Znaczenie infrastruktury handlowej dla bezpieczeństwa rynku gazu ziemnego w Polsce
|
|
- Jadwiga Nowacka
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Znaczenie infrastruktury handlowej dla bezpieczeństwa rynku gazu ziemnego w Polsce Ireneusz Łazor TGE, Marcin Sienkiewicz DISE Polski rynek gazu ziemnego w najbliższych latach powinien ulec głębokiemu przemodelowaniu. Należy bowiem w końcu doprowadzić do jego rzeczywistej liberalizacji oraz integracji z rynkami państw unijnych przy jednoczesnym zbudowaniu solidnych fundamentów dla jego bezpieczeństwa. Powinno się mieć przy tym świadomość, że upływający czas działa na niekorzyść Polski. Nasz rynek gazu pozostaje bowiem daleko w tyle za dynamicznymi zmianami jakie się dokonały w tej dziedzinie życia gospodarczego w wielu krajach świata zachodniego. W Unii Europejskiej powstały już regionalne centra handlu gazem przyciągające licznych kontrahentów oraz coraz większe strumienie środków finansowych i gazu z rynków narodowych poszczególnych państw członkowskich. Istnieje poważne ryzyko, że Polska nie dostosowując się w odpowiednim tempie do nowych reguł gry i konstrukcji rynku, spadnie do roli peryferyjnego i biernego obszaru handlu gazem w Europie. 1. Hub fizyczny a hub wirtualny Hurtowy handel gazem odbywa się w tzw. węzłach handlowych (ang. trading hubs), gdzie oprócz możliwości kupna i sprzedaży gazu świadczone są usługi około transakcyjne, takie jak udostępnianie informacji o potencjalnych partnerach handlowych, raporty transakcyjne, usługi związane z transportem gazu, jego magazynowaniem i bilansowaniem. Jest to infrastruktura, która występuje w dwóch formach: fizycznej i wirtualnej. Huby fizyczne, to punkty w sieci przesyłowej, w których znajduje się połączenie (rozgałęzienie) kilku głównych gazociągów przesyłowych, co umożliwia handel gazem pochodzącym z różnych kierunków. Huby wykształciły się w wyniku liberalizacji hurtowych rynków gazu, które przyczyniły się do utworzenia rynku transakcji krótkoterminowych spot. Transakcje spotowe realizowano w miejscach, do których dostęp miała duża liczba uczestników rynku i był możliwy transport paliwa pomiędzy nimi. Huby fizyczne zlokalizowane były na skrzyżowaniach dużych gazociągów przesyłowych, często w pobliżu terminali LNG i magazynów gazu, dając możliwość elastycznego korzystania ze swobodnego handlu na płynnym rynku oraz z elastycznych usług magazynowych. W początkowej fazie rozwoju infrastruktury handlowej w ramach hubów 1
2 fizycznych operator sieci przesyłowych (OSP) wspierał proces transakcyjny do momentu powstania w tych miejscach platform obrotu. Wraz z postępującą liberalizacją rynku rozwinął się drugi rodzaj hubów tzw. huby wirtualne, których zasięg nie ograniczał się już do punktów połączenia kilku gazociągów czy terminala, lecz obejmował on swoim zasięgiem cały obszar bilansowy. W Polsce pozwoliła na to zmiana IRiESP oraz metodologii kalkulacji taryf przesyłowych z grupowych na taryfy z wyznaczonymi punktami wejścia i wyjścia (tzw. Entry-Exit). Powstanie hubów było możliwe dzięki utworzeniu obszarów bilansujących i handlowych punktów wirtualnych, na których zaczęły funkcjonować platformy handlowe giełdy i OTC. Transakcje handlowe w hubie mogą odbywać się zarówno na podstawie umów bilateralnych (OTC), jak i za pośrednictwem giełdy towarowej. Zaletą giełdy w stosunku do rynku pozagiełdowego (OTC) jest jej efektywność, transparentność i mechanizm tworzenia cen rynkowych oraz bezpieczeństwo rozliczeń. Huby działają przede wszystkim ze względu na możliwość realizacji transakcji handlowych zgodnie z potrzebami klientów w oderwaniu od fizycznych przepływów gazu i w ramach jednej strefy bilansującej pozwalają na bardziej efektywne zarządzanie wymianą handlową w tym obszarze. Huby wirtualne ze względu na większy zasięg i elastyczność usług charakteryzują się większą płynnością niż huby fizyczne, które związane są z infrastrukturą zlokalizowaną w jednym miejscu. Z punktu widzenia klienta nie jest ważne czy korzysta z hubu fizycznego, czy wirtualnego. Istotne jest z jakiej palety dostępnych usług może korzystać w łatwy i transparentny sposób. W Polsce giełda gazu jest nie tylko miejscem obrotu, ale dzięki wdrożonym instrumentom uczestnicy rynku, mogą bilansować swoje dostawy oraz je rozliczać. Oprócz dostępu do wielu kierunków dostaw oraz dużej i zróżnicowanej bazy klientów, dobrze funkcjonujący hub powinien mieć dostęp do dużych magazynów gazu, co poprawia elastyczność zawieranych kontraktów. Operatorzy hubów zapewniają dostęp do platformy wymiany OTC oraz rynku regulowanego jakim jest giełda towarowa. 2. Rozwój infrastruktury handlowej na rynkach gazu ziemnego w USA i Unii Europejskiej. Tworzenie i funkcjonowanie infrastruktury handlowej w postaci giełd energii i gazu oraz hubów gazowych jest ściśle związane z procesem formowania się zliberalizowanego modelu rynku gazu ziemnego. Taki ukonstytuował się już w Stanach Zjednoczonych, które aktualnie są największym producentem i jednocześnie konsumentem gazu ziemnego. To także 2
