SPIS TREŚCI DZIAŁ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE 2 DZIAŁ II. SZCZEGÓŁOWE ASPEKTY KONWENCJI KARPACKIEJ 14

Transkrypt

1 ANKIETA DO OCENY POLITYCZNEGO, PRAWNEGO I INSTUTYCJONALNEGO PRZYGOTOWNIA KRAJU DO WDRAŻANIA KONWENCJI KARPACKIEJ SPIS TREŚCI DZIAŁ I. ZAGADNIENIA OGÓLNE 2 DZIAŁ II. SZCZEGÓŁOWE ASPEKTY KONWENCJI KARPACKIEJ Zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi (art. 3 Konwencji Karpackiej) i planowania przestrzennego (art. 5 Konwencji Karpackiej) Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej (art. 4 Konwencji Karpackiej) Zrównoważone i zintegrowane zarządzanie wodami dorzeczy (art. 6 Konwencji Karpackiej) Zrównoważone rolnictwo i leśnictwo (art. 7 Konwencji Karpackiej) Rolnictwo Leśnictwo Zrównoważony transport i infrastruktura (art. 8 Konwencji Karpackiej) Zrównoważona turystyka (art.9 Konwencji Karpackiej) Przemysł i energia (art. 10 Konwencji Karpackiej) Dziedzictwo kulturowe i wiedza ludowa (art. 11 Konwencji Karpackiej) System ocen oddziaływania na środowisko i informowania o stanie środowiska, monitoring oraz wczesne ostrzeganie (art. 12 Konwencji Karpackiej) Udział społeczeństwa i dostęp do informacji Podnoszenie świadomości i edukacja 101 LITERATURA 105 1

2 Dział I. Zagadnienia ogólne 1. Jaką powierzchnię Twojego kraju stanowią tereny górskie? W przypadku, gdy w Twoim kraju występują również inne pasma górskie, należy określić, jaką część całkowitej powierzchni terenów górskich stanowią Karpaty. Polskie Karpaty mają powierzchnię km 2 [ 1 ], co stanowi 5,48 % powierzchni kraju. Inne górskie regiony w Polsce to: Sudety (9335 km2) i Góry Świętokrzyskie (1684 km2), tak więc wg tych danych Karpaty stanowią 60,46 % terenów górskich w Polsce. Należy podkreślić, że wg innych źródeł region Karpat obejmuje znacznie większą powierzchnię np. ok km 2 [ 2 ]. 2. Czy Twój kraj ratyfikował Konwencję Karpacką? Jeśli tak, proszę podać oficjalny tytuł aktu ratyfikacyjnego. Jeśli nie, proszę napisać czy procedura ratyfikacji została zainicjowana i jaki jest jej obecny status. Jeśli procedura ratyfikacji nie została rozpoczęta, proszę podać czy planuje się ją rozpocząć, określić szacunkowe ramy czasowe i podać przyczyny opóźnień. Polska dotychczas nie ukończyła procesu ratyfikacji Konwencji, ale prace nad ratyfikacją są bardzo zawansowane. Konwencja została poddana uzgodnieniom wewnątrzresortowym w Ministerstwie Środowiska i została przekazana do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Następnie przedłożono dokumenty Radzie Ministrów. Po akceptacji Rady, nastepnym krokiem jest ratyfikacja konwencji przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (art. 89 i 90) oraz z ustawą o umowach międzynarodowych [ 3 ] w przypadku Konwencji Karpackiej zostanie wdrożona procedura tzw. małej ratyfikacji, czyli nie będzie istniała potrzeba przyjęcia jej przez Sejm. Procedura małej ratyfikacji polega na złożeniu przez Ministra Środowiska wniosku o ratyfikację konwencji do Rady Ministrów. Następnym krokiem jest powiadomienie Sejmu i zatwierdzenie ratyfikacji przez Prezydenta Rzeczypospolitej. Nie ustalono oficjalnego terminu zakończenia procesu ratyfikacji konwencji. 3. Proszę podać dane Krajowego Punktu Kontaktowego dla Konwencji Karpackiej oraz odnieść się do oficjalnego dokumentu, na którego podstawie KPK został wybrany. Na podstawie wewnętrznych ustaleń w Ministerstwie Środowiska pomiędzy Departamentem Ochrony Przyrody a Departamentem Polityki Ekologicznej w KPK został zmieniony w połowie 2005 r.. 2

3 Obecnie KPK Konwencji Karpackiej jest: Marek SOBIECKI Dyrektor Departamentu Polityki Ekologicznej Ministerstwo Środowiska, Warszawa Tel: ; fax: Oficjalny dokument o zmianie KPK ma zostać przesłany w najbliższym czasie do Sekretariatu Konwencji. 4. Czy jakiekolwiek organ administracji w Twoim kraju, na którymkolwiek z poziomów, opracował szczegółowy plan działania lub program wdrażania części lub całej Konwencji Karpackiej? Jeśli tak, proszę dostarczyć kopię dokumentów, określić organ odpowiedzialny oraz środki finansowe przeznaczone na to działanie (np. źródła finansowania, budżet itp.) jeśli są znane. W związku z tym, że Konwencja nie został dotychczas ratyfikowana, jak dotąd nie wypracowano szczegółowych programów, planów itp. Można zwrócić uwagę, że w Programie wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata [ 4 ], przyjętym przez Radę Ministrów w listopadzie 2002, na stronie 62, wymieniono zadanie wdrażanie Konwencji Karpackiej. Informację tą podano w tabeli opisującej budżet przeznaczony na realizację Polityki Ekologicznej Państwa, wśród działań skierowanych na współprace międzynarodową, wraz z dwoma innymi zadaniami związanymi z transgranicznymi obszarami chronionymi i siecią Natura Całkowita suma przeznaczona na te działania wynosiła zł, a instytucją odpowiedzialną za ich wykonanie było Ministerstwo Środowiska. W innych krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych nie zamieszczono informacji o Konwencji. Należy jednak wziąć pod uwagę, że większość z tych dokumentów została przygotowana i przyjęta w latach , czyli przez Konferencją w Kijowie, na której przedłożono Konwencję do podpisu. Istotne jest, że aktualny Narodowy Plan Rozwoju [ 5 ] oraz szczegółowe strategie wspierające jego realizację obowiązują do roku 2006 i prawdopodobnie kolejne tego typu dokumenty planistyczne będą już obejmować zagadnienia wdrażania Konwencji Karpackiej. 5. Proszę wymienić krajowe polityki i strategie z zakresu ochrony środowiska istniejące w Twoim kraju (należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, instytucję odpowiedzialną, status prawny oraz ich 3

