DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA

Transkrypt

1 DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA P R O G R A M P R A C K O N S E R W A T O T R S K I C H E L E W A C J I I K L A T K I S C H O D O W E J W K A M I E N I C Y P R Z Y U L. M. M O C H N A C K I E G O 4 W O L S Z T Y N I E opracował: M. Cholewka Olsztyn lipiec 2017

2 1.0. KARTA IDENTYFIKACYJNA ZABYTKU I DOKUMENTACJI KONSERWATORSKIEJ 1.1 DANE OBIEKTU Rodzaj obiektu: budynek w zabudowie miejskiej, kamienica mieszczańska Właściciel: Wspólnota Mieszkaniowa Temat: elewacje, ściany, stropy i wyposażenie klatki schodowej Autor i warsztat: miejscowy Datowanie: 1904r. Lokalizacja: ul. Mochnackiego 4, Olsztyn Technika: ściany murowane z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej, elewacje tynkowane z detalami, stolarka okienna pierwotnie drewniana, klatka schodowa tynkowana i malowana farbami kryjącymi, Wcześniejsze konserwacje lub renowacje: nie Wcześniejsze dokumentacje: tak: Analiza nawarstwień malarskich w budynku zabytkowym przy ul. Mochnackiego 4 w Olsztynie aut mgr Julia Martino, Toruń listopad DANE O DOKUMEDTACJI Autor dokumentacji: mgr Mirosław Cholewka Data i miejsce wykonania: Olsztyn, czerwca ZAGADNIENIA HISTORYCZNE Budynek przy ulicy Mochnackiego 4 zalicza się do dawnego Dolnego Przedmieścia Olsztyna, a ulica przy której się znajduje stanowiła starszą część dawnej ulicy Warszawskiej (Warschauer Strasse). Na planie Olsztyna z roku 1913 opracowanym przez Hugona Bonka omawiany budynek oznaczony jest jako powstały przed 1890 rokiem 1, ale na elewacji widnieje jednak data Najprawdopodobniej dom powstał na zrębach starszej zabudowy. Jego pierwotny adres to Warschauer Strasse 65. W księdze adresowej z 1899 r. jako 1 Plan reprodukowany w: Rafał Bętkowski, Olsztyn jakiego nie znacie, Olsztyn 2003, s

3 właściciel pod tym numerem figuruje Dawid Brünn 2, natomiast w księdze z roku 1913 kupiec Abraham Brünn 3 - to jego inicjały widnieją więc na elewacji i zapewne to on wzniósł omawianą kamieniczkę na miejscu starszego budynku. Abraham Brünn był kupcem pochodzenia żydowskiego i w omawianym budynku posiadał sklep ze skórami 4. Po jego śmierci dom odziedziczyła żona Friederike 5. Po wojnie kamienica stała się własnością państwową a obecnie stanowi własność gminy Olsztyn i częściowo jest w rękach prywatnych. Budynek jest przykładem kamienicy czynszowej o średnim standardzie z początku XX wieku, o charakterystycznej dla tego czasu konstrukcji. Jego nietypową cechą jest stosunkowo bogaty wystrój w porównaniu do raczej niewielkich rozmiarów. Wystrój elewacji frontowej posiada cechy eklektyczne - odznacza się dużym nagromadzeniem różnorodnego detalu architektonicznego, zarówno o formach typowo architektonicznych, jaki i ornamentalnych (ornamenty roślinne i zoomorficzne- syreny i muszle) OPIS ARCHITEKTONICZNY Kamienica usytuowana po południowo-wschodniej stronie ulicy Mochnackiego w Olsztynie w zwartej zabudowie pierzei ulicznej. Budynek murowany z cegły na rzucie trapezu z dłuższą elewacją podwórzową, z dobudówką na planie również trapezu przylegającą do południowo-wschodniej części elewacji tylnej. Budynek od strony frontowej dwukondygnacyjny, od strony podwórzowej jednokondygnacyjny, częściowo podpiwniczony, przykryty dachem dwuspadowym - od strony frontowej krytym papą, od strony podwórzowej krytym ceramiczną esówka. Wejście do budynku w skrajnej osi od strony południowo-wschodniej, klatka schodowa umieszczona w drugim trakcie, doświetlona świetlikiem. W przeciwległej skrajnej osi znajduje się wejście do lokalu usługowego z witryną. 2 Karta inwentarzowa zabytków architektury i budownictwa, oprać. J. Derewońko-Milewicz, 2001, w zbiorach MKZ Olsztyn. 3 Adressbuch für die Regierungshaupstadt und den Kreis Allenstein. Ausgabe 1914, Allenstein 1913, s Karta inwentarzowa, op. cit. 5 Adressbuch für die Regierungshaupstadt und den Landkreis Allenstein. Ausgabe 1927, s