3 najbardziej wolny, płynny i dojrzały rynek gazu ziemnego na świecie. Na rynku operuje tysiące dostawców gazu, którzy oferują klientom swój towar w formie kontraktów terminowych i spotowych. W USA i sąsiedniej Kanadzie funkcjonuje kilkadziesiąt punktów handlowych hubów, przeznaczonych do zawierania kontraktów kupna-sprzedaży i jednocześnie fizycznego przekazywania towaru. Poniższa mapa pokazuje 25 najważniejszych punktów handlu gazem w USA (2 z nich znajdują się na terytorium Kanady), które świadczą swe usługi dla konkretnych regionów kraju. Mapa nr 1. Mapa najważniejszych centrów hurtowego handlu gazem ziemnym w USA i Kanadzie. Źródło: American Petroleum Institute Understanding Natural Gas Markets, 2014, s.18, Amerykańskie i kanadyjskie huby gazowe zlokalizowane zostały w miejscach, w których ze względu na bliskość położenia nastąpiło połączenie kilku rurociągów. Transportem gazu do odbiorców zajmują się natomiast lokalne firmy posiadające sieci dystrybucyjne. Transakcje zawierane są za pośrednictwem Internetu lub przez telefon. Ustalana cena obejmuję dostarczenie towaru na określony punkt dostawy. Na rynku amerykańskim funkcjonuje powszechnie instytucja brokera czyli pośrednika, który organizuje transakcje pomiędzy sprzedającymi i kupującymi pobierając prowizję po jej wykonaniu. W skali całego północnoamerykańskiego rynku gazu ziemnego największym i najważniejszym miejscem handlu jest położony w południowej Luizjanie Henry Hub. Powstał on w wyniku połączenia 13 krajowych i zewnętrznych rurociągów gazowych. 3
4 Ustalana tam cena stanowi punkt odniesienia dla handlu gazem ziemnym w Ameryce Północnej. Ze względu na jego centralną lokalizację oraz najwyższy stopień powiązań infrastrukturalnych, Henry Hub uznawany jest także jako punkt cenowy dla kontraktów terminowych (futures contrach) notowanych na New York Mercantile Exchange s (NYMEX). Henry Hub ściśle współdziała również z Intercontinental Exchange będącą globalną elektroniczną platformą rozliczeń działającą na rynku amerykańskim (oraz globalnym) w oparciu przekazywane przez NYMEX ceny. Dynamiczny rozwój wolnego handlu gazem w USA jest w pierwszym rzędzie wynikiem rosnącej od 2003 roku podaży gazu ziemnego, która z kolei jest następstwem tzw. rewolucji łupkowej. W 2013 wydobycie gazu ze złóż niekonwencjonalnych stanowiło już 40% całej krajowej produkcji surowca. Jednak to infrastruktura handlowa w postaci hubów gazowych i giełd towarowych pozwala na rzeczywiste działanie mechanizmów rynkowych pozwalających na kształtowanie adekwatnych do sytuacji rynkowej cen. Infrastruktura ta zapewnia także, poprzez swą transparentność i jasne zasady gry, bezpieczeństwo uczestników rynku. W przeciwieństwie do USA w Unii Europejskiej proces liberalizacji i towarzysząca mu integracja rynków narodowych są nadal w toku. Jego tempo i stan zaawansowania jest jednak różny w zależności od regionu. Te różnice mają swą genezą sięgają jeszcze okresu funkcjonowania dwubiegunowego porządku międzynarodowego, który dzielił Europę na dwa przeciwstawne systemy polityczne, ekonomiczne oraz komunikacyjne. Najbardziej rozwiniętą częścią Europy pod względem zliberalizowania rynków i funkcjonowania hubów gazowych jest region Północno-Zachodni. Tu znajdują się najbardziej dojrzałe rynki i charakteryzujące się największą płynnością oraz największym wolumenem obrotów centra handlu gazem brytyjski hub National Balancing Point (NBP) oraz holenderski Title Transfer Faci-lity (TTF). Ważnym punktem na mapie unijnych rynków gazu jest także największy w Europie fizyczny hub gazowy w belgijskim Zeebrugge. Oddziaływanie powyższej infrastruktury handlowej na wszystkie rynki państw unijnych jest jednak ograniczone. Wschodnia część UE znajduje się przede wszystkim w zasięgu oddziaływania niemieckich hubów gazowych: Gaspool oraz NCG. Dedykowany dla kontrahentów z Europy Środkowej jest zlokalizowany w północnowschodniej Austrii hub gazowy w Baumgarten. W krajach tworzących Grupę Wyszehradzką, pomimo podjęcia przez rządy działań na rzecz liberalizacji rynków gazu ziemnego nie powstało jeszcze centrum handlu gazem odpowiadające amerykańskim bądź zachodnioeuropejskim hubom gazowym. 4
5 Mapa nr 2. Europejskie regiony gazowe, rynki i huby Źródło: Oxford Institute for Energy Studies, The Evolution of European traded gas hubs, December 2015, s. 18, 3. Sytuacja Polski i Europy Środkowej Aktualnie Polska, pomimo działających interkonektorów w Lassowie i Cieszynie, jest praktycznie odcięta od niezależnych źródeł i dostawców gazu ziemnego. Import gazu w dalszym ciągu opiera się na dostawach z kierunku wschodniego w oparciu o tradycyjny kontrakt długoterminowy, realizowany przede wszystkim przy wykorzystaniu rurociągu Jamalskiego. Wspomniany rurociąg jest natomiast elementem większej całości w postaci transgranicznego sytemu przesyłowego służącego eksportowi rosyjskiego gazu do Europy. Wciąż najważniejszym elementem tego sytemu pozostaje uruchomiony w czasach sowieckich, a przechodzący przez terytorium Ukrainy, rurociąg Drużba o rocznej przepustowości 110 mld m³. O ile wymienione wyżej rurociągi przechodzą przez terytoria państw Europy Środkowej i Wschodniej, to dwie nitki rurociągu North Stream o łącznej przepustowości 55 mld m³ gazu ziemnego rocznie, poprzez Bałtyk prowadzą bezpośrednio do największego rynku gazu w UE, czyli do Niemiec. Na horyzoncie pojawia się już kolejne połączenie rurociągowe North Strem II, w sprawie budowy którego Gazprom podpisał we 5
