Gosk mgr inż. Anna Bereś mgr inż. Anna Olbromska-Matusiak inż. Adam Potapowicz mgr inż. Izabela Szymańska inż. Anna Wojtczuk mgr inż. Katarzyna Łysyganicz-Francuzik inż. Monika Nasiłowska mgr Ewelina Skirzyńska mgr inż. Monika Szczypiorska mgr Marlena Szklarz

4

5 Spis treści 1 WPROWADZENIE Podstawa formalno-prawna opracowania Cel, zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie ZAWARTOŚĆ, GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ JEJ PRZEPROWADZANIA TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU OBJĘTEGO SPORZĄDZENIEM STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Regionalizacja fizyczno-geograficzna Budowa geologiczna i litologiczna Surowce mineralne Gleby Hydrologia i hydrogeologia Warunki klimatyczne Przyroda ożywiona Zasoby krajobrazowe i zabytki Zasoby przyrodniczo cenne i ich ochrona Powiązania ekologiczne STAN ZASOBÓW I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA TENDENCJE ZMIAN ŚRODOWISKA PRZY BRAKU REALIZACJI USTALEŃ ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZOWANEGO DOKUMENTU ORAZ SPOSOBU W JAKI TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU IDENTYFIKACJA MOŻLIWYCH ODDZIAŁYWAŃ KONFLIKTY PRZESTRZENNE ZWIĄZANE Z ZAGROŻENIAMI NATURALNYMI PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA, W TYM ODDZIAŁYWANIA BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE, CHWILOWE ORAZ POZYTYWNE I NEGATYWNE, NA CELE I PRZEDMIOTY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU, A TAKŻE NA ŚRODOWISKO Oddziaływanie na powietrze Wytwarzanie odpadów Wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi Przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu, zanieczyszczenie gleb i powierzchni ziemi.. 55

6 14.5 Emitowanie hałasu i pól elektromagnetycznych Wykorzystanie zasobów środowiska Wpływ na zwierzęta i rośliny Wpływ na ekosystemy i różnorodność biologiczną Wpływ na zabytki i dobra materialne Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione na mocy ustawy o ochronie przyrody Ryzyko wystąpienia poważnych awarii Znaczące oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, obejmująca bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU AKTY PRAWNE UWZGLĘDNIONE W OPRACOWANIU MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

7 za go s p o dar o w a n ia p r ze s t r z e nne g o G m i ny M i as ta B o c hn ia 1 Wprowadzenie Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia, sporządzonego zgodnie z uchwałą Nr XXXVI/372/13 Rady Miasta Bochnia z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia. Zgodnie z powyższą uchwałą zmiana studium ma obejmować teren zawarty w granicach administracyjnych Gminy Miasta Bochnia. 1.1 Podstawa formalno-prawna opracowania Obowiązek sporządzania prognozy oddziaływania na środowisko wynika z art. 46 oraz art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Prognoza, w myśl wyżej przywołanego art. 46, stanowi element strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko organ opracowujący projekt dokumentu: Uzgadnia z właściwymi organami zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko; Poddaje projekt wraz z prognozą opiniowaniu przez właściwe organy; Zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Bierze pod uwagę ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko, opinie organów oraz rozpatruje uwagi i wnioski zgłoszone w związku z udziałem społeczeństwa. Projekt dokumentu, nie może zostać przyjęty (o ile nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody), jeżeli ze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wynika, że może on znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura Cel, zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie Celem prognozy jest identyfikacja potencjalnych oddziaływań na środowisko ustaleń projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, określenie rozwiązań eliminujących, ograniczających lub kompensujących negatywne oddziaływania na środowisko oraz w miarę potrzeb przedstawienie rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie. Zakres merytoryczny prognozy jest zgodny z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. Prognoza uwzględnia ustalenia Zamawiającego, który uzgodnił zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Krakowie w piśmie z dnia 28 lipca 2014 r. (znak pisma: ST-I DK) oraz z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Bochni w piśmie z dnia 31 lipca 2014 r. (znak pisma: PSE.N.NZ /44/14). Prognoza przedstawia wyniki analiz i ocen w formie opisowej i kartograficznej. W prognozie ocenia się stan i funkcjonowanie środowiska, odporność na degradację i zdolność do regeneracji wynikające z uwarunkowań określonych w opracowaniu ekofizjograficznym oraz tendencje do zmian przy braku realizacji ustaleń projektowanej zmiany studium. Rozpatrywane są także skutki realizacji ustaleń projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Projektowane użytkowanie i zagospodarowanie terenów jest rozpatrywane pod kątem zgodności z uwarunkowaniami określonymi w opracowaniu ekofizjograficznym, z przepisami prawa dotyczącymi ochrony środowiska, skuteczności ochrony bioróżnorodności i właściwych proporcji pomiędzy terenami o różnych formach użytkowania. Ocenia się również określone w projekcie zmiany studium warunki zagospodarowania 7

8 za go s p o dar o w a n ia p r ze s t r z e nne g o G m i ny M i as ta B o c hn ia przestrzennego, wynikające z potrzeb ochrony środowiska, prawidłowości gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntów rolnych i leśnych. Uwzględniane są ponadto zagrożenia dla środowiska i wpływ na zdrowie ludzi, skutki dla istniejących form ochrony przyrody i innych obszarów chronionych i zakres zmian w krajobrazie, oraz możliwość rozwiązań eliminujących lub ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko. W prognozie zawarte są, jeżeli zachodzi taka potrzeba, również propozycje innych rozwiązań w projekcie studium, sprzyjających ochronie środowiska. Prognoza wykonana jest zgodnie z art. 51 ust. 2 pkt. 1, 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko: zawiera informacje o zawartościach, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami; zawiera informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy; zawiera propozycje dotyczące przewidywanych metod analiz skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwość jej przeprowadzania; zawiera informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko oraz streszczenie w języku niespecjalistycznym; określa, analizuje i ocenia istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu; określa, analizuje, ocenia stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko; określa, analizuje i ocenia istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych; określa, analizuje i ocenia istniejące problemy ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele ochrony środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu; określa, analizuje i ocenia przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na środowisko; przedstawia rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu; przedstawia rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru. 2 Zawartość, główne cele projektowanego dokumentu oraz jego powiązania z innymi dokumentami Podstawa prawna Konieczność sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia wynika z uchwały Nr XXXVI/372/13 z dnia 28 listopada 2013 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia. Rada gminy podjęła niniejszą uchwałę celem dostosowania studium do obecnego stanu prawnego oraz zmian zachodzących w sferze społeczno-gospodarczej. Wykonanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stanowi jeden z elementów dostosowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz sporządzanych na jego podstawie planów miejscowych do zmienionych uwarunkowań wewnętrznych, zewnętrznych i przepisów prawa. 8

9 za go s p o dar o w a n ia p r ze s t r z e nne g o G m i ny M i as ta B o c hn ia Charakterystyka i lokalizacja terenu opracowania Obszar opracowania obejmuje teren miasta Bochnia, położony w północnej części województwa małopolskiego, nad rzeką Rabą, przy głównych szlakach komunikacyjnych (kolej, droga krajowa nr 94, autostrada A4) o kierunku wschód zachód. Miasto w granicach administracyjnych zajmuje powierzchnię 30 km 2 i liczy ok. 30 tys. mieszkańców. Sąsiaduje bezpośrednio z trzema gminami powiatu bocheńskiego: Bochnią, Rzezawą i Nowym Wiśniczem. Walory przyrodnicze Bochni nie należą do wybitnych, jest to obszar silnie przekształcony, zwłaszcza centralna, miejska część. Największymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi odznacza się południowa część należąca do Pogórza Wiśnickiego rejon Lasu Kolanowskiego, doliny Gróbki, Pagórka i południowej części Kurowa. Oprócz wymienionej doliny Gróbki i Lasu Kolanowskiego obszar cechuje zróżnicowanie biotopów związanych z rolnictwem ekstensywnym mozaika pól, łąk, pastwisk i zadrzewień. Ponadto funkcje przyrodnicze pełnią wszystkie tereny otwarte lub tylko częściowo zagospodarowane, m.in. dolina Raby, ogrody działkowe ROD Hutnik, parki. Zakres zmian i charakterystyka ustaleń studium W odniesieniu do istniejącego sposobu zagospodarowania studium zapewnia rezerwę terenów pod wszystkie funkcje niezbędne do rozwoju miasta. Zmiany w odniesieniu do obowiązującego studium dotyczą przede wszystkim: aktualizacji zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi i dokumentami strategicznymi, ewidencjami, dokumentacjami itp.; uwzględnieniu wymagań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej dla obszaru zmiany wyniku sporządzenia nowych map zagrożenia i ryzyka powodziowego (2015) nowe tereny o znacznej powierzchni znalazły się w zasięgu obszarów szczególnego zagrożenia powodzią; lokalizacja obejścia drogowego miasta od strony północno-zachodniej (droga położona w obszarze szczególnego zagrożenia powodzią, projektowana do pełnienia funkcji wału przeciwpowodziowego). Ogólnie projekt nowego Studium ma za zadanie uzyskanie jednolitego zapisu określającego aktualną politykę przestrzenną Bochni, natomiast z punktu widzenia wpływu na środowisko nie wprowadza nowych istotnych funkcji i zagospodarowania terenu. Polityka przestrzenna Bochni zakłada wyznaczenie głównych kierunków zmian w strukturze przestrzennej miasta, które mają realizować określone w Strategii Rozwoju Miasta Bochnia cele strategiczne rozwoju, są to: I. Wykształcenie efektywnego systemu transportowego II. III. IV. Rozwój przestrzenny z zachowaniem czytelnej struktury miasta Ukształtowanie terenów aktywności gospodarczej Rozwój oferty turystycznej oraz terenów sportowo-rekreacyjnych V. Ochrona środowiska przyrodniczego i zapobieganie zagrożeniom W projekcie zmiany studium określa się następujące przeznaczenie terenów: MS TERENY ZABUDOWY ŚRÓDMIEJSKIEJ MW TERENY ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ WIELORODZINNEJ MU TERENY ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ I USŁUGOWEJ MN TERENY ZABUDOWY MIESZKANIOWEJ JEDNORODZINNEJ U TERENY ZABUDOWY USŁUGOWEJ UC TERENY OBIEKTÓW HANDLOWYCH O POWIERZCHNI SPRZEDAŻY POWYŻEJ 2000 m² UST TERENY USŁUG SPORTU, TURYSTYKI I REKREACJI P/U TERENY PRODUKCJI, SKŁADÓW I MAGAZYNÓW ORAZ USŁUG 9

10 za go s p o dar o w a n ia p r ze s t r z e nne g o G m i ny M i as ta B o c hn ia I TERENY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ KS TERENY OBSŁUGI KOMUNIKACJI, TERENY GARAŻY I PARKINGÓW KP TEREN PLACU PUBLICZNEGO ZC TERENY CMENTARZY ZD TERENY OGRODÓW DZIAŁKOWYCH ZL TERENY LASÓW I ZADRZEWIEŃ (ORAZ ZALESIEŃ) ZP TERENY ZIELENI URZĄDZONEJ ZR TERENY ZIELENI NIEURZĄDZONEJ RU TERENY PRODUKCJI ROLNEJ Ws TERENY WÓD POWIERZCHNIOWYCH KK TERENY KOLEJOWE 10

11 Rysunek 1 Zestawienie wskazujące od lewej: obecne uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, kierunki zagospodarowania przestrzennego wskazane w obowiązującym studium, kierunki rozwoju wskazane w projekcie studium 11

12 Pojedyncze nowe większe tereny inwestycyjne wskazano w: osiedlu Krzyżaki, między ul. Krzyżaki a ul. Nad Gróbką (MN) w Chodenicach, pomiędzy ul. Majora Bacy a torami kolejowymi (MN, MU) w rejonie ul. Krzyżanowickiej, w sąsiedztwie autostrady (U, MN) Wszystkie pozostałe tereny inwestycyjne wynikają z obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Rysunek 2 Wskazanie nowych terenów inwestycyjnych wyznaczonych w projekcie studium 12