4 Schody zabiegowe o konstrukcji metalowej z drewnianymi stopniami i ozdobnymi kutymi detalami na policzkach (ornamenty kwiatowe), z drewnianą balustradą złożoną z toczonych tralek i słupków oraz profilowanego pochwytu. Posadzki: na parterze przy wejściu z płytek ceramicznych z wzorem tworzącym romby w kolorze czarnym i białym; pozostałe -drewniane podłogi. Stolarka otworowa: okna oryginalne -brak, okno klatki schodowej oryginalne drewniane krosnowe szczeblinowe; stolarka drzwiowa - drzwi wejściowe do budynku oryginalne drewniane, ramowo-płycinowe, z nadświetlem, częściowo przeszklone, z dekoracją snycerską, drzwi wiatrołapu oryginalne drewniane, ramowo-płycinowe, z nadświetlem, z dekoracją snycerską o prostych formach, nadświetle i górne kwatery skrzydeł z dekoracyjnym przeszkleniem (szkło barwione czerwone i zielone oraz szkło trawione), drzwi do lokali- oryginalne jedna sztuka na poddaszu, ramowo płycinowe bez dekoracji. Elewacja frontowa, na niskim cokole zwieńczona trójkątnym szczytem. Otwory okienne i drzwiowe o wykroju prostokątnym. Podziały elewacji: wertykalne tworzą pilastry flankujące środkową część elewacji, w dolnej kondygnacji pilastry są boniowane; horyzontalne - gzyms kordonowy, umieszczony ponad nim ciągły gzyms podokienny oraz listwa przecinająca tło elewacji na ¾ wysokości okien górnej kondygnacji. Elewacja frontowa bogato ozdobiona detalami architektonicznymi. Wejście do budynku podkreślone jest portalem, ujętym w kanelurowane pilastry, z kartuszem w nadprożu. Okna i otwór drzwiowy w skrajnej osi północno-zachodniej obwiedzione są opaskami; w opaskach okien górnej kondygnacji klińce pozorne. Pod oknami dolnej kondygnacji odcinki gzymsu wsparte na niskich pilasterkach, opierających się na cokole; ponad oknami i otworem drzwiowym - odcinki gzymsu. W górnej kondygnacji w pasie pomiędzy gzymsem kordonowym a podokiennym pod oknami umieszczone są prostokątne płyciny z dekoracją o motywach muszli, otoczonej ornamentem roślinnym (akant). Ponad dwoma oknami środkowej części frontony zamknięte łukiem pełnym, w polach frontonów - ornament roślinny. Wzdłuż górnych opasek okiennych tych okien ciągnie się girlanda podtrzymywana przez umieszczone na skrajach syreny, pomiędzy oknami znajduje się medalion ze splecionymi literami AB" obwiedziony wieńcem z liści laurowych. Pole trójkątnego szczytu obwiedzione jest fryzem ząbkowym. Pośrodku pola 4