4 zakres). Wskazać, które z wymienionych aspektów znalazły odzwierciedlenie w każdym z dokumentów i wyjaśnić, w jaki sposób są one uwzględnione. Polityka Ekologiczna Państwa Pierwsza polityka ekologiczna państwa [ 6 ] została przyjęta przez Radę Ministrów oraz Sejm w 1991 roku, natomiast druga w 2001 (II Polityka Ekologiczna Państwa [ 7 ]). Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata [ 8 ] przyjęto w listopadzie Kolejny dokument to Polityka ekologiczna państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata [ 9 ], stanowi on uaktualnienie II Polityki Ekologicznej. Przedstawione poniżej informacje odnoszą się do tego ostatniego dokumentu. Celem polityki ekologicznej jest integracja zagadnień ekologicznych z innymi politykami sektorowymi, wzmocnienie mechanizmów rynkowych skierowanych na ochronę środowiska, modyfikacja istniejących mechanizmów finansowych, zwiększanie sprawności instytucjonalnej, wspieranie udziału społeczeństwa, edukacja ekologiczna, integracja planowania przestrzennego z zagadnieniami środowiskowymi, wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego oraz współpracy międzynarodowej. a. poprawa warunków życia b. wzmocnienie lokalnych społeczności i ich gospodarki c ochrona wartości przyrodniczych d. ochrona dziedzictwa kulturowego e. inne Jest ogólnie omawiane w rozdziale 4: Środowisko i zdrowie. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Przykładowo wzięto pod uwagę zagadnienia zanieczyszczenia powietrza, wód i hałasu. N Tak, zostało to omówione bardzo szczegółowo. Wzięto pod uwagę przykładowe grupy zagadnień - ochrona przyrody i krajobrazu - ochrona i zrównoważone użytkowanie lasów - ochrona gleb - ochrona kopalin i wód podziemnych - biotechnologie i organizmy zmodyfikowane genetycznie N Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej [ 10 ] (przyjęta 4

5 przez Rade Ministrów w 2003 roku) Celem strategii jest ochrona różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach: różnorodności wewnątrzgatunkowej (poziom genetyczny), różnorodności międzygatunkowej (poziom populacyjny) oraz różnorodności ekosystemowej i krajobrazowej. Strategia jest skierowana przede wszystkim do wszystkich szczebli administracji centralnej i władz samorządowych. Z drugiej strony podkreśla się, że wypełnienie zadań opisanych w Strategii będzie możliwe tylko wówczas, gdy poza administracją, do jej wdrożenia zostaną zaangażowane wszelkie inne grupy interesu. Podkreślono również, że skuteczna ochrona bioróżnorodności zależy od: - podniesienia poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa, włącznie z przedstawicielami administracji - wdrożenia polityki zrównoważonego rozwoju - ciągłej poprawy jakości środowiska, opartej na skutecznej egzekucji obowiązującego prawa - poprawy prawnych, finansowych i organizacyjnych warunków do wdrażania strategii - aktywnego udziału Polski w międzynarodowych inicjatywach, skierowanych na ochronę bioróżnorodności - naukowego i finansowego wpierania służb ochrony przyrody zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym a. poprawa warunków życia b. wzmocnienie lokalnych społeczności i ich gospodarki Według głównych założeń Strategii, jednym z podstawowych jej zadań jest poprawa jakości życia poprzez zapewnienie dobrego stanu środowiska naturalnego w całym kraju i zagwarantowanie, że przyrodnicze i kulturowe dziedzictwo Polski zostaną przekazane następnym pokoleniom. Tak więc w gruncie rzeczy wszystkie działania zaplanowane w Strategii w zakresie ochrony przyrody powinny prowadzić do podniesienia jakości życia. Jednym z podstawowych założeń Strategii jest idea, że dla znacznej części kraju, lokalne wartości przyrodnicze będą kołem zamachowym w socjoekonomicznym rozwoju. Podkreśla się również, że ze względu na liczne konflikty, które powstrzymują działania na rzecz ochrony przyrody, bardzo ważne jest, aby rozwijać mechanizmy finansowe, które będą zachęcać społeczności lokalne do udziału w tych działaniach. Ponadto wśród podstawowych zasad Strategii wymieniono: - regionalizację - zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego (udział w działaniach na rzecz ochrony przyrody, budowa sieci partnerskich, tworzenie prywatnych obszarów chronionych, wspieranie inicjatyw lokalnych). 5

6 c ochrona wartości przyrodniczych d. ochrona dziedzictwa kulturowego e. inne - Tak, jest to główny cel tej strategii. Największy nacisk położono na: ochronę dzikich zasobów genetycznych, gatunki rzadkie i zagrożone, zrównoważone użytkowanie gatunków, inwazyjne gatunki obce, GMO, ochronę siedlisk przyrodniczych w ramach sieci Natura 2000, zrównoważone leśnictwo, zasoby geologiczne, edukację ekologiczną, monitoring ekologiczny, zarządzanie zasobami wodnymi, zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, turystykę i szkolnictwo wyższe. N Narodowy Plan Rozwoju [ 11 ] (przyjęty przez Radę Ministrów w 2003). Celem Narodowego Planu Rozwoju jest wskazanie działań strukturalnych, które Polska, jako członek UE, zamierza przeprowadzić w latach Takie działania są współfinansowane przez unijne fundusze strukturalne i obejmują trzy dziedziny: przedsiębiorstwa, rozwój infrastruktury oraz rozwój zasobów ludzkich. Strategicznym celem planu jest rozwój gospodarki opartej na wiedzy i aktywności przedsiębiorczej. Gospodarka powinna zapewnić długotrwały, harmonijny rozwój, wzrost zatrudnienia oraz poprawę społecznej, ekonomicznej oraz przestrzennej integracji z UE na poziomie regionalnym i krajowym. Osiami rozwoju, które organizują Plan, są: wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw, rozwój zasobów ludzkich i struktury zatrudnienia, stwarzanie warunków do inwestowania, zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej, restrukturyzacja rolnictwa i rybołówstwa, rozwój obszarów wiejskich, zwiększenie potencjału rozwojowego regionów i walka z marginalizacją obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. NPR jest wdrażany poprzez Programy Operacyjne, np. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego [ 12 ] (ZPORR). a. poprawa warunków życia Jest często opisywana w Planie, zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio. Przykładowo jedna z osi rozwojowych to stwarzanie warunków do podniesienia poziomu inwestycji oraz promocja zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej. Podkreśla się, że jednym w warunków dla podniesienia jakości życia jest wspieranie inwestycji związanych z ochroną środowiska. Jednym z priorytetów planu jest zrównoważony rozwój obszarów wiejskich oraz podniesienie jakości życia na wsi. Także zwrócono uwagę na potrzebę podniesienia jakości życia na terenach, poddanych częstym powodziom. 6

