Społeczna Odpowiedzialność Biznesu a Społeczna Gospodarka Rynkowa ustrojowy i etyczny wymiar relacji

Transkrypt

1 Społeczna Odpowiedzialność Biznesu a Społeczna Gospodarka Rynkowa ustrojowy i etyczny wymiar relacji - monografia: - redakcja naukowa: Mirosław Dzień, Ludwik Hejny, Jerzy Winiarski Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej Recenzenci: - prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska Instytut Nauk Ekonomicznych PAN - prof. dr hab. Andrzej Szplit Uniwersytet im. Jana Kochanowskiego w Kielcach Spis treści: Wprowadzenie (Andrzej Szplit) Wstęp (Mirosław Dzień, Ludwik Hejny, Jerzy Winiarski red. naukowa) I. Społeczna gospodarka rynkowa aksjologiczne podstawy i aplikacja ustrojowa Rozdział I.1. Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej (Piotr Pysz) Rozdział I.2. Aksjologiczne podstawy koncepcji społecznej gospodarki rynkowej i społecznej odpowiedzialności biznesu. Rola polityki publicznej w ich implementacji (Grzegorz Szulczewski) Rozdział I.3. Społeczna gospodarka rynkowa pół wieku później koncepcja, doświadczenia, współczesne wyzwania (Sławomir Czech) II. Odpowiedzialność jako kluczowa kategoria w koncepcji społecznej gospodarki rynkowej. Wymiar etyczny

2 Rozdział II.1. O odpowiedzialności, jej znaczeniach i przejawach (Alojzy Czech) Rozdział II.2. O cnocie roztropności w etyce zarządzania. Kilka uwag wstępnych (Mirosław Dzień) Rozdział II.3. Społeczna odpowiedzialność biznesu w gospodarce rynkowej prawda czy mit? (Józefa Famielec) III. Społeczna odpowiedzialność biznesu jako element konstytucyjnej koncepcji ustroju społeczno-gospodarczego. Rozdział III.1. Rola strategicznych interesariuszy w procesie budowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (Maria Urbaniec) Rozdział III.2. Społeczna odpowiedzialność banków komercyjnych w Polsce (Ewa Kulińska- Sadłocha) Rozdział III.3. Tendencje rozwoju technologii i konkurencji na rynku a społeczna odpowiedzialność biznesu (Józef Matuszek) Rozdział III.4. Corporate Social Responsibility responsible acting (Ryszard Barcik, Marcin Jakubiec) Rozdział III.5. Zintegrowana koncepcja zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa (Dariusz Więcek) Rozdział III.6. Odpowiedzialna przedsiębiorczość istota, przejawy oraz uwarunkowania zrównoważonej działalności biznesowej (Ludwik Hejny, Paweł Piecuch) Rozdział III.7. Ocena ważnych elementów transformacji ustrojowej w Polsce wybrane aspekty (Jerzy Winiarski) IV. Kwestia społecznej odpowiedzialności w gospodarce wymiar edukacyjny

3 Rozdział IV.1. Odpowiedzialność uczelni a jej misja społeczna w Polsce. Próba osobistej refleksji (Andrzej Kowalski) Rozdział IV.2. W trosce o spójność reguł odpowiedzialnego myślenia i działania w nauczaniu menedżerów (Mirosław Dzień, Ludwik Hejny) Rozdział IV.3. Spółdzielnia socjalna - nowatorska forma zatrudnienia, odpowiedzialnego myślenia i działania. Przykłady dobrych praktyk wsparcia w ramach Ekonomii Społecznej wymiar edukacyjny (Marcin Sanetra) Wnioski i rekomendacje (Mirosław Dzień, Ludwik Hejny, Jerzy Winiarski) Streszczenia artykułów Summary Streszczenia artykułów Piotr Pysz, Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej W artykule podjęto problematykę interpretacji bardzo różnie rozumianego przez poszczególnych autorów pojęcia społecznej gospodarki rynkowej. Jego celem jest wykazanie, iż rozwinięta przez takich myślicieli jak Walter Eucken, Ludwig Erhard, Wilhelm Röpke i inni koncepcja, ma ordoliberalny charakter. Jej główną ideą jest teza, iż prywatna własność środków produkcji oraz mechanizm rynkowy mogą być poprzez politykę ładu gospodarczego wykorzystane do realizacji celów służących interesom społeczeństwa jako całości. Grzegorz Szulczewski, Aksjologiczne podstawy koncepcji społecznej gospodarki rynkowej i społecznej odpowiedzialności biznesu. Rola polityki publicznej w ich implementacji W artykule dokonano w pierwszej części wyodrębnienia zespołu wartości, jakie leżą u podstaw koncepcji Społecznej Gospodarki Rynkowej (SGR) oraz ukazano specyfikę ich realizacji. Następnie przedstawiono szczegółową analizę rozumienia fundamentalnej wartości w ramach SGR, a mianowicie wolności. W dalszej części artykułu przedstawiono jak rozumiana jest odpowiedzialność w ramach koncepcji Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (SOB). Następnie zwrócono uwagę na dwa, mniej analizowane w literaturze tematu zagadnienia, związane z rolą państwa w relacji do SGR i SOB. Chodzi mianowicie o prawne zabezpieczenie wolności gospodarczej w polskim systemie prawnym oraz na modyfikację definicji społecznej odpowiedzialności dokonanej przez Komisję Europejską a ogłoszonej w komunikacie z dnia

