KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2012) 366 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Zwiększenie wsparcia UE dla krajów rozwijających się w mobilizowaniu środków na finansowanie rozwoju. Zalecenia sformułowane na podstawie sprawozdania z 2012 r. dotyczącego rozliczalności UE ze środków finansowych na rzecz rozwoju. {SWD(2012) 199 final} PL PL

2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Wsparcie UE na rzecz mocniejszych finansów publicznych w krajach rozwijających się Zwiększona mobilizacja dochodów wewnętrznych Utrzymywanie stabilnych poziomów zadłużenia Promowanie międzynarodowych przepływów prywatnych na rzecz rozwoju Handel jako siła napędowa rozwoju Wpływ przekazów pieniężnych na rozwój Oficjalne finansowanie globalnych celów Zwiększenie zakresu oficjalnej pomocy rozwojowej Rozliczanie całości oficjalnej pomocy rozwojowej Zwiększenie finansowania w celu przeciwdziałania zmianie klimatu oraz zachowania bioróżnorodności w szerszym kontekście zrównoważonego rozwoju Lewarowanie środków finansowych na rzecz rozwoju oraz dążenie do synergii Źródła innowacyjnego finansowania Innowacyjne mechanizmy finansowania oraz zaangażowanie sektora prywatnego Poprawa synergii między różnymi źródłami finansowania Poprawa skuteczności działań UE: wykonanie zobowiązań podjętych w Pusan na szczeblu poszczególnych krajów Ramy wyników na poziomie poszczególnych krajów Ramy wzajemnej rozliczalności Mniejsze rozdrobnienie Wnioski PL 2 PL

3 KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Zwiększenie wsparcia UE dla krajów rozwijających się w mobilizowaniu środków na finansowanie rozwoju. Zalecenia sformułowane na podstawie sprawozdania z 2012 r. dotyczącego rozliczalności UE ze środków finansowych na rzecz rozwoju. 1. WPROWADZENIE Unia Europejska konsekwentnie pozostaje siłą napędową w dziedzinie mobilizowania międzynarodowego wsparcia na rzecz rozwoju: jest największym donatorem oraz liderem pod względem skuteczności pomocy, a także największym i najbardziej otwartym rynkiem dla krajów rozwijających się; dodatkowo jest w czołówce krajów promujących trzy wymiary zrównoważonego rozwoju. Pozycję tę Unia Europejska osiągnęła, podejmując szereg konkretnych zobowiązań do wspierania krajów rozwijających się w ich wysiłkach. Wiele z tych zobowiązań przyczynia się do osiągnięcia ogólnego celu, jakim jest pomoc krajom rozwijającym się w mobilizowaniu wszystkich źródeł finansowania na rzecz rozwoju, aby osiągnęły one swoje cele rozwojowe. Międzynarodowy program finansowania na rzecz rozwoju, uzgodniony na konferencji w Monterrey 1 w 2002 r. i rozwinięty na konferencji w Doha w 2008 r., stanowi ważny element wszystkich ważniejszych międzynarodowych debat na temat kwestii wymagających międzynarodowej współpracy. Milenijne cele rozwoju, międzynarodowe działania na rzecz klimatu, zrównoważony rozwój, międzynarodowe negocjacje handlowe te wszystkie zagadnienia dotykają kwestii finansowania postępów w osiąganiu wyznaczonych celów. I słusznie, gdyż uwzględnienie dostępnych środków ma zasadnicze znaczenie przy określaniu realistycznych celów. Jakie są to środki w kontekście rozwoju? Zdecydowanie największym źródłem finansowania rozwoju, jakim dysponują rządy, są dochody krajowe tłumaczy to również, dlaczego główną odpowiedzialność za rozwój ponoszą same kraje rozwijające się. Uzupełnieniem jest pomoc świadczona przez partnerów w dziedzinie rozwoju. Pomoc ta może działać jak katalizator i uruchamiać inne strumienie pomocy, ale sama w sobie nie jest głównym elementem dla wielu krajów rozwijających się. Bowiem to, co może stymulować realną gospodarkę, przy sprzyjających warunkach, to handel międzynarodowy, inwestycje oraz środki pieniężne wysyłane przez migrantów do rodzin w kraju. Pod uwagę należy również wziąć wypływy środków z krajów rozwijających się. Nadal jednak donatorzy mają do odegrania ważną rolę w rozwoju; znaczenie ma tutaj również oficjalna pomoc rozwojowa (ODA). Po pierwsze, donatorzy mogą podejmować działania, które wspierają inne drogi finansowania rozwoju lub stwarzają efekt dźwigni. Po drugie, 1 Międzynarodowa Konferencja w sprawie Finansowania Rozwoju. PL 3 PL