5 szczytu znajduje się okrągła blenda z datą 1904" obwiedziona opaską z czterema klińcami. Całą elewację wieńczy gzyms. W zwieńczeniu szczytu półkolisty fronton z dekoracją w formie muszli w polu oraz 3 sterczyny- w formie obelisku pośrodku szczytu oraz w formie waz na jego skrajach TECHNIKA I TECHNOLOGIA Elewacje tynkowane, zarówno od frontu jak i od podwórza tynk wapienno-piaskowy. Od frontu elewacja z detalami - główne detale wykonane są w tynku (sztuczny kamień), mniejsze, ornamentalne formowane są w tynku lub wykonane z masy sztukatorskiej (gips), malowane farbami kryjącymi. Ściany i sufity na klatce schodowej tynkowane, tynk wapienno-piaskowy, ściany dekorowane malarsko, w sieni sceny pejzażowe malowane farbą o tłustym spoiwie, na klatce wymalowanie z podziałem na lamperię, na ścianach parteru ze szczątkowo zachowanymi dekoracjami w formie kraty. Schody konstrukcji stalowej z drewnianymi stopniami i podstopnicami, na policzkach kute ozdoby ornamentalne (kwiaty) z drewnianą balustradą złożoną z toczonych tralek i słupków oraz profilowanych pochwytów. Posadzki: w sieni przy wejściu dwukolorowe płytki kamienne. Drzwi wejściowe oryginalne drewniane, dwuskrzydłowe, ramowopłycinowe z nadświetlem, z dekoracją snycerską; w płycinach centralnych szyby (wtórne), drzwi wiatrołapu oryginalne dwuskrzydłowe, drewniane, ramowo-płycinowe, wahadłowe, z nadświetlem, z częściowo zachowanym dekoracyjnym szkleniem (szkło trawione w delikatny ornament o formach powtarzających się kwiatków, oraz kolorowe- czerwone i zielone w narożach przeszkleń). Elewacja tylna, płaska, tynkowana, zwieńczona profilowanym gzymsem okapowym, jej południowo-wschodnią część przesłania wtórna współczesna przybudówka. 5

6 4.0 STAN ZACHOWANIA Stan zachowania kamienicy jest bardzo zły. Już w 2006 roku J. Martino 6 sygnalizowała zły stan zachowania zwłaszcza silne zawilgocenie w obrębie murów dolnej kondygnacji i piwnic. Aktualnie problem nadal występuje. Uszkodzone obróbki blacharskie doprowadziły do zniszczeń gzymsu kordonowego i zawilgocenia tynków w tych miejscach. Widać bardzo duże ubytki profila. Klatka schodowa pomimo tego, iż zachowała oryginalny układ i w większości substancję zabytkową to ogólny stan zachowania tynków jest zły a zwłaszcza w dolnych partiach z widocznym zawilgoceniem. Na poddaszu następuje systematyczne zawilgocenie muru przechodzące do wnętrza. Powodem jest bardzo bliskie usytuowanie komina pieca gazowego z sąsiedniej posesji oraz metalowy uchwyt od anteny umieszczony tuż obok komina na ścianie omawianej kamienicy. W obrębie uchwytu brak tynku a także widać zdegradowany wątek ceglany z wypłukaną spoiną. W miejscu tym gromadząca się na uchwycie woda zarówno kondensująca z komina gazowego jak i spływająca podczas opadów penetruje głęboko w strukturę muru zawilgacając go aż do jego wnętrza. Zniszczenia objawiają się w postaci zaplamień na tynku wewnątrz klatki schodowej. Przyczyną zawilgoceń stref piwnicznych i przyziemia jest niewątpliwie brak izolacji pionowej i poziomej ścian fundamentowych oraz betonowa opaska od podwórza. W złym stanie jest balustrada schodów - wydeptane stopnie oraz brak początkowego odcinka balustrady - wstawiona wtórna z prostopadłościennymi tralkami i słupkiem. Na elewacjach /zwłaszcza frontowej/ widać bardzo liczne spękania, pokryta jest czarnymi nawarstwieniami. Najprawdopodobniej głównym czynnikiem powodującym ich powstawanie jest usytuowanie przy bardzo ruchliwej ulicy. 6 Analiza nawarstwień malarskich w budynku zabytkowym przy ul. Mochnackiego 4 w Olsztynie aut mgr Julia Martino, Toruń listopad

