Podstawowe umiejêtnoœci obywatelskie 27

Transkrypt

1 Podstawowe umiejêtnoœci obywatelskie 27 wype³niæ). Mog¹ te zwróciæ siê o pomoc do kogoœ z rodzeñstwa, rodziców czy dziadków, by znaleÿæ mo liwe rozwi¹zania lub oceniæ ich skutki. Jak dzieliæ skarby? (praca w grupach). Zaproponuj wychowawcom klas drugich, by na godzinie wychowawczej urz¹dzili klasowy Skarbiec (patrz: æwiczenie na s. 31). Ka dy uczeñ powinien przynieœæ na zajêcia czasopisma, komiksy, pocztówki itp., którymi mo e i chce podzieliæ siê z innymi. Wa ne, by uczniowie nie znali ca³ej zawartoœci skarbca, dobrze jest te, gdy sam prowadz¹cy mo e do³o yæ do niego kilka skarbów. Zadaniem klasy bêdzie podjêcie decyzji, jak ma zostaæ podzielona zawartoœæ skarbca. Mo esz przekazaæ miniscenariusz tego æwiczenia wychowawcom klas drugich z proœb¹, by ka dy z nich poprowadzi³ takie zajêcia. Uprzeæ ich tak e, e uczniowie na ich lekcji nie tylko bêd¹ æwiczyli umiejêtnoœæ pracy w grupie, ale tak e podejmowania trudnych decyzji. Æwiczenie sk³ada siê z trzech etapów: Ietap.Zapowiedz uczniom, e wezm¹ udzia³ w zajêciach, podczas których bêd¹ mogli sami siê przekonaæ, na czym polegaj¹ trzy sposoby podejmowania decyzji decyzja jednoosobowa, g³osowanie i konsensus. Przyjmij na pocz¹tek rolê lidera i wyjaœnij, e by zaoszczêdziæ czas, sam podj¹³eœ decyzjê dotycz¹c¹ podstawowych zasad przebiegu zajêæ. Poproœ, aby uczniowie podzielili siê na kilkuosobowe grupy, których zadaniem bêdzie podjêcie w drodze porozumienia decyzji w nastêpuj¹cych sprawach: A. Ile czasopism (pocztówek) ka dy mo e otrzymaæ? B. Kto dostanie najbardziej atrakcyjne skarby? C. Co siê stanie, jeœli ktoœ otrzyma rzecz, której nie chce? D. Jakie zasady obowi¹zuj¹ osoby, które nie przynios³y niczego do skarbca? E. Jakie bêd¹ zasady wrêczania czasopism? II etap. Podaj, ile czasu maj¹ grupy na podjêcie decyzji, pamiêtaj jednak, e wszyscy bêd¹ lepiej siê czuli, gdy zd¹ ¹ odpowiedzieæ na wszystkie pytania. III etap. Zapisz na tablicy piêæ podanych problemów decyzyjnych, a poni ej zanotuj ich rozwi¹zania zaproponowane przez poszczególne grupy. Wyjaœnij, e uczniowie bêd¹ mogli zdecydowaæ w g³osowaniu, które z wypracowanych przez zespo³y rozwi¹zañ zostan¹ ostatecznie przyjête i bêd¹ obowi¹zywa³y ca³¹ klasê. Po g³osowaniu og³oœ, jakie zasady podzia³u zawartoœci Skarbca zosta³y przyjête. Mo ecie te podj¹æ decyzjê o przekazaniu kilku rzeczy do szkolnej biblioteki lub domu dziecka. Kieruj¹c siê nimi, dokonajcie podzia³u znajduj¹cych siê w Skarbcu przedmiotów. Na zakoñczenie poproœ, aby uczniowie przeczytali tekst Mieszane decyzje (cz. 1, s. 30). 5. Negocjacje zamiast k³ótni Sytuacja, w której realizacja interesów kilku (dwu lub wiêcej) stron jest trudna albo niemo liwa, prowadzi do konfliktu. W zbiorowoœci (grupie nieformalnej, spo³ecznoœci lokalnej czy w pañstwie), która chce rz¹dziæ siê zasadami demokra-