4 oficjalna pomoc rozwojowa odgrywa ważniejszą rolę w przypadku krajów najuboższych, które mają ograniczony dostęp do innych źródeł. Te dwa aspekty stanowią także podstawę unijnego Programu działań na rzecz zmian. Równocześnie musimy spojrzeć całościowo na finansowanie rozwoju środki finansowe uruchamiane wewnątrz kraju, dopływ środków międzynarodowych, a także wypływy środków gdyż w rzeczywistości kraje rozwijające się muszą kształtować i realizować swoje polityki rozwoju, mając na uwadze łączenie dostępnych zasobów. UE oraz państwa członkowskie, w odróżnieniu od innych donatorów, podjęły różne zobowiązania we wszystkich obszarach finansowania na rzecz rozwoju i monitorowały co roku postępy w wypełnianiu tych zobowiązań. Wykres 1: Źródła finansowania na rzecz rozwoju (średnio w latach ) Wywóz towarów i usług (% DNB) 26,8 33,6 Dochody z wyłączeniem dotacji (% DNB) 11,6 20,3 Uzyskana ODA netto (% DNB) 45 % ODA 0,3 9,1 Otrzymane przekazy pracowników (% DNB) 55 % ODA 1,8 6,4 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne, wpływy netto (% DNB) 3,0 3,5 Oficjalne wpływy netto, wielostronne (% DNB) 0,2 1,2 Łączna obsługa zadłużenia (% DNB) (3,5) (1,5) (10,0) (5,0) - 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 Niskie dochody Średnie dochody Źródło: Bank Światowy, Global Development Finance. Niniejszy komunikat opiera się na danych o poprzednich postępach oraz na nowych zasadach określonych w Programie działań na rzecz zmian oraz zawiera propozycje poprawy wsparcia UE na rzecz mobilizowania środków finansowania rozwoju. Propozycje te zostały opracowane na podstawie danych przedstawionych w dokumencie roboczym służb Komisji, dołączonym do niniejszego komunikatu, oraz w poprzednich sprawozdaniach publikowanych od 2003 r. 2. WSPARCIE UE NA RZECZ MOCNIEJSZYCH FINANSÓW PUBLICZNYCH W KRAJACH ROZWIJAJĄCYCH SIĘ 2.1. Zwiększona mobilizacja dochodów wewnętrznych Dochody krajowe stanowią zazwyczaj najważniejsze źródło finansowania rozwoju, do którego rządy mają bezpośredni dostęp. Zważywszy, że poziomy poboru dochodów 2 w krajach rozwijających się, a zwłaszcza w krajach o niskich dochodach, kształtują się znacznie poniżej średniej światowej, jest to obszar, w którym należy dodatkowo podjąć znaczne 2 Zazwyczaj wyrażone jako stosunek podatków do PKB. PL 4 PL

5 wysiłki. Wzrost dochodów sektora publicznego może przekładać się bezpośrednio na wzrost inwestycji w priorytetowych obszarach rozwoju, co również podkreśla znaczenie odpowiedzialności za odpowiednie wydatkowanie dochodów. To rząd kraju partnerskiego decyduje o wprowadzeniu i utrzymaniu stosownych środków regulacyjnych i polityk w celu dopilnowania, by uruchomił się samonapędzający się proces, na który składa się: pobór podatków wydatki na rozwój postępy w rozwoju większy pobór podatków. Donatorzy mogą jedynie ułatwić ten proces, o ile rząd kraju partnerskiego wykazuje gotowość i zaangażowanie. W tym duchu UE powinna w dalszym ciągu zwiększać swoje wsparcie w celu poprawy zdolności systemu podatkowego zgodnie z trzema zasadami dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania (przejrzystość, wymiana informacji oraz uczciwa konkurencja podatkowa) oraz zarządzania finansami publicznymi. Działania: Unia Europejska oraz państwa członkowskie powinny włączyć do dialogu politycznego z krajami partnerskimi takie zagadnienia jak administracja podatkowa oraz uczciwy pobór podatków, w tym zoptymalizowanie bodźców podatkowych i dobre rządy w kwestiach podatkowych. Ponadto donatorzy mogą wspierać kraje rozwijające się w mobilizowaniu dochodów krajowych, stosując środki regulacyjne. W celu zwalczania nielegalnych wpływów kapitałowych z krajów rozwijających się UE angażuje się w poprawę przejrzystości międzynarodowych przepływów finansowych, np. poprzez wspieranie zdolności wykrywania przypadków nadużywania cen transferowych. W uzupełnieniu tych wysiłków podejmowane są również inicjatywy w dziedzinie współpracy, których celem jest m.in. udoskonalenie Inicjatywy Przejrzystości w Branżach Wydobywczych oraz przyjęcie przepisów prawnych dotyczących sprawozdawczości z podziałem na poszczególne kraje w przypadku przedsiębiorstw międzynarodowych 3. UE i państwa członkowskie powinny w dalszym ciągu realizować te działania Utrzymywanie stabilnych poziomów zadłużenia Zapewnienie stabilności zadłużenia stanowi integralną część dobrego zarządzania finansami