6 Władywostoku porozumienie m.in. z niemieckimi firmami BASF i E.ON oraz austriackim OMV. Działający od 2012 roku North Stream łączy się na terytorium niemieckim wzdłuż granicy z Polską z rurociągiem OPAL, a następnie z czeskim i słowackim systemem przesyłowym. Tak więc Polska i pozostałe kraje Grupy Wyszehradzkiej pozostają w infrastrukturalnym potrzasku tworzonym przez rurociągi biegnące z Rosji w kierunku zachodnim do Niemiec. W oplatającym Europę Środkową systemie rosyjsko-niemieckich rurociągów znajduje się jeden bardo ważny punkt kontrolowany przez Gazprom hub gazowy w austriackim Baumgarten - Central Europe Gas Hub (CEGH). Ten regionalny węzeł gazowy zasilany wyłącznie rosyjskim gazem dedykowany jest dla klientów z Europy Środkowej. Przewidywano, że do tego miejsca dotrze od południa, porzucony jednak przez Rosję, rurociąg South Stream. Podsumowując, w znajdującym się w granicach Unii Europejskiej regionie środkowoeuropejskim powstaje w szybkim tempie rosyjsko-niemiecki system infrastrukturalny utrzymujący i wzmacniający monopol Gazpromu w dostawach gazu ziemnego. Jego istota polegać będzie na tym, że pomimo obowiązywania reżymu prawnego III pakietu energetycznego oraz integracji systemów transportowych państw Grupy Wyszehradzkiej, handlować będzie się tylko rosyjskim gazem dystrybuowanym z Niemiec, przesyłanym rosyjsko-niemieckimi rurociągami, którego cena będzie ustalana na niemieckich albo rosyjskich hubach gazowych. Jest to konkretne zagrożenie dla interesów gospodarczych Polski i jej bezpieczeństwa energetycznego. Niestety w ostatnich kilku latach aktywność Polski w regionie Europy Środkowej wyraźnie osłabła, co sprzyjało zanikowi politycznej jedności państw wyszehradzkich. Indywidualne strategie polityczno-energetyczne Bratysławy czy Budapesztu spotkały się natomiast z pozytywnym odzewem Federacji Rosyjskiej. Zarysowano kilka wspólnych projektów takich jak słowacki plan połączenia gazociągu Eastring z Turkish Stream czy utworzenie w ramach słowackiego systemu przesyłowego wirtualnego gazociągu łączącego także rynki czeski i austriacki ze wspomnianym wyżej hubem w Baumgarten. Chęć współpracy z Rosją w obszarze gazu ziemnego wyraża także rząd Bułgarii, który na bazie istniejących i projektowanych rurociągów chce utworzyć hub gazowy. 19 czerwca 2015 roku rosyjski minister energetyki Aleksander Nowak poinformował, że Federacja Rosyjska otrzymała od władz bułgarskich propozycję aby na terytorium ich kraju zbudować hub gazowy na bazie projektów Turkish Stream i przywróconego South Stream. Propozycję współpracy w tym zakresie potwierdził 3 września 2015 roku bułgarski ambasador w Rosji Bojko Kocew. Natomiast 10 grudnia 2015 roku rząd Bułgarii poinformował, że planowany hub gazowy zlokalizowany w przyszłości niedaleko Warny, nad Morzem Czarnym będzie nosił nazwę Balkan. Bułgarska inicjatywa 6
7 skierowana do Rosji spotkała się także z zainteresowaniem Unii Europejskiej. W grudniu 2015 roku odbyło się w tej sprawie spotkanie bułgarskiej minister energetyki Temenużki Petkowej z Klausem-Dietrem Borchardtem, dyrektorem ds. wewnętrznego rynku energetycznego Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Energii. Zaognienie stosunków między Moskwą a Ankarą, które nastąpiło po zestrzeleniu rosyjskiego samolotu, który naruszył przestrzeń powietrzną Turcji, może jednak pokrzyżować te plany. Zarysowana powyżej ewolucja sytuacji na europejskich rynkach gazu ziemnego może doprowadzić w niedługim czasie, jak już wyżej wspomniano, do marginalizacji i trwałego uprzedmiotowienia polskiego rynku gazu ziemnego. Ambitna polityka energetyczna powinna zatem zmierzać do umiejscowienia w Polsce hubu gazowego o zasięgu regionalnym. 4. Towarowa Giełda Energii jako kluczowy element polskiego hubu gazowego Polska w przeciwieństwie do pozostałych państw z Europy Środkowej i Wschodniej posiada jeden poważny atut jest nim Towarowa Giełda Energii oraz działająca w jej ramach Giełda Gazu. W ostatnich latach Towarowa Giełda Energii S.A. stała się istotnym elementem budowania zliberalizowanego i konkurencyjnego rynku energii elektrycznej i gazu w Polsce. Stworzony za jej pośrednictwem hurtowy rynek gazu oferuje szeroki wachlarz produktów giełdowych, realizując zapotrzebowanie uczestników rynku. TGE jest najdynamiczniej rozwijającą się giełdą towarowo-finansową w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, członkiem europejskiego rynku energii Multi Regional Coupling. Pozycja w kraju oraz zaangażowanie w projekty europejskie związane z integracją rynków wpływają na realizację zadań, jakie stoją przed tą instytucją współodpowiedzialną za rozwój hurtowych rynków energii i gazu. Priorytetem jest tutaj wzrost płynności na rynkach oraz dostarczanie nowoczesnych narzędzi do handlu paliwami, co pozwala na kreowanie referencyjnych, transparentnych cen. Polski rynek giełdowy gazu ziemnego w 2014 r. cechował się najwyższym wskaźnikiem płynności giełdowej w porównaniu do rynków europejskich. Wskaźnik ten określa stosunek obrotu giełdowego do konsumpcji gazu w danym kraju i nie obejmuje kontraktów bilateralnych. Po trzech kwartałach 2015 r. łączny wolumen obrotów na rynku gazu TGE wyniósł 86,5 TWh (ok. 7,9 mld m3) i wzrósł o 30 proc. w porównaniu do tego samego okresu w roku ubiegłym. Nie ulega wątpliwości, że obligo gazowe było bodźcem do rozwoju całego sektora. Warto jednak podkreślić, że giełda elastycznie podeszła do potrzeb podmiotów działających na rynku oferując nowe produkty i wypracowując wspólne rozwiązania. Rynek gazu na TGE 7