13 Powiązania z innymi dokumentami I. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 jako najważniejszy krajowy dokument strategiczny dotyczący zagospodarowania przestrzennego określa cele i kierunki polityki przestrzennej oraz przedstawia wizję rozwoju kraju w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Głównym celem polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest efektywne wykorzystanie przestrzeni i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągnięcia ogólnych celów rozwojowych, spójności społecznogospodarczej i terytorialnej, które przyczynią się do wytworzenia spójnych regionów. Do pożądanych cech polskiej przestrzeni zaliczono: większą konkurencyjność, zwiększenie poziomu zatrudnienia, poprawę sprawności funkcjonowania państwa oraz spójność społeczną, gospodarczą i terytorialną. Za szczególnie ważną uznaje się integrację funkcjonalną między głównymi ośrodkami miejskimi, które mają stworzyć warunki dla rozprzestrzeniania się procesów rozwojowych na ośrodki subregionalne i lokalne. W Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju Bochnia wskazana jest jako ośrodek lokalny. Miasto nie wykształciło jeszcze swojego obszaru funkcjonalnego, jednak istnieje szansa na koncentrację funkcji gospodarczych i usługowych, które przyczynią się do aktywizacji i rozwoju okolicznych obszarów wiejskich. Ośrodki lokalne pełnią rolę uzupełniającą w stosunku do ośrodków subregionalnych. Należy również podkreślić bliskość ośrodka metropolitalnego, jakim jest Kraków, co pozytywnie wpływa na możliwości rozwojowe miasta Bochni. II. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (PZPWM) został przyjęty uchwałą nr XLVII/732/18 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 marca r. w sprawie zmiany Uchwały Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 roku w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Jest on głównym elementem systemu planowania przestrzennego w województwie. Mimo, iż nie ma rangi aktu prawa miejscowego, jego ustalenia są wiążące w stosunku do studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego małopolskich gmin. W PZPWM określono zadania rządowe i samorządowe województwa, które mają służyć realizacji ponadlokalnych celów publicznych wraz ze wskazaniem obszarów, na których mają być realizowane. Rolą planu zagospodarowania przestrzennego województwa jest kreowanie struktury przestrzennej regionu przy uwzględnieniu szeregu czynników i założeń polityki rozwoju województwa. W planie podkreśla się zintegrowane podejście do zachodzących procesów rozwojowych. Generalny cel zagospodarowania przestrzennego ujęty w planie brzmi: Utrzymanie, a w pewnych elementach nawet poprawienie stanu środowiska i podniesienie jakości krajobrazu i zasobów kultury, przy zapewnieniu warunków do stabilnego wzrostu gospodarczego oraz podniesienia standardów jakości życia mieszkańców drogą bardziej efektywnej gospodarki przestrzennej. Realizacja powyższego celu oparta ma być na poniższych zasadach. 1. Oszczędne gospodarowanie przestrzenią zurbanizowaną i racjonalne jej wykorzystanie poprzez: Koncentrację rozwoju w terenach już zurbanizowanych, Zapobieganiu rozproszeniu zabudowy, Zapewnieniu właściwego poziomu usług odpowiednio do hierarchii ośrodków - Bochnia jest ośrodkiem regionalnym, Oszczędność komunikacyjną tj. minimalizowanie długości ciągów komunikacyjnych i preferencje dla transportu publicznego. 2. Oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi i dbałość o poprawę jakości powietrza poprzez: ochronę wód i zwiększenie retencji naturalnej, w tym także na terenach zurbanizowanych, 13

14 ochronę ekosystemów leśnych i starych drzewostanów oraz zwiększenie lesistości. 3. Zachowanie bioróżnorodności w najcenniejszych obszarach poprzez: ochronę bioróżnorodności na terenach Obszarów Węzłowych, ochronę ciągłości ekologicznej w skali ponadregionalnej, regionalnej i lokalnej. 4. Ochrona dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego i krajobrazu poprzez: Wzmocnienie faktycznej ochrony i świadome kształtowanie najcenniejszych krajobrazów Małopolski przy wykorzystaniu ustawy krajobrazowej, Rewitalizacja i rewaloryzacja najcenniejszych zespołów i obiektów dziedzictwa urbanistycznego, ruralistycznego i architektonicznego, Rozwój różnych form turystyki zachowującej potencjał i wartości środowiska przyrodniczo-kulturowego i krajobrazu. 5. Zmniejszenie ryzyka katastrof naturalnych poprzez: Powstrzymanie, a z czasem eliminację, zabudowy w terenach zagrożonych ryzykiem powodziowym, Powstrzymanie zabudowy na terenach osuwiskowych. Przyjęta w PZPWM struktura funkcjonalno-przestrzenna model rozwoju wyróżnia 7 obszarów funkcjonalnych podzielonych na terytoria Bochnię przyporządkowano do obszaru funkcjonalnego terytorium KLIN - K2. Podstawową charakterystykę KLINA, określono jako obszar o wysokiej gęstości zaludnienia, posiadający łagodny przyrost naturalny. W zakresie procesów urbanizacyjnych zachodzi zjawisko starzenia i kurczenia się miast. Podstawową branżą zatrudnienia w obszarze KLINA jest przemysł. Jako szczególny zasób obszaru wskazano autostradę i linię kolejową. PZPWM wskazuje, że KLIN dysponuje najlepszą w regionie i konkurencyjną w skali kraju infrastrukturą transportową i energetyczną oraz bogatymi tradycjami przemysłowymi. Jest to obszar występowania ważnych gospodarczo surowców naturalnych, takich jak węgiel kamienny, rudy cynku i ołowiu, soli kamiennej i kruszyw budowlanych. Jako podstawowe wyzwania rozwojowe obszaru PZPWM określa przyciągnięcie nowych inwestycji, zwłaszcza w zakresie przemysłu, transportu, logistyki a tym samym, zwiększenia liczby i podniesienia jakości miejsc pracy. Specyfiką KLINA jest także występowanie licznych kolizji układu przyrodniczego regionalnych i ponadregionalnych korytarzy ekologicznych z wielką infrastrukturą techniczną, zwłaszcza w obszarze węzłowym Puszczy Niepołomickiej. Główny kierunek działań tego obszaru funkcjonalnego to stwarzanie warunków dla procesów reindustrializacji i przyciągania nowych miejsc pracy, zwłaszcza w przemyśle i logistyce a tym samym pobudzenia procesów migracyjnych do mniejszych miast. Chodzi przede wszystkim o organizację nowych parków technologicznych i stref aktywności gospodarczej, zwłaszcza położonych bezpośrednio przy autostradzie i drogach ekspresowych. Szczególne znaczenia dla tworzenia nowych impulsów rozwojowych mają projekty rewitalizacyjne miast. W zakresie rekomendacji do kształtowania polityki przestrzennej w dokumentach strategicznych i planistycznych gmin uwzględniono: Ponieważ obszar Klina stanowi idealną lokalizację dla centrów logistycznych i intermodalnych węzłów transportowych toteż należy dla nich w planowaniu miejscowym tworzyć przestrzenne warunki. Pozostałe istotne działania planistyczne to: zabezpieczenie w lokalnych aktach planistycznych miejsc pod parkingi P+R w rejonach stacji kolejowych, dostosowanie sieci dróg lokalnych do potrzeb transportu kolejowego oraz poprawa dostępności węzłów autostradowych; 14

15 opracowanie koncepcji programowo-przestrzennej rozwoju otoczenia jeziora Mucharskiego; objęcie parkami kulturowymi najważniejszych zespołów urbanistycznych (Kalwaria Zebrzydowska, Lanckorona), zwrócenie uwagi na punkty kolizyjne układu przestrzennego i systemu wielkiej infrastruktury; opracowanie programów rewitalizacji miast lub ich części, zwłaszcza ośrodków subregionalnych (Tarnowa, Chrzanowa-Oświęcimia) i powiatowych (Olkusza, Wadowic, Bochni, Brzeska i Myślenic); wyprowadzenie dróg wojewódzkich poza obręb zabytkowych centrów miast; zwiększenie oferty terenowej parków przemysłowych i SAG-ów; wytyczenie terenów pod zorganizowane/wspierane ze środków publicznych budownictwo mieszkaniowe. III. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Obecnie obowiązuje Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia, przyjęte Uchwałą Nr XXXVI/349/09 Rady Miasta Bochnia z dnia 27 sierpnia 2009 r., a następnie zmienione Uchwałą Nr XXV/274/12 Rady Miasta Bochnia z dnia 28 grudnia 2012 r. w sprawie uchwalenia zmian punktowych studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia. Zasadność dokonania zmiany studium wynika z: ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. (określającej szczegółowe wymagania dotyczące zarówno zapisu problematyki Studium, jak i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233); Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1587); ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1777), która wprowadziła zmiany do ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym obowiązujące od 18 listopada 2015 r. Zmiany te dotyczą w szczególności uwzględnienia w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwarunkowań wynikających z potrzeb i możliwości rozwoju danej gminy, uwzględniających analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne, demograficzne, możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy oraz bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę; potrzeby posiadania przez miasto aktualnej wersji studium, służącego jako podstawa do opracowywania kolejnych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, nie naruszających ustaleń aktualnej wersji studium, o czym mówi cytowana ustawa w art. 20. Tym samym zmiana funkcjonującego dotąd studium ma za zadanie uwzględnienie powyższych procesów w celu uzyskania jednolitego zapisu określającego aktualną politykę przestrzenną Bochni, obejmującą obszar w granicach administracyjnych miasta. IV. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, Aktualnie dla większości obszaru Bochni obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. W latach sporządzono 15 planów (tereny przy ul. Brzeźnickiej, przy ul. Na Buczków, terenu Hutnicza, osiedla Kolanów, Witosa, Krzyżaki, Proszowskiego, Chodenice, Pagórek, Kurów, Dołuszyce, Goczałkowskich, Trinitatis, Śródmieścia oraz Bocheńskiej Strefy Aktywności Gospodarczej. W sporządzeniu jest kolejnych 6 planów. Generalnie centralna i południowa część miasta ma prawie pełne pokrycie planami, natomiast część na północ od torów kolejowych jedynie pojedyncze plany. Ustalenia planów miejscowych są uwzględniane w projekcie studium i zasadniczo na terenach 15

16 V. Mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym W 2015 r. sporządzono nowe mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego, a na ich podstawie sporządzane są plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią wyznaczono dla Raby, w ich zasięgu znajdują się obszary zabudowane, m.in.: zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i kompleks sportowo-rekreacyjny w Chodenicach, obiekty produkcyjno-handlowe przy ul. Łany, Gazowej, Partyzantów i część zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej os. Proszowskiego przy ul. Żeromskiego, Płasnika, Na Kąty, Krótkiej. W planie zarządzania ryzykiem powodziowym określono, że Raba, pod względem skutków powodzi, jest jednym z najniebezpieczniejszych karpackich dopływów Wisły. Ukształtowanie terenu w górnej części zlewni sprzyja szybkiemu odprowadzaniu wód powodziowych. Tereny sąsiadujące z Rabą, w tym Bochnia, nie są w dostatecznym stopniu zabezpieczone. Dla obszaru Bochni plan zakłada realizację działań technicznych związanych z modernizacją i budową obwałowań. Rysunek 3 Zagrożenie powodziowe w Bochni źródło: opracowanie własne na podstawie danych RZGW Kraków (od r. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie) 3 Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy Prognozę sporządzono na podstawie rozpoznania terenowego uwarunkowań ekofizjograficznych i walorów krajobrazowych, identyfikacji potencjalnych zagrożeń i uciążliwości. Analizowano dostępne opracowania planistyczne i dokumentacyjne na poziomie gminy, powiatu, województwa i kraju oraz oceny 16