7 b. wzmocnienie lokalnych społeczności i ich gospodarki c ochrona wartości przyrodniczych d. ochrona dziedzictwa kulturowego e. inne Rozwój lokalny i regionalny jest głównym celem Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, który został wdrożony w ramach Narodowego Planu Rozwoju. Wzmocnienie lokalnych społeczności jest również jedną z osi rozwojowych innego programu operacyjnego: Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. Należy podkreślić, że te programy koncentrują się na zagadnieniach socjoekonomicznych i brak w nich bezpośrednich odniesień do zagadnień ochrony przyrody. W niektórych przypadkach proponowana restrukturyzacja rolnictwa, skierowana na wzrost produktywności, może prowadzić do utraty bioróżnorodności siedlisk półnaturalnych i dziedzictwa kulturowego (np. poprzez zaprzestanie tradycyjnych form użytkowania ziemi). Zagadnienia te są omawiane w rozdziałach 1.12, i 7.1. Ogólnie zagadnienia te są ograniczone do ochrony środowiska i spraw związanych z gospodarkę zasobami wodnymi. Brak bezpośrednich odniesień do ochrony przyrody, sieci Natura 2000, obszarów chronionych, zagrożonych gatunków itp. Ponadto wśród głównych zadań związanych z ochroną zasobów wodnych wymieniono program Odra 2006, który jest silnie krytykowany przez organizacje ekologiczne, albowiem może prowadzić do zniszczenia cennych siedlisk w dolinie Odry. Ochrona dziedzictwa kulturowego jest brana pod uwagę w programie operacyjnym Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. Należy jednak podkreślić, że nie stanowi głównej osi działań w tym programie. Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata (z elementami prognozy do roku 2020) [ 13 ] (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu ). Strategia definiuje główne problemy, zagrożenia i szanse dla rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Podstawowym celem strategii jest poprawa jakości życia i warunków pracy w obszarach wiejskich poprzez wzrost gospodarczy, spełniając równocześnie wymagania związane z ochrona środowiska. Cel tan powinien być osiągany poprzez wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, wzrost konkurencyjności rolnictwa, wzmocnienie przemysłu spożywczego, skierowanego na podnoszenie jakości i bezpieczeństwa żywności. W latach planuje się wdrożenie modelu wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich rolnictwa, skierowanego na dostarczenie alternatywnych źródeł dochodu, umożliwiających spełnienie wymagań środowiskowych oraz zachowanie krajobrazu. Bardzo istotne jest, aby w takich działaniach 7

8 wziąć pod uwagę poprawę infrastruktury społecznej i technicznej oraz walkę z bezrobociem na obszarach wiejskich. Pomimo tego, że strategia ma zostać wdrożona w latach , istotnym jest, aby wziąć ją obecnie pod uwagę, gdyż wskazuje kierunki rozwojowe dla Karpat w najbliższej przyszłości a. poprawa warunków życia b. wzmocnienie lokalnych społeczności i ich gospodarki c ochrona wartości przyrodniczych Strategia wskazuje, że warunki życia w obszarach wiejskich ulegają obecnie pogorszeniu. Głównym zadaniem jest podniesienie stopy życiowej w społecznościach lokalnych. Można to osiągnąć poprzez zwiększenie poziomu inwestycji w obszarach wiejskich, wspieranie młodych, aktywnych rolników, rozwijanie rynku żywnościowego, zróżnicowanie gospodarki rolnej, scalanie gruntów itp. Podkreśla się, że głównym warunkiem, umożliwiającym poprawę jakości życia jest poprawa infrastruktury (np. komunalnej) Jakość życia nie jest postrzegana w Strategii przez pryzmat podnoszenia wartości przyrodniczych obszarów wiejskich. Jest to główne zadanie omawianej strategii Wśród priorytetów Strategii wymieniono: zwiększenie konkurencyjności produkcji rolnej, podniesienie jakości żywności, a także zrównoważony rozwój oparty na wielofunkcyjnej strukturze sektora rolnego, obniżenie poziomu bezrobocia oraz poprawę warunków życia. Cel wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich obejmuje priorytet utrzymanie wartości przyrodniczych i kulturowych na obszarach wiejskich. Odnosi się on głównie do zagadnień związanych z obszarami chronionymi oraz obszarami zagrożonych degradacją. Wdrożenie tego priorytetu opiera się na programie rolnośrodowiskowym oraz wspieraniu rolnictwa ekologicznego. Zwrócono również uwagę na sieć Natura 2000, ale odnotowano, iż istnieje potrzeba stworzenia szczegółowej strategii w celu rozwiązania konfliktów pomiędzy produkcją żywności a ochroną siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków z Dyrektywy Siedliskowej i Dyrektywy Ptasiej. 8

9 d. ochrona dziedzictwa kulturowego e. inne Cel Wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich zawiera priorytet 1.1. Różnicowanie działalności w celu zapewnienia alternatywnych źródeł dochodu, w ramach którego ma być realizowane działanie Rozwijanie różnych form i kierunków działań niezwiązanych z rolnictwem, które nawiązują do lokalnych zasobów surowcowych i kapitału ludzkiego, lokalnej specyfiki i tradycji kulturowej. Działanie to ma być głównie realizowane przez średnie i małe przedsiębiorstwa. Inne działanie (1.1.2) to rozwijanie i popularyzacja turystyki wiejskiej w nawiązaniu do lokalnej specyfiki i lokalnych tradycji. Bardzo istotne dla wspierania ochrony dziedzictwa kulturowego jest również utrzymywanie tradycyjnych sposobów gospodarowania (pasterstwo, gospodarka kośna) za pomocą programów rolnośrodowiskowych. 6. Proszę wymienić istniejące dokumenty związane z krajową polityką górską. Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, organy odpowiedzialne za wdrażanie, status prawny i zakres. Należy wskazać, które z wymienionych aspektów zostały odzwierciedlone w każdym z dokumentów i w jaki sposób. Obecnie w Polsce nie istnieje krajowa polityka (strategia) dotycząca terenów górskich. Pomimo, że taki kierunek był od lat wskazywany przez lokalne i regionalne władze samorządowe, obecnie nie istnieją instrumenty prawne odnoszące się bezpośrednio do terenów górskich. W ogólnych dokumentach odnoszących się do polityki ekologicznej, opisanych w odpowiedzi na poprzednie pytanie, brak bezpośrednich odniesień do specyfiki terenów górskich. Oczywiście opisane strategie mają być wdrażane również na terenach górskich, ale na takich samych zasadach, jak w pozostałych częściach kraju. W roku 2001 przedstawiono projekt Ustawy o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich, ale w związku z Prezydenckim veto, akt ten nie wszedł dotychczas w życie. Jak dotychczas jest to jedyny, tak zaawansowany projekt prowadzący do wypracowania w Polsce pewnego rodzaju polityki górskiej. Pierwsza wersja projektu została przyjęta przez Sejm w dniu [ 14 ]. Projekt ten odnosił się przede wszystkim do wparcia finansowego dla rolnictwa na terenach górskich i nie koncentrował się na zagadnieniach związanych z ochroną przyrody, czy też bardziej ogólnie z zrównoważonych rozwojem. Projekt ustawy nie określał żadnych szczegółowych narzędzi (zarówno prawnych jak i finansowych) umożliwiających wdrożenie zadań nałożonych przez ustawę 9