8 wystartował w 2012 roku. W pierwszej kolejności uruchomiono Rynek Terminowy Towarowy, później Rynek Dnia Następnego, a w połowie roku 2015 Rynek Dnia Bieżącego. Ostatnią istotną zmianą w 2015 roku było wydłużenie notowań na rynku spot dnia następnego i bieżącego. Rozwój jego płynności ma znaczenie nie tylko w obszarze bilansowania, ale również buduje podstawy funkcjonowania w przyszłości rynku instrumentów finansowych. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Według Urzędu Regulacji Energetyki w III kwartale 2015 r. 58 ze 165 przedsiębiorstw energetycznych posiadających licencję na obrót gazem było uczestnikami giełdowego rynku. Na dzień 30 września 2015 r. ponad 22 tysiące klientów zmieniło dostawcę, co jest dowodem na ogromny postęp w liberalizacji rynku gazu. Dla porównania w latach tylko 429 klientów podjęło decyzję o zmianie dostawcy paliwa. Giełda zapewnia uczestnikom niedyskryminujący dostęp do rynku i bezpieczeństwo obrotu, poprzez nadzór o standardach Unii Europejskiej, bieżącą publikację informacji rynkowych oraz bezpieczeństwo rozliczeń. Dzięki tym standardom TGE jest rynkiem pierwszego wyboru również dla Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System. Jednym z filarów strategii TGE jest współpraca z operatorami systemów przesyłowych w zakresie animowania i kreowania ścieżki rozwoju rynków: gazu, produktów pochodnych, a w przyszłości paliw płynnych, czy towarów masowych takich jak węgiel. 5. Infrastruktura i płynność na giełdzie kluczowe elementy rozwoju rynków paliw i bezpieczeństwa energetycznego Stymulantem rozwoju rynku gazu ziemnego w Polsce jest dynamicznie rozbudowywana infrastruktura przesyłowa oraz handlowa. Nie bez znaczenia jest również wprowadzone zapisami ustawy Prawo energetyczne obligo gazowe zapewniające płynność na rynku giełdowym. Uruchomiony w kwietniu 2015 r. fizyczny rewers na gazociągu tranzytowym Jamał-Europa umożliwił dostawę gazu ziemnego do Polski z Niemiec na zasadach ciągłych, co pozwoliło na dalszą integrację polskiego sektora z rynkami Unii Europejskiej i umożliwiło powstanie realnej konkurencji na hurtowym rynku gazu oraz wyznaczyło indeks cenowy paliwa na poziomie odzwierciedlającym ceny na rynku niemieckim. Dodatkowym motorem rozwoju byłaby możliwość wykorzystania handlowego infrastruktury magazynowej oraz uruchomienie dostaw gazu z terminala LNG. Celem i kierunkiem działania TGE jest tworzenie konkurencyjnego i transparentnego rynku oraz oferowanie jego uczestnikom produktów zapewniających budowanie stabilnych strategii 8
9 handlowych. Przykładowo rozbudowa magazynów gazu ziemnego służyłaby zwiększaniu bezpieczeństwa energetycznego, ale także po wprowadzeniu odpowiedniej oferty stanowić może element procesu optymalizacji zakupów. Oddany do użytku terminal LNG w Świnoujściu otworzy rynek krajowy na globalny import skroplonego gazu ziemnego. Dynamiczny rozwój hurtowego rynku gazu ziemnego przypomina rozwój rynku energii elektrycznej w początkowym okresie. Rynek jest świadkiem nie tylko wzrostu wolumenów obrotu tym paliwem, ale również wzrostu liczby podmiotów zaangażowanych na rynku. Tworzenie się płynnego hurtowego rynku widać wyraźnie po rosnącym zaangażowaniu domów maklerskich w obrót. Dalszy jego rozwój wymaga likwidacji taryfowania oraz stworzenia realnej możliwości korzystania z infrastruktury magazynowej. Wraz z rozwojem rynku gazu można spodziewać się dalszego wzrostu płynności na rynkach spot gazu ziemnego. Polski rynek gazu ziemnego różni się od większości rynków europejskich. Krajowy poziom produkcji paliwa wynoszący ok. 30% konsumpcji w Polsce jest jednym z wyższych w Unii Europejskiej i stanowi o mniejszym poziomie zależności od zewnętrznych dostaw tego surowca. Inwestycje w połączenia gazowe z państwami Unii Europejskiej umożliwiają sprowadzanie gazu ziemnego na większą skalę z kierunku zachodniego. Terminal LNG w Świnoujściu największy terminal importowy na Morzu Bałtyckim umożliwi dywersyfikację źródeł zakupu gazu ziemnego, pozwalając Polsce na faktyczną dywersyfikację dostaw gazu nie tylko wyłącznie za pośrednictwem gazociągów. Prognozowane nadwyżki na rynku tego paliwa spowodują poszukiwanie rynków zbytu zarówno w kraju, jak i zagranicą. TGE otrzyma wówczas szansę, by stać się platformą wyceny paliwa gazowego w regionie. Niewiele jest w UE przykładów podobnej platformy obrotu na rynku hurtowym, która łączyłaby w sobie obrót na rynkach spot oraz rynku terminowym towarowym w zakresie energii elektrycznej oraz gazu ziemnego. W bliskiej przyszłości w obrocie znajdą się również kontrakty futures oparte o ceny gazu na Rynku Instrumentów Finansowych TGE. Istnienie takiej synergii może stanowić dodatkowy impuls do rozwoju rynku hurtowego w Polsce, gdyż przedsiębiorstwa multienergetyczne będą poszukiwać zunifikowanej platformy obrotu. Giełdy gazu, jako część infrastruktury handlowej, są gwarancją rozwoju płynnych, transparentnych hurtowych rynków, które w regionie mogą być kluczowym czynnikiem determinującym poziom bezpieczeństwa dostaw gazu. 9