17 realizacji obowiązków prawnych i skuteczności rozwiązań chroniących środowisko przed nadmierną eksploatacją zasobów oraz wprowadzaniem zanieczyszczeń antropogenicznych do środowiska. 4 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwość jej przeprowadzania Monitoring skutków wdrażania i funkcjonowania ustaleń studium będzie prowadzony przez Radę Miasta Bochnia. Wskazane jest dokonywanie oceny stanu realizacji ustaleń i wpływu na środowisko w cyklach corocznych. Proponuje się objąć analizą skutków realizacji ustaleń studium następujące elementy: ilość ścieków odprowadzanych do sieci kanalizacji sanitarnej, w oparciu o umowy zawarte z odbiorcą; ilość odpadów, w oparciu o umowy zawarte z odbiorcą; klimat akustyczny w miejscach narażonych na szczególny hałas; Urząd powinien również zapoznawać się z raportami o stanie i jakości poszczególnych elementów środowiska i monitorowanych parametrów, przygotowywanymi przez jednostki i instytucje związane z gospodarką wodną, zarządy dróg, starostwa powiatowe, urzędy wojewódzkie, a w zakresie ochrony przyrody Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz jednostki wspomagające, zatrudniające ekspertów w dziedzinie ochrony środowiska, np. IMGW, RZGW (od r. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie) i inne. Ponadto należy realizować monitoring zgodnie z wydanymi decyzjami o środowiskowych uwarunkowaniach. 5 Transgraniczne oddziaływanie na środowisko Realizacja ustaleń projektu studium nie spowoduje transgranicznego oddziaływania na środowisko ze względu na znaczne oddalenie obszaru miasta od granic państwa oraz na lokalne oddziaływanie planowanych inwestycji. 6 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Przedmiotem oceny zawartej prognozie są ustalenia projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miasta Bochnia. Projekt zmiany studium określa podstawowe warunki zagospodarowania terenu, wynikające z potrzeb ochrony środowiska i gospodarowania zasobami przyrody. Uwzględnia obowiązek ochrony powierzchni ziemi, gleb, powietrza, wód podziemnych i powierzchniowych oraz potrzeby ochrony środowiska wynikające z polityki ekologicznej kraju, obowiązków określonych w ustawach szczegółowych regulujących problematykę ekologiczną oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa i programów ochrony środowiska na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Bochnia położona jest w północnej części województwa małopolskiego, nad rzeką Rabą, przy głównych szlakach komunikacyjnych (kolej, droga krajowa nr 94, autostrada A4) o kierunku wschód zachód. Miasto w granicach administracyjnych zajmuje powierzchnię 30 km 2 i liczy ok. 30 tys. mieszkańców. Sąsiaduje bezpośrednio z trzema gminami powiatu bocheńskiego: Bochnią, Rzezawą i Nowym Wiśniczem. Walory przyrodnicze Bochni nie należą do wybitnych, jest to obszar silnie przekształcony, zwłaszcza centralna, miejska część. Najcenniejsza przyrodniczo i krajobrazowo jest południowa część miasta należąca do Pogórza Wiśnickiego. W niniejszej prognozie ocenia się skutki, które mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu pod funkcje określone w projekcie studium, które mogą wpływać na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, emitowanie hałasu i pól elektromagnetycznych oraz powodować ryzyko wystąpienia awarii. Analogicznie ocenia się skutki wpływu realizacji ustaleń projektu studium na powierzchnię ziemi, glebę, kopaliny, wody powierzchniowe i podziemne, klimat, zwierzęta i rośliny. Szczególną uwagę zwrócono na różnice w zagospodarowaniu terenów pomiędzy 17

18 ustaleniami obowiązującego a projektowanego studium. Zmian w studium dokonano zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi i dokumentami strategicznymi, ewidencjami, dokumentacjami. Przewiduje się zachowanie dużej rezerwy pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe (powielenie zapisów obowiązującego studium i sporządzonych na jego podstawie planów). Ustalenia projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie będą w istotny, negatywny sposób oddziaływały na środowisko przyrodnicze i zdrowie ludzi. Dostosowanie się do zakazów oraz nakazów zamieszczonych w projekcie studium zapewnia prawidłową ochronę środowiska oraz zachowanie walorów krajobrazowych. Dla projektu studium nie stwierdzono potrzeby analizy oddziaływania transgranicznego ani wskazywania rozwiązań alternatywnych. 18

19 7 Charakterystyka środowiska przyrodniczego obszaru objętego sporządzeniem studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego 7.1 Regionalizacja fizyczno-geograficzna Pod względem fizjograficznym obszar położony jest w dwóch mezoregionach: Pogórzu Bocheńskim należącym do makroregionu Kotlina Sandomierska (północny fragment miasta) i Pogórzu Wiśnickim należącym do makroregionu Pogórze Zachodniobeskidzkie (część południowa i środkowa miasta). Kotlina Sandomierska jest obszarem na ogół wyrównanym, lekko pofałdowanym. Jest to największy makroregion Podkarpacia Północnego o powierzchni około 15 tys. km 2. Jej południową granicę tworzy brzeg nasunięcia Karpat na osady morskie miocenu, granicę północną krawędź Wyżyn Polskich, częściowo tektoniczna. Cała kotlina Sandomierska znajduje się w dorzeczu Wisły, do której uchodzą rzeki karpackie: Raba, Dunajec, Wisłoka i San z Wisłoka, budujące przy ujściu swe stożki napływowe. Zapadlisko Kotliny Sandomierskiej powstało w miocenie, przy czym transgresja morska objęła również skraj dzisiejszych Wyżyn Polskich, których struktury geologiczne zapadają w kierunku południowo-wschodnim. Osady miocenu osiągają największą miąższość na skraju Karpat (do 2500 m). Zawierają one bogate złoża soli kamiennej, eksploatowane od wielu stuleci w okolicach Wieliczki i Bochni. Osady czwartorzędowe w postaci glin morenowych i piasków wypełniają doliny rzek do głębokości m, ale na płaskowyżach międzydolinnych uległy denudacji i miąższość ich jest niezbyt wielka. Płaskowyże w części środkowej kotliny są pochylone ku północy, w części wschodniej ku zachodowi. Podgórze Bocheńskie zaliczono do przykarpackiego fragmentu Kotliny Sandomierskiej, położonego pomiędzy Krakowem a doliną Dunajca i przylegającego na południu do progu pogórzy: Wielickiego i Wiśnickiego. Pod względem geologicznym jest to sfałdowany pod wpływem nacisku płaszczowin karpackich solonośny miocen, spiętrzony do wysokości m i przykryty częściowo osadami czwartorzędu, w tym lessem. Dolina Raby dzieli ten region na dwa człony mające rangę mikroregionów: Wielicko-Gdowski i Wojnicki, do którego zaliczono również międzyrzecze Dunajca i Białej w pobliżu ich połączenia. W tych granicach Podgórze Bocheńskie zajmuje powierzchnię około 750 km 2. Pogórze Zachodniobeskidzkie krajobrazowo przedstawia rozciętą erozyjnie wyżynę o wysokościach od 300 do ponad 500 m n.p.m., opadającą ku kotlinom podkarpackim mniej lub bardziej wyraźnym stopniem denudacyjnym, związanym z nasunięciem płaszczowin karpackich na przedpole. Od południa ponad powierzchnię pogórza wznoszą się od 300 do 500 m pasma górskie Beskidów Zachodnich. Szerokość Pogórza Zachodniobeskidzkiego mieści się w granicach od kilku do kilkunastu kilometrów. Jego płaskie garby są zbudowane przeważnie z serii skalnych płaszczowiny cieszyńskiej obejmujących sekwencję osadów morskich od dolnej kredy po paleogen. W ich skład oprócz piaskowców i mało odpornych na denudację łupków wchodzą dolnokredowe wapienie cieszyńskie i pokładowe żyły skał wylewnych typu bazaltów (noszące nazwę cieszynitów), co jest wyjątkiem we fliszu Karpat Zewnętrznych. Pogórze Wiśnickie rozciąga się od doliny Raby po dolinę Dunajca. Mioceńska zatoka gdowska i szeroka dolina Raby sprawiają, że zachodnia część Pogórza Wiśnickiego ma tylko kilka kilometrów szerokości, ale ku wschodowi rozszerza się ono do kilkunastu kilometrów (na południe od Bochni około 18 km), zajmując powierzchnię około 700 km 2. Garby Pogórza Wiśnickiego osiągają wysokości m, ale miejscami przekraczają 500 m. Pogórze charakteryzują szerokie, wydłużone równoleżnikowo garby. Spłaszczenia wierzchowinowe o wysokości bezwzględnej m, maja szerokość m oraz spadki 0 3%. Górne partie stoków mają łagodne nachylenia nie-przekraczające 10%, natomiast dolne 12 15%. 19

20 Rysunek 4 Miasto Bochnia na tle podziału fizycznogeograficznego wg Kondrackiego (źródło: opracowanie własne, mapy BING, warstwy shp udostępnione przez PIG) Rysunek 5 Stoki o różnym nachyleniu źródło: opracowanie własne na podstawie NMT 20

21 7.2 Budowa geologiczna i litologiczna Obszar Bochni posiada dość skomplikowaną budowę geologiczną. Stratygraficznie są to utwory fliszu, tworzące strefę brzeżną Karpat oraz utwory miocenu Zapadliska Przedkarpackiego. Granica stratygraficzna (między utworami fliszowymi i mioceńskimi) nie pokrywa się dokładnie z granicą morfologiczną, lecz utwory te wymieszane są w strefie sięgającej ok. 2 km na południe od progu Pogórza. Najstarsze utwory geologiczne terenu Bochni datowane są na paleozoik. Są to wapienie, dolomity, mułowce, iłowce, iłołupki z piaskami i wkładkami piaskowcowymi pochodzące z Dewonu i Permu. Powyżej zalegają młodsze utwory mezozoiku wapienie i margle jurajskie oraz łupki i margle kredowe. Piętro wyższe stanowią utwory kenozoiczne wykształcone w postaci łupków i piasków różnoławicowych. Charakterystyczna dla tego obszaru seria solna powstała w epoce miocenu. Jest to zespół na przemian ułożonych warstw iłowca, anhydrytu i soli kamiennej, o łącznej miąższości około 70 m. Na serii solnej znajduje się kompleks warstw chodenickich, iłowych o miąższości do 300 m. Utwory mioceńskie przykryte są osadami czwartorzędowymi o różnej miąższości. Utwory czwartorzędowe Utwory morza mioceńskiego i fliszowe z okresu trzeciorzędu zostały pokryte na całej powierzchni Bochni płaszczem utworów czwartorzędowych. Mają one zmienną grubość, sięgającą od 1 do 20 m. Warstwy o największej miąższości występują w dnach dolin, a najcieńsze w obrębie wierzchowin. We wczesnym czwartorzędzie, na przejściu z pliocenu do plejstocenu, teren Bochni znajdował się w zasięgu najstarszego zlodowacenia krakowskiego. Lodowiec, który dotarł aż do Karpat, pozostawił po sobie osady akumulacji lodowcowej. Należą do nich gliny zwałowe z domieszką piasków, zmieszane z różnej wielkości głazami narzutowymi. Innym rodzajem utworów są osady fluwioglacjalne, nanoszone przez wody z topniejących lodowców. Są to układane warstwami piaski i żwiry różnej granulacji poprzedzielane miejscami warstwami iłów. Utwory plejstoceńskie na terenie Bochni wykształcone są jako utwory akumulacji rzecznej, które wypełniają doliny potoków oraz przez grunty lessowate i lessy pokrywają pozostałą część terenu. Reprezentowane są przez żwiry, piaski i rumosze o bardzo zróżnicowanej miąższości od kilkudziesięciu cm do ok. 11 m. Grunty lessowe o miąższości od 0,5 do ok. 23 m pokrywają zarówno warstwy podczwartorzędowe jak i plejstoceńskie utwory rzeczne. Nie ma ich jedynie we współczesnych, wąskich dolinach potoków Babicy i Florisu, gdzie zostały zerodowane. Utwory holoceńskie reprezentowane są przez osady rzeczne wykształcone głównie w postaci glin, glin pylastych oraz piasków gliniastych z soczewkami namułów i torfów. Zalegają one na ogół bezpośrednio na utworach podczwartorzędowych. Miąższość ich jest bardzo zmienna i wynosi od ok. 0,2 do ok. 31 m. Bochnia znajduje się w strefie ruchów neotektonicznych Karpat. Przesunięcia w kierunku północnym na obszarze przedgórza wynoszą 1 3 cm na rok. Ruchy te mają wpływ na budowę geologiczna oraz zachowanie wyrobisk kopalnianych. Przez stulecia eksploatacji w kopalni powodowały pęknięcia, uskoki i przemieszczenia mas skalnych, co prowadziło do przesuwania starych wyrobisk i niekiedy prasowania chodników. Przekształcenia rzeźby Tereny czynnych, jak i potencjalnych osuwisk zostały naniesione na załączniku graficznym zgodnie z informacjami zawartymi w opracowaniu fizjograficznym dla potrzeb studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Dla terenu Bochni w grudniu 2016 r. opracowano nową mapę prognozowanych docelowych kategorii górniczych terenu, dla obszaru wpływów Kopalni. Ujawniające się wielkości osiadań powierzchni terenu, spowodowane dokonaną eksploatacją górniczą kopalni, osiągają wielkości, które charakteryzują I kategorię terenu górniczego. 7.3 Surowce mineralne Głównym bogactwem obszaru opracowania są zasoby soli kamiennej, występujące w utworach dolnotortońskich. Złoża bocheńskie występują w kształcie soczewki o długości 5 km i maksymalnej szerokości około 200 m. Jednak znaczne pofałdowanie złoża i duży stopień zanieczyszczenia spowodował, że eksploatacja złoża została zaniechana. Drugim surowcem naturalnym tego rejonu, występującym w sąsiedztwie złóż soli kamiennej są solanki jodowe i bromowe (fragment złoża w zachodniej części miasta w okolicy Chodenic). 21