4 Sławomir Czech, Społeczna gospodarka rynkowa pół wieku później koncepcja, doświadczenia, współczesne wyzwania W artykule podjęto próbę zdefiniowania koncepcji społecznj gospodarki rynkowej zarówno co do jej istoty i aksjologicznych podstaw oraz efektów jej implementacji w różnych krajach. A także zadane zostało pytanie: czy może ona znów stać się drogowskazem dla polityki gospodarczej mimo tego, że upłynęło już blisko pół wieku od czasu niemieckiego cudu gospodarczego. Tym bardziej, że zmieniają się warunki oraz instytucjonalne otoczenie gospodarowania i są one dziś znacznie bardziej złożone niż kiedyś. Jednak realizacja ideałów społecznej gospodarki rynkowej zapisanej w polskiej konstytucji wymaga podjęcia tego trudu, by kulturowy, społeczny i gospodarczy element systemu uzupełniały się nawzajem tworząc efekt synergii. Alojzy Czech, O odpowiedzialności, jej znaczeniach i przejawach Zarówno społeczna gospodarka rynkowa, jak koncepcja społecznej odpowiedzialności biznesu za podstawę swych programów przyjmują odpowiedzialność czy bycie odpowiedzialnym. Dlatego słusznym będzie rozważyć, co takiego kryje się w pojęciu odpowiedzialności. W tym celu przypomniana została filozoficzna analiza jego znaczenia przeprowadzona Romana Ingardena, która już stała się punktem odniesienia w określaniu miejsca odpowiedzialności przez nauki o zarządzaniu. Może być także istotna zarówno dla dalszych studiów nad społeczną gospodarką rynkową, jak w szczególności pomocna dla korporacji reagujących wrażliwie i aktywnie na społeczny kontekst biznesu. Mirosław Dzień, O cnocie roztropności w etyce zarządzania. Parę uwag wstępnych Artykuł rozpatruje zagadnienie aplikacji klasycznie rozumianej cnoty roztropności do praktyki zarządzania. Omówiono koncepcje doboru w filozofii utylitarystycznej, a także założenia etyki ponowoczesnej. Przedstawiono także założenia koncepcji inteligencji moralnej w praktyce zarządzania zaproponowanej przez Doug`a Lennick`ea i Frieda Kiel a. Następnie przedstawiono klasyczną koncepcję etyki sumienia (J. Woroniecki, T. Ślipko, K. Wojtyła, T. Styczeń, T. Tischner), jako związania się osoby z prawdą. W ostatniej części artykułu przedstawiono krótki zarys cnoty roztropności. W odniesieniu do zarządzania. Józefa Famielec, Społeczna odpowiedzialność biznesu w gospodarce rynkowej prawda czy mit? Odpowiedzialność sprowadza się najczęściej do zaufania i opisuje jako postawę wobec ryzyka. Pełny zakres odpowiedzialności sprowadza się do bezpośrednich i pośrednich skutków podejmowania decyzji. W procesie decyzyjnym dominuje ocena odpowiedzialności finansowej. Z czasem odpowiedzialność finansowa zyskała znacznie ogólniejszy wymiar i zaczęła być opisywana nie tylko przez prawo gospodarcze i handlowe, ale także przez normy i standardy społeczne w tym przez społeczności w otoczeniu przestrzennym i rynkowym przedsiębiorstw. Powstaje jednak pytanie, jaka jest geneza społecznej odpowiedzialności? Czy to tylko podstęp terminologiczny i propagandowy? Czy stanowi ona trwały atrybut przedsiębiorstwa czy tylko instrument promocji i reklamy, wykorzystujący egoizm jednostki -