10 W Polsce w 2012 roku został utworzony gazowy zalążek hubu (obszar zarządzany przez Operatora Gaz-System), w ramach którego od grudnia 2012 r. odbywają się transakcje regulowane na Towarowej Giełdzie Energii i OTC w ramach umów dwustronnych. Unijna polityka energetyczna, która opiera się na zasadach liberalizacji i integracji rynków oraz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, przyczyniła się do powstania hubów w Europie. Huby oparte na dobrze rozwiniętej fizycznej infrastrukturze są idealnym miejscem dla utworzenia konkurencyjnego rynku obrotu gazem ze względu na dużą płynność zapewnioną przez wielu dostawców i małe ryzyko niezbilansowania, natomiast obecność giełdy gwarantuje, iż ceny gazu powstają w oparciu o transparentny mechanizm rynkowy. Proces tworzenia wspólnego rynku gazu w Unii Europejskiej wymaga stopniowej integracji kolejnych regionów Europy z uwzględnieniem regionalnych różnic. Rozwój płynnych rynków regionalnych zwiększy ich bezpieczeństwo poprzez poprawę pozycji negocjacyjnej. Kompetencje regionalnej giełdy będącej elementem infrastruktury handlowej hubu gazowego powinny być budowane równolegle wraz z rozbudową infrastruktury przesyłowej i magazynowej oraz rozwojem usług przesyłowych i magazynowych. Istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego UE mogą odegrać regionalne huby gazowe, które umożliwią przystępny i bezpieczny dla uczestników rynku handel gazem z możliwością bilansowania oraz magazynowania gazu, elastyczną współpracę miedzy rynkami gazu w Europie Środkowej oraz globalnym rynkiem LNG, który dynamicznie się rozwija. 6. Hub gazowy o zasięgu regionalnym korzyści dla Polski W związku z postępującą integracją rynków gazu w Europie Centralno-Wschodniej Polska staje się obszarem, na którym może powstać transparentne i przyjazne dla klienta miejsce handlu gazem - hub gazowy. Do jego właściwego działania potrzebne jest stworzenie zespołu narzędzi i usług do łatwego i wygodnego dla klientów handlu paliwem wraz z możliwością elastycznego bilansowania oraz magazynowania. Wykorzystując potencjał lokalizacyjny Polski niezbędne jest również stworzenie skutecznych połączeń sieci przesyłowej umożliwiających łatwą i elastyczną współpracę z innymi rynkami Środkowo- Wschodniej Europy wraz z rozwijającym się dynamicznie rynkiem gazu LNG. Hub Polska powinien być miejscem, w którym uczestnicy będą mogli łatwo, elastycznie i bezpiecznie handlować paliwem pochodzącym z wielu źródeł z dostępem do rynków krajów UE. Rynek gazu jest jednym z rynków infrastrukturalnych, czyli rynków, na których kluczową rolę odgrywa infrastruktura niezbędna do prowadzania działalności. Dobrze rozwinięta 10
11 infrastruktura pozwala na tworzenie na jej bazie produktów rynkowych niezbędnych do konkurencyjnego handlu gazem. Poprzez projekty i realizowane inwestycje, polski system przesyłowy może odegrać kluczową rolę w procesie rozwoju polskiego rynku gazu i jego roli w integracji rynków gazu w rejonie Europy Środkowo-Wschodniej. Ukończenie planowanych inwestycji i uruchomienie dostaw gazu z Terminala LNG w Świnoujściu oraz możliwość jego dostawy z kierunku Białorusi i Ukrainy oraz funkcjonowanie interkonektorów z Niemcami i Czechami w Lasowie, Cieszynie i Mallnow sprawi, że rynek polski będzie najbardziej zdywersyfikowany ze wszystkich w obszarze grupy V4 i może stać się źródłem dostaw gazu dla państw Europy Środkowej, jak również dla grupy krajów nadbałtyckich i Ukrainy (50 mld m3/rok). Uruchomienie hubu gazowego w Polsce oraz dokończenie rozpoczętych inwestycji infrastrukturalnych związanych z nowymi połączeniami z rynkami Czech, Słowacji i Ukrainy poprawi płynność poprzez zintegrowanie rynków Europy Środkowo-Wschodniej i zapewni możliwość wywierania presji na obniżenie ceny hurtowej. Hub w Polsce powinien być uruchomiony i rozwijany możliwie szybko, ponieważ integracja z rynkiem niemieckim poprzez budowę połączeń transgranicznych umożliwia nie tylko import paliwa z nowych kierunków, ale również doprowadza do konkurencji rynków. Jeżeli rynek polski będzie niedostatecznie rozwinięty - konkurencyjny i płynny - oraz atrakcyjny, część klientów przeniesie się na obszar hubu niemieckiego. 7. Korzyści z uruchomienia hubu gazowego w Polsce Budowa hubu gazowego poprzez dalszy rozwój rynku gazu w Polsce spowoduje zwiększenie jego znaczenia w Europie. Integracja z rynkiem niemieckim, czeskim, słowackim i ukraińskim oraz docelowo również z rynkami krajów bałtyckich i skandynawskimi spowoduje wytworzenie realnej konkurencji wśród dostawców i obniżenie ceny hurtowej gazu na tych rynkach. Dzięki tej integracji może zostać zwiększona efektywność wykorzystania terminala LNG w Świnoujściu i przepływ gazu sieciami Gaz Systemu, co powinno doprowadzić do optymalizacji kosztów związanych z wykorzystaniem tej infrastruktury przez uczestników rynku. Powyższe czynniki, szczególnie duża płynność rynku, wpływają korzystnie na rozwój infrastruktury handlowej jaką tworzy giełda gazu. Dobrze rozwinięta jest magnesem dla potencjalnych dostawców gazu z różnych kierunków, co zapewnia dywersyfikację dostaw i bezpieczeństwo ich realizacji. 11