22 Ponadto w rejonie opracowania występuje glina ilasta, a także iły z okresu mioceńskiego. Ponadto wzdłuż rzeki Raby i jej dopływów występują pewne ilości piasków i żwirów czwartorzędowych. Złoże solne Bochnia Złoże solne Bochnia rozciąga się od zachodu od miejscowości Chełm, poprzez Bochnię, aż do wsi Łazy na wschodzie. Bocheńskie złoże uformowało się przed około 13,6 mln lat, w okresie mioceńskim, gdy obszar dzisiejszej Bochni pokrywało płytkie i cieple morze. Złoże solne ma kształt nieregularnej soczewki. Samo złoże stanowi wzbogacona tektonicznie seria solna w północnym skrzydle wyżej wspomnianej antykliny bocheńskiej. Utwory te przykrywa niezgodnie kątowo warstwa glin, pyłów, lessów i piasków czwartorzędowych często o charakterze kurzawkowym. Antyklina bocheńska zbudowana jest z warstw ustawionych prawie pionowo o rozciągłości równoleżnikowej, są to kolejno od południa: warstwy chodenickie wykształcone jako szare iłowce z przerostami pylastopiaszczystymi; utwory serii solnej szare iłowce z gipsem i alabastrem; utwory jądra fliszowego antykliny bocheńskiej naprzemianległe warstwy piaskowca i iłowca; utwory podsolne iłowce skawińskie; utwory serii solnej szare iłowce z solą i anhydrytem(skrzydło północne antykliny); warstwy chodenickie. Kopalnia założona jest w północnym skrzydle antykliny bocheńskiej, ciągnie się w kierunku wschód zachód pasem długości ok. 5 km, a maksymalna szerokość wynosi 200 m. Na wschodzie kończy się w okolicy wsi Łazy, natomiast na zachodzie w rejonie Łapczycy. Złoże wynurza się w kierunku wschodnim, gdzie pierwsze komory eksploatacyjne Stanetti położone są na głębokośc6i ok. 100 m. Głębokość złoża na najgłębszym poziomie XIII wynosi 468 m, natomiast rozpoznana pracami wiertniczymi sięga 520 m. Północną granicę tworzą utwory warstw chodenickich. Reprezentowane są przez iły margliste i łupkowe z wkładkami drobnego piasku oraz wkładki marglu krzemionkowego i syderytowego. Od strony południowej granica złoża uformowana jest tektonicznie jako powierzchnia dyslokacji. W swej górnej części złoże zalega prawie pionowo. Od głębokości m w dół złoże zapada na południe z kątami upadu Na tej głębokości zachodzi wybrzuszenie złoża ku północy i przegięcie całego złoża na południe. Wraz ze wzrostem głębokości zmniejsza się miąższość, aż do całkowitego wyklinowania. Wschodnia część kopalni znajduje się najbliżej powierzchni. Najstarsze wyrobiska kopalniane zlokalizowano już na głębokości około 50 m. Pierwszy dostępny poziom to poz. Danielowiec rozcinający obecnie górną część złoża po jego wschodniej stronie. Ciągnie się on od zlikwidowanego szybu Regis na zachodzie do zlikwidowanego szybika Schiller na najdalszym wschodnim krańcu Kopalni na przestrzeni ok. 2 km. W 1990 r. zaprzestano eksploatacji złoża bocheńskiej soli. Pozostawione w złożu zasoby kopaliny szacuje się na około tys. ton. Główną przyczyną były względy ekonomiczne (likwidacja głównego odbiorcy zakładu przemysłowego Solvay w Krakowie), jak również znaczne pofałdowanie i zanieczyszczenie pozostałej części złoża. Od tego czasu trwa adaptacja wyrobisk bocheńskiej kopalni na cele turystyczne i rekreacyjne. Prace te zwieńczyło utworzenie w 1995 r. Uzdrowiska Kopalni Soli Bochnia Sp. z o.o. Od tego czasu kopalnia w całości nastawiona jest na obsługę ruchu turystycznego. Na terenie Bochni opracowano mapę z prognozą deformacji poeksploatacyjnych powierzchni terenu i na jej podstawie wyznaczono nowe kategorie górnicze terenu (I kategoria) oraz wskazano umowną granicę zasięgu wpływów. Tabela 1 Wielkości określające zasięg wpływów kopalni źródło: Opracowanie ekofizjograficzne dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Bochni kategoria terenu górniczego nachylenie powierzchni terenu T max poziome odkształcenie powierzchni terenu E max promień krzywizny powierzchni terenu R I kategoria 2,5 mm/m 1,5 mm/m 20,0 km 22

23 Zaznaczyć należy, iż wg licznych badań nie obserwuje się w obrębie deformacji szczególnej koncentracji zniszczeń obiektów. Może to być wynikiem relaksacji tych naprężeń w podłożu gruntowym i konstrukcji budowli spowodowanej bardzo powolnym przebiegiem zjawiska. W celu zachowania bezpieczeństwa powszechnego Kopalnia Soli Bochnia Sp. z o.o. zlikwidowała poziomy od 13 do 7 włącznie. Kopalnia planuje w najbliższych latach podsadzenie komór znajdujących się w rejonie wschodnim Kopalni. Wpłynie to pozytywnie na stan górotworu pod tą częścią miasta. Wyklucza się możliwość powstania jakichkolwiek deformacji nieciągłych (zapadlisk) na powierzchni w wyniku dokonanej eksploatacji górniczej. Solanki jodowo-bromowe W sąsiedztwie złóż soli kamiennej występują na terenie Bochni zasoby solanki bogatej w jod, brom i potas. Złoża te klasyfikowane jako solanki lecznicze występują głównie w okolicy Łapczycy (gm. Bochnia) i Siedlca (gm. Bochnia). Na terenie Bochni występuje w małym fragmencie tuż przy zachodniej granicy miasta (w okolicy Chodenic). Łączna ilość zasobów szacowana jest na około tys. m 3, przy wydajności wynoszącej 6,2 m3/h. Solanki jodowo-bromowe eksploatowane są w pobliskiej Łapczycy (teren gminy Bochnia). Solanka surowa wydobywana jest dwoma otworami wiertniczymi G-2 i S-5, usytuowanymi na obszarze górniczym ŁAPCZYCA. Rocznie eksploatuje się tam około 4050 m 3 solanki. W jednym litrze solanki znajduje się ok. 90 mg jodu i 100 mg bromu. Na bazie tych solanek prowadzona jest produkcja krystalicznego jodu, a przy okazji wytwarzana jest również krystaliczna sól lecznicza. Kruszywa naturalne i iły mioceńskie Na terenie miasta Bochni występują niewielkie ilości piasków i żwirów czwartorzędowych, tworzących terasy rzeczne rzeki Raby i jej dopływów. Miąższość tych utworów dochodzi w niektórych miejscach do kilkunastu metrów. Jednak nie prowadzi się eksploatacji tych surowców. W przeszłości glina ilasta i iły okresu mioceńskiego były intensywnie eksploatowane we wschodniej części miasta (złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej BOCHNIA II zlokalizowane w rejonie Kurowa) i wykorzystywane do produkcji materiałów budowlanych (cegły, sączki drenarskie i in.) oraz w przemyśle ceramicznym. Po rozpadzie zakładu, który prowadził eksploatację złoża, eksploatacje zaniechano. Szacuje się, że w złożu surowców ilastych ceramiki budowlanej BOCHNIA II pozostało jeszcze około 624 tys. ton surowca. Złoże nie jest wymieniane Bilansie zasobów złóż kopalin w Polsce za 2014 r. Ponadto w Bochni występuje złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej CHODENICE. Jest to złoże rozpoznane szczegółowo, nie jest eksploatowane. Pomimo wielowiekowej tradycji, obecnie na terenie Bochni nie prowadzi się żadnej eksploatacji surowców mineralnych. Pozostawione, w większości pozabilansowe zasoby złóż jak również rozwój miasta w kierunku turystyczno-rekreacyjnym i postępująca zabudowa nie stwarza perspektyw na podjęcie dalszej eksploatacji surowców mineralnych. W bocheńskiej kopalni soli trwają prace związane z likwidacją zakładu górniczego i dostosowaniem kopalni do potrzeb turystyczno-rekreacyjnych. Na obszarze Gminy Miasta Bochnia w graniach byłego obszaru i terenu górniczego zostały wyznaczone filary ochronne dla szybów Trinitatis, Campi i Sutoris oraz dla kościoła p.w. św. Mikołaja. Z uwagi na zakończenie eksploatacji i wygaszenie koncesji na eksploatację złoża, nie ma potrzeby wyznaczania dodatkowych filarów ochronnych. Na terenie miasta znajdują się zlikwidowane odwierty poszukiwawcze (Kolanów-1, Wiśnicz Nowy-3, Cikowice-1, Dołuszyce-1, 4, 6), od których należy zachować strefy wolne od zabudowy o promieniu 5 m. 7.4 Gleby Gleby w Bochni charakteryzują się dużą zmiennością, a ich rozmieszczenie jest wyraźnie zależne od budowy geologicznej. W dużej części mają charakter antropogeniczny. Antropogeniczne przekształcenia środowiska przyrodniczego związane są głównie z procesami urbanizacyjnymi i górnictwem solnym. W części południowej, na obszarze Pogórza Zachodniobeskidzkiego na kształtowanie się gleb dominujący wpływ miała rzeźba terenu i roślinność, natomiast w Kotlinie Sandomierskiej większą rolę odegrały stosunki wodne i skały 23

24 macierzyste. Dominującym typem gleb są mady nizinne (Kotlina Sandomierska) i ziemie brunatne kwaśne (Pogórze), zaś dominującym gatunkiem gleb są gleby lessowe i pyłowe. Skałą macierzystą gleb Pogórza są pokrywy utworów lessopodobnych znacznej miąższości oraz zwietrzeliny fliszu. Właściwości tych utworów w warunkach panującego klimatu sprzyjały tworzeniu się gleb płowych i płowych opadowoglejowych. Na omawianym obszarze dominują mady, które stanowią 40% powierzchni użytków rolnych. Występują one w północnej części miasta wzdłuż Doliny Raby oraz Gróbki. Dna dolin zajmują głównie mady piaszczyste. Większe powierzchnie zajmują mady lekkie i średnie, wytworzone z materiału pyłowego i ilastego. Drugim co do wielkości typem gleb są gleby brunatne wyługowane, kwaśne. Zajmują około 32% powierzchni użytków rolnych. Gleby te wykształciły się na utworach pyłowych, glinach i iłach. W południowej części miasta Bochnia znajdują się gleby bielicowe i pseudobielicowe. Charakterystyczną ich cechą jest występowanie poziomu wymycia pod ściółką leśną i poziomu iluwialnego o intensywnym brunatno-rdzawym zabarwieniu. Gleby bielicowe na skutek użytkowania rolniczego zostały przekształcone działalnością człowieka i obecnie określa się je jako pseudobielicowe. Zajmują około 20% powierzchni użytków rolnych. Cechuje je niska zasobność w składniki pokarmowe. W klasyfikacji bonitacyjnej gleby zalicza się do trzeciej klasy. W północnej części wzdłuż rzeki Raby tj. Chodenice, Proszówki, Krzyżanowice oraz w południowowschodniej części w dolinie potoku Gróbka (Kurów) występują mady rzeczne: pyłowe, ilaste, gliniaste. W centralnej części wzdłuż trasy Kraków Brzesko, pasem o szerokości około 2 km są gleby płowe, brunatne wyługowane, gleby odgórnie oglejone. W południowo-zachodniej części miasta na terenie Dołuszyc występują gleby rdzawe i bielicowe oraz gleby gliniaste i szkieletowe. Rysunek 6 Przestrzenny rozkład typów gleb i kompleksów przydatności rolniczej w Bochni źródło: opracowanie własne W regionie bocheńskim na niewielkim obszarze występują rędziny, które wytworzyły się z osadów mioceńskich bogatych w węglany. Niewielki procent ogólnej powierzchni użytków rolnych zajmują gleby torfowe. Wykształciły się wyłącznie na torfach torfowisk niskich. Są to przeważnie gleby mające odczyn zbliżony do obojętnego. Gleby rejonu bocheńskiego, w przewadze należą do gleb dobrych, w tym znaczny udział jest gleb chronionych. Z uwagi na położenie w granicach administracyjnych miasta wszelkie zmiany przeznaczenia nie wymagają przeprowadzenia procedury odrolnienia. 24