5 człowieka, w różnych jego rolach w procesach gospodarczych? Społeczna odpowiedzialność biznesu, traktowana jako filantropia, pomoc finansowa, rozdawanie gadżetów jest mitem. Społeczna odpowiedzialność biznesu może się urzeczywistniać jako prawda w ustroju gospodarczym, w którym podmiotowość i wolność pracy człowieka dominuje nad kapitałem oraz własnością narzędzi produkcji i ziemi. Maria Urbaniec, Rola strategicznych interesariuszy w procesie budowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa Odpowiedzialność organizacji za jej wpływ na społeczeństwo i środowisko naturalne może przyczynić się nie tylko do zrównoważonego rozwoju, lecz także do zdobycia przewagi konkurencyjnej i poprawy wizerunku. Coraz więcej przedsiębiorstw dostrzega fakt, że dążenie do zrównoważonego rozwoju nie jest możliwe wyłącznie poprzez maksymalizację krótkoterminowych zysków, ale przede wszystkim dzięki odpowiedzialnemu zachowaniu prorynkowemu i współpracy z różnymi interesariuszami. Obserwuje się, że współpraca z interesariuszami w ramach wdrażania zasad społecznej odpowiedzialności biznesu, takimi jak pracownicy, inwestorzy, społeczeństwo, może zwiększyć konkurencyjność firmy i wartość dla akcjonariuszy. Potwierdzają to wyniki różnych badań, dotyczące znaczenia strategicznych interesariuszy w procesie budowania odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw w Polsce. Ewa Kulińska-Sadłocha, Społeczna odpowiedzialność banków komercyjnych w Polsce Banki zaliczane są do jednych z najważniejszych instytucji w gospodarce rynkowej. Pełnią rolę pośredników finansowych, przyczyniając się do równoważenia popytu i podaży na środki pieniężne. Jako jedyne podmioty w gospodarce są uprawnione do gromadzenia i dysponowania oszczędnościami ludności. To zmusza je do przestrzegania szeregu uregulowań zewnętrznych oraz nieustannego dbania o szacunek i zaufanie społeczne. W wyniku ostatnich wydarzeń na rynkach finansowych, banki utraciły wizerunek instytucji godnych zaufania i odpowiedzialnych. Odbudowa utraconego zaufania wymaga od nich skupienia działań na rozwoju relacji z klientami oraz większej dbałości o ich społeczny wizerunek. Jednak przez wiele banków działania na rzecz społeczeństwa oraz ochrony środowiska naturalnego traktowane są jako doraźne, najczęściej w celu poprawy wizerunku czy wpływu na zmianę opinii otoczenia. Celem artykułu jest analiza stosowania koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) w bankach komercyjnych w Polsce po 2007 roku. W analizach wykorzystano źródła literaturowe, informacje dostępne na stronach internetowych badanych banków, raportach rocznych, sprawozdaniach CSR, a także raporty publikowane przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz komunikaty Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Przy czym szczególną uwagę zwrócono na banki, których akcje notowane są na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Józef Matuszek, Tendencje rozwoju technologii i konkurencji na rynku a społeczna odpowiedzialność biznesu W artykule przedstawiono podstawowe wyzwania i trendy stosunków gospodarczych współczesnego świata. Scharakteryzowano podstawowe tendencje rozwoju technologii i warunków utrzymania konkurencyjności podmiotów gospodarczych na rynku. Podano trendy rozwoju technologii teleinformatycznych i ich wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej i budowę społeczeństwa informacyjnego. Omówiono wpływ postępu technicznego na rozwój gospodarczy i dokonujące się zmiany we współczesnej

6 cywilizacji. Podano uwarunkowania społecznej odpowiedzialności biznesu na rzecz lokalnego społeczeństwa. Ryszard Barcik, Marcin Jakubiec, Corporate Social Responsibility responsible acting W artykule dokonano charakterystyki społecznego aspektu działalności przedsiębiorstw, z podkreśleniem rozwoju koncepcji społecznej odpowiedzialności i etosu pracy. W zakresie rozwoju koncepcji CSR zwrócono uwagę na podstawowe rodzaje odpowiedzialności. Następnie opisano podstawowe obszary odpowiedzialności przedsiębiorstw, podkreślając znaczenie kwestii w zakresie ochrony pracowników, warunków pracy i wytwarzania. Ostatni akcent artykułu stanowi przyczynek do dyskusji, aspektów za i przeciw tej koncepcji. Dariusz Więcek, Zintegrowana koncepcja zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa W opracowaniu zaprezentowano kierunki aktywności współczesnych przedsiębiorstw nakierowane na budowę odpowiedzialnego biznesu, przestrzegającego zasad nowej etyki i tworzącego kulturę motywującą pracowników do efektywnych działań. Takie działania pozwolą na wygenerowanie koncepcji zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa zapewniającej utrzymanie pozycji konkurencyjnej na niestabilnych rynkach. Wprowadzenie zrównoważonego rozwoju jako nowego paradygmatu zarządzania, prowadzi do zmiany dotychczasowego porządku funkcjonowania przedsiębiorstw i wprowadza odmienny podział wartości pomiędzy interesariuszami i właścicielami. Ludwik Hejny, Paweł Piecuch, Odpowiedzialna przedsiębiorczość istota, przejawy oraz uwarunkowania zrównoważonej działalności biznesowej Pojęcia społeczna odpowiedzialność i zrównoważony społecznie biznes są często stosowane zamiennie. Koncentrując się na danej organizacji, stanowią - z jednej strony - pewną filozofię myślenia przedsiębiorcy. Z drugiej praktyczny wyraz jego postawy, charakter stosowanych narzędzi i metod zarządzania firmą. Jedne i drugie składają się na formułę społecznie odpowiedzialnej przedsiębiorczości. To ona pozwala osiągnąć stan społecznie zrównoważonego biznesu. Mają one swoje specyficzne uwarunkowania, które w dłuższej perspektywie, prócz korzyści środowiskowych i społecznych, gwarantować powinny wzrost wartości firmy. Stanowią one o istocie odpowiedzialnej przedsiębiorczości, ktorej uwarunkowania określają rózne możliwe jej przejawy. Często błędnie sprowadzany do jej działań charytatywnych i społecznych, jak i odwrotnie czysto biznesowych. Jerzy Winiarski, Ocena ważnych elementów transformacji ustrojowej w Polsce wybrane aspekty Artykuł skupia się na ocenie 4 wybranych aspektów transformacji ustrojowej w Polsce: prywatyzacji, stanie infrastruktury, bezrobociu i zadłużeniu Polski. (1) Prywatyzacja spowodowała dominujący udział kapitału zagranicznego w polskiej gospodarce i utraty krajowych dochodów, głównie w sektorze bankowym, ale także w procesie produkcji,

7 dystrybucji oraz funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. (2) Stan infrastruktury drogowej i kolejowej w Polsce należy do bardzo złych w porównaniu z innymi krajami Europy. Niekorzystne są duże zmiany wysokości środków przeznaczonych na inwestycje drogowe w krótkim czasie. Inwestowanie powinno być stabilne w długim przedziale czasu co korzystnie wpływa na rozwój gospodarki kraju. (3) Bezrobocie jest ogromnym problemem ekonomicznym i społecznym w Polsce. Powoduje ono emigrację młodych wykształconych ludzi diametralnie pogarszając strukturę demograficzną w kraju. Czynnikami niekorzystnymi są także system edukacji i wzrastające rozwarstwienie społeczne. (4) Od początku transformacji notowany jest wysoki wzrost zadłużenia publicznego oraz zagranicznego w Polsce, spowodowanego wysokimi deficytami budżetowymi oraz wysokimi ujemnymi bilansami handlowymi co powoduje duże wydatki budżetu państwa oraz utratę setek tysięcy miejsc pracy w polskiej gospodarce. Andrzej Kowalski, Odpowiedzialność uczelni a jej misja społeczna w Polsce. Próba osobistej refleksji W artykule podjęto próbę polemicznego odniesienia się z pozycji osobistych doświadczeń Autora do toczącej się dyskusji, dotyczącej zdefiniowania społecznej misji uczelni w Polsce, misji formułowanej na dzisiaj i przyszłość. Punktem odniesienia jest kwestia rozumienia odpowiedzialności społecznej szkoły wyższej i jej nauczycieli, jak i rozumienia etosu akademickiego. Z perspektywy wartości dobra wspólnego, jak i wartości je konstytuujących - hierarchizuje prawdy o polskiej szkole wyższej i nauce. Wskazuje na te z nich, które tu i teraz są dla niej najważniejsze, jak i te które są ważne dla uczelni przyszłości. Definiowane refleksje osobiste, Autor w dużej mierze podziela z innymi uczestnikami dyskusji o odpowiedzialności i misji polskiej szkoły wyższej. Mirosław Dzień, Ludwik Hejny, W trosce o spójność reguł odpowiedzialnego myślenia i działania w nauczaniu menedżerów W artykule na tle analizy koncepcji Społecznej Gospodarki Rynkowej w relacji do Społecznej Odpowiedzialności Biznesu, w ich ustrojowym i etycznym wymiarze, a także w odniesieniu do nauk ekonomicznych, społecznych i humanistycznych: przedstawione zostały wnioski przemawiające za spójnym interdyscyplinarnym podejściem zarówno w obszarze reguł nauki i myślenia, jak nauczania reguł działania. Uzasadniono w ten sposób m.in. potrzebę uruchomieniem profilu studiów w obszarze społecznej inżynierii biznesu, rozumianej jako relacji etyki, zarządzania odpowiedzialnością i komunikacją społeczną. Marcin Sanetra, Spółdzielnia socjalna - nowatorska forma zatrudnienia i odpowiedzialnego myślenia i działania. Przykłady dobrych praktyk wsparcia w ramach Ekonomii Społecznej - wymiar edukacyjny Spółdzielnia socjalna to coraz bardziej popularna forma zatrudnienia w Polsce. W ramach realizowanego przez Bielskie Centrum Przedsiębiorczości projektu Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej (OWES) powstało w 2014 roku sześć spółdzielni socjalnych zlokalizowanych na terenie Podbeskidzia - subregionu południowego województwa śląskiego.

8 Nowe podmioty dopiero zaczynają swoją działalność i stawiają swoje pierwsze kroki na wolnym rynku. Do miejsca, w którym obecnie się znajdują prowadziła długa droga budowania i zwiększania swoich szans na zatrudnienie i przyjęcie odpowiedzialności za społecznie długotrwałe funkcjonowanie na rynku: począwszy od rekrutacji, przez okres wielu szkoleń, spotkań doradczych, kompletowania niezbędnych dokumentów, aż do finalnej rejestracji podmiotu i upragnionego rozpoczęcia działalności na swoim. SUMMARY Piotr Pysz, The concept of social market economy. In the article the problem of different interpretations of the concept of the social market economy in the literature has been taken. The purpose of this article is to demonstrate that, developed by such thinkers as Walter Eucken, Ludwig Erhard, Wilhelm Röpke and others, this concept is ordoliberal. Its main idea is the thesis that the private ownership of the means of production and the market mechanism can be through economic order policies used to achieve the objectives for the interests of society as a whole. Grzegorz Szulczewski, Axiological basis of the concept of social market economy and social corporate responsibility. The role of public policy in its implementation. The first part of the article separates the team concept of Social Market Economy. Then it shows the peculiarity of their implementation. Afterwards a detailed analysis of the understanding of the fundamental value of the social market economy, namely freedom, was made. The rest of the article shows how responsibility is understood under the concept of Corporate Social Responsibility. Next, attention was drawn to two issues, less analyzed in the literature, relating to the role of the state in the implementation of the idea of a social market economy and social responsibility. It is about the legal protection of economic freedom in the Polish legal system, and the modification of the definition of social responsibility made by the European Commission and published in the announcement of Sławomir Czech, Social Market Economy 50 years later the concept, experiences and contemporary challenges. The article tries to define the concept of social market economy, both in the terms of its essence and axiological basis and the effects of implementing it in different countries. A question has also been asked whether it can become a signpost for economic policy again, although almost half a century has passesed,since the German economic miracle. What s more, the conditions and institutional economic environment are changing and they are now much more complex than thay used to. Nevertheless, realizing the ideas of social market economy written down in Polish constitution, requires making this effort, to make the cultural, social and economic elements of the system complement one another, leading to the synergy effect.

9 Alojzy Czech, On responsibility, its meanings and manifestations. Both social market economy and corporate social responsibility employ the concept of responsibility or accountability as the basis for their programs. It is therefore worthful to consider what the responsibility means, indeed. For this purpose we remind its philosophical analysis by Roman Ingarden, which has already become an important point of reference when considering the significance of responsibility for management sciences. It may also prove its importance for further studies on the social market economy and particularly for corporations that choose to think sensibly and actively of the social context of business. Mirosław Dzień, On the virtue of prudence in the management ethics. A few preliminary remarks. The subject of the article is the problem of applying the virtue of prudence, understood in the classical way, to the practice of management. The article discusses the concepts of selection in utilitarian philosophy, together with assumptions of post-modern ethics. It also presents the assumptions of moral intelligence concept in the management practice, suggested by Doug Lennick and Fried Kiel. Then it shows the classical concept of the ethics of conscience (J. Woroniecki, T. Ślipko, K. Wojtyła, T. Styczeń, T. Tischner), as a way to associate the person with the truth. The last part of the article, presents a short outline of the virtue of prudence with reference to management. Józefa Famielec, Corporate social responsibility in the market economy - the truth or the myth? Responsibility is usually boiled down to trust and describes the attitude towards the risk. The full range of responsibility comes down to the direct and indirect effects of taking decisions. The decision- making process is dominated by assessment of financial responsibility. In the course of time, the role of the financial responsibility has been much more common and gained general dimension. It began to be described not only by economic and commercial law, but also by social norms and standards - including the communities in businesses market. But the question arises what is the origin of social responsibility? Is it just the progress of terminology and propaganda? Whether it is a permanent attribute of the company or is it just an instrument of promotion and advertising, using the individual selfishness of human nature in his various roles in business processes. Corporate social responsibility treated as philanthropy, financial aid, giving gadgets is a myth. CSR can be implemented as the truth in the economic system in which subjectivity and freedom of human labor dominates the capital and the landownership, as well as the property of instruments of production. Maria Urbaniec, The role of strategic stakeholders in the process of creating social corporate responsibility. The responsibility of an organization for the impact of its decisions and activities on society and the environment can, among other things, contribute to sustainable development as well as gain competitive advantage and improve reputation of companies. There is today a growing perception among enterprises, that sustainable business success cannot be achieved solely through maximizing short-term profits, but mainly through market-oriented yet responsible

10 behavior and cooperation with different stakeholder. The cooperation stakeholders, such as the employees, investors, society, can increase the competitiveness of the company and the shareholder value through implementation of an integrated strategy of Corporate Social Responsibility. Different study results support the increasing importance of stakeholder in the business strategy of Polish enterprises. Ewa Kulińska-Sadłocha, Corporate Social Responsibility in commercial banks in Poland. The banks are one of the most important institutions in the market economy. They act as financial agents contributing to maintain the balance between the demand and the supply for funds. They are the only economic entities authorized to collect and invest the individuals money. As a result they are obliged to obey a number of external regulations as well as constantly care for the social trust. Trust has a crucial meaning in banking operations of both a single bank, as well as the entire banking system. As a result of recent developments in financial markets, banks have lost their image of responsible and trustworthy institutions. Rebuilding trust requires banks to primarily focus on the development of customer relationships and put greater attention to the social image. Many banks perceive the pro social and environment protection projects as a temporary mean to improve their image or reshape the public opinion. The paper aims is to analyze the application of the concept of CSR in commercial banks in Poland after A general analysis of the pro-social and proecological activities of banks have been structured on the publications of commercial banks - annual reports, ecological reports, CSR reports and the information available on the websites of the banks surveyed, and the reports published by the Financial Supervision Commission (KNF) and the messages of the Office of Competition and Consumer Protection (OCCP). Particular attention is paid to the banks, whose shares are listed on the Stock Exchange in Warsaw. Józef Matuszek, Trends in technology development and market competition vs business social responsibility. Some key challenges and trends in economic relations of the contemporary world have been characterized in the article. The basic trends of technology development and the maintenance of competitiveness of businesses on the market were characterized. Also trends in the development of information and communication technologies and their impact on the business environment and on the development of information society have been given. The article presents the effects of technological progress on economic growth and changes taking place in modern civilization, as well as specifies the conditions of business social responsibility to the local community. Ryszard Barcik, Marcin Jakubiec, Corporate Social Responsibility responsible acting. The article presents social aspect of company activity, emphasizing the growth of corporate social responsibility (CSR) concept and work ethos. In the framework of growth of CSR, attention was drawn to basic types of responsibility. Next, the authors described main areas of corporate responsibility, stressing employees protection, work conditions and manufacturing. The last idea of the article constitutes contribution to discussion, pros and cons of this concept.