10 W dniu Senat przyjął uchwałę, która znacząco zmodyfikowała projekt ustawy. Sejm zaakceptował poprawki Senatu i w dniu przyjął ustawę z poprawkami, następnie dokumenty zostały przekazane Prezydentowi. Prezydent zadecydował zawetować ustawę i proces legislacyjny został przerwany do chwili obecnej. Veto Prezydenta zostało umotywowane w następujący sposób: - wdrożenie ustawy pociąga za sobą dodatkowe koszty, oszacowane na ok. 500 mln zł rocznie - nie zgodzono się z propozycją, aby jedynym kryterium, umożliwiającym otrzymanie dopłat, była lokalizacja gospodarstwa rolnego. Należałby wziąć pod uwagę również inne kryteria tj. skrócony okres wegetacyjny, trudności w wykorzystaniu sprzętu rolniczego itp. - opisane w uzasadnieniu ustawy przeszkody dla rozwoju obszarów wiejskich, tj. brak lub niewystarczająca infrastruktura, niska dochodowość produkcji rolnej, wykorzystanie tylko części gruntów rolnych, czy też bezrobocie, nie są w Polsce wyłącznie charakterystyczne dla regionów górskich. W związku z tym takie rozwiązanie prawne mogłoby dyskryminować inne obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania. - podkreślono, że istnieją również inne mechanizmy finansowe i prawne, które umożliwiają wspieranie rozwoju obszarów wiejskich położonych w górach, np. Fundusze przeznaczone na rozwój regionalny, lub też restrukturyzację gospodarki, a rolnictwa w szczególności. Przy założeniu, że nie istnieje w chwili obecnej krajowa polityka górska, żaden z wymienionych poniżej aspektów nie może być uwzględniony. Trzeba natomiast zwrócić uwagę, że wszystkie z nich są brane pod uwagę w politykach i strategiach na poziomie regionalnym i lokalnym. a. poprawa warunków życia N b. wzmocnienie lokalnych społeczności i ich gospodarki N c ochrona wartości przyrodniczych N d. ochrona dziedzictwa kulturowego N e. inne N 7. Które z zasad wymienionych w artykule 2 Konwencji, zostały uwzględnione przez polityki i strategie omówione w pytaniach 5 i 6? Zasady 10 Polityka ekologiczna T/N a. zasada przezorności N N b. zasada zapobiegania N N c. zasada zanieczyszczający płaci T N Polityka górska T/N

11 d. udział społeczeństwa i zaangażowanie zainteresowanych T N podmiotów e. współpraca transgraniczna T N f. zintegrowane planowanie i gospodarowanie zasobami ziemi i N N wód g. podejście programowe T N h. podejście ekosystemowe T N i. podejście do zarządzania zlewniami rzek T N 8. Jakie są główne instytucje i organy w Twoim kraju z ogólnymi kompetencjami w dziedzinach objętych Konwencją? Czy mandat tych instytucji i organów obejmuje bezpośrednio integrację zagadnień środowiskowych, socjalnych i ekonomicznych? Jeśli tak proszę podać szczegóły. Poszczególne organy administracji centralnej w różnych sektorach zostały omówione szczegółowo w odpowiednich rozdziałach raportu. Poniżej opisano tylko regionalne organy o ogólnych kompetencjach w dziedzinach objętych Konwencją Karpacką. Polskie Karpaty znajdują się w granicach trzech województw: małopolskim, podkarpackim i śląskim. Zadania administracji na szczeblu regionalnym są podzielone pomiędzy Wojewodami i ich Urzędami Wojewódzkimi (organy administracji centralnej) oraz Marszałkami Województwa i ich Urzędami Marszałkowskimi (administracja samorządowa). W każdym z województw zarówno organy administracji centralnej jak i samorządowej są odpowiedzialne za integrację zagadnień środowiskowych, socjalnych i ekonomicznych. Przykładowo kompetencje Wojewody obejmują: - pełnienie funkcji przedstawiciela Rady Ministrów na obszarze województwa, - kierowanie i koordynowanie działalności zespolonej administracji rządowej, - sprawowanie nadzoru nad organami gminy, powiatu i samorządem województwa na zasadach określonych w ustawach, - dostosowywanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu, zwłaszcza w zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej Państwa - zapewnienie skutecznej koordynacji pracy wszystkich jednostek organizacyjnych administracyjnych w województwie W ramach Urzędów Wojewódzkich (na przykładzie małopolskiego UW), sprawami związanymi z 11

12 Konwencją Karpacką zajmują się m.in.: - Wydział Środowiska i Rolnictwa, odpowiedzialny m.in. za zarządzanie zasobami wodnymi, rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, rynki rolne i wszelkie sprawy związane z ochroną środowiska i przyrody. Zagadnieniami ochrony przyrody zajmuje się Wojewódzki Konserwator Przyrody i jego kompetencje obejmują m.in. zapewnienie prawnych, organizacyjnych i finansowych warunków dla ochrony przyrody, prowadzenie edukacji ekologicznej, promowanie działań na rzecz ochrony przyrody, zarządzanie rezerwatami przyrody i parkami krajobrazowymi, udział w planowaniu przestrzennym, koordynowanie spraw związanych z siecią Natura 2000, ochronę gatunkową, zapewnienie dostępu publicznego do danych o środowisku - Wydział Rozwoju Regionalnego, odpowiedzialny m.in. za realizację zadań Wojewody w zakresie transportu i turystyki - Wydział Polityki Społecznej, odpowiedzialny m.in. za ochronę dziedzictwa kulturowego i narodowego Ponadto, poza Urzędem Wojewódzkim, istnieją inne organy administracyjne, podległe Wojewodzie i odpowiedzialne za niektóre dziedziny objęte Konwencją Karpacką, są to m.in.: - Wojewódzki Konserwator Zabytków - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska - Wojewódzki Kurator Oświaty Niektóre organy i instytucje działają w skali regionalnej, ale podlegają bezpośrednio administracji centralnej, są to: - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej - Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych - Dyrektorzy Parków Narodowych W obrębie Urzędów Marszałkowskich zagadnienia związane z Konwencją Karpacką są podejmowane przez następujące jednostki organizacyjne - Wydział Środowiska i Rozwoju Regionalnego, odpowiedzialny m.in. za zasoby geodezyjne i kartograficzne, planowanie przestrzenne, promowanie produktów rolniczych, rozwój obszarów wiejskich, tworzenie Programów Ochrony Środowiska, koordynację wdrażania Programów Operacyjnych, niektóre zagadnienia związane z gospodarką energetyczną i paliwową - Wydział Edukacji i Kultury, odpowiedzialny m.in. za ochronę dziedzictwa kulturowego, edukację ekologiczną i turystykę Należy podkreślić, że prawie wszystkie z opisanych zadań i działań są wykonywane w granicach poszczególnych województw, a nie całego regionu karpackiego. Wyjątkiem jest w tym przypadku Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, którego obszar 12

13 działania obejmuje prawie całe polskie Karpaty, z wyjątkiem niewielkiej części Beskidów Zachodnich, podlegającej RZGW w Gliwicach. Ogólnie rzecz biorąc działania administracyjne są dobrze skoordynowane, ale tylko w granicach województw, a nie całego regionu karpackiego. 9. Czy istnieją mechanizmy koordynacji działań różnych instytucji w dziedzinach objętych Konwencja Karpacką, na jakimkolwiek szczeblu (np. ciała międzyministerialne), które ułatwiają integrację poszczególnych programów i strategii? Jeśli tak, proszę opisać. W roku 2002 Premier powołał Radę ds. Zrównoważonego Rozwoju [ 15 ]. Przewodniczącym rady jest Minister Środowiska, natomiast członkami m.in. przedstawiciele innych ministerstw. W pracach rady mogą również uczestniczyć zaproszeni przedstawiciele przedsięborców, rolników, środowiska naukowego, związków zawodowych, organizacji pozarządowych itp. Sekretariat rady jest prowadzony przez Departament Polityki Ekologicznej Ministerstwa Środowiska. Rada przygotowuje opinie o zgodności dokumentów rządowych z zasadami zrównoważonego rozwoju; opracowuje analizy, propozycje i wnioski związane z zrównoważonym rozwojem. W latach istniało inne ciało opiniodawcze w zakresie zrównoważonego rozwoju Komitet ds. Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju. Komitet ten stanowił jeden z czterech stałych komitetów Rady Ministrów [ ]. 10. Proszę wypełnić załączoną tabelę o umowach międzynarodowych. Tabela została załączona w załączniku I. 13

14 Dział II. Szczegółowe aspekty Konwencji Karpackiej 1. Zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi (art. 3 Konwencji Karpackiej) i planowania przestrzennego (art. 5 Konwencji Karpackiej) Art. 3: Strony zastosują zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami ziemi, określone w rozdziale 10 Agendy 21, opracowując i wprowadzając właściwe instrumenty, takie jak plany zintegrowanego zarządzania odnoszące się do dziedzin objętych niniejszą Konwencją. * * * Art. 5: 1. Strony będą prowadzić politykę planowania przestrzennego mającą na celu ochronę i zrównoważony rozwój Karpat, uwzględniającą szczególne uwarunkowania ekologiczne i społeczno-gospodarcze występujące w Karpatach i ich ekosystemach górskich oraz zapewniającą korzyści dla lokalnych mieszkańców. 2. Strony będą dążyć do koordynowania planowania przestrzennego na terenach przygranicznych przez opracowywanie transgranicznych i/lub regionalnych polityk i programów zagospodarowania przestrzennego oraz rozszerzanie i wspieranie współpracy między właściwymi instytucjami regionalnymi i lokalnymi. 3. Podczas opracowywania polityki i programów zagospodarowania przestrzennego szczególna uwaga powinna być położona między innymi na: a) infrastrukturę i usługi w zakresie transgranicznego transportu, energetyki i telekomunikacji, b) ochronę i zrównoważone użytkowanie zasobów naturalnych, c) spójność planów rozwoju miast i wsi na terenach przygranicznych, d) zapobieganie transgranicznym oddziaływaniom zanieczyszczeń, e) zintegrowane planowanie przestrzenne oraz oceny oddziaływania na środowisko. 1. Proszę wymienić 3-4 główne czynniki geograficzne wpływające na planowanie przestrzenne w Karpatach w Twoim kraju (np. stepowienie, erozja gleby itp.) - rozmieszczenie obszarów przyrodniczo cennych obszary chronione różnego typu występują na całym terenie, prawo ochrony przyrody oraz prawo związane z lasami ograniczają niekontrolowany rozwój przestrzenny. Odnosi się to przede wszystkim do parków narodowych i 14

15 ich otulin, a także do rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych. Ponadto, tworzona obecnie, sieć ekologiczna Natura 2000 jest bardzo silnym narzędziem ukierunkowującym planowanie przestrzenne na zrównoważony rozwój. - częste powodzie, związane zarówno z dolinami większych rzek, jak i niewielkimi potokami górskimi - osuwiska skalne, erozja gleby, soliflukcja - niska bonitacja gleb rolniczych (wynika z tego stosunkowo duży udział łąk i pastwisk) 2. Czy istnieją jakieś opracowania i oceny dotyczące stanu i trendów w zarządzaniu użytkowaniem gruntów i planowaniu przestrzennym w Karpatach w Twoim kraju? Jeśli tak, proszę podać tytuł, zakres, miejsce przechowywania oraz rok ukończenia. Proszę wymienić główne konkluzje lub załączyć dokumenty (jeśli są dostępne w języku angielskim). Brak takich jednolitych opracowań i ocen dla całego obszaru polskich Karpat. Oceny takie dla są zawarte dokumentach dotyczących poszczeólnych województw, tj. strategiach rozwoju województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego województw. 3. Proszę wymienić główne dokumenty polityczne i akty prawne dotyczące zintegrowanego zarządzania zasobami ziemi oraz planowania przestrzennego w Twoim kraju. (Należy przedstawić tytuł, rok przyjęcia, status prawny i zakres). Proszę odnieść się do jakichkolwiek niespójności pomiędzy tymi politykami i aktami prawnymi. Koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju (pierwsza wersja została przyjęta przez Rade Ministrów w dniu , a przez Sejm w dniu , aktualizację dokumentu przygotowano w październiku 2005) Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [ 18 ] jest to główny dokument polityczny w zakresie planowania przestrzennego w Polsce. W roku 1999 Rządowe Centrum Studiów Strategicznych przygotowało dokument Koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju [ 19 ]. Koncepcja została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu [ 20 ] a przez Sejm w dniu W październiku 2005 RCSS przygotowało dokument Zaktualizowana koncepcja zagospodarowania przestrzennego kraju [ 21 ]. Główne kierunki polityki w zakresie planowania przestrzennego w Polsce to: - dynamizacja przekształceń przestrzennych - ochrona przestrzeni przyrodniczej i jej rozwój oparty na ekologicznych przesłankach - selektywna restrukturyzacja regionów - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich 15

16 - modernizacja planowania przestrzennego - generowanie zróżnicowanej regionalnie działalności socjo-ekonomicznej Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego Strategia na lata [ 22 ] została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu , natomiast projekt nowej strategii na lata [ 23 ] został zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu Strategia opisuje główne problemy związane z rozwojem regionalnym i wskazuje optymalne sposoby ich przezwyciężania. Określa główne cele z zakresu rozwoju regionalnego, które powinny być odzwierciedlone w strategiach rozwoju poszczególnych regionów. Wyróżniono następujące cele i priorytety: Cel 1: Większa konkurencyjność województw Priorytety: - instytucje wspierające konkurencyjność i atrakcyjność województw - rozwój funkcji metropolitalnych dużych ośrodków miejskich - wspieranie potencjału innowacyjnego regionów - rozwój infrastruktury - rozwój zasobów ludzkich dla nowoczesnej gospodarki - promocja dziedzictwa przyrodniczego oraz kulturowego obszarów rolniczych i miast Cel 2: Poprawa spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej Priorytety: - budowa ponad regionalnych kompleksów przestrzennych i struktur gospodarczych - społeczna i gospodarcza restrukturyzacja w obszarach problemowych - zwiększenie aktywności migracyjnej i mobilności przestrzennej ludzi - utrzymanie i zarządzanie dziedzictwem przyrodniczych i kulturowym w świetle rozwoju turystyki - poszerzenie możliwości rozwojowych regionów Wschodniej Polski - rozwijanie lokalnej współpracy Cel 3: Szybszy rozwój równe szanse rozwojowe Priorytety: - poprawa infrastruktury gospodarczej w celu przyciągnięcia inwestycji - społeczeństwo obywatelskie oraz budowa sieciowych struktur partnerstwa - zwiększenie aktywności przedsiębiorczej i zawodowej i wspieranie rozwoju opartego na wiedzy - wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich oraz efektywnego i przyjaznego środowisku rolnictwa - stymulacja rozwoju miast 16

17 Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [ 24 ] Jest to główny akt prawny z zakresie planowania przestrzennego. Obejmuje następujące zagadnienia: - planowanie przestrzenne na poziomie krajowym - planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym - planowanie przestrzenne na poziomie gmin, np. zagadnienia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego - lokalizacja inwestycji publicznych oraz warunki dla innych inwestycji Szczegółowe rozwiązania legislacyjne są regulowane rozporządzeniami Ministra Transportu i Budownictwa Inne akty prawne mające wpływ na planowanie przestrzenne to m.in.: - Ustawa o lasach, 1991 [ 25 ] - Prawo Wodne, 2001 [ 26 ] - Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 1995 [ 27 ] - Ustawa o ochronie przyrody, 2004 [ 28 ] - Prawo Ochrony Środowiska, 2001 [ 29 ] - Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, 2005 [ 30 ]. 4. Które z wymienionych poniżej zagadnień zostały uwzględnione w polityce w zakresie zarządzania zasobami ziemi oraz planowania przestrzennego w Twoim kraju? Proszę przedstawić szczegóły. Zagadnienia T/N Poziomy Lokalny/Regionalny/Krajowy Szczególny status obszarów chronionych T Wszystkie poziomy. Rozmieszczenie obszarów chronionych jest brane pod uwagę we wszystkich planach i studiach zagospodarowania przestrzennego 17

18 Prawo własności T Wszystkie poziomy. Jest to podstawowe prawa, gwarantowane przez Konstytucję RP, więc musi być uwzględnione we wszystkich dokumentach prawnych i strategicznych. Zagadnienia własności prywatne są również bezpośrednio regulowane przez ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Prawa ludności autochtonicznej i jej społeczności - Nie odnosi się do regionu Karpat Prawa innych społeczności lokalnych T L W opisanych dokumentach nie pojawia się termin społeczności lokalne, ale biorąc pod uwagę, że miejscowe plany zagospodarowani przestrzennego są przygotowywane przez lokalne władze samorządowym a projekty planów są otwarte do konsultacji społecznych, można stwierdzić, że lokalne uwarunkowania są brane pod uwagę w procesie planowania przestrzennego Infrastruktura i usługi w zakresie transgranicznego transportu Infrastruktura i usługi w zakresie transgranicznej energetyki i telekomunikacji T T R/K. W polityce planowania przestrzennego zagadnienia te są tylko wspomniane, a w szczegółach są analizowane w dokumentach strategicznych dotyczących transportu R/K. W polityce planowania przestrzennego zagadnienia te są tylko wspomniane, a w szczegółach są analizowane w dokumentach strategicznych dotyczących energetyki i telekomunikacji. 18

19 Ochrona i zrównoważone użytkowanie zasobów przyrodniczych. Planowanie urbanistyczne w obszarach granicznych (ang.urban planning in border areas) Zapobieganie transgranicznym oddziaływaniom zanieczyszczeń T Wszystkie poziomy. Wszystkie dokumenty z zakresu prawa ochrony przyrody musza być brane pod uwagę w planowaniu przestrzennym; odnosi się to głównie do obszarów chronionych, ale także do stanowisk chronionych gatunków Ponadto zagadnienia polityki zrównoważonego użytkowania zasobów przyrodniczych są uwzględniane w odpowiednim prawie sektorowym oraz w Prawie Ochrony Środowiska (np. sprawy pozwoleń i ocen oddziaływania na środowisko).??? Pytanie jest niejasne T R/K. Sprawy te są regulowane przez Prawo Ochrony Środowiska Zintegrowane planowanie przestrzenne T Wszystkie poziomy. Jest to główne założenie prawa i polityki planowania i zagospodarowania przestrzennego. Oceny oddziaływania na środowisko T Wszystkie poziomy. Zagadnienia OOŚ są regulowane przez Prawo Ochrony Środowiska. Rozwiązania prawne są spójne z prawem planowania przestrzennego. 19