7 W przypadku obróbek blacharskich część związana z dachem jest w dobrym stanie lub zadowalającym, natomiast obróbki na detalach są skorodowane i nadają się do wymiany. W złym stanie jest wtórna dobudówka od podwórza- ściany są zawilgocone do około 2m wysokości, widać poważne pionowe spękania ścian. Opis zniszczeń: a. Elewacja podwórzowa - w wielu miejscach spęcherzone i odpadające tynki, ogólnie słaba jakość wypraw- kruche, dające łatwo się usunąć - odsłonięte partie o widocznym wypłukanym spoinowaniu na gzymsie okapowym - spękania głównie okolic nadproży i partii pod oknami - liczne wtórne uzupełnienia - liczne bruzdy - zawilgocenia w strefie przyziemia oraz okapu -nawarstwienia smółkowate oraz brunatne i zielone od grzybów i glonów -wtórne powłoki malarskie b. Elewacja szczytowa - ubytki tynków - wtórne uzupełnienia - odsłonięte partie ścian o widocznym wypłukanym spoinowaniu - głębokie zawilgocenia c. Elewacja frontowa - zawilgocenia partii przyziemnych - spęcherzone i odpadające tynki: głównie w przyziemiu, w ościeżach okien drzwi, okolicach rur spustowych oraz w narożniku przy ryzalicie - liczne drobne ubytki detali architektonicznych - odsłonięte partie ścian o widocznym wypłukanym spoinowaniu- okolice gzymsów okapowych- odsłonięte cegły z rozluźnionym wątkiem, ubytki zaprawy spoinującej. 7

8 - spękania- okolic nadproży, partii międzykondygnacyjnych i detali - liczne wtórne niefachowe /cementowe/ uzupełnienia- np. zacierające kanelury i poziome ryflowania tynku, zwłaszcza w partii przyziemia. - liczne bruzdy, przewody i elementy zainstalowane na elewacji - uszkodzone i brakujące obróbki blacharskie, Większość zniszczeń wynika z degradacji materiału tynkarskiego, usytuowania przy ruchliwej oraz uszkodzeń mechanicznych powstałych na skutek czynników zewnętrznych. Klatka schodowa Elementy drewniane i stolarka drzwiowa Stopnie schodów jak i drewniane podłogi są w złym stanie- spróchniałe z bardzo licznymi ubytkami, noski stopni wyoblone, powierzchnia silnie wydeptana. Powinno się je wymienić na nowe, na wzór oryginalnych. Metalowa konstrukcja schodów w dobrym stanie, ogólnie zalana licznymi powłokami farb, miejscowo- na styku ze ścianą pod schodami widoczne ogniska korozji. Listwy przypodłogowe częściowo- na parterze wtórne, pozostałe z licznymi ubytkami, zalane farbami. Zniszczone są drzwi wejściowe zarówno od frontu jak i od wiatrołapu. W gorszym stanie są drzwi frontowe, wyeksploatowane z licznymi ubytkami i złuszczającymi się powłokami malarskimi, zwłaszcza na poziomych powierzchniach oraz na dolnej przyldze kruszą się i odpadają. Najprawdopodobniej wtórne szklenie, zarówno w naświetlu jak i płycinach. Zawiasy skorodowane, częściowo wyeksploatowane (nie ma konieczności ich wymiany), brak oryginalnych szyldów i klamek, wtórny zamek w drzwiach W lepszym stanie są drzwi od wiatrołapu- bardzo liczne drobne ubytki i uszkodzenia mechaniczne zwłaszcza na krawędziach oraz listwie przymykowej, spękane drewno w dolnych partiach oraz złuszczające się warstwy farb, częściowo wtórne szklenie- brak szybek trawionych po bokach oraz zielonych u dołu w narożnikach przeszklenia skrzydeł. 8