12 8. Warunki niezbędne do uruchomienia hubu w Polsce Polski hub gazowy powinien być integratorem rynków Środkowo-Wschodniej Europy. Należy jednak pamiętać, że jego powstanie i rozwój są uwarunkowane wieloma czynnikami. W pierwszej kolejności należy uwzględnić warunki infrastrukturalne w obszarach transportu i magazynowania gazu. W pierwszym wypadku odnotować należy znaczący postęp dzięki rozpoczętemu rozruchowi terminala LNG w Świnoujściu. Następnym krokiem powinno być wybudowanie połączenia przesyłowego umożliwiającego dostawy z kierunku norweskiego. Podjęte w tym zakresie przez PGNiG działania powinny zaowocować w jak najkrótszym czasie podpisaniem stosownych umów i kontraktów. Należy bowiem pamiętać, że bez pełnej dywersyfikacji dostaw nie będzie szans na realne funkcjonowanie hubu gazowego w Polsce. W drugim przypadku stan obecny nie jest jeszcze w pełni satysfakcjonujący. W tym zakresie istnieje potrzeba dokonania zmian regulacyjnych umożliwiających korzystanie przez uczestników rynku w sposób niedyskryminacyjny z dostępnej infrastruktury magazynowej. Obecnie wszystkie magazyny są własnością PGNiG, a wydzielenie Oddziału Operatora Systemu Magazynowania PGNiG nie przyniosło rozwiązania w postaci w pełni otwartego i niedyskryminującego dostępu do instalacji magazynowych. Sytuację podmiotów, chcących importować gaz do Polski w celu dalszej odsprzedaży, dodatkowo komplikuje fakt istnienia w Polsce obowiązku dywersyfikacji dostaw gazu i utrzymywania zapasów obowiązkowych.. Rozwój hubu gazowego w Polsce wymaga również wsparcia regulacyjnego w procesie dalszej liberalizacji rynku poprzez utrzymanie wprowadzonego obliga gazowego zapewniającego płynność i zniesienie barier regulacyjnych, takich jak konieczność zatwierdzania taryf dla paliw gazowych. Infrastruktura tworzącego się w Polsce hubu powinna opierać się na współpracy podmiotów funkcjonujących na polskim rynku gazu w zakresie: transportu gazu - Gaz-System, magazynowania - OSM platformy handlowej Towarowa Giełda Energii rozliczeń realizowanych przez izbę rozliczeniową IRGiT usług dodatkowych pozostali uczestnicy rynku. 12
13 Ścisła współpraca tych podmiotów wspierana przez dostosowane ramy prawne i możliwość dostępu na zasadach niedyskryminacyjnych i rynkowych do rozbudowanej infrastruktury przesyłowej, magazynowej i terminala LNG oraz płynnej giełdy gazu powinna zapewnić rozwój hubu gazowego w Polsce o znaczeniu regionalnym. Bibliografia: 1. American Petroleum Institute Understanding Natural Gas Markets, 2014, 2. European Federation of Energy Traders, European Gas Hub Development, Part 1 Summary of Results Presented at 25th meeting of the European Gas Regulatory Forum, Madrid, 6-7 May 2014, 1. Jakóbik W., Czy Rosja zabierze Polsce Grupę Wyszehradzką?, r., 2. Oxford Institute for Energy Studies, The Evolution of European traded gas hubs, December 2015, 13
Hub gazowy w Polsce dywersyfikacja źródeł i autonomia w kreowaniu ceny na rynku
Hub gazowy w Polsce dywersyfikacja źródeł i autonomia w kreowaniu ceny na rynku Dr Marcin Sienkiewicz Dyrektor TGE Hub Polska. IX FORUM OBROTU Janów Podlaski, 20-22 czerwca 2016 Strona Agenda Co to jest
Bardziej szczegółowoLiberalizacja rynku gazu w Polsce
Liberalizacja rynku gazu w Polsce stan obecny i perspektywy Warsztaty dla uczestników rynku gazu 16 października 2014 r. Warszawa, 2014 Stan obecny Rynek gazu w Polsce struktura rynku Odbiorcy końcowi:
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo dostaw gazu
HES II Bezpieczeństwo dostaw gazu Marek Foltynowicz Listopad 2006 1 Bezpieczeństwo energetyczne Bezpieczeństwo energetyczne stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoAgenda. Rynek gazu w Polsce. 2 Prognozy rynkowe. Oferta gazowa Grupy TAURON - Multipakiet
Agenda 1 Rynek gazu w Polsce 2 Prognozy rynkowe 3 Dane rynkowe Źródło: Urząd Regulacji Energetyki Dane rynkowe Udział gazu ziemnego w strukturze zużycia energii pierwotnej w krajach europejskich Źródło:
Bardziej szczegółowoWyciąg z raportu. Problematyka formuł cenowych
Wyciąg z raportu Uwarunkowania gospodarcze i geopolityczne Polski sprawiają, że konieczne jest zaproponowanie modelu rynku gazu, który odpowiadał będzie na wyzwania stojące przed tym rynkiem w aspekcie
Bardziej szczegółowoEuropa mechanizmy kształtowania cen na rynku gazu. Kilka slajdów z wykładu
Europa mechanizmy kształtowania cen na rynku gazu Kilka slajdów z wykładu Projekt Polityki Energetycznej Polski 2050 a rynek gazu Europa i liberalizacja rynku gazu Ceny gazu mechanizmy, formuły, umowy
Bardziej szczegółowoDZIEŃ DOSTAWCY. Perspektywa strategiczna rozwoju GAZ-SYSTEM. TOMASZ STĘPIEŃ Prezes Zarządu GAZ-SYSTEM S.A.