publicznymi, w tym właściwych polityk makroekonomicznych gwarantujących stabilność. Przedłużający się kryzys gospodarczy zaważył na zdolności wielu krajów rozwijających się do reagowania na ewentualne dodatkowe wstrząsy 4 i jednocześnie osłabił też zdolność krajów rozwiniętych do udzielania pomocy. Należy zatem dalej poprawiać zdolność krajów rozwijających się w zakresie zarządzania długiem oraz zwiększać ich odporność na wstrząsy gospodarcze. UE i państwa członkowskie wypełniły swoje zobowiązania w zakresie umarzania długu i zwiększyły poziom zaangażowania. Unia Europejska monitoruje także finanse krajów rozwijających się we współpracy z MFW oraz wspiera reformy w zakresie zarządzania finansami publicznymi, w tym zarządzania długiem. W związku z wykorzystaniem na większą skalę mechanizmów kredytowania wobec krajów rozwijających się oraz zwiększonym udziałem pożyczek nieuzgodnionych w ramach Klubu Paryskiego w portfelach zadłużenia państw rozwijających się, UE i państwa członkowskie 3 COM(2011) 637 wersja ostateczna, PL 5 PL

6 powinny nadal promować odpowiedzialne praktyki w dziedzinie udzielania kredytów i pożyczek, a także zachęcać wszystkich kredytodawców do zaangażowania się w negocjacje w sprawie spłaty długu. Pięć państw członkowskich podjęło także w odniesieniu do krajów rozwijających się konkretne działania zapobiegające wszczynaniu sporów sądowych przez specjalistyczne fundusze inwestycyjne, tzw. fundusze-sępy (ang. distressed-debt funds), które kupują obligacje krajów znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej; działania te należy rozszerzać. Działania: UE i państwa członkowskie powinny i) w dalszym ciągu stosować praktyki związane z odpowiedzialnym udzielaniem kredytów, w tym w przypadku operacji dotyczących pożyczek połączonych z dotacją (ang. blending) i kredytów eksportowych, ii) naciskać na udział wierzycieli niebędących członkami Klubu Paryskiego w negocjacjach w sprawie spłaty długu oraz iii) podejmować działania na szczeblu krajowym w celu ograniczenia sporów sądowych wszczynanych przeciwko krajom rozwijającym się przez fundusze-sępy. 3. PROMOWANIE MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW PRYWATNYCH NA RZECZ ROZWOJU 3.1. Handel jako siła napędowa rozwoju Największym źródłem zewnętrznego finansowania w przypadku krajów rozwijających się jest handel międzynarodowy. Jednak wschodzące gospodarki i, ogólniej rzecz biorąc, kraje o średnich dochodach, są w stanie odnieść więcej korzyści z handlu międzynarodowego niż kraje najsłabiej rozwinięte (zwane dalej krajami LDC ). Konieczne są dalsze wysiłki, by lepiej włączyć kraje LDC i pozostałe kraje najbardziej potrzebujące do wielostronnego systemu handlowego. Ogólnie rzecz ujmując, UE jest największym partnerem handlowym krajów rozwijających się i najbardziej otwartym rynkiem na te kraje: 16 % ich łącznego handlu przypada na UE. Unia Europejska konsekwentnie dąży do poprawy spójności i komplementarności między swoim handlem i politykami na rzecz rozwoju 5. Ponadto w wydanym niedawno komunikacie Handel, wzrost gospodarczy i rozwój 6 zaproponowano nowe wytyczne na następne dziesięciolecie dotyczące tego, w jaki sposób można zwiększyć wkład handlu UE i polityk inwestycyjnych we wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu i w zrównoważony rozwój. Podobnie jak w Programie na rzecz zmian, nowa polityka UE w sprawie handlu i rozwoju będzie opierać się na większym zróżnicowaniu wśród krajów rozwijających się i priorytetowym traktowaniu krajów LDC oraz pozostałych krajów najbardziej potrzebujących. Zobowiązanie to odzwierciedla nie tylko istotne wsparcie polityki, ale także pomoc UE na rzecz rozwoju. Środki pomocowe na rzecz wymiany handlowej, przyznane przez UE i państwa członkowskie, wyniosły w 2010 r. łącznie 10,7 mld EUR. UE i państwa członkowskie już w 2008 r. przekroczyły konkretny cel polegający na zwiększeniu do 2010 r. pomocy związanej z handlem do 2 mld EUR rocznie. Nadal głównym celem pomocy UE na rzecz handlu pozostaje Afryka (38 %), lecz w 2009 r. udział krajów LDC obniżył się z 23 % do 16 %. Jest to spowodowane po części czynnikami cyklicznymi i programowymi, lecz 5 6 Zob. Sprawozdanie UE za rok 2011 w sprawie spójności polityki na rzecz rozwoju, SEC(2011) 1627 wersja ostateczna. COM(2012)22 wersja ostateczna z dnia 27 stycznia 2012 r., PL 6 PL