9 Drzwi do lokalu (jedyne oryginalne- na poddaszu) są w dobrym stanie, niezbyt wyeksploatowane, klamki i szyld wtórne. Drewno z licznymi ubytkami na krawędziach, zalane warstwami farb. Okno na klatce schodowej w dobrym stanie, oryginalne okucia zachowane, stan drewna dobry, powłoki malarskie brudne. Ściany i sufity. Na ścianach widać strefę silnego zawilgocenia w przyziemiu od strony wejścia idąc w głąb klatki aż do lokalu mieszkalnego. Podobnie jest na ścianie wewnątrz zakładu zegarmistrza. Do wysokości 0,5 0,8 m od posadzki tynki są spęcherzone z widocznymi kalafiorowatymi wykwitami oraz przebarwieniami. Widać strefy zagrzybione oraz czuć woń stęchlizny. Z przekazów ustnych od mieszkańców wiadomo iż zawilgocone są również piwnice, wszędzie panuje ogólnie wysoka wilgotność zwłaszcza w obszarach ścian od ulicy. Tynki ścian w wyższych partiach posiadają liczne spękania, drobne i większe ubytki i uzupełnienia klejowe i gipsowe. Wiele uszkodzeń wynika z niefachowych napraw i modernizacji- np. wprowadzania instalacji gazowej lub skrzynek licznikowych w sieni. Ściana na której znajdują się skrzynki gazowe jest w górnej partii w całości zarzucona /zaszpałdowana/ wtórnymi zaprawami. Powierzchnia jest bardzo nierówna. Ogólnie oryginalne wyprawy są dość słabe widać miejsca gdzie tynki kruszą się. Na ścianach czytelne są liczne bruzdy po umieszczeniu w tynkach instalacji elektrycznej oświetleniowej i przyłączy poszczególnych mieszkań. Na poddaszu na suficie oraz styku sufitu i ściany zewnętrznej widać wcześniej wspomniane zaplamienie od zawilgocenia z zewnątrz, bardzo szerokie załatane gipsem bruzdy i liczne spękania CEL I ZAŁOŻENIA KONSERWACJI I RESTAURACJI. Prace konserwatorskie należałoby zacząć od wykonania pionowych izolacji ścian fundamentowych oraz osuszenia piwnic i zawilgoconych fragmentów klatki schodowej. Należy opracować odrębny projekt budowlany sposobu wykonania izolacji. Po osuszeniu wszystkie zawilgocone i zagrzybione tynki 9

10 poddać dezynfekcji a następnie odsolić metodą migracji do rozszerzonego środowiska. Elewacje powinny zostać poddane pełnej konserwacji zwłaszcza frontowa z dekoracyjnymi detalami oraz zwietrzałymi i spękanymi wyprawami. Należy uporządkować instalacje i skrzynki przyłączy - np. wymienić na mniejsze, usunąć niepotrzebne, oraz usunąć wszelkie wtórne cementowe i inne niefachowe uzupełnienia tynków. Zszyć liczne spękania, miejsca słabego wątku przemurować. Na klatce schodowej należy poddać pełnej konserwacji partie dekorowane ornamentalnie, tynki osłabione powinny być wzmocnione i podklejone. Usunąć można tylko bardzo zniszczone i wręcz odpadające fragmenty. Należy zrekonstruować dekoracje malarskie. Z uwagi na bardzo rozległe zniszczenia podłóg oraz fakt, iż stopnie schodów oraz podłogi są silnie zniszczone proponuje się wykonanie nowych, na wzór oryginalnych. Należy zrekonstruować brakujące tralki na wzór oryginalnych. Drzwi wejściowe główne oraz od wiatrołapu poddać konserwacji wymieniając wtórne szklenie na wzór zachowanych oryginalnych, ubytki detali np. listwy przymykowe zrekonstruować na podstawie istniejącej inwentaryzacji. Podobnie drzwi do lokali- poddać konserwacji i pomalować w ustalonej w badaniach kolorystyce. Klamki i szyldy wtórne wymienić na nowe dopasowane do charakteru drzwi. Okno na klatce oczyścić i pomalować zgodnie z wynikami badań. Należy zrekonstruować brakujące i wtórne fragmenty listew przypodłogowych na wzór oryginału. Posadzka z cementowych płytek w sieni powinna być oczyszczona a ubytki uzupełnione. Metalowa konstrukcja schodów w partiach występowania korozji powinna być oczyszczona i zabezpieczona środkiem antykorozyjnym. Należy pomalować ją farbą do metalu zgodnie z wynikami badań. 10

11 6.0. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH Elewacje Wykonanie dokumentacji fotograficznej i prowadzenie jej podczas prac. 2. Naprawa spękań. Wszystkie zarysowania zszyć prętami ze stali nierdzewnej, czyli metodą o małej inwazyjności, np. HILTI-HIT lub Helifix lub inną opartą na podobnych zasadach. Widoczną rysę należy wypełnić- zasklepić mikrozaprawą iniekcyjną, wapnem dyspergowanym lub innym produktem równoważnym. Wykonać ściśle wg wskazówek zawartych w kartach technicznych, zwłaszcza przestrzegać ilości warstw cegieł 3. Mechaniczne usunięcie słabych tynków. Należy dokonać przeglądu stanu zachowania tynków. Wszystkie partie spęcherzone, bardzo słabe- wykruszające się lub mogące się wykruszyć po lekkim zruszeniu dłutem należy usunąć do zdrowego podłoża. Detale zachować w całości nawet w przypadku złego stanu. Należy usunąć wszystkie cementowe tynki i klejowe łaty. 4. Naprawa obróbek blacharskich. Wszystkie uszkodzone obróbki np. parapety i opierzenia gzymsów oraz inne skorodowane obróbki wykonać nowe z blachy tytanowo- cynkowej. 5. Usunięcie powłok farb z detali. Zaleca się zastosowanie preparatu zmydlającego np. Scansol lub Remosol lub np. Graffiti Entferner prod Remmers. Są to środki o konsystencji pasty, emulgujące w wodzie i ulegające degradacji biologicznej. Preparat nanosi się na pomalowaną powierzchnię za pomocą wałka lub pędzla, po czym szczelnie przykrywa folią. W takim stanie pozostawia się na okres do zmiękczenia farb. Nawarstwienia usuwa się szpachelkami. 6. Zmycie całości elewacji. Po oczyszczeniu i usunięciu słabych i wtórnych tynków uzupełnianie należy poprzedzić dokładnym zmyciem ściany najlepiej gorącą wodą usuwając resztki 11

12 preparatu zmydlającego. Nie powinno się zbyt obficie moczyć ani też używać zbyt wysokiego ciśnienia, zwłaszcza detale nie należy zbytnio moczyć. 7. Dezynfekcja Dotyczy głównie obszarów widocznie porośniętych przez mikroorganizmy, partii cokołowej oraz profilaktycznie miejsc przebiegania rur spustowych. Użyć np. preparat Alkutex BFA - Entferner firmy Remmers lub Renogal firmy Schomburg lub inny równoważny np. Algat prod Altax. 8. Wzmocnienie pozostałych tynków i detali. Należy wzmocnić preparatem hydrofilnym, na bazie estrów kwasu krzemowego np. Funcosil KSE prod Remmers lub Silicatfestiger prod Remmers lub innym równoważnym. 9. Naprawa detali Proponuje się zastosowanie gotowych zapraw mineralnych do napraw detali np. prod Optolith, Remmers lub Baumit. Posiadają one dobre właściwości fizykomechaniczne odpowiednie do obiektów zabytkowych. Duże ubytki należy uzupełnić zaprawą wstępną gruboziarnistą. W przypadku ubytków bardzo dużych zaprawę należy zakładać kilkukrotnie po wcześniejszym związaniu poprzedniej warstwy. Całość łącznie z drobnymi ubytkami należy wyszpachlować zaprawą drobnoziarnistą dostosowując uziarnienie do otoczenia uzupełnianego ubytku. 10. Uzupełnienie ubytków tynków. Do uzupełnienia tynków należy użyć również gotowych zapraw tynkarskich przykładowych firm Baumit, Remmers, Optolith, Tubag, Kabe. 11. Pomalowanie tynków i detali Proponuje się zastosowanie farb krzemianowych do wyboru kilku producentów: Kabe, Caparol, Baumit, Keim, Optolith. Kolorystyka wg badań stratygraficznych. 12

13 Klatka schodowa Ściany - partie dekorowane 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac 2. Oczyszczenie ścian z nawarstwień farb, szpachlówek, nie naruszając pierwotnych warstw malarskich metodami mechanicznymi oraz przez zmiękczanie wodą. 3. Oczyszczenie nawarstwień farb metodami komplementarnymi, z zastosowaniem past rozpuszczalnikowych z zachowaniem pierwotnej dekoracji malarskiej, wybór metody po przeprowadzeniu prób. 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień cementowych i gipsowych, mechanicznie dłutami lub szpachelkami. 5. Usunięcie zawilgoconych i całkowicie odparzonych tynków. 6. Dezynfekcja tynków. Użyć np. preparat Boramon prod Altax. 7. Lokalne wzmocnienie tynku (IBZ-Salzchemie, Silicatfestiger prod Remmers) 8. Miejscowe odsolenie wypraw. Założyć okłady odsalające z pulpy celulozowej z niewielkim dodatkiem płukanego piasku szklarskiego. 9. Podklejenie tynków iniekcją wapienną. W partiach głuchych wykonać nawierty a następnie za pomocą strzykawek wypełnić pustki. 10. Uzupełnienie ubytków tynku zaprawą wapienno-piaskową. Można użyć zapraw gotowych lub wykonać na miejscu na bazie wapna dołowanego po uprzednio przeprowadzonych próbach wytrzymałości i uziarnienia. 11. Wygładzenie powierzchni uzupełnień drobnoziarnistą wapienną masą szpachlową, (Baumit, Keim, Kabe, Mapeii) 12. Retusz ubytków warstwy malarskiej farbami akrylowymi, metodą punktowania, lawowania. 13. Wykonanie rekonstrukcji dekoracji malarskiej na uzupełnieniach tynku, na wzór oryginału, przy użyciu farb akrylowych. 13

14 Ściany i sufity partie bez dekoracji. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac 2. Oczyszczenie ścian z nawarstwień farb, szpachlówek, nie naruszając pierwotnych warstw malarskich metodami mechanicznymi oraz przez zmiękczanie wodą. 3. Oczyszczenie nawarstwień farb metodami komplementarnymi, z zastosowaniem past rozpuszczalnikowych z zachowaniem pierwotnej dekoracji malarskiej, 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień cementowych i gipsowych, mechanicznie dłutami lub szpachelkami. 5. Usunięcie zawilgoconych i całkowicie odparzonych tynków. 6. Dezynfekcja tynków. Użyć np. preparat Boramon prod Altax. 7. Lokalne wzmocnienie tynku (IBZ-Salzchemie, Silicatfestiger prod Remmers) 8. Uzupełnienie ubytków tynku zaprawą wapienno-piaskową. Można użyć zapraw gotowych lub wykonać na miejscu na bazie wapna dołowanego z uprzednio przeprowadzonymi próbami. 9. W partiach widocznych zawilgoceń wykonanie tynków renowacyjnych. Użyć systemowych zapraw WTA. 10. Wygładzenie powierzchni uzupełnień drobnoziarnistą wapienną masą szpachlową, (Baumit, Keim, Kabe, Mapeii) 11. Wykonanie rekonstrukcji dekoracji malarskiej na uzupełnieniach tynku, na wzór oryginału, przy użyciu farb akrylowo-silikatowych Elementy drewniane- stopnie, podłogi, tralki, poręcze, listwy przypodłogowe. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac. 2. Wymiana stopni i podłóg drewnianych na nowe, na wzór oryginału, rekonstrukcja tralek i poręczy. 3. Usunięcie wtórnych powłok malarskich metodą termiczną bądź za pomocą past zmydlających, z zachowaniem pierwotnego opracowania malarskiego. 14