20 Specyfika terenów górskich w odniesieniu do innych terenów (nizinnych, wyżynnych) Inne zagadnienia (np. rozwój obszarów wiejskich, specyfika rolnictwa, lokalne tradycje, obszary wrażliwe i zagrożone degradacją) T L/R Zagadnienia te nie są regulowane bezpośrednio przez dokumenty strategiczne i prawo krajowe, jakkolwiek w Zaktualizowanej Koncepcji Zagospodarowania Przestrzennego Kraju (strona 120) stwierdzono, że specyfika regionów górskich i podgórskich wymaga wypracowania ponadregionalnej strategii zrównoważonego rozwoju oraz odpowiednich planów jej wdrożenia. W szczególności na terenie Karpat należy wypełnić zobowiązania związane w Konwencja Karpacką. Na poziomie regionalnym i lokalnym planowanie przestrzenne musi uwzględniać lokalną górską specyfikę. 5. Czy któreś w wymienionych poniżej zasobów (elementów środowiska przyrodniczego) są chronione w szczególny sposób? Proszę przedstawić szczegóły. T/N Poziom Lokalny/Regionalny/Krajowy a. Gleby T Wszystkie poziomy. Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska oraz ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych b. Lasy T Wszystkie poziomy. Jest to regulowane przez ustawę o lasach oraz ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Ochrona szczególnie cennych terenów leśnych jest również zapewniona przez prawo ochrony przyrody, w tym w ramach sieci Natura 2000 i związanych z nią regulacjach prawnych dotyczących ochrony siedlisk przyrodniczych o znaczeniu europejskim. 20

21 c. Dzikie gatunki roślin i zwierząt T Wszystkie poziomy. Jest to regulowane przez prawo ochrony przyrody (ustawę o ochronie przyrody oraz związane z nią rozporządzenia Ministra Środowiska). d. Klimat T Wszystkie poziomy. Jest to regulowane przez Prawo Ochrony Środowiska e. Inne zasoby 6. Jak wygląda struktura instytucjonalna, na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnych w dziedzinie zarządzania zasobami ziemi oraz planowania przestrzennego? Proszę pokrótce opisać rolę poszczególnych organów administracji oraz wyjaśnić horyzontalne i wertykalne mechanizmy współpracy (np. ciała związane ze współpracą międzysektorową). Proszę wymienić obszary, w których pokrywają się kompetencje poszczególnych organów oraz opisać środki podjęte lub też planowane w celu rozwiązania związanych z tym problemów. Główny organem centralnym w zakresie planowania przestrzennego jest Ministerstwo Transportu i Budownictwa i jego Departament Ładu Przestrzennego. Sprawy rozwoju regionalnego są administrowane przez niedawno utworzone ( ) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zostało ono wydzielone z Ministerstwa Gospodarki i Pracy. Na poziomie regionalnym podstawowym organem administracji jest Wojewoda. W Urzędzie Wojewódzkim znajduje się Wydział Rozwoju Regionalnego, który jest odpowiedzialny za architekturę, budownictwo, gospodarkę, rozwój przestrzenny, transport i turystykę. Tworzenie regionalnych strategii rozwoju przestrzennego należy do kompetencji Urzędu Marszałkowskiego. Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym jest zarządzane przez gminy. Gminne wydziały planowania przestrzennego są odpowiedzialne za: - procedury związane z określaniem warunków zabudowy - przygotowanie studiów uwarunkowań przestrzennych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także z a konsultacje społeczne tych dokumentów - sprawy ochrony gruntów rolnych i leśnych 7. Czy Twój Kraj stworzył ogólne zasady (ang. general framework) dla użytkowania ziemi i planowania przestrzennego na jakimkolwiek poziomie? Czy te zasady umożliwiają rozwój specjalistycznych i szczegółowych planów, specyficznych dal poszczególnych dziedzin (np., dla obszarów chronionych, rolnictwa, leśnictwa, osadnictwa, rozwoju obszarów wiejskich)? Proszę 21

22 przedstawić szczegóły. Pytanie niejasne 8. Czy Twój Kraj posiada system interpretacji i zintegrowanej analizy danych na temat użytkowania terenu i zarządzania gruntami? Jeśli tak proszę przedstawić szczegóły. Tak, Polska uczestniczyła w tworzeniu i bierze nadal udział w aktualizacji programu CORINE Land Cover...cd... Posługując się jednolitą metodologią, CLC2000 zapewnia pierwsze w pełni zestandaryzowane dane dotyczące pokrycia powierzchni Europy na rok 2000 oraz dane dotyczące zmian w pokryciu powierzchni ziemi, jakie zaistniały w ciągu dziesięciolecia, czyli od momentu pierwszej inwentaryzacji CLC, która wykonana została w późnych latach 80-tych. Oba produkty są powszechnie i nieodpłatnie udostępnione na stronie internetowej EEA. 9. Czy zostały rozwinięte szczegółowe spisy informacji o użytkowaniu terenu? Jeśli tak proszę określić w jakim zakresie dane te są wykorzystywane w zrównoważonym zarządzaniu gruntami na poziomie krajowym i lokalnym. Polska bierze udział we wdrażaniu europejskiego systemu IACS. Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (ang. IACS - Integrated Administration and Control System) to złożone narzędzie informatyczne, dzięki któremu możliwa jest dystrybucja i kontrola pomocy dla rolników. Wdrożenie i stosowanie IACS daje gwarancję, że transakcje finansowane z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych (EFOGR) są realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. IACS składa się z: bazy danych, zawierająca dla każdego gospodarstwa rolnego, dane uzyskane z wniosków o pomoc. systemu identyfikacji działek rolnych (LPIS). Jest on ustanowiony na podstawie map lub dokumentów ewidencji gruntów lub też innych danych kartograficznych. Korzysta z technik skomputeryzowanego systemu informacji geograficznych, włączając w to najlepiej odwzorowania lotnicze lub satelitarne, przy zastosowaniu jednolitego standardu gwarantującego dokładność, co najmniej równoważną kartografii w skali 1: W Polsce został przyjęty tzw. model katastralny, czyli oparty o istniejący w naszym kraju rejestr urzędowy - ewidencję gruntów i budynków. W pierwszym roku działania systemu, tj. w 2004 r. bazę danych referencyjnych stanowiła przede wszystkim część opisowa ewidencji gruntów i budynków. W roku 2005 planowane jest udostępnienie bazy danych LPIS w technologii geograficznych systemów informacyjnych (GIS) systemu identyfikacji i rejestracji uprawnień do płatności, pozwalający na weryfikację uprawnień oraz kontrolę krzyżowe z wnioskami o pomoc i systemem identyfikacji działek 22

23 zintegrowany system kontroli, jednolity system rejestrowania tożsamości każdego rolnika, który składa wniosek o pomoc. 10. Czy organy administracji, na jakimkolwiek poziomie, są prawnie zobowiązane do systematycznej oceny środowiskowych, społecznych oraz ekonomicznych kosztów i korzyści poszczególnych działań? Jeśli tak proszę przedstawić szczegóły (łącznie z informacją o kryteriach, wykorzystywanych do określenia, kiedy takie oceny są wymagane oraz o informacją o wymaganiach dla strategicznych ocenach oddziaływania) oraz 1-2 przykłady Pytanie jest niejasne. Czy odnosi się po prostu do EIA i SEA? (wówczas o tym jest osobny rozdział) 11. Proszę określić w jaki sposób badania związane z zarządzaniem zasobami ziemi są promowane i wspierane przez organy administracji w Twoim kraju, na różnych poziomach. Proszę podać 1-2 przykłady odpowiednich projektów badawczych w Karpatach w Twoim kraju 12. Czy w regionie karpackim w Twoim kraju istnieją specyficzne transgraniczne problemy związane z planowaniem przestrzennym, które wymagają specjalnej uwagi i międzynarodowej koordynacji? 13. Jakie są główne źródła finansowania (krajowe i zewnętrzne) wdrażania działań związanych z zarządzaniem zasobami ziem i planowanie przestrzennym w Karpatach? Czy istnieją specyficzne instrumenty finansowe i ekonomiczne, przeznaczone do wspierania takich działań? Proszę przedstawić szczegóły. 14. Proszę przedstawić szczegóły na temat uczestnictwa Twojego kraju w międzynarodowych (globalnych, regionalnych i subregionalnych) inicjatywach związanych ze zrównoważonym użytkowaniem ziemi i zarządzaniem zasobami ziemi w obszarach górskich 15. Proszę krótko określić główne osiągnięcia i bariery w zrównoważonym zarządzaniu zasobami ziemi oraz planowaniu przestrzennym w Karpatach w Twoim kraju. 23

24 2. Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej (art. 4 Konwencji Karpackiej) Art. 4: Ochrona i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej 1. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu ochronę, zrównoważone użytkowanie oraz przywracanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej na całym obszarze Karpat. Strony podejmą odpowiednie środki dla zapewnienia wysokiego stopnia ochrony i zrównoważonego użytkowania naturalnych i pół-naturalnych siedlisk, ich ciągłości i łączności oraz gatunków flory i fauny charakterystycznych dla Karpat, a w szczególności ochrony gatunków zagrożonych i endemicznych oraz wielkich drapieżników. 2. Strony będą promować odpowiednie utrzymywanie pół-naturalnych siedlisk, odtwarzanie pierwotnego stanu siedlisk zdegradowanych oraz wspieranie opracowywania i realizacji odpowiednich planów zarządzania. 3. Strony będą prowadzić politykę mającą na celu zapobieganie wprowadzaniu obcych gatunków inwazyjnych i uwalnianiu organizmów genetycznie zmodyfikowanych, zagrażających ekosystemom, siedliskom lub gatunkom, oraz ich kontrolowanie lub eliminowanie. 4. Strony będą opracowywać i/lub promować kompatybilne systemy monitoringu, skoordynowane regionalne rejestry gatunków i siedlisk, skoordynowane badania naukowe oraz tworzenie powiązań i połączeń między nimi. 5. Strony będą współpracować przy tworzeniu sieci ekologicznej w Karpatach, jako części składowej Paneuropejskiej Sieci Ekologicznej, oraz ustanawianiu i wspieraniu Karpackiej Sieci Obszarów Chronionych, a także wzmacnianiu ochrony i zrównoważonego rozwoju terenów położonych poza obszarami chronionymi. 6. Strony podejmą odpowiednie środki dla uwzględnienia celów ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej w politykach sektorowych, dotyczących na przykład gospodarki rolnej na terenach górskich, gospodarki leśnej na terenach górskich, zarządzania dorzeczami, turystyki, transportu i energetyki oraz przemysłu i górnictwa. 1. Proszę wymienić 3-4 główne czynnik, wpływające na różnorodność biologiczną i krajobrazową w Karpatach w Twoim kraju (należy wziąć pod uwagę szeroki zakres różnych typów działalności, n.p. rolnictwo, centra przemysłowe leśnictwo, turystykę itd.). - zarzucenie tradycyjnego sposobu użytkowania ziemi. Zaprzestanie użytkowania prowadzi do 24

25 spontanicznej sukcesji łąk i muraw, a tym samym zagraża bioróżnorodności półnaturalnych nieleśnych siedlisk przyrodniczych. W niektórych przypadkach porzucone łąki są świadomie zalesiane. Z drugiej strony dużym zagrożeniem dla bioróżnorodności obszarów rolnych jest również intensyfikacja i ujednolicenie produkcji rolnej, a także związane z tym scalanie gruntów rolnych. - narciarstwo i infrastruktura związana z rekreacją (bezpośrednie zniszczenie ekosystemów subalpejskich, takich jak zarośla kosodrzewiny; erozja gleby; lokalne zanieczyszczenie wód; składowanie śmieci itp.) - ogólny proces postępującej urbanizacji, prowadzący do przekształcania gruntów rolnych na tereny zabudowane. Zagrożenie to występuje szczególnie w pobliżu dużych centrów turystycznych i wypoczynkowych - masowa turystyka wpływa na wrażliwe wysokogórskie ekosystemy, w szczególności w pobliżu głównych szlaków turystycznych. Poza bezpośrednim wpływem na siedliska przyrodnicze, masowa turystyka wpływa na erozję gleb, niepokojenie zwierząt, lokalne zanieczyszczenie wód powierzchniowych itp. 2. Proszę wymienić obszary chronione w Karpatach w Twoim kraju i przedstawić informacje o ich typie, statusie prawnym, organach zarządzających oraz powierzchni. Proszę załączyć mapy jeśli są dostępne. Najważniejsze obszary chronione w polskich Karpatach to: - 8 parków narodowych (całkowita powierzchnia: 847,19 km 2 ), zarządzenie przez Dyrektorów PN, podlegających bezpośrednio Ministrowi Środowiska - 14 parków krajobrazowych (3859,30 km 2 ), zarządzanych przez Dyrektorów PK, podlegających Wojewodzie rezerwatów przyrody (75,58 km 2 ), nadzorowanych i zarządzanych przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w imieniu Wojewody - projektuje się utworzenie 22 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (Natura 2000 Dyrektywa Siedliskowa) (3235,8 km 2 ). Obszary te nie zostały jeszcze wyznaczone w prawie krajowym. Cześć z nich został przedstawiona Komisji Europejskiej w maju 2004, obecnie Ministerstwo Środowiska przygotowuje informacje o kolejnych obszarach. Po zatwierdzeniu listy obszarów przez KE, obszary Natura 2000 zostaną utworzone w drodze rozporządzenia i zostaną również określeni zarządzający poszczególnymi obszarami. Całość sieci Natura 2000 jest koordynowana przez Ministerstwo Środowiska, natomiast Wojewoda sprawuje nadzór nad poszczególnymi obszarami. Należy podkreślić, że w przypadku obszarów Natura 2000 kompetencje w zakresie zarządzania nie zostały dotychczas wyraźnie rozdzielone pomiędzy centralne, regionalne i lokalne organy i instytucje, co prowadzi do licznych nieporozumień na etapie wdrażania sieci Natura 2000 w Polsce 25