11 Dariusz Więcek, The integrated concept of the sustainable enterprise development. Responsible activities of contemporary companies are directed towards the new ethics and the new corporate culture, inspiring employees to work effectively. This kind of activities will allow for the application of sustainable development concept that is the key to maintain competitive position in unstable markets. The introduction of sustainable development concept as the new management paradigm, leads to changes in the functioning of company and produces the new division of values between stakeholders and company owners. Ludwik Hejny, Paweł Piecuch, Responsible entrepreneurship the essence, manifestations and conditions of sustainable business activity. The terms: social responsibility and socially sustainable business are often used interchangeably. When we focus on a given organization, on the one hand, they refer to certain philosophy of the businessman s thinking. On the other hand a practical way of his attitude, the character of the tools and methods used in managing the company. Both of them constitute the formula of socially responsible entrepreneurship. It allows to gain the condition of socially sustainable business. They have their own, peculiar conditions, which in the long term, should not only guarantee environmental and social benefits but also the increase of the company value. They decide about the essence of the responsible entrepreneurship, whose conditions describe its different symptoms. It often happens that, by mistake, we boil it down to charity and social activities or purely business ones. Jerzy Winiarski, The evaluation of important elements of political transformation in Poland. The article is focused on 4 aspects of economic changes in Poland since 1989: privatization, condition of the infrastructure, the unemployment and Polish debt. (1) The privatization caused dominant share of foreign capital in Polish economy and the loss of native incomes, especially in the banking sector but also in the process of production and distribution of goods and services, as well as functioning of the pension funds. (2) The condition of road and railway infrastructure is bad in comparison to other European countries. The great changes of investment funds in a short period are not beneficial. Investment process should be stable in a long time, what is beneficial for the economic growth. (3) The unemployment is an enormous economic and social problem in Poland. It causes the emigration of young educated people worsening the demographic structure in our country. The education, as well as bigger and bigger differences between the rich and the poor, are not beneficial for unemployment either. (4) Since the beginning of economic changes in 1989 we have great increase of public and foreign debts caused by great budget deficits as well as high negative trade balance what causes higher budget expenditures as well as the loss of hundred thousand jobs in Polish economy. Andrzej Kowalski, The responsibility of a university and its social mission in Poland. The attempt of personal afterthought.

12 In the article the author attempts to relate, on the basis of his own experience, to the debate on the social mission of higher education in Poland. It is especially important to formulate the path for this mission change in the future. The benchmark for the author s reflection has been the understanding of social responsibility of academic community as well as its ethos. It has been also discussed the hierarchization of the truth about Polish higher education institutions. The author concludes to indicate the crucial future challenges for the universities in Poland in terms of common good and he shares his thoughts with other scientists participating in the discussion on the subject. Mirosław Dzień, Ludwik Hejny, With concern about cohesion of the rules referring to responsible thinking and acting in teaching managers. The article presented conclusions, supporting the cohesive and interdisciplinary attitude, both in the area of the rules of learning and thinking as well as teaching the rules of taking actions. This was possible thanks to the analysis of the Social Market Economy concept, in its political and ethical dimension and also with reference to economic, social and humanistic sciences. The authors tried to justify the necessity of opening studies in the area of social business engineering, understood as a relation of ethics, responsibility management and social communication. Marcin Sanetra, Social Cooperative - an innovative form of employment and responsible thinking and acting. Examples of "best practices support" under the "Social Economy"- educatinal dimension. The social cooperativeisan increasingly popularform of employmentin Poland. As part of the Bielsko Center of Enterprise Association project "Support Centre Social Economy" (OWES) was foundedin 2014 six cooperatives located in the Podbeskidziesouthernprovinceof Silesia Region. New subject sare just starting your business and put your first stepson the open market. To the point wherethey arenow was a long way to build and enhancetheiremployability andacceptance of responsibility for long termssocialfunctioningmarket: beginning from recruitment, over a period oftrainings, advisory meetings, compilethe necessary documentsuntil thefinalregistrationof the social cooperativeandthe desiredstart-up "on its own". Wnioski i rekomendacje (Mirosław Dzień, Ludwik Hejny, Jerzy Winiarski) Konkluzje, wnioski i rekomendacje 1 dla kształtowania relacji społecznogospodarczych w Polsce - uwarunkowania dla spójności reguł odpowiedzialnego myślenia i praktyki działania: 1) Polska polityka nie zna pojęcia winy czy odpowiedzialności (za: prof. Magdalena Środa filozof i etyk). To smutna konstatacja obecnego stanu polskiej polityki. Tutaj jak się okazuje nie trzeba reguł, celu, zaufania ani odpowiedzialności; gdzie dominujące prywatne 1 Z uwzględnieniem także przebiegu przeprowadzonej debaty przedkongresowej red.

13 ambicje polityków to motyw, a ich cynizm narzędzie, nie dodają się w procesie synergii do puli wartości i dóbr społecznych, nie budują spójności społecznej. - Stan ten nie projektują dobrze polskiej gospodarki w przyszłości. Tym większa rola i znaczenie prezentowanej w monografii problematyki. A dla polityków parlamentarzystów i samorządowców to opracowanie, jak i inne publikacje na temat społecznej gospodarki rynkowej (SGR), powinny wręcz stanowić lekturę obowiązkową. 2) Koncepcje ustroju gospodarczego, podobnie jak i gospodarka podlegają procesom globalizacji, przenikając się wzajemnie. Ważną jest zwłaszcza - charakteryzowana w monografii - kwestia odpowiedzialności społecznej. Zatem, istotne powinno być przede wszystkim, aby owo systemowe przenikanie było podporządkowane optymalizacji użyteczności gospodarczej i społecznej tak w skali lokalnej, jak i globalnej. Co wymaga umiejętnego, społecznie akceptowanego harmonizowania celów ekonomicznych i socjalnych w polityce gospodarczej. - Brak takiej harmonii skutkuje osłabieniem dynamizmu gospodarczego i konfliktami społecznymi. Takiej harmonii sprzyja ustrojowy model równowagi, jakim jest SGR. Choć w Polsce i Unii Europejskiej uznana konstytucyjnie, to w rzeczywistości wciąż jeszcze wiele brakuje do pełnego wdrożenia tej koncepcji. 3) Mimo tak fundamentalnego znaczenia tej problematyki, pojęcie społeczna gospodarka rynkowa jest w Polsce - i z pewnością nie tylko - słabo znane i słabo spopularyzowane. W dodatku nierzadko jest ono pojmowane opacznie na wzór i podobieństwo socjalistycznej, redystrybucyjnej polityki socjalnej. Na domiar złego, w niektórych wydawnictwach encyklopedycznych jest definiowane błędnie, jako synonim interwencjonizmu państwowego. Utożsamiane jest przy tym z rozbudowaną opiekuńczością państwa i związanymi z tym dużymi wydatkach socjalnymi. - Wskazuje to na potrzebę i zasadność podejmowania naukowo-praktycznych, w tym wydawniczych i edukacyjnych projektów związanych z problematyką SGR i jej podstawą teoretyczną jaką stanowi teoria ordoliberalna. Zwłaszcza ich świadomego uprofilowania na związki społecznej gospodarki rynkowej z funkcjonowaniem przedsiębiorstw i Społeczną Odpowiedzialnością Biznesu (SOB). Dotychczas w Polsce taka problematyka, tj. łącząca kwestie SGR z SOB, nie była przedmiotem odrębnej publikacji książkowej. A jeżeli już, to było to fragmentaryczne jej ujęcie, co przesądza o nowatorskim charakterze niniejszej pracy. 4) Polski gospodarka i polski biznes, często opierając się wyłącznie na celu, jakim jest zysk, na rachunku opłacalności: to jednak w przeciwieństwie do polskiej polityki - podążają w kierunku tworzenia wzajemnego zaufania, budowania jakiejś formuły reguł i zasad społecznej odpowiedzialności. Dlaczego? - Bo to się przedsiębiorcom - chociaż niestety, często tylko ze względów wizerunkowych opłaca. A tak się dzieje, gdy zysk zaciemnia świadomość (A. Smith). 5) Społeczna Odpowiedzialność Biznesu jest traktowana jako zbiór norm, określających sposób działania przedsiębiorcy wobec partnerów wewnętrznych i zewnętrznych. Gdzie, z jednej strony, normy SOB - co do ogólnej zasady - mają charakter powszechny oraz bezwzględnie obowiązujący w działaniu organizacji: co wynika bezpośrednio z zapisów Konstytucji jak i prawa. Z drugiej zaś w odniesieniu do specyfiki warunków ich działania i stosowania - mają charakter względnie obowiązujący.

14 - Źródłem norm SOB mogą być i są (niekiedy świadomie ukryte ) przepisy wewnętrzne, pozostające poza upublicznioną zewnętrzną polityką społecznej odpowiedzialności organizacji korporacji, urzędu, instytucji, a także niestety często i uczelni. 6) Wewnętrzna dwoistość norm SOB, często rodzi groźbę i pokusę asymetryczności zachowań i odpowiedzialności przedsiębiorcy. Stąd uzasadnione pytania: - o ich społeczną i gospodarczą spójność(?) - o ich ustrojową naturę i wymiar etyczny? - Społeczna odpowiedzialność biznesu występuje więc jako element konstytucyjnej koncepcji ustroju społeczno-gospodarczego. Wewnętrzna dwoistość jej norm ma swe źródła nie tyle w zakresie wynikającym z prawa, ile - z natury ramowych warunków i przebiegu procesu gospodarowania okresu transformacji i jej przebiegu w Polsce. 7) Treść norm SOB - wynika z zapisów i regulacji konstytucyjnej, i obowiązującego prawa. Ich generalnym źródłem i podstawą jest zasada Społecznej Gospodarki Rynkowej zawarta w art. 20 Konstytucji RP. Artykuł ten jest jednak zapisem pustym, a inne z nim korespondujące zasady - daleko nie wyczerpują formuły i treści SGR, która jest pojęciem nie tylko szerszym, ale i bogatszym w swej istocie, elementach i zasadach. W ogólnej formule SGR: to społecznie, ordo- stanowiony ład gospodarczy, o jakości którego decydują, z jednej strony naczelne dla niego wartości: wolność jednostki ludzkiej, jej odpowiedzialność i konkurencja w działaniu. Z drugiej zaś konstytuujące i regulujące zasady. - Wartości te (jak i relacje między nimi) oraz zasady (ich kształt) zależą od konkretnych warunków ramowych procesu gospodarowania: w postaci realnie istniejącego w danym kraju lub obszarze ładu gospodarczego - jego historycznych i kulturowych uwarunkowań. Nie pozostało to bez istotnego wpływu na sposób podejścia (często niestety świadomie instrumentalny) do transformacji systemowej nie tylko polskiej gospodarki. 2 8) Rynkowa transformacja systemowa w Polsce realizowana była i jest na podstawie koncepcji polityki gospodarczej, polegającej na istotnych zaniedbaniach, braku należytej staranności w zakresie kształtowania ładu gospodarczego. Konsekwencją tego stanu był często brak działań, które zmierzałyby do umocnienia także antropologiczno-socjologicznego fundamentu rynku: - wychowywania, a także edukacji gospodarujących jednostek ludzkich do odpowiedzialnego społecznie korzystania z wolności gospodarczej. - Nie pozostało to bez wpływu i nie jest obojętne dla stanowionych w ramach formuły SGR treści norm SOB w Polsce, w tym zwłaszcza reguł odpowiedzialności - postrzegania i zasad przestrzegania norm etycznych w biznesie/przedsiębiorstwie. 9) W konstytuującej formule SOB - jej treść wynikać powinna z istoty i zasad SGR. A zatem nie można dowolnie kształtować i norm SOB. Pozostają one w źródłowo w relacji nieodłącznego społecznie związku : - wolności do i odpowiedzialności za. W ten sposób, czyniąc z tej pary wartości - rodzaj prawa natury oraz efektywności celu, rozumianych jako zobowiązania do solidarnego działania na rzecz dobra wspólnego. - SOB: wynik synergii i funkcji ładu gospodarczego formułowanego w koncepcji społecznej gospodarki rynkowej. Ta wychodzi, bowiem z założenia, że możliwa jest synteza wolności działania prywatnych podmiotów gospodarczych na rynku i realizacji celów sprawiedliwości społecznej. W SGR zakłada się, że powinno to zostać osiągnięte poprzez oddziaływanie dwóch głównych czynników: 2 Por.: Grabska A., Moszyński M., Pysz P., Stanowiony i spontaniczny ład gospodarczy w procesie transformacji systemowej Polski i byłej NRD, Wyd. Instytut Badań Gospodarczych, PTE O/Toruń, Toruń 2014.

15 porządku (ładu) konkurencyjnego, wymuszającego wysoką efektywność gospodarowania oraz przeciwdziałającego nadmiernej koncentracji potęgi gospodarczej w nielicznych podmiotach gospodarczych, wzrostu zatrudnienia oraz dochodów z pracy, a zatem tego, co Ludwig Erhard, już w tytule swej znanej książki określił jako Dobrobyt dla wszystkich. Stąd znaczenie nie tyle walki ile przeciwdziałania wszelkim źródłom bezrobocia i rola wzrostu zatrudnienia oraz dochodów z pracy, bez których nie jest możliwe godziwe życie jednostki i dobrostan społeczny. 10) Taka odpowiedzialność za - i taki z niej wypływający obowiązek solidarnego działania - spoczywa także na partnerach społecznych przedsiębiorcy. Gdzie m.in. szczególną rolę odgrywa odpowiedzialność uczelni i jej misja. Ale także Spółdzielnie socjalne : - nowatorska forma samozatrudnienia, odpowiedzialnego myślenia i działania; - przykład dobrych praktyk wsparcia w ramach Ekonomii Społecznej, także w wymiarze edukacyjnym. - Stąd pojawia wniosek: o większą społeczną troskę w kształtowaniu spójności reguł odpowiedzialnego myślenia i działania w nauczaniu polskich menedżerów. 11) Beneficjentami norm SOB są partnerzy przedsiębiorcy, którzy wchodzą z nim w złożone relacje ekonomiczno-społeczne, które opierają się na wzajemnym zaufania partnerów do siebie. - Brak zaufania partnerów: rodzi groźbę pojawienia się wielu zachowań nieetycznych, m.in. takich jak przemoc i mobbing, korupcja i celowe nadużycie prawa, wynik braku jego przejrzystości krytycznie postrzegane w formule zjawiska Państwa w Państwie. To także różne formy niesprawiedliwości społecznej jakie pojawiły się w toku realizacji niektórych projektów transformacji systemowej w Polsce.