DZIEŃ DOSTAWCY Perspektywa strategiczna rozwoju GAZ-SYSTEM TOMASZ STĘPIEŃ Prezes Zarządu GAZ-SYSTEM S.A. Celem pierwszego bloku tematycznego jest przedstawienie perspektywy strategicznej rozwoju GAZ-SYSTEM
Bardziej szczegółowoWnioski Prezesa URE z analizy uwag do Programu Uwalniania Gazu (wprowadzenie do dyskusji)
Wnioski Prezesa URE z analizy uwag do Programu Uwalniania Gazu (wprowadzenie do dyskusji) Warsztaty ws. Programu Uwalniania Gazu Warszawa, 28 maja 2012 r. Oczekiwania uczestników rynku gazu Stworzenie
Bardziej szczegółowoWojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski, Grzegorz Wielgus
SIEĆ DYSTRYBUCYJNA OGNIWEM STRATEGICZNEJ ROZBUDOWY SYSTEMU GAZOWEGO ZWIĘKSZAJĄCEGO BEZPIECZEŃSTWO DOSTAW GAZU ZIEMNEGO ORAZ STOPIEŃ DOSTĘPU SPOŁECZEŃSTWA DO SIECI Wojciech Grządzielski, Adam Jaśkowski,
Bardziej szczegółowoPodsumowanie roku 2012 na Towarowej Giełdzie Energii
Warszawa, 22 stycznia 2013 r. Podsumowanie roku 2012 na Towarowej Giełdzie Energii Informacja prasowa Obrót na wszystkich rynkach, dedykowanych energii elektrycznej, na Towarowej Giełdzie Energii, wyniósł
Bardziej szczegółowo1. Liberalizacja europejskiej polityki energetycznej (wg. Prof. Alana Rileya) a) Trzeci pakiet energetyczny b) Postępowanie antymonopolowe Dyrekcja
MIĘDZYZDROJE, maj 2012 1. Liberalizacja europejskiej polityki energetycznej (wg. Prof. Alana Rileya) a) Trzeci pakiet energetyczny b) Postępowanie antymonopolowe Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji c) Połączenia
Bardziej szczegółowoHub gazowy Polska strategicznym rynkiem gazu w Europie. At the heart of Central European power and gas trading
Hub gazowy Polska strategicznym rynkiem gazu w Europie At the heart of Central European power and gas trading TGE - wiarygodny partner na rynkach energii, gazu i praw majątkowych Fakty o TGE Jedyna licencjonowana
Bardziej szczegółowoBariery rynku gazu i inicjatywy optymalizujące
Bariery rynku gazu i inicjatywy optymalizujące Spotkanie z uczestnikami hurtowego rynku gazu w URE Marek Kulesa Maciej Markowski Warszawa, 2 grudnia 2013 r. Agenda Zapasy obowiązkowe Dywersyfikacja Dostaw
Bardziej szczegółowoDZIEŃ DOSTAWCY. Perspektywa strategiczna rozwoju GAZ-SYSTEM
DZIEŃ DOSTAWCY Perspektywa strategiczna rozwoju GAZ-SYSTEM 2017-2022 Konieczność dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw gazu, w szczególności zakładająca realizację projektów Bramy Północnej Scenariusze
Bardziej szczegółowoLIBERALIZACJA KRAJOWEGO RYNKU GAZU ZIEMNEGO - ZAGADNIENIA PODSTAWOWE
LIBERALIZACJA KRAJOWEGO RYNKU GAZU ZIEMNEGO - ZAGADNIENIA PODSTAWOWE Dr MARIUSZ SWORA KATEDRA PUBLICZNEGO PRAWA GOSPODARCZEGO WPIA UJ W KRAKOWIE WSPÓLNE SEMINARIUM CAEWSE, KJ, EBE KLUB JAGIELLOŃSKI 17.12.2012
Bardziej szczegółowoZnaczenie polskiej infrastruktury gazowej na wspólnym rynku energii UE
Znaczenie polskiej infrastruktury gazowej na wspólnym rynku energii UE Autor: dr Mariusz Ruszel, adiunkt w Katedrze Ekonomii, Wydział Zarządzania, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza ("Nowa
Bardziej szczegółowoPerspektywy rynku biomasy na TGE S.A. Dariusz Bliźniak V-ce Prezes Zarządu Towarowa Giełda Energii S.A
Perspektywy rynku biomasy na TGE S.A. Dariusz Bliźniak V-ce Prezes Zarządu Towarowa Giełda Energii S.A Dlaczego biomasa? Bo biomasa staje się głównym paliwem do pozyskania energii z OZE! W procesie spalania
Bardziej szczegółowoNIEBEZPIECZNY PAT W SPRAWIE BALTIC PIPE. POLSKA WYKORZYSTA WIZYTĘ PREMIERA SOBOTKI?