25 7.5 Hydrologia i hydrogeologia Wody powierzchniowe Przez teren Bochni w północnej części miasta, przepływa rzeka Raba, prawostronny dopływ Wisły uchodzi w 134,7 km jej biegu. Raba o powierzchni zlewni przy ujściu do Wisły 1537 km 2 i długości 137 km ma swój obszar źródłowy w Beskidach na wysokości 785 m n.p.m. Natomiast przez centrum miasta przepływa potok Babica, częściowo przykryty (orurowany), którego dopływami są potok Murowianka ze źródłem w pobliżu kapliczki na wzgórzu Murowianka oraz potok Storynka, płynący niegdyś aż od szybu Campi, dziś jedynie w okolicach Plant Salinarnych i os. Storynka, całkowicie przykryty. W południowej części miasta przepływa potok Gróbka, który jest prawobrzeżnym dopływem rzeki Wisły, o całkowitej długości 38 km, uchodzącym do Wisły w 144,8 km jej biegu. Swój początek bierze na południe od Bochni, na Pogórzu Wiśnickim zbudowanym z utworów fliszowych. W dalszym biegu wpływa na obszar Pogórza Bocheńskiego przykrytego utworami piaszczysto-żwirowymi. Powierzchnia zlewni Gróbki przy ujściu do Wisły wynosi 292,2 km 2. Obszar zlewni pocięty jest siecią rowów melioracyjnych i naturalnych cieków. Głównymi dopływami Gróbki są potoki Uszew i Uszewka. Rzeka Raba, ze względu na deficyt zasobów wód podziemnych, stanowi główne źródło zaopatrzenia mieszkańców gminy miasta Bochnai w wodę pitną. Ujęcie wód powierzchniowych zlokalizowane jest w klimometrażu Rzeka stanowi również odbiornik oczyszczonych ścieków. W części północno-wschodniej miasta występują liczne starorzecza i małe cieki wodne o słabym odpływie lub braku odpływu. Powstały tu również zbiorniki sztuczne w miejscach eksploatacji glin, piasku lub torfu. Znaczna część omawianych terenów jest zmeliorowana. Dotyczy to również obszarów leśnych i rolniczych. Na terenie gminy miasta Bochnia w obrębi obszarów wskazanych pod zabudowę występują obszary łąk podmokłych, w tym w na południe od ulicy Krzeczowskiej, na których lokalizacja zabudowy powinna być ograniczona. Tereny te są częściowo zmeliorowane, lecz ze względu na zły stan techniczny urządzeń odwadniających, występują w ich obrębie podmokłości. Tabela 2 Jednolite części wód powierzchniowych, ich status i stan źródło: opracowanie własne na podstawie aktualizacji PGW na obszarze dorzecza Wisły (2016) kod JCWP nazwa JCWP status/typologia aktualny stan/potencjał ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych odstępstwo PLRW Raba od Zbiornika Dobczyce do ujścia naturalna część wód / rzeka nizinna piaszczystogliniasta zły zagrożona przedłużenie terminu osiągnięcia celu do 2027 brak możliwości technicznych (konieczne dokonanie szczegółowego rozpoznania przyczyn w celu prawidłowego zaplanowania działań naprawczych w zakresie robót hydrotechnicznych, prac utrzymaniowych, programu renaturalizacji) PLRW Babica scalona część wód / potok nizinny lessowy lub gliniasty zły niezagrożona 25

26 PLRW Gróbka od Potoku Okulickiego (bez Potoku) scalona część wód / rzeka nizinna piaszczystogliniasta dobry niezagrożona Wody podziemne Obszar objęty opracowaniem położony jest na pograniczu jednostki hydrogeologicznej XXII Regionu Przedkarpackiego i XXIII Regionu Karpackiego. Wody podziemne występują w utworach czwartorzędu i trzeciorzędu (miocen). W utworach czwartorzędu występują wody gruntowe w dolinach rzecznych żwiry, piaski i mułki o miąższości kilku metrów. Ze względu na przejściowość położenia i zaburzenia tektoniczne przenikają się tu struktury hydrogeologiczne regionu karpackiego i przedkarpackiego. Występują trzy piętra wodonośne: kredy trzeciorzędu (fliszowe); trzeciorzędu (poziom miocenu morskiego) i czwartorzędowe. Wszystkie cechuje bardzo niska wodonośność. Piętro kredy-trzeciorzędu stanowi największą obszarowo jednostkę w tym regionie. Są to obszary zbudowane z utworów fliszowych. Skały stanowią zbiornik szczelinowo-porowy, są słabo przepuszczalne, ubogie w wody pitne a poziom wodonośny jest w nich nieciągły ze względu na litologię warstw skalnych. Przeciętnie sucha pozostałość w wodach skał fliszowych wynosi mg/l. Poziom jest zasilany na drodze infiltracji opadów atmosferycznych. Spływ wód w zbiorniku jest zgodny z morfologią terenu. Piętro czwartorzędowe tworzą utwory lessopodobne, zwietrzelinowe i aluwialne. Są to utwory o przewadze drobnych pylasto-ilastych frakcji, lokalnie i okresowo zawodnione. Wody piętra czwartorzędowego w subregionie zewnętrznokarpackim na ogół cechują się suchą pozostałością w granicach mg/l. Według mapy opracowanej przez A. S. Kleczkowskiego nie wydzielono na tym terenie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP), co wynika z ubogich zasobów wodnych tego obszaru. Najbliższy GZWP zalega na zachód od analizowanego terenu. Jest to GZWP nr 451 Subzbiornik Bogucice. Natomiast zasadniczym poziomem użytkowym w rejonie Bochni jest poziom czwartorzędowy. Obejmuje on holoceńskie utwory piaszczyste i piaszczysto-żwirowe doliny Raby. Charakteryzuje się on korzystnymi warunkami hydrogeologicznymi (miąższość utworów wodonośnych od 5 do 20 m), łatwością infiltracji wód do warstw wodonośnych oraz dużą powierzchnią terenów alimentacyjnych. Miasto Bochnia położone jest na obszarze Lokalnego Zbiornika Wód Podziemnych Raba-Wisła (RW), ściśle związanego z dolinami obydwu tych rzek. Jest to zbiornik o całkowitej powierzchni ok. 171 km 2, zlokalizowany w ośrodku porowym, odznaczający się zmienną wodonośnością, zależną od rozmiarów dolin rzecznych i miąższości utworów. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wód w zbiorniku wynoszą ok. 20 m 3 /d, a głębokość ujęć waha się od 3 do 60 m. Perspektywy zagospodarowania wód podziemnych w rejonie Bochni są ograniczone. Istnieje tu możliwość lokalizacji tylko małych ujęć o niewielkiej wydajności. Tabela 3 Jednolite części wód podziemnych i ich stan źródło: opracowanie własne na podstawie aktualizacji PGW na obszarze dorzecza Wisły (2016) kod JCWPd stan chemiczny stan ilościowy ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych PLGW dobry dobry niezagrożona PLGW dobry dobry niezagrożona 7.6 Warunki klimatyczne Z uwagi na występowanie dwóch odmiennych tworów morfologicznych, na omawianym obszarze występują dwa rodzaje klimatów: klimat typu podgórskich nizin i kotlin, obejmujący Kotlinę Sandomierską i górski, obejmujący Pogórze Karpackie. Zróżnicowanie poszczególnych elementów klimatu zależy od wysokości n.p.m. i od rzeźby terenu. Południowa część miasta leży w regionie klimatycznym Pogórza Wiśnickiego, w subregionie niskich 26

27 garbów (górne i środkowe części stoków) oraz w subregionie dolin (dna dolinne oraz dolne części stoków). Region ten charakteryzują takie cechy klimatu: średnia temp. roczna wynosi 7.4 C, roczna ilość opadów to 760 mm, liczba dni mroźnych 110, a ze śniegiem 68. Okres wegetacji trwa 210 dni. Północna część Bochni położona jest natomiast w regionie klimatycznym Kotliny Sandomierskiej, w subregionie mezoklimatycznym doliny Raby. Region ten charakteryzują następujące cechy klimatu: średnia temp. roczna wynosi 8 C, roczna ilość opadów to 650 mm, liczba dni mroźnych 112, a ze śniegiem 70. Okres wegetacji trwa 220 dni. Obszar ten charakteryzuje się występowaniem większej częstotliwości mgieł radiacyjnych w porównaniu z pozostałymi subregionami klimatycznymi Bochni. Znaczna szerokość doliny i wyrównana rzeźba dna decydują o niezłych warunkach przewietrzania. Zapobiega to długotrwałemu zaleganiu mas chłodnego powietrza spływającego z północnych stoków Pogórza Wielickiego. Reasumując, na terenie Bochni w miarę przesuwania się z północy na południe stopniowo maleje średnia roczna temperatura, natomiast rośnie roczna średnia ilość opadów. Przeważają wiatry zachodnie, a okres wegetacji roślin wynosi odpowiednio dla Kotliny i Pogórza 220 i 210 dni. Występują korzystne warunki dla potrzeb rolnictwa. 7.7 Przyroda ożywiona Szata roślinna Roślinność w obszarze opracowania jest dość zróżnicowana, co ma związek z jej przejściowym charakterem pomiędzy Pogórzem Karpackim a Kotliną Sandomierską. Miasto Bochnia wg przyrodniczo-leśnej regionalizacji Polski leży na styku: VI Krainy Małopolskiej; 11 Dzielnicy Wysoczyzn Sandomierskich w mezoregionie Bocheńsko-Tarnowskim oraz VIII Krainy Karpackiej; 2 Dzielnicy Pogórza Środkowobeskidzkiego w mezoregionnie Pogórza Wielicko-Rożnowskiego. Na analizowanym terenie występują enklawy leśne o dużym stopniu naturalności drzewostanu. Znajdują się one: w południowo-zachodniej części miasta fragment Lasu Kolanowskiego, w południowej części fragment Lasu Kopalińskiego w rejonie Dołuszyc, w części środkowej miasta lasek Uzbornia o charakterze parkowym (Park Uzbornia), we wschodniej części Las Łychowski (mały fragment). W składzie drzewostanów dominują: sosna, jodła, dąb szypułkowy, modrzew, grab, olsza i lipa z bogatym florystycznie runem. Najbardziej rozpowszechnionym zespołem roślinnym w granicach miasta Bochni jest grąd. Szczególnie typowe płaty grądów występują w kompleksie leśnym Kopaliny koło Dębnika, w okolicach Dołuszyc i Kurowa oraz na Podzamczu i górze Uzbornia w centrum miasta, na siedliskach wilgotnych i stosunkowo żyznych występują tzw. grądy niskie Tilio-Carpinetum atachyetosum. W ich drzewostanie oprócz grabu Carpinus betulus, dębu bezszypułkowego Quercus sessilis, buka Fagus sifoatica i jodły Abies alba, często trafia się także czeremcha Padus avium, czereśnia Cerasus avium i jesion Fraxinus Excelsior. W bujnym runie liczne są: niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, czyściec leśny Stachys silvatica, czosnaczek pospolity Alliaria officinalis, jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus, marzanka wonna Asperula odorata i gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea. Siedliska suchsze na zboczach i grzbietach wzgórz zajmują grądy wysokie. W drzewostanie dominują tu: grab, dąb bezszypułkowy, buk, modrzew europejski Larix europaea, brzoza brodawkowa Betula yerrucosa, jawor, klon, lipa, wiązy i sosna zwyczajna Pinus sifoestris. W runie obficie rosną również: kopytnik pospolity Asarum europaeum, zawilec gajowy Anemone nemorosa, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, fiołek leśny Viola sifoestris, narecznica samicza Athyrium filix femina, gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria holostea. W kompleksie leśnym Kopaliny występują rozległe płaty grądów wysokich z panującą w runie turzycą drzączkowatą Carex brizoides. Na suchych grzbietach spotyka się grądy uboższe z dominującymi w runie turzycą orzęsioną Carex pilosa i wiechliną gajową Poanemoralis. Natomiast w dolinie Raby występują płaty zarośli wiklinowych z grupami wierzb i trafiającymi się sporadycznie topolami. Gatunkami dominującymi w warstwie zaroślowej i drzewiastej są; wierzba wiciowa Salix 27