7 sygnalizuje to również konieczność realizacji wytycznych przedstawionych w komunikacie Handel, wzrost gospodarczy i rozwój. Jeśli chodzi o przyszłe zobowiązania finansowe, w swojej strategii w sprawie pomocy na rzecz handlu UE zobowiązała się zwiększyć ten rodzaj pomocy, zachowując spójność ze stopniowym zwiększaniem ogólnej pomocy UE Wpływ przekazów pieniężnych na rozwój Światowe przepływy przekazów pieniężnych do krajów rozwijających się szacowano na 267,5 mld EUR w 2011 r. Zakłada się ich wzrost o 7 8 % w skali roku 7. Jeśli jednak chodzi o przekazy pieniężne z UE, od 2008 r. utrzymują się one na stałym poziomie 8. Choć są to przepływy środków prywatnych, z danych liczbowych wynika, że mogą one mieć wpływ na rozwój; osiągnięcie celu wyznaczonego na szczycie państw G8, tj. obniżenie kosztów przesyłania przekazów pieniężnych do 5 %, zwiększyłoby środki, jakie docierają do krajów rozwijających się, o blisko 11 mld EUR 9. Na szczeblu unijnym poczyniono znaczne postępy w kierunku obniżenia kosztów usług w zakresie przepływów pieniężnych, poprawy ich przejrzystości, konkurencyjności i rzetelności, uruchamiając takie inicjatywy jak transpozycja dyrektywy o usługach płatniczych z 2007 r. do systemów prawnych większości państw członkowskich UE, utworzenie w niektórych państwach członkowskich stron internetowych umożliwiających porównywanie cen przekazów pieniężnych oraz wspieranie zdolności krajów rozwijających się do zwiększania wpływu przekazów pieniężnych na rozwój. Podobnie jak w przypadku polityki handlowej, ta kwestia została bardziej szczegółowo przeanalizowana w sprawozdaniu UE na temat spójności jej polityki na rzecz rozwoju. W komunikacie Globalne podejście do kwestii migracji i mobilności 10 oraz w towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji 11 UE nakreśliła niezbędne działania. Aby maksymalnie zwiększyć wpływ migracji i mobilności na rozwój, UE i państwa członkowskie muszą wypełnić zobowiązania potwierdzone w konkluzjach Rady 12 z dnia 29 maja 2012 r. 4. OFICJALNE FINANSOWANIE GLOBALNYCH CELÓW 4.1. Zwiększenie zakresu oficjalnej pomocy rozwojowej Oficjalna pomoc rozwojowa ( ODA ) stanowi kluczowe źródło zasobów na rzecz rozwoju, zwłaszcza w odniesieniu do najbiedniejszych krajów. Niestety w 2011 r. łączny poziom oficjalnej pomocy rozwojowej UE zmalał z 53,5 mld EUR w 2010 r. do 53,1 mld EUR. W wyniku tego ograniczonego spadku, w kontekście ostrych cięć budżetowych z powodu trwającego kryzysu gospodarczego, udział oficjalnej pomocy rozwojowej w DNB spadł z poziomu 0,44 % w 2010 r. do 0,42 %. Mimo to UE jest zdecydowanie największym donatorem oficjalnej pomocy rozwojowej na świecie, dostarczając krajom rozwijającym się ponad połowę ogólnej oficjalnej pomocy rozwojowej Źródło: wydział ds. migracji i przekazów pieniężnych w Banku Światowym, Migration and Development Brief No 17, grudzień 2011 r. Eurostat Statistic Focus 4/2012. Źródło: sprawozdanie Billa Gatesa pt. Innovation With Impact: Financing 21 st Century Development zaprezentowane przywódcom państw podczas szczytu państw G20 w Cannes, listopad 2011 r. COM(2011) 743. SEC(2011) /12 PL 7 PL

8 W dniu 14 maja 2012 r. Rada do Spraw Zagranicznych UE przyjęła skierowane do Rady Europejskiej sprawozdanie roczne za rok 2012 na temat celów UE w zakresie pomocy rozwojowej 13, wyrażając poważne obawy w związku z niewielkimi postępami w kierunku osiągnięcia ambitnego celu UE, jakim jest uzyskanie do 2015 r. wskaźnika ODA/DNB na poziomie 0,7 %. W związku z jednoznacznym zobowiązaniem UE do skoncentrowania się na najbiedniejszych krajach, UE i państwa członkowskie podjęły także konkretne zobowiązania dotyczące zwiększenia pomocy na rzecz Afryki i krajów LDC. W wyniku zobowiązania się w 2005 r. do przeznaczenia 50 % zwiększonej pomocy UE dla Afryki, łączna pomoc UE na rzecz tego kontynentu wzrosła o blisko 6,2 mld EUR wg cen stałych. W efekcie w latach UE przeznaczyła 28 % łącznej kwoty zwiększonych środków oficjalnej pomocy rozwojowej dla Afryki. Choć większość państw członkowskich nie osiągnęła wspomnianego celu, podejmują one działania w kierunku zwiększenia oficjalnej pomocy rozwojowej dla Afryki oraz podkreślają udział Afryki w ich ogólnej kwocie ODA. W 2011 