2 28 Podstawowe umiejêtnoœci obywatelskie cji, ró ne grupy maj¹ prawo do prezentowania i promocji w³asnych interesów, co powoduje, e konflikt staje siê nieuniknionym i naturalnym elementem ycia publicznego. Uczniowie poznaj¹ ró ne strategie zachowañ w sytuacjach konfliktowych i æwicz¹ umiejêtnoœci niezbêdne do rozwi¹zywania sporów za pomoc¹ negocjacji, a nie poprzez dominacjê b¹dÿ uleganie. CELE LEKCJI WYNIKAJ CE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ Uczeñ: 1.2) wymienia i stosuje podstawowe sposoby podejmowania wspólnych decyzji; 1.3) przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwi¹zywania konfliktów w grupie i miêdzy grupami. PO ZAJÊCIACH UCZEÑ POWINIEN UMIEÆ rozpoznaæ na przyk³adzie stanowiska oraz interesy stron konfliktu i wskazaæ mo liwe sposoby jego rozwi¹zania; wskazaæ i stosowaæ trzy style zachowania w sytuacji konfliktowej w grupie i miêdzy grupami; wskazywaæ mo liwe rozwi¹zania sporów dotycz¹cych szkolnego ycia. METODY PRACY miniwyk³ad rozmowa nauczaj¹ca praca w grupach praca z tekstem gra symulacyjna ŒRODKI DYDAKTYCZNE miniankieta Ja a konflikty JAK PRZEPROWADZIÆ ZAJÊCIA? WPROWADZENIE 1. O co siê k³ócimy? (praca w grupach). Podziel uczniów na kilkuosobowe grupy i poproœ, by odpowiedzieli na nastêpuj¹ce pytania: O co ludzie siê k³óc¹ lub spieraj¹? Czy spór mo e byæ po yteczny? Poproœ, by zilustrowali swoje odpowiedzi przyk³adami zarówno z ycia prywatnego, jak i publicznego (patrz: æwiczenie na s. 32). ROZWINIÊCIE 2. Miniankieta Ja a konflikty (ankieta, praca w³asna uczniów, rozmowa nauczaj¹ca). Rozdaj miniankietê Ja a konflikty i poleæ uczniom, aby j¹ wype³nili. Nastêpnie odczytaj pytanie po pytaniu na g³os i proœ ich o podawanie odpowiedzi (np. przez podnoszenie r¹k). Jeœli tê lekcjê przeprowadzasz w sali komputerowej, mo- esz poprosiæ uczniów o wype³nienie ankiety w serwisie KOSS online. Skomentuj wyniki. Zwróæ te uwagê, jak ró ne mog¹ byæ reakcje ludzi na sytuacje konfliktowe.

3 Podstawowe umiejêtnoœci obywatelskie 29 Wyjaœnij uczniom, e wystêpuj¹ce w ankiecie pytania ilustruj¹ trzy najczêœciej stosowane strategie zachowañ w sytuacji konfliktu: agresywne postêpowanie nasilaj¹ce konflikt (np. pytanie 5), unikanie konfliktu za wszelk¹ cenê (pytanie 4), szukanie konstruktywnego rozwi¹zania (pytanie 1). Nawi¹zuj¹c do wyników ankiety, krótko je omów: styl twardy twoje interesy s¹ najwa niejsze, interesy innych ciê nie obchodz¹, akceptujesz tylko twoje propozycje rozwi¹zania sporu; styl miêkki robisz wszystko, by nie wejœæ w konflikt, a jeœli jest to niemo liwe, zgadzasz siê na warunki, które stawia druga strona, nawet jeœli dzieje siê to kosztem twoich potrzeb; styl negocjacyjny dbasz o realizacjê swoich potrzeb, przedstawiasz je i starasz siê poznaæ potrzeby drugiej strony, wspó³pracujesz w wymyœlaniu i wyborze konstruktywnego rozwi¹zania, które pozwoli zrealizowaæ wasze interesy. Zaznacz, e prawie wszystkie informacje i procedury przedstawione na lekcji odnosz¹ siê tak e do konfliktów, w których stronami nie s¹ grupy, lecz pojedyncze osoby, a tak e do sytuacji, gdy konflikt dotyczy wiêcej ni dwu stron. 3. Spróbujmy siê dogadaæ (rozmowa nauczaj¹ca, gra symulacyjna). Zwróæ uwagê, e negocjacje to taki sposób rozwi¹zywania konfliktów, który opiera siê na zasadzie uwzglêdniania interesów wszystkich stron. Znajduje zastosowanie nie tylko w rozmowach miêdzy partnerami handlowymi, ale tak e w rozwi¹zywaniu konfliktów miêdzy grupami (np. pracownicy i pracodawcy, zwi¹zek zawodowy i pracodawca, partie polityczne d¹ ¹ce do utworzenia koalicji, uczniowie i dyrekcja szko³y) czy nawet dwojgiem ludzi (np. dyrektor i pracownik, rodzic i dziecko). Zapowiedz uczniom, e teraz wezm¹ udzia³ w symulacji negocjacji grupowych, najlepiej dotycz¹cych ycia uczniów w szkole (patrz: æwiczenie na s. 34). Porozmawiaj przed lekcj¹ z nauczycielami, przedstawicielami samorz¹du szkolnego oraz opiekunem samorz¹du i zapytaj, czy kiedykolwiek w szkole spotkali siê z jakimœ konfliktem pomiêdzy uczniami, uczniami a nauczycielami itp. Jeœli tak, wykorzystaj podany przyk³ad podczas lekcji, wówczas uczniowie bêd¹ mogli przeæwiczyæ nie tylko umiejêtnoœæ negocjacji, ale tak e zrobi¹ krok w kierunku rozwi¹zania pal¹cego problemu. Jeœli bêdziesz mia³ problem ze zdiagnozowaniem sytuacji konfliktowej, mo esz skorzystaæ z przyk³adu w podrêczniku. Podziel klasê na dwie grupy mo esz to zrobiæ w sposób arbitralny, losowy albo zgodnie z ich prawdziwymi preferencjami (ostatni sposób bêdzie mo liwy jedynie wówczas, gdy oka e siê, e obie grupy s¹ tak samo liczne i silne ). Wybierzcie z ka - dej grupy po trzech przedstawicieli g³ównych negocjatorów. Nastêpnie wyjaœnij, na czym polega konflikt. Podczas gdy uczniowie naradzaj¹ siê w swoich zespo³ach (maj¹ sformu³owaæ swoje stanowisko i spisaæ przemawiaj¹ce za nim argumenty), mo esz zapisaæ na tablicy etapy negocjacji (znajdziesz je w serwisie KOSS online). Poleæ, aby negocjatorzy usiedli naprzeciwko siebie i spróbowali rozwi¹zaæ konflikt. Wska lub poleæ uczniom wybranie osoby, która bêdzie pe³ni³a funkcje sekretarza. Pilnuj, by uczniowie przestrzegali ustalonych wczeœniej zasad, w tym kolejnoœci etapów negocjacji, szukali rozwi¹zania dopiero wtedy, gdy poznaj¹ interesy drugiej strony, formu³owali, a nastêpnie zapisywali na du ym arkuszu lub tablicy zarówno interesy wspólne, jak i sprzeczne. Negocjacje powinny mieæ co najmniej dwie tury: po zapisaniu interesów negocjatorzy spotykaj¹ siê na chwilê ze swoimi zespo³ami, wys³uchuj¹ komentarzy cz³onków grupy i razem z nimi zastanawiaj¹ siê, jakie propozycje mo na z³o yæ drugiej stronie. Przed przyjêciem ostatecznego ćw. 1

4 30 Podstawowe umiejêtnoœci obywatelskie ćw. 2 ćw. 3 rozwi¹zania czasem konieczna jest jeszcze jedna konsultacja negocjatorów z ca³ym zespo³em. W przypadku gdy negocjatorom nie uda siê dojœæ do porozumienia, przypomnij uczniom, jakie mog¹ byæ tego konsekwencje. Warto ich równie zapytaæ, jak siê czuj¹ w tej sytuacji oraz co zrobiliby inaczej, by osi¹gn¹æ porozumienie. W omówieniu æwiczenia zwróæ uwagê na to, jak negocjatorzy czuli siê w czasie rozmów i czy udawa³o im siê przestrzegaæ ustalonych zasad, czy s¹ zadowoleni z przebiegu i wyniku negocjacji, a mo e maj¹ poczucie, e pope³nili jakieœ b³êdy. ZAKOÑCZENIE 4. Konflikty i mediacje (praca w³asna uczniów, praca z tekstem). Poproœ uczniów o odczytanie tekstu Negocjacje i mediacje (cz. 1, s. 35) i zastanowienie siê, czym ró ni¹ siê negocjacje od mediacji. Poproœ, by w zeszytach spróbowali opisaæ rolê mediatora. Zapytaj, czy potrafi¹ podaæ przyk³ady jakichœ s³ynnych negocjacji i mediacji. Jeœli zajdzie taka potrzeba, opowiedz im o rozmowach Okr¹g³ego Sto³u w 1989 r., podkreœlaj¹c, jakie mia³y znaczenie dla przysz³oœci demokracji w Polsce (patrz: tekst w ramce na s. 36). 5. Negocjacje wokó³ nas praca domowa (praca w³asna). Poleæ uczniom, eby przejrzeli gazety z ostatnich dni, obejrzeli wiadomoœci telewizyjne lub pos³uchali radiowych, weszli na strony serwisów internetowych i wynotowali wszystkie przyk³ady tocz¹cych siê w Polsce i na œwiecie negocjacji, a potem wybrali jedn¹ z nich i przygotowali krótk¹ notatkê wed³ug schematu: 1. Jakie s¹ strony negocjacji? 2. Czego dotycz¹ negocjacje? 3. Jakie s¹ stanowiska i interesy stron? 4. Kto reprezentuje strony? 5. Jak d³ugo tocz¹ siê negocjacje? 6. Czy by³y w nich momenty prze³omowe? 7. Jaki bêdzie twoim zdaniem ich ostateczny rezultat? (patrz: æwiczenie na s. 37). Podkreœl, e jeœli bêd¹ mieli trudnoœci ze znalezieniem przyk³adów w mediach, mog¹ opisaæ negocjacje znane im z historii. ÆWICZENIA DODATKOWE Konstruktywnie czy agresywnie? (miniscenki, obserwacje, miniwyk³ad). Zaproponuj uczniom krótk¹ scenkê ilustruj¹c¹ zachowania osób zaanga owanych w sytuacjê konfliktow¹. Zaproœ dwóch uczniów do odegrania na forum klasy sytuacji opisanej w æwiczeniu Konstruktywnie czy agresywnie? (cz. 1, s. 32). Po odegraniu miniscenki zapytaj obu aktorów, czy mieli poczucie, e uda³o im siê ochroniæ swoje interesy i porozumieæ z drug¹ stron¹ Pozostali uczniowie dziel¹ siê swoimi spostrze eniami i oceniaj¹, w jakim stopniu aktorom uda³o siê przedstawiæ sytuacjê konfliktow¹, oraz wskazuj¹, jakie zachowania i wypowiedzi dominowa³y: konstruktywne czy agresywne? Bajka z mora³em (praca w parach). Przypomnij uczniom o tym, e nie zawsze stronom konfliktu udaje siê dojœæ do porozumienia. Zazwyczaj ze strat¹ dla wszystkich uczestników konfliktu. Zaproponuj uczniom, by w parach opowiedzieli sobie przedstawion¹ w æwiczeniu Bajka z mora³em (cz. 1, s. 34) historyjkê obrazow¹ z mora³em, zachêcaj¹c¹ do konstruktywnego rozwi¹zywania konfliktów. Zanim zaczn¹ opowiadanie, powinni u³o yæ poszczególne obrazki we w³aœciwej kolejnoœci (mog¹ to zrobiæ w serwisie KOSS online!).

5 Podstawowe umiejêtnoœci obywatelskie 31 Dwa g³osy o Okr¹g³ym Stole (praca z tekstem, rozmowa nauczaj¹ca). Opowiedz uczniom o najs³ynniejszych polskich negocjacjach. Zwróæ ich uwagê na to, e zarówno politycy, jak i historycy spieraj¹ siê o ich ocenê. Zachêæ ich do lektury wypowiedzi dwóch uczestników Okr¹g³ego Sto³u. Jak po latach oceniaj¹ negocjacje z 1989 r. Lech Kaczyñski i Adam Michnik? (patrz: æwiczenie na s. 37).