15 4. Uzupełnienie dużych ubytków metodą flekowania przez wykonanie wstawek z wysezonowanego drewna tego samego gatunku, co oryginał na podstawie inwentaryzacji. 5. Uzupełnienie drobnych ubytków szpachlą epoksydową do drewna (Araldite). 6. Wygładzenie powierzchni uzupełnień papierem ściernym. 7. Uzupełnienie i rekonstrukcja warstwy malarskiej na podstawie oryginału, farbą do drewna o połysku półmatowym. Elementy drewniane- drzwi. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac. 2. Wymiana wtórnych elementów na nowe, na wzór oryginału 3. Usunięcie wtórnych powłok malarskich metodą termiczną bądź za pomocą past zmydlających, z zachowaniem pierwotnego opracowania malarskiego. 4. Uzupełnienie dużych ubytków metodą flekowania przez wykonanie wstawek z wysezonowanego drewna tego samego gatunku, co oryginał na podstawie inwentaryzacji. 5. Uzupełnienie drobnych ubytków szpachlą epoksydową do drewna (Araldite). 6. Wygładzenie powierzchni uzupełnień papierem ściernym. 7. Uzupełnienie i rekonstrukcja warstwy malarskiej na podstawie oryginału, farbą do drewna o połysku półmatowym. 8. Wymiana szklenia niezgodnego z charakterem drzwi. 9. Wymiana okuć- klamek i szyldów dopasowanych do charakteru drzwi Okno na klatce schodowej 1. Oczyszczenie z nawarstwień brudu- umycie woda z detergentami. 2. Ewentualne przeszlifowanie powierzchni drewna 3. Pomalowanie drewna w kolorystyce zgodnie z wynikami badań farbą do drewna o połysku półmatowym. 15

16 Metalowa konstrukcja schodów. 1. Oczyszczenie miejsc skorodowanych mechanicznie bez udziału chemii. 2. Zabezpieczenie ognisk korozji preparatem z inhibitorem typu np. Cortanin F 3. Pomalowanie dwu- trzykrotne farbą do metalu w powłoce i kolorystyce jak oryginał o połysku półmatowym. Posadzka z płytek cementowych. 1. Oczyszczenie za pomocą pary wodnej, wspomagając detergentami 2. Usunięcie wtórnych uzupełnień. 3. Uzupełnienie drobnych ubytków zaprawą mineralną np. Mulispachtel prod. Remmers 4. Wymiana i uzupełnienie brakujących i całkowicie popękanych płytek na cementowe, dopasowane w kolorze o kształcie do oryginału. Opracował: Mirosław Cholewka 16

17 7.0. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Elewacja podwórzowa- zniszczenia gzymsu kordonowego. 17

18 Liczne spękania. 18

19 Widok wtórnego skrzydła w elewacji tylnej Widok elewacji frontowej 19

20 Widok licznych spękań i ubytków. 20

21 Widok licznych spękań. 21

22 22

23 Widok ubytków i spękań Zniszczenia detali. 23

24 Widok drzwi frontowych. 24

25 Widok ścian w sieni 25

26 Widok drzwi między sienią i klatką 26

27 Widok zawilgoconych ścian na klatce schodowej. 27

28 Widok zawilgoceń tynku- kalafiorowate wykwity 28

29 Szpałdy wtórnego tynku. Widok posadzki w sieni. 29

30 Zniszczenia podłogi drewnianej oraz wtórne szklenie drzwi wewnętrznych. 30

31 Widok balustrady i stopni schodów 31

32 Widok ścian klatki na poddaszu plamy od zawilgoceń. 32

33 Fragment elewacji bocznej zbliżenie miejsca w którym następuje zawilgocenie przechodzące do wnętrza. 33