r. oficjalna pomoc rozwojowa UE dla Afryki wyniosła 25,3 mld EUR, co stanowiło znaczny udział (43 %) w łącznej oficjalnej pomocy rozwojowej UE. Ponadto w 2011 r. UE po raz pierwszy wykonała swoje zobowiązanie do przekazania krajom LDC łącznie co najmniej 0,15 % DNB. Na przestrzeni lat wzrastał udział krajów LDC jako beneficjentów w oficjalnej pomocy rozwojowej UE i w 2011 r. sięgnął on 35 %; oznacza to kwotę 18,8 mld EUR lub udział w DNB na poziomie 0,15 % Rozliczanie całości oficjalnej pomocy rozwojowej Stosując w większym zakresie zróżnicowane podejście do rozwoju oraz dążąc do zwiększenia wpływu finansowania, donatorzy wykorzystują coraz więcej pożyczek jako narzędzie rozwoju, zwłaszcza w przypadku bardziej zaawansowanych krajów rozwijających się. Aby uniknąć zawyżania lub zaniżania w sztuczny sposób danych dotyczących ODA oraz aby zapewnić porównywalne informacje na temat donatorów, konieczne jest lepsze zrozumienie, w jaki sposób ustalany jest preferencyjny charakter pożyczek przy rozliczaniu ODA. Działanie: W tym celu UE oraz państwa członkowskie powinny uzgodnić, że istniejący model ustalania warunków preferencyjnego udzielania pożyczek oraz kapitału w sprawozdawczości na temat ODA wymaga jasnego określenia przez Komitet Pomocy Rozwojowej Organizacji Współpracy Gospodarczego i Rozwoju (OECD), aby zapewnić równe traktowanie wszystkich donatorów Zwiększenie finansowania w celu przeciwdziałania zmianie klimatu oraz zachowania bioróżnorodności w szerszym kontekście zrównoważonego rozwoju Kluczowym wyzwaniem na skalę świata jest zrównoważony rozwój, w tym rozwój społeczny, wzrost gospodarczy i ochrona środowiska. UE wspiera kraje rozwijające się w wypracowaniu całościowego podejścia do radzenia sobie ze wszystkimi elementami zrównoważonego rozwoju, takimi jak godna praca, normy pracy oraz ochrona środowiska poprzez różne konkretne działania, a także włączanie tych elementów do głównego nurtu, jednocześnie rozpowszechniając jednolite podejście do świadczenia wsparcia. Na ostatniej Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio w sprawie Zrównoważonego Rozwoju UE /12; PL 8 PL

9 odnowiła swoje zobowiązanie do wspierania wszystkich aspektów zrównoważonego rozwoju. W niektórych obszarach UE podjęła konkretne zobowiązania finansowe. Jeśli chodzi o finansowanie działań związane z klimatem, UE i państwa członkowskie są zdecydowanie największym donatorem pomocy w 2010 r. udzieliły one ponad 70 % oficjalnej pomocy rozwojowej na świecie przeznaczonej na łagodzenie skutków zmiany klimatu i przystosowania się do niej. UE zmierza w kierunku osiągnięcia celu, jakim jest zapewnienie szybkiej pomocy finansowanej na działania związane z klimatem w wysokości 7,2 mld EUR w latach , a w roku 2011 r. przeznaczyła dodatkowe 2,33 mld EUR. Szczegółowe informacje na temat postępów UE w tym obszarze zostały już przedstawione w maju 14. UE potwierdziła również swoje zobowiązanie do wniesienia należytego wkładu w kontekście długoterminowej światowej obietnicy finansowej o wartości 100 mld USD rocznie do 2020 r. oraz potwierdziła stałe znaczenie przejrzystej sprawozdawczości na temat czynionych postępów. Ponadto UE przyjęła obowiązującą do 2020 r. Strategię UE na rzecz bioróżnorodności, w której ponownie potwierdza swoje zobowiązanie do wspierania krajów rozwijających się w wykonywaniu międzynarodowych porozumień w sprawie bioróżnorodności, w tym poprzez znaczne zwiększanie w tym celu mobilizacji zasobów. W 2010 r. łączna oficjalna pomoc rozwojowa UE na rzecz bioróżnorodności wyniosła 3 mld EUR. Stawienie czoła tym wszystkim wyzwaniom oznacza mobilizację znacznych środków ze wszystkich możliwych obszarów finansowania na rzecz rozwoju. Oznacza to jednak także, że finansowania tych obszarów polityki nie można rozpatrywać w oderwaniu od wewnętrznego otoczenia politycznego krajów partnerskich, np. dotacje na paliwa kopalne w krajach o gospodarkach wschodzących i w krajach rozwijających się, które wyniosły 309 mld EUR w 2010 r. 15 i które z nadwyżką niwelują skutki finansowania przeznaczonego na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych na świecie. Pokazuje to również, że UE powinna w dalszym ciągu promować zarówno w krajach będących donatorami pomocy, jak i w krajach partnerskich polityki, które wzajemnie się umacniają, tak aby w najbardziej optymalny sposób dokonać lewarowania wyników w obszarze rozwoju. 5. LEWAROWANIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA RZECZ ROZWOJU ORAZ DĄŻENIE DO SYNERGII 5.1. Źródła innowacyjnego finansowania Innowacyjne finansowanie uznaje się za ważne źródło finansowania w przypadku większości powszechnych dóbr publicznych, w tym rozwiązywanie globalnych wyzwań w zakresie rozwoju. Równocześnie, z uwagi na innowacyjny charakter, nie jest możliwe ustalenie pełnej listy źródeł i mechanizmów, które wchodzą w zakres tego pojęcia. W związku z tym bardzo różnie szacuje się potencjał innowacyjnego finansowania służącego mobilizowaniu nowych środków /12, Np. OECD (2011), Tackling Climate Change and Growing the Economy. PL 9 PL

10 Komisja zaproponowała ogólnoeuropejski podatek od transakcji finansowych, zdecydowanie popierany przez Parlament Europejski 16, który także przyczyniłby się, poprzez budżet UE, do rozwiązania globalnych wyzwań. Choć taki podatek nie byłby wyraźnie przeznaczony na finansowanie rozwoju, obniżyłby on udział pozostałych zasobów w budżecie UE, na poziomie 54 mld EUR do 2020 r. 17, co z kolei mogłoby ułatwić państwom członkowskim mobilizację środków koniecznych do osiągnięcia celów w zakresie pomocy i rozwiązywania globalnych wyzwań. Innym możliwym źródłem zyskującym na znaczeniu są dochody z systemu handlu emisjami, które niektóre państwa członkowskie już częściowo przeznaczają na wspieranie krajów rozwijających się. Działanie: Rada powinna przyjąć proponowany podatek od transakcji finansowych w UE Innowacyjne mechanizmy finansowania oraz zaangażowanie sektora prywatnego Przybywa metod uzyskiwania i gromadzenia dochodów, a także korzystania z tradycyjnych środków finansowania rozwoju oraz świadczenia pomocy. Jednym z innowacyjnych sposobów pozyskiwania nowych środków jest zaangażowanie sektora prywatnego w finansowanie rozwoju. W wielu krajach rozwijających się ekspansja sektora prywatnego jest ogromną siłą napędową wzrostu gospodarczego oraz głównym źródłem nowych miejsc pracy. Ważną rolę odgrywają także inwestycje zagraniczne, między innymi za sprawą kontaktów przedsiębiorstw krajowych z rynkami międzynarodowymi oraz poprzez inwestycje. Wśród wyzwań, przed jakimi stoją rządy w krajach rozwijających się, jest zapewnienie otoczenia sprzyjającego rozwojowi sektora prywatnego. Niejednokrotnie wymaga to dalekosiężnych reform gospodarczych mających na celu poprawę warunków inwestowania oraz ułatwienie dostępu do środków finansowania. W związku z tym UE, zgodnie ze swoim Programem działań na rzecz zmian 18, powinna w dalszym ciągu wspierać kraje partnerskie w ich dążeniu do poprawy otoczenia biznesowego, tak aby stymulować wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu. Unia Europejska aktywnie rozpowszechnia zasady społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, obejmujące prawa człowieka, prawa pracownicze, parametry godnej pracy, a także dbałość o lokalne warunki środowiskowe. W niedawnym komunikacie 19 na ten temat Komisja szczegółowo przedstawiła zasady społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, natomiast Rada podjęła konkretne zobowiązania w swoich konkluzjach dotyczących wzmocnienia polityki przemysłowej w UE 20. UE powinna ponadto w bardziej strategiczny i skuteczny sposób kierować swoje dotacje, by dokonać lewarowania zasobów sektora prywatnego i publicznego. Połowa państw członkowskich jest już czynnie zaangażowana w stosowanie niektórych innowacyjnych ed=0&language=en&guilanguage=en anguage=en&guilanguage=fr PL 10 PL

11 mechanizmów. UE oraz państwa członkowskie wraz z europejskimi i międzynarodowymi publicznymi instytucjami finansowymi są zaangażowane we współpracę przy użyciu różnych regionalnych mechanizmów łączenia pożyczek i dotacji (ang. blending mechanism). W przyszłości zakłada się dalszą rozbudowę tych mechanizmów, tak by móc stosować mechanizm lewarowania zasobów dotacji. Oznacza to między innymi możliwość stosowania w większym zakresie mechanizmów gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz innych rodzajów innowacyjnego finansowania. W związku z tym UE wraz z państwami członkowskimi i instytucjami finansowymi rozważa obecnie utworzenie platformy UE na rzecz współpracy zewnętrznej i rozwoju, tak aby w możliwie największym stopniu zwiększyć wpływ zasobów poprzez udoskonaloną współpracę, spójność, monitorowanie oraz rozwój nowych innowacyjnych mechanizmów finansowania. Działanie: UE, państwa członkowskie oraz publiczne instytucje finansowe powinny wzmóc wysiłki na rzecz większego wykorzystania innowacyjnych mechanizmów finansowania w spójny, skoordynowany i strategiczny sposób. UE powinna w większym stopniu dokonać lewarowania prywatnych zasobów oraz zwiększyć potencjał poprzez stosowanie mechanizmów łączenia pożyczek i dotacji, co może pomóc przyciągnąć dodatkowe finansowanie ze źródeł publicznych i prywatnych: i) wyodrębnić, w ramach regionalnych mechanizmów łączenia pożyczek i dotacji, część finansowania przeznaczoną dla sektora prywatnego, ii) w większym stopniu korzystać z mechanizmów podziału ryzyka, takich jak gwarancje, co może uruchomić inwestycje oraz iii) wspierać inwestycje poprzez zastosowanie instrumentów, które wiążą się z lepszym zarządzaniem ryzyka i udziałem kapitału w funduszach strukturalnych Poprawa synergii między różnymi źródłami finansowania Zasoby omówione w poprzednich rozdziałach są z natury rzeczy powiązane ze sobą, podobnie jak wyzwania światowe, na podejmowanie których przeznaczane są te zasoby. Każdy kraj musi ostatecznie odnaleźć własną równowagę między tymi priorytetami na etapie wdrażania zasobów na rynku wewnętrznym, tak aby uzyskać najbardziej optymalny łączny zysk we wszystkich obszarach. Jednak zauważalna w różnych obszarach polityki tendencja do rywalizowania o zasoby prowadzi do rozdrobnienia pomocy i zmniejsza skuteczność rozwoju. Uwidacznia się to w postaci nakładania się na siebie źródeł finansowania, za pomocą których można sprostać różnym wyzwaniom, czemu towarzyszy ubieganie się wszystkich stron o więcej zasobów wewnętrznych oraz finansowanie międzynarodowe, większe zaangażowanie sektora prywatnego oraz stosowanie innowacyjnych mechanizmów. Istnieje w związku z tym potrzeba znalezienia synergii między wszystkimi strategiami politycznymi. W świetle powyższego może się okazać, że tendencja do ustalania granic między obszarami polityk i instrumentami przynosi efekty odwrotne do zamierzonych. Podczas gdy w teorii oznacza to zastrzeganie wydatków dla konkretnych obszarów polityki, sztucznie stworzone kategorie ograniczą przestrzeń polityczną państw do takiego kierowania zasobów, które przynosi najlepsze rezultaty w kontekście krajowym. Pomimo wczesnych sygnałów wskazujących na rodzący się międzynarodowy konsensus co do tego, że konieczne jest skoordynowane podejście, by zaradzić światowym wyzwaniom, wymagana będzie dalsza praca analityczna oraz podejście przekrojowe w celu uniknięcia osłabienia celów politycznych. Działanie: UE i państwa członkowskie powinny popierać zintegrowane podejście do finansowania rozwoju, w tym monitorowanie jego różnych elementów, w miarę możliwości w PL 11 PL

12 kontekście rozmów na temat ram rozwoju po roku 2015, a także powinny ustalić wspólne stanowisko UE w tej kwestii. 6. POPRAWA SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ UE: WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ PODJĘTYCH W PUSAN NA SZCZEBLU POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW W odpowiedzi na wyniki forum wysokiego szczebla w sprawie skuteczności pomocy, które odbyło się w Pusan, UE powinna skupić się na wypełnianiu na szczeblu poszczególnych krajów zobowiązań dotyczących skuteczności pomocy i rozwoju, zwłaszcza poprzez wspieranie potencjału krajów partnerskich i ich wiodącej roli w ustalaniu priorytetów i dążeniu do osiągania rezultatów. UE dysponuje w tym celu szerokim zestawem wytycznych, wśród których znajduje się: wspólne stanowisko UE na forum w Pusan, ramy działania na rzecz skuteczności pomocy oraz Unijny kodeks postępowania w sprawie komplementarności i podziału pracy w ramach polityki na rzecz rozwoju. Są one nadal obowiązujące, jednakże niektóre kluczowe kwestie powinny być priorytetem we wspólnych działaniach UE na szczeblu poszczególnych krajów, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w Pusan oraz konkluzjami Rady na temat Programu działań na rzecz zmian Ramy wyników na poziomie poszczególnych krajów Podczas forum w Pusan ustalono, że głównym priorytetem jest skoncentrowanie się na wynikach. W dokumencie końcowym forum w Pusan stwierdzono, że wszyscy partnerzy w dziedzinie rozwoju powinni polegać w możliwie największym stopniu na ramach wyników właściwych dla danego kraju, wykonywanych pod przewodnictwem takiego kraju, jako wspólnym narzędziu służącym do monitorowania rezultatów i postępów osiągniętych dzięki realizacji celów rozwojowych krajów partnerskich. Nadal konieczne są znaczne wysiłki na rzecz ustanowienia i stosowania na szczeblu krajowym ram wyników. Uznając wiodącą rolę krajów partnerskich, UE powinna czynnie angażować się w ten proces, dbając o koordynację z istniejącymi inicjatywami. Wspólne działania UE powinny być prowadzone zgodnie z podejściem przyjętym dla ram wzajemnej rozliczalności, określonym w ramach działania UE, a mianowicie delegatury UE powinny inicjować rozmowy w celu wsparcia istniejących ram oraz wypracowania nowych wraz z państwami członkowskimi, krajami partnerskimi i innymi zainteresowanymi podmiotami Ramy wzajemnej rozliczalności Stosowane na poziomie krajowym ramy wzajemnej rozliczalności stanowią kluczowe narzędzie, za pomocą którego można wspierać wypełnianie zobowiązań w zakresie skuteczności pomocy i rozwoju w terenie. Ramy te mogą także odgrywać ważną rolę podczas dowolnego monitorowania w przyszłości w kontekście światowego partnerstwa w sprawie współpracy na rzecz skutecznego rozwoju. Jako że nie wykorzystano jeszcze wszystkich możliwości, jakie dają ramy wzajemnej rozliczalności, obecnie jest odpowiedni moment na wspólne wsparcie ze strony UE, mające na celu wzmocnienie lub ustanowienie takich ram. Takie wsparcie należy realizować przy wiodącej roli kraju partnerskiego i w koordynacji z innymi procesami i podmiotami oraz przy uwzględnieniu zakładanej wspierającej roli krajowych biur Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). UE powinna położyć nacisk przede wszystkim na to, w jaki sposób uwzględnić w tych ramach priorytety krajów partnerskich w związku z forum w Pusan, w tym na stosowanie systemów poszczególnych krajów i rozwój potencjału. PL 12 PL

13 6.3. Mniejsze rozdrobnienie Partnerzy w dziedzinie rozwoju zobowiązali się na forum w Pusan do działania w większym stopniu według ustaleń w sprawie koordynacji na poziomie kraju w celu zmniejszenia rozdrobnienia. Wspólne działanie UE w terenie ma szczególne znaczenie, jako że przyspieszona inicjatywa dotycząca komplementarności i podziału pracy pozwoliła UE zebrać doświadczenie w tym obszarze. Należy kontynuować takie wspólne działanie UE, tym samym przygotowując grunt pod dalsze wspólne programowanie. Jednym z działań, które może poprawić podział pracy w danym kraju, jest utworzenie mapy donatorów. UE i państwa członkowskie powinny, zgodnie z priorytetami ustalonymi na forum w Pusan, rozszerzyć mapę na poziomie kraju, tak by obejmowała ona wsparcie udzielane przez UE i państwa członkowskie na rzecz działań w dziedzinie klimatu w oparciu o metodologię opracowaną dla przyspieszonej inicjatywy oraz na podstawie przygotowanego przez OECD systemu wskaźników z Rio. Stanowiłoby to uzupełnienie ewentualnych środków podejmowanych przez UE i państwa członkowskie w celu wspierania krajowych strategii na rzecz działań w dziedzinie klimatu oraz promowania włączania ryzyka w tej dziedzinie w strategie rozwoju. Działanie: Wspólne działanie UE mające na celu poprawę wykonania na szczeblu krajowym zobowiązań dotyczących skuteczności pomocy i rozwoju na podstawie ram działania UE poprzez: i) wspieranie wyników na szczeblu krajowym i ram wzajemnej rozliczalności oraz ii) dalsze działania w zakresie podziału pracy, w tym utworzenie mapy wsparcia UE na rzecz działań w dziedzinie klimatu na poziomie krajowym, co doprowadzi do stworzenia warunków sprzyjających wspólnemu programowaniu. 7. WNIOSKI W ciągu najbliższych trzech lat nastąpią istotne zmiany. UE będzie musiała wypełnić swoje zobowiązania oraz opracować wspólne i spójne podejście, również w odniesieniu do środków służących osiąganiu wszelkich nowych celów. I choć sytuacja na świecie zmienia się, UE musi koncentrować się na zasadniczym celu: udzielaniu w miarę swoich możliwości najlepszego wsparcia krajom rozwijającym się, przy mobilizowaniu wszelkich dostępnych zasobów na rzecz rozwoju. PL 13 PL