28 viminalis, purpurowa S. purpurea, trójprecikowa S. triandra, krucha S. fragilis i biała S. alba. Występują tam równieŝ wąskie pasy wiklin nadrzecznych (Salicetum triandro-viminalis). W obszarze opracowania występują również zbiorowiska roślinności ruderalnej związanej z terenami zabudowy mieszkaniowej (ścisłe centrum miasta, osiedla, zabudowania domów jednorodzinnych z ogrodami przydomowymi, zieleń przyuliczna). Na uwagę zasługuje stary drzewostan (m.in. lip, kasztanowców, grabów), który zajmuje część cmentarza komunalnego. W centrum miasta pomiędzy ulicami Oracką, Czackiego i Gołębią znajdują się Planty Salinarne. Jest to pond 3 hektarowy park, w którym występują: klon pospolity, kasztanowiec, lipa, jesion, modrzew, świerk, sosna, wierzba a spośród krzewów znaleźć można dereń, tawule, jaśminowiec, berberys. Natomiast przy ul. Kazimierza Wielkiego mieści się Plac Turka. Wzdłuż alejek posadzone zostały klony, jesiony wyniosłe i jawory, dęby czerwone i świerki. W obrębie systemów rolnych występuje na terenie Bochni szereg interesujących i ważnych z punktu widzenia ochrony przyrody zbiorowisk roślinnych. Należą tu różne typy łąk naturalnych, torfowisk niskich i szuwarów oraz pastwiska. Zbiorowiska te zajmują północną część obszaru miasta oraz dna dolin w części południowej, wzdłuż potoków. Mniej liczne są zbiorowiska łąkowe i pastwiskowe na zboczach dolin. W południowej części Bochni szata roślinna ma charakter przejściowy i odznacza się dużym bogactwem gatunkowym. Stwierdzono występowanie tam około 600 gatunków roślin naczyniowych w tym 11 gatunków roślin objętych ochroną ścisłą lub częściową (wg informacji zawartych w POŚ, 2005 r.). Lista gatunków objętych ochroną ścisłą na terenie miasta Bochni: kosaciec syberyjski Iris sibirica lilia złotogłów Lilium martagon kruszczyk błotny Epipactis palustris pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris kukułka krwista Dactylorhiza incarnata parzydło leśne Aruncus sihestrae kukułka plamista Dactylorhiza maculata podrzeń żebrowiec Blechnum spirant kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum zimowit jesienny Colchicum autumnale Fauna Liczne miedze i skarpy śródpolne na obrzeżach miasta oraz fragmenty leśne stanowią ostoje zwierząt, szczególnie zwierzyny łownej, gryzoni i ptaków. Wśród fauny południowej części miasta wyróżnić można: najliczniej sarnę, mniej liczne są: jeleń, dzik, lis i inne. Dużą liczebnością odznaczają się ptaki z podrzędu śpiewających. Ponadto lasy są miejscem schronienia dla rzadkich, puszczańskich gatunków ptaków, takich jak kania czarna i bocian czarny. Tereny otwarte takie jak łąki, pola uprawne, nieużytki są biotopem drobnej zwierzyny łownej (np. zając, bażant, kuropatwa), licznych gryzoni szkodników roślin uprawnych, ptaków preferujących przestrzenie otwarte (skowronki, pokrzewki, pliszki, świergotki kawki, słowiki, wróble i inne). Ichtiofaunę wód płynących w obrębie miasta stanowią, takie jak: pstrąg potokowy, strzebla, śliz oraz krainy brzany (Raba) np. brzana, brzanka, świnka, kleń i inne. W obszarze ścisłego centrum miasta, z uwagi na bliskość terenów zabudowanych, tras komunikacyjnych, terenów przemysłowo-usługowych, spotkać można jedynie zwierzęta drobne owady, gryzonie oraz ptaki, które są typowe dla obszarów miejskich. Gatunkami tymi są: wróble, sroki, kosy, wrony. 7.8 Zasoby krajobrazowe i zabytki Na analizowanym obszarze występuje mozaikowata struktura roślinności, w której rozmieszczone niewielkie płaty lasów, zarośli, łąk i muraw przeplatają się z terenami rolniczymi, zabudowaniami, tworząc zróżnicowany ekologicznie krajobraz. Obszar miasta Bochnia w części południowej charakteryzuje się pagórkowatym ukształtowaniem terenu z łagodnymi wzniesieniami o nachyleniu rzadko przekraczającym 25, natomiast w części północnej równiną ze starorzeczami. Występujące na terenie miasta enklawy drzewostanu wysokiego (Planty Salinarne, Plac Turka, Park Uzbornia, Lasek Łychowski, Las Kolanowski, Las Kopaliński) 28

29 odgrywa ważną rolę krajobrazotwórczą. Krajobraz ścisłego centrum Bochni ma charakter zurbanizowany, natomiast obrzeża miasta mają charakter podmiejski. O cechach krajobrazu podmiejskiego decyduje istniejąca tam zabudowa jednorodzinna, zagrodowa (w części również drewniana). Centrum miasta położone jest na niedużym wzniesieniu, opadającym łagodnie ku wschodowi w widłach potoku Babicy i jej lewobrzeżnego dopływu Storynki. Teren ten otoczony jest wzgórzami: od wschodu Krzęczkowem (247 m n.p.m.), od południa Uzbornią (246 m n.p.m.), od zachodu wzgórzami kolanowskimi (ok. 290 m n.p.m.) i wzniesieniami chodenickimi, zaś od północy Solną Górą (237 m n.p.m.). Dalej, na południe rozciągają się, porośnięte Lasem Kolanowskim i Lasem Kopalińskim (w rejonie Dołuszyc) wzgórza, przekraczające wysokość 300 m n.p.m. Wzgórza te stanowią domknięcia perspektywiczne, a z ich szczytów rozpościerają się widoki na bliższą i dalszą okolicę. Od zachodu i północy miasto opływa rzeka Raba, do której wpada Babica. Za Rabą, w stosunkowo niewielkiej odległości, rozpościera się Puszcza Niepołomicka. Na terenie miasta Bochna zachowały się zabytki o wysokich wartościach historycznych, architektonicznych i estetycznych, o istotnym znaczeniu dla krajobrazu. Są to głównie domy i kamienice z XIX i początków XX w. Zachowane są także zabudowania gospodarcze, obiekty kultu religijnego, obiekty klasztorne, od dziesiątków lat funkcjonujące szkoły czy budynki administracyjne. Łącznie na terenie Bochni znajduje się 27 obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Ponadto wśród obiektów wpisanych do rejestru zabytków znajdują się także te cenne przyrodniczo, takie jak Planty Salinarne i cmentarz komunalny ze starymi drzewostanami oraz ogrody zabytkowe domów przy ul. Bernardyńskiej nr 11 i 13 (obecnie 28). Obiekty wpisane do gminnej ewidencji zabytków to inne kościoły i cmentarze, kaplice, klasztor i dom katechetyczny, kapliczki, zamek salinarny, szkoły, stacja PKP, obiekty związane z szybami i kopalnią, dawna poczta, budynki mieszkalne itd. Centrum Bochni objęte jest ochroną konserwatorską w ramach układu urbanistycznego wpisanego do rejestru zabytków. Ochroną objęta jest także część kopalni. Rozporządzeniem prezydenta RP z dnia 26 września 2000 r. Kopalnia Soli Bochnia uznana została pomnikiem historii. Ponadto Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego w obszarze miasta Bochnia proponuje utworzenie parku kulturowego obejmującego historyczny układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową, zabudową przy ulicach wychodzących z rynku oraz zabytkową kopalnię soli. W obszarze miasta występuje też szereg obiektów i zespołów znajdujących się w ewidencji konserwatorskiej. 7.9 Zasoby przyrodniczo cenne i ich ochrona Na obszarze miasta Bochnia nie występuje wiele form ochrony przyrody. Obok pomników przyrody, w południowej części gminy występuje obszar chronionego krajobrazu. Miasto od południa graniczy z parkiem krajobrazowym. Na terenie miasta nie występują ani nie sąsiadują z nim obszary Natura

30 Rysunek 7 Wielkoobszarowe formy ochrony przyrody w Bochni i jej sąsiedztwie (źródło: opracowanie własne, warstwy shp udostępnione przez GDOŚ) Obszar chronionego krajobrazu Fragment południowej części miasta (Las Kolanowski) obejmuje Obszar Chronionego Krajobrazu Zachodniego Pogórza Wiśnickiego. Obszar został utworzony w 1996 r. Obowiązującymi aktami prawnymi są: Rozporządzenie Nr 50 Woj. Małop. z r. (Dz. Urz. z 2000 r. Nr 34 poz. 451), Rozporządzenie Nr 10/06 Woj. Małop. z r. (Dz. Urz. Woj. Małop. z 2006 r. Nr 126 poz. 801) oraz Uchwała Nr XVIII/302/12 Sejmiku Woj. Małop. z dn r. (Dz. Urz. Woj. Małop. poz. 1197). Obszar obejmuje Beskid Wyspowy i Pogórze Wiśnickie, cechuje go znaczne zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych od żyznych i kwaśnych buczyn oraz jedlin poprzez grądy, sosnowo-dębowe, bory, bory mieszane, po bory świeże i acidofilne mszyste i różnego rodzaju zbiorowiska łęgowe. W części południowo-wschodniej występuje wiele zbiorowisk kserotermicznych oraz ciepłolubnych, zespoły grądowe i zaroślowe. Flora chroniona obszaru liczy 35 gatunków, w tym 25 podlegających ochronie całkowitej i 10 częściowej. Osobliwością przyrody nieożywionej są liczne wychodnie i odsłonięcia skalne odpornych piaskowców. Obszar wyróżnia się również nagromadzeniem zabytków kultury materialnej (zamki, kościoły). Zgodnie z uchwałą z 2012 r. na terenie OChK zakazuje się: 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie 30

31 wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 6) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 7) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 50 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Do powyższych zakazów wskazano wyjątki. Na terenie miasta Bochnia OChK obejmuje jedynie tereny leśne, nie przewiduje się ingerencji w zagospodarowanie tych terenów. Pomniki przyrody W myśl ustawy z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej i historycznej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami jak sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, głazy narzutowe, źródła, skałki, jaskinie, wodospady i inne. Zgodnie z Rejestrem pomników przyrody powiatu bocheńskiego zamieszczonym na stronie internetowej RDOŚ w Krakowie (stan na ), w Bochni znajdują się 4 pomniki przyrody. Tabela 4 Rejestr pomników przyrody w mieście Bochnia (źródło: RDOŚ Kraków) L.p. nr rejestru woj. gatunek i nazwa rodzaj data utworzenia akt utworzenia akty normatywne aktualizujące dąb szypułkowy Quercus robur drzewo Dec. RL-ls-7140/15/80 PWRN w Tarnowie z dn r dąb szypułkowy Quercus robur wiąz szypułkowy Ulmus laevis drzewo drzewo Dec. RL-ls-7140/16/80 PWRN w Tarnowie z dn r. Dec. RL-ls-7140/17/80 PWRN w Tarnowie z dn r. Zarz. Nr 2/87 Woj. Tarnow. z dn r. (Dz. Urz. Woj. Tarnow. Nr 3, Poz. 30) dąb szypułkowy Quercus robur grupa drzew Dec. RL-ls-7140/19/80 PWRN w Tarnowie z dn r. Park krajobrazowy Z Bochnią od południa graniczy Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy. Park został utworzony w 1997 r. Rozporządzeniem Nr 27/97 Wojewody Tarnowskiego z dnia 14 maja 1997 r. (Dz. Urz. Woj. Tarn. z 1997 r. Nr 6 poz. 41), rozporządzenie było aktualizowane. Park krajobrazowy utworzony ze względu na szczególne wartości przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Obejmuje głównie fragmenty Pogórza Wiśnickiego, zwanego również Wielickim. Teren został objęty ochroną ze względu na wyróżniające się krajobrazowo tereny o różnorodnych 31

32 typach ekosystemów oraz unikalny dla całego Pogórza Karpat Zachodnich krajobraz kulturowy, który tworzą zabytkowe układy urbanistyczne Nowego Wiśnicza i Lipnicy Murowanej, długie ciągi wsi położone w dolinach oraz tradycyjne zagospodarowanie rolnicze terenu z mozaiką pól i łąk. Obszar zajmuje powierzchnie km 2, nie ma otuliny. Obszary Natura 2000 Obszary Natura 2000 tworzą sieć obszarów objętych ochroną w krajach Unii Europejskiej. Celem programu jest współpraca krajów Wspólnoty na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy, najcenniejszych i zagrożonych gatunków i siedlisk, które identyfikuje się na podstawie Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej. Wyznaczenie obszarów Natura 2000 nie wyklucza gospodarczego wykorzystania tych terenów. Na obszarze miasta Bochnia nie występują obszary sieci Natura Najbliżej położonymi są: Nowy Wiśnicz PLH obszar obejmuje kolonię rozrodczą podkowca małego i nocka orzęsionego na zamku w Nowym Wiśniczu oraz obszar żerowania tych kolonii. Na terenie ostoi znajduje się również zimowisko nietoperzy; Puszcza Niepołomicka PLB120002, która stanowi duży kompleks leśny w widłach Wisły i Raby. Składa się on z dwóch części oddzielonych od siebie doliną rzeki Drwinki z dużym obszarem łąk Powiązania ekologiczne Sieć ECONET Paneuropejska sieć ekologiczna ECONET (European Ecological Network) stanowi spójny przestrzennie i funkcjonalnie system reprezentatywnych i najlepiej zachowanych pod względem różnorodności biologicznej obszarów Europy. Została przyjęta przez Radę Europy w 1992 r.; wiąże się ściśle z Konwencją o Różnorodności Biologicznej (1992) i Paneuropejską strategia ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej (1995). Elementem tego systemu, utworzonym zgodnie z koncepcją i metodyką przyjętą w ECONET, jest Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET-PL, która stanowi wielkoprzestrzenny system obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych dla różnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu. Elementami sieci są obszary węzłowe z wyodrębnionymi biocentrami i strefami buforowymi, korytarze ekologiczne oraz obszary wymagające unaturalnienia. W ramach sieci ECONET-PL wyróżniono Puszczę Niepołomicką 23K jako obszar węzłowy o znaczeniu krajowym, obszar węzłowy nie obejmuje swoim zasięgiem miasta Bochnia. Korytarze ekologiczne stanowią obszary mało przekształcone przez człowieka, głównie lasy i doliny rzeczne, będące szlakami komunikacyjnymi dla zwierząt, a w większym przedziale czasowym również dla roślin. W zależności od wielkości i długości, można mówić o korytarzach międzynarodowych i krajowych, regionalnych i lokalnych. Korytarze o znaczeniu krajowym Jest to projekt autorstwa Jędrzejewskiego, przygotowany w 2005 r. w Zakładzie Badań Ssaków PAN na zlecenie Ministra Środowiska. Założeniem koncepcji projektu było połączenie obszarów europejskiej sieci Natura W granicach miasta Bochnia do korytarzy ekologicznych wg tej koncepcji zaliczono Las Kolanowski, położony w południowo-zachodniej części miasta. 32

33 Rysunek 8 Korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym i regionalnym (źródło: opracowanie własne na podstawie map Bing i warstw shp otrzymanych z PAN) Korytarze o znaczeniu regionalnym Są to korytarze migracyjne zwierząt w Polsce dla poszczególnych rejonów Korytarze ekologiczne w Małopolsce, opracowywane przez Instytut Nauk o Środowisku UJ we współpracy z Instytutem Ochrony Przyrody PAN w 2005 r. Korytarze wg tej koncepcji wskazano wzdłuż zachodniej i południowej części miasta. Korytarze o znaczeniu lokalnym Korytarzem ekologicznym o znaczeniu lokalnym są doliny rzeczne Raby i Gróbki. Funkcję lokalnych ciągów ekologicznych zapewniających łączność pomiędzy terenami o istotniejszym znaczeniu pełnią również zadrzewienia wzdłuż dróg, rowów, miedz. 8 Stan zasobów i funkcjonowanie środowiska Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności poprzez utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w Ocenie jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku, wykonał klasyfikację jakości powietrza w poszczególnych strefach według poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych. Jeden z punktów pomiarowych został zlokalizowany w Bochni, która 33

34 została zakwalifikowana do strefy małopolskiej 1. Tabela 5 Wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczać ze względu na ochronę zdrowia ludzi (źródło:ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku. WIOŚ Kraków, 2016) symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszczeń NO 2 SO 2 CO C 6 H 6 PM10 PM2,5 BaP As Cd Ni Pb O 3 ze względu na ochronę zdrowia ludzi A A A A C C C A A A A C Gdzie: klasa A jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; klasa C jeżeli stężenie zanieczyszczeń przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony. Duży problem na terenie miasta Bochnia stanowi smog, który pojawia się w wyniku istniejących zanieczyszczeń powietrza oraz niekorzystnych zjawisk naturalnych zamglenia oraz bezwietrznej pogody. Na terenie miasta Bochnia nastąpiły przekroczenia B(a)P, pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5. Średnioroczne stężenie benzo(a)pirenu na terenie miasta Bochnia wynoszą 8,9 ng/m 3, przy wartości docelowej UE 1 ng/ m 3. Poziom ten w sezonie grzewczym znacznie wzrasta, osiągając w miesiącach zimowych nawet 22,4 ng/ m 3. 2 Wymienione przekroczenia wynikają z oddziaływania emisji związanej z indywidualnym ogrzewaniem budynków. Nastąpiło również przekroczenie ozonu O 3, co związane było z niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, metrologicznymi. Głównymi źródłami zanieczyszczeń są: domowe piece grzewcze (palenie węglem o niskiej jakości, brak norm jakości węgla, palenie śmieci), elektrownie węglowe, zakłady przemysłowe, w tym głównie energetyka węglowa (MPEC Sp. z o.o. Bochnia), oraz transport samochodowy. Największe zagrożenie stanowi rakotwórczy benzo(a)piren, który emitowany jest z pieców domowych opalanych węglem i innymi paliwami stałymi (87%), w piecach nie spełniających żadnych standardów emisyjnych. Pozostałe źródła przemysł stanowi około 11% danej emisji, a energetyka 2%. W przypadku pyłu zawieszonego PM10, niska emisja związana z indywidualnym ogrzewaniem budynków stanowi około 52% całkowitej emisji danego pyłu. Pozostałe źródła to: rolnictwo (4%), energetyka (9%), transport drogowy (10%), przemysł (17%) 3. Istniejące przekroczenia wskazują na konieczność intensyfikacji działań określonych w Programie ochrony powietrza dla województwa małopolskiego (2013 r.). Celem POP jest osiągnięcie do 2023 r. dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu, m. in.: pyłu PM10, PM2,5, benzo(a)pirenu. Wśród wymaganych działań, do obowiązków Burmistrzów i miast gmin strefy małopolskiej w POP, wymienia się: realizację programów ograniczania niskiej emisji poprzez stworzenie systemu zachęt finansowych do wymiany systemów grzewczych; likwidacja ogrzewania na paliwa stałe w obiektach użyteczności publicznej; działania promocyjne i edukacyjne; uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego: wymogów dotyczących zaopatrzenia mieszkań w ciepło z nośników, które nie powodują nadmiernej niskiej emisji ; projektowanie linii zabudowy uwzględniające zapewnienie przewietrzania obszarów zabudowy, ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie; 1 jeden z punktów pomiarowych zlokalizowany jest w Bochni, przy ul. Kofederatów Barskich

35 prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach miast wymuszającej ograniczenia w korzystaniu z samochodów oraz tworzenie stref ograniczonego ruchu; tworzenie alternatywy komunikacyjnej w postaci ciągów pieszych i rowerowych; kontrola gospodarstw domowych, zgodnie z aktualnymi przepisami o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów w urządzeniach grzewczych i na otwartych przestrzeniach; eliminacja emisji wtórnej z budynków i działań na rzecz poprawy stanu dróg; rozważenie w planach perspektywicznych tworzenia inteligentnych systemów energetyki rozproszonej z wykorzystaniem lokalnych źródeł energii, w tym odnawialnej; aktualizacja założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w oparciu o nowe kierunki wytyczone planem energetycznym województwa oraz Programem ochrony powietrza. Wody powierzchniowe Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach PMŚ wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Badania prowadzone przez WIOŚ Kraków mają na celu przede wszystkim dostarczenie wiedzy o stanie ekologicznym (lub potencjalne ekologicznym) i stanie chemicznym rzek w województwie, niezbędnej do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi. Oceny wód dokonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545). Monitoring jakości wód powierzchniowych płynących na obszarze opracowania w ostatnich latach prowadzono dla rzeki Gróbki i Raby. Odcinek Raby leżący w obszarze opracowania związany jest z jcw Raba od Zb. Dobczyce do ujścia (PLRW ) i przynależy do scalonej części wód powierzchniowych GW0212. Gróbka jest związana z jednolitymi częściami wód powierzchniowych Gróbka od Potoku Okulickiego (PLRW ) i Gróbka do Potoku Okulickiego (PLRW ). Wyniki przeprowadzonego monitoringu wykazały, że stan obu cieków jest zły. Tabela 6 Ocena stanu powierzchniowych wód płynących (źródło: WIOŚ Kraków, 2016) nazwa i kod jcw 4 nazwa punktu pomiarowego klasa elementów biol. klasa elementów hydromorf. klasa elementów fiz.-chem. stan/potencjał ekologiczny stan jcw Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW Gróbka do potoku Okulickiego PLRW Dobczyce PL01S1501_1798 Okulice PL01S1501_1810 III II I umiarkowany zły III II I umiarkowany zły Jednolitą częścią wód powierzchniowych jest oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych: jezioro, sztuczny zbiornik wodny, ciek a także fragment morskich wód wewnętrznych itp. Większe cieki dzielone są na mniejsze odcinki stanowiące JCWP. Na obszarze objętym opracowaniem występuje 5 JCWP. Zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły dla żadnej z JCWP nie istnieje ryzyko nieosiągnięcia celów środowiskowych. Zły stan wynika z oceny łącznej stanu chemicznego jak i ekologicznego. 4 jednolita część wód, 35

36 Tabela 7 Charakterystyka Jednolitych Części Wód Powierzchniowych w Bochni (źródło: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły) nazwa i kod jcwp status ocena stanu ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW silnie zmieniona część wód zły nzagrożona Gróbka do potoku Okulickiego PLRW silnie zmieniona część wód zły zagrożona Jakość wód podziemnych Podstawowymi kierunkami środowiskowymi w odniesieniu do jednolitych części wód podziemnych jest utrzymanie lub poprawa ich jakości w celu zachowania dobrego stanu ilościowego oraz chemicznego. Przedmiotowy obszar leży poza zasięgiem Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP). Wody podziemne stanowią mniej niż 1% ogółu poboru wody. Perspektywy zagospodarowania wód podziemnych w tym rejonie są ograniczone. Istnieje możliwość lokalizacji tylko małych, indywidualnych ujęć o niewielkiej wydajności. Na analizowanym obszarze nie ma punktów monitoringu jakości wód podziemnych w sieci WIOŚ ani w sieci Regionalnego Monitoringu Wód Podziemnych Dorzecza Górnej Wisły, co wynika z niewielkich zasobów wód podziemnych na tym terenie. Ogólnie, lepszą jakością cechują się wody ze zbiornika fliszowego niż czwartorzędowego. Zagrożenia wód podziemnych (głównego poziomu użytkowego) wynikają z możliwości przenikania zanieczyszczeń z powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych do warstwy wodonośnej. Dodatkowym wpływem na jakość wody może być również jakość powietrza, kiedy to zanieczyszczenia przedostają się do wód poprzez opady atmosferyczne. Działalność antropogeniczna wywiera wpływ na obieg wody, co z kolei powoduje zmiany w jakości i zasobach wody. 36

37 Rysunek 9 Stopień zagrożenia głównych użytkowych poziomów wodonośnych (źródło: opracowanie własne na podstawie WMS Hydrogeologia CBDG) Na podstawie Mapy hydrogeologicznej wyznaczono obszary o zróżnicowanym stopniu zagrożenia wód podziemnych. W północnej części miasta, równolegle do doliny Raby, stopień zagrożenia jest wysoki z uwagi na obecność ognisk zanieczyszczeń na terenach o niskiej odporności głównego poziomu wodonośnego. W południowej części miasta, równolegle do doliny Gróbki, poziom zagrożenia jest średni jest to obszar o niskiej odporności, ale ograniczonej dostępności (kompleksy leśne, bardziej ekstensywna zabudowa) głównego poziomu wodonośnego. W centralnej części miasta brak jest zagrożeń dla wód podziemnych. JCWPd Jednolite części wód podziemnych (JCWPd) są jednostkami hydrogeologicznymi. Zostały one wyodrębnione na podstawie systemów krążenia wód przypowierzchniowego poziomu wodonośnego. Bochnia położona jest w zasięgu dwóch JCWPd: nr 149 i 161. Zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły wody obu JCWPd są niezagrożone osiągnięciem celów środowiskowych. Tabela 8 Charakterystyka JCWPd źródło: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (2016) ocena stanu JCWPd ilościowego chemicznego ocena ryzyka uzasadnienie 161 dobry dobry niezagrożony 149 dobry dobry niezagrożony 37

38 Zanieczyszczenie gleb Na przedmiotowym terenie badania monitoringowe jakości gleb przeprowadzone zostały przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Krakowie. Gleby w tym rejonie należały przeważnie do klasy O lub I zanieczyszczenia. Oszacowano, że zanieczyszczenie metalami ciężkimi jest niewielkie na terenie miasta i kształtuje się w naturalnych granicach zawartości tych pierwiastków (m. in. kadm, nikiel, ołów). Na glebach o podwyższonych zawartościach metali (I ) mogą być uprawiane wszystkie rośliny uprawy polowej z ograniczeniem warzyw przeznaczonych na przetwory i do bezpośredniej konsumpcji przez dzieci. Na glebach klasy O (zawartość naturalna) nie ma żadnych ograniczeń w produkcji roślin konsumpcyjnych. Odczyn gleb jest słabo kwaśny (ph 5,9 6,1). Ok. 61% powierzchni gleb użytków rolnych w rejonie bocheńszczyzny ma odczyn bardzo kwaśny i kwaśny, natomiast 63% wymaga wapnowania. Przy silnej alkalizacji lub zakwaszeniu omawiane gleby mogą ulec degradacji chemicznej. Najbardziej podatne na zakwaszenie lub alkalizację są poziomy orne. W glebach na terenie miasta dominuje proces zakwaszania, który ma charakter naturalny związany z obecnością dwutlenku węgla w powietrzu. Gaz ten po rozpuszczeniu w wodach deszczowych tworzy słaby kwas węglowy i dostaje się do gleby wraz z opadami atmosferycznymi, powodując pogarszanie przyswajania substancji glebowych przez rośliny. Na terenach zurbanizowanych (zwłaszcza tereny przemysłowe tj. Stalprodukt oraz tereny osiedli) gleby uległy degradacji, zanieczyszczeniu i zakwaszeniu, a w najbliższym sąsiedztwie głównych ulic (m.in. droga krajowa nr 4, droga wojewódzka nr 965, drogi powiatowe) poziom metali ciężkich w glebach jest podwyższony. Degradacja ta związana jest z ruchem komunikacyjnym. Motoryzacja odgrywa istotną rolę w kształtowaniu warunków środowiska. Spaliny samochodowe zawierają dużo wysokotoksycznych związków. Zanieczyszczenia dostają się do wód, gleb i roślin w czasie wymywania ich z powietrza przez deszcz, śnieg, mgłę oraz poprzez bezpośrednie osadzanie. Z motoryzacją wiąże się także problem zimowego utrzymania przejezdności dróg komunikacyjnych. Chemiczne metody odśnieżania (sypanie soli) mogą spowodować wzrost poziomu zasolenia gleb i zmianę ich odczynu prowadzącą do alkalizacji. 9 Tendencje zmian środowiska przy braku realizacji ustaleń zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Charakter tych zmian będzie podobny do charakteru zmian zachodzących dotychczas. Nie przewiduje się takich przekształceń środowiska, które prowadziły do jego degradacji (nie występują obiekty, których funkcjonowanie szczególnie negatywnie oddziałuje na środowisko). Dotychczasowe użytkowanie nie narusza równowagi przyrodniczej. Pozostawienie tego obszaru bez działań przestrzennych ukierunkowanych na ochronę zasobów przyrodniczych i poprawę stanu środowiska, mogłoby przyczynić się do niekorzystnych zmian w środowisku. Polegałyby one na: znacznym wzroście uciążliwości ciągów komunikacyjnych szczególnie w centrum miasta, związany z coraz większą liczba samochodów, brakiem miejsc parkingowych, co przyczynić się może do pogorszenia klimatu akustycznego i warunków aerosanitarnych, pogorszeniu ogólnej sytuacji sanitarnej terenu, poprzez stopniowe zwiększanie się ilości nielegalnych wysypisk śmieci oraz ścieków i odpadów gospodarczych sytuacja ta może rzutować na jakość zdrowia mieszkańców, zwiększeniu emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych na obszarach zabudowanych spowodowane zwiększającą się ilością zakładów o charakterze przemysłowym, usługowym oraz wzrostem emisji z zabudowy mieszkaniowej, wzrostem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych poprzez zrzut nieoczyszczonych ścieków, 38

39 rozwojem zabudowy nieuwzględniającej kwestii estetycznych, nawiązujących do zabytkowego charakteru miasta, nadmiernym zagęszczeniu zabudowy, co może być przyczyną pogorszenia życia mieszkańców przedmiotowego obszaru. 10 Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu Osuwiska Zgodnie z definicją Kleczkowskiego osuwisko jest to powtarzająca się skłonność do osuwania się wywoływana warunkami zewnętrznymi lub przyczynami wewnętrznymi. Są to procesy spływania, spełzywania, osuwania się oraz obrywania i osuwania skał. W obrębie Karpat najczęściej występują spływy i spełzywanie. Ruchy skał odbywają się w postaci osuwania i obrywu. Problem osuwisk i związanych z nimi zagrożeń stał się w ostatnich latach istotny, począwszy od roku 1997, kiedy to skutkiem katastrofalnej powodzi było uruchomienie wielu starych i powstanie nowych osuwisk. Do wystąpienia zjawiska osuwania się mas ziemnych potrzeba z roku na rok coraz mniej intensywnych opadów. Państwowy Instytut Geologiczny realizuje ogólnopolski projekt Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO) przewidziany na lata 2006, którego celem jest rozpoznanie, udokumentowanie i zaznaczenie na mapie w skali 1 : wszystkich osuwisk oraz terenów potencjalnie zagrożonych ruchami masowymi w Polsce. Na schemacie poniżej przedstawiono występowanie osuwisk na terenie Bochni. Celem Projektu jest ograniczenie szkód i zniszczeń wywołanych rozwojem osuwisk poprzez zaniechanie budownictwa drogowego i mieszkaniowego w obrębie aktywnych i okresowo aktywnych osuwisk. Projekt ma za zadanie wspomaganie władz lokalnych w wypełnianiu obowiązków dotyczących problematyki ruchów masowych wynikających z ustaw Prawo ochrony środowiska, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie gruntów rolnych i leśnych i rozporządzenia w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych. Możliwość lokalizacji terenów budowlanych w zasięgu osuwisk, wyłącznie na zasadach wynikających z przepisów odrębnych w oparciu o wymogi określone dla odpowiedniej kategorii geotechnicznej. Wskazane jest w jak największym stopniu ograniczenie możliwości lokalizacji zabudowy. 39

40 Rysunek 10 Mapa osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi źródło: opracowanie własne na podstawie SOPO oraz danych PIG Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Karpacki Zagrożenie powodziowe W Bochni zagrożenie powodziowe stanowi Raba. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią wyznaczono na podstawie map zagrożenia powodziowego opracowanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (od r. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie). Mapy zagrożenia powodziowego są nowymi dokumentami, znoszą obszary wyznaczone w studiach ochrony przeciwpowodziowej. W zasięgu obszaru szczególnego zagrożenia powodzią o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi Q=1% (tzw. wody stuletnie) i Q=10% (wody dziesięcioletnie) znajdują się grunty w dolinie rzeki, w tym obszary zabudowane. Zgodnie z mapami ryzyka powodziowego obszarami zabudowanymi narażonymi na straty są m.in.: zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna w Chodenicach przy ul. Chodenickiej, od okolic biblioteki w kierunku Raby; kompleks sportowo-rekreacyjny w Chodenicach; obiekty produkcyjno-handlowe przy ul. Łany, Gazowej, Partyzantów; część zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej os. Proszowskiego przy ul. Żeromskiego, Płasnika, Na Kąty, Krótkiej; Spośród powyższych jedynie kompleks sportowo-rekreacyjny znajduje się w strefie o dużym prawdopodobieństwie wylewów raz na 10 lat, pozostałe wymienione obiekty występują w zasięgu wód stuletnich, w strefie wylewów o głębokości 0,5 2,0 m. Na obszarze na wschód od drogi wojewódzkiej 965 zabudowa jest chroniona przez wały przeciwpowodziowe lub naturalnie ukształtowane zbocza doliny, możliwe są jedynie wylewy o bardzo niskim prawdopodobieństwie wystąpienia raz na 500 lat. 40

41 Rysunek 11 Zagrożenie powodziowe w Bochni źródło: opracowanie własne na podstawie danych RZGW Kraków (od r. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie) Głównym celem ochrony przeciwpowodziowej jest ograniczenie ryzyka powodziowego. Jest to cel prewencyjny i polega przede wszystkim na unikaniu wzrostu zagospodarowania obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, a także określeniu warunków możliwego zagospodarowania pozostałych obszarów zagrożonych wystąpieniem powodzi. Przedstawione zasady wynikają z załącznika nr 2 Lokalizacyjne i techniczne aspekty zabudowy na obszarach zagrożenia powodziowego wytyczne do Raportu wskazującego instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym, opracowanego przez KZGW (od r. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie) w ramach projektu Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. W obszarach powodziowych najważniejszymi zasadami są: 1. zakaz lokalizacji nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, w ramach których gromadzone są substancje chemiczne stanowiące znaczące zagrożenie dla środowiska na skutek uwolnienia w wyniku powodzi na wszystkich typach obszarów; 2. zakaz lokalizacji zabudowy: a. obszary o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi 10% generalny zakaz wszelkiej zabudowy; b. obszary o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi 1% warunkowa lokalizacja zabudowy, zakaz lokalizacji nowych budynków o szczególnym znaczeniu społecznym; 3. zakazu prowadzenia upraw w rejonach, gdzie głębokość zalewu wodą 10-letnią jest większa niż 2,0 m; generalnie rekomendowane jest, aby w terenach powodziowych tereny rolnicze wykorzystywać jako trwałe użytki zielone, co jest korzystne ze względu na poprawę retencji wody w dolinie; 41