06.12.2016 NIEBEZPIECZNY PAT W SPRAWIE BALTIC PIPE. POLSKA WYKORZYSTA WIZYTĘ PREMIERA SOBOTKI? 12 grudnia w Wiśle dojdzie do spotkania premier Beaty Szydło i jej czeskiego odpowiednika Bohuslava Sobotki.
Bardziej szczegółowoJAK POPRAWIĆ KONKURENCYJNOŚĆ RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
JAK POPRAWIĆ KONKURENCYJNOŚĆ RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Grzegorz Onichimowski Prezes Zarządu NEUF 2007 Nowa Energia- User Friendly październik 2007, Warszawa Konkurencja na REE czy da się konkurować
Bardziej szczegółowoZasady funkcjonowania rynku gazu na TGE
Zasady funkcjonowania rynku gazu na TGE Leszek Prachniak Dyrektor Działu Notowań leszek.prachniak@tge.pl Warszawa 26.06.2013 Rynek giełdowy - rynkiem konkurencyjnym www.tge.pl Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
Bardziej szczegółowoLiberalizacja rynku gazu w Polsce Postulaty odbiorców przemysłowych. Warszawa, 29 październik 2014r.
Liberalizacja rynku gazu w Polsce Postulaty odbiorców przemysłowych. Warszawa, 29 październik 2014r. Polski rynek gazu - cechy. Jak dotąd większość polskiego rynku gazu objęta jest regulacją, prawie wszyscy
Bardziej szczegółowoWpływ rozbudowy krajowej infrastruktury gazowej na bezpieczeństwo energetyczne Polski Marcin Łoś Rafał Biały Piotr Janusz Adam Szurlej
Wpływ rozbudowy krajowej infrastruktury gazowej na bezpieczeństwo energetyczne Polski Marcin Łoś Rafał Biały Piotr Janusz Adam Szurlej Ogólnopolska Konferencja Naukowa "Bezpieczeństwo energetyczne na wspólnym
Bardziej szczegółowoWarsztaty dla Komisji Nadzoru Finansowego
Warsztaty dla Komisji Nadzoru Finansowego Mirosław Filip Dyrektor Departamentu Nowych Rynków Warszawa, 13.06.2012 r. AGENDA Uwarunkowania zewnętrzne Rola TGE na rynku gazu Rynek gazu w Polsce stan obecny
Bardziej szczegółowoBudowa europejskiego rynku gazu ziemnego i rozwój infrastruktury przesyłowej gazu w UE
Dolnośląski Kongres Energetyczny Wrocław, 15 października 2015 Budowa europejskiego rynku gazu ziemnego i rozwój infrastruktury przesyłowej gazu w UE Rola i zadania ENTSOG Rafał Wittmann Członek Zarządu
Bardziej szczegółowoNowe otwarcie przedsiębiorstw sektora gazownictwa warunki funkcjonowania w jednolitym wewnętrznym rynku gazu ziemnego Unii Europejskiej
Nowe otwarcie przedsiębiorstw sektora gazownictwa warunki funkcjonowania w jednolitym wewnętrznym rynku gazu ziemnego Unii Europejskiej HES II Marek Foltynowicz Kluczowe czynniki kształtujące rynek Członkostwo
Bardziej szczegółowoBAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie
BAROMETR RYNKU ENERGII RWE najbardziej przyjazne rynki energii w Europie Janusz Moroz Członek Zarządu RWE Polska 17. listopada 2011 RWE company name 17.11.2011 PAGE 1 Barometr Rynku Energii RWE narzędzie
Bardziej szczegółowoNowe zadania i nowe wyzwania w warunkach deficytu mocy i niedoboru uprawnień do emisji CO2 Jan Noworyta Doradca Zarządu
Rola giełdy na rynku energii elektrycznej. Nowe zadania i nowe wyzwania w warunkach deficytu mocy i niedoboru uprawnień do emisji CO2 Jan Noworyta Doradca Zarządu Warszawa, 25 kwietnia 2008 Międzynarodowa
Bardziej szczegółowoODBIORCY KOŃCOWI NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE:
ODBIORCY KOŃCOWI NA RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE: 1997-2016-2030 TARGI ENERGII Panel: Rynek energii elektrycznej zadania odbiorców końcowych, operatorów systemu i przedsiębiorstw energetycznych:
Bardziej szczegółowoMichał Tryuk Wiceprezes Zarządu TGE S.A. Warszawa, 23 września 2014 r.
Michał Tryuk Wiceprezes Zarządu TGE S.A. Warszawa, 23 września 2014 r. Towarowa Giełda Energii TGE powstała pod koniec 1999 roku z inicjatywy Ministra Skarbu Państwa jako niezbędny element liberalizacji
Bardziej szczegółowoRynek energii elektrycznej w lutym 2013 r. kolejne rekordy na Towarowej Giełdzie Energii
Rynek energii elektrycznej w lutym 2013 r. kolejne rekordy na Towarowej Giełdzie Energii Informacja prasowa Łączny obrót energią elektryczną: 13,789 TWh wzrost o 257 proc. r/r Warszawa, 11 marca 2013 r.
Bardziej szczegółowoKorytarz przesyłowy Zachód-Wschód Połączenie Ukrainy z europejskim rynkiem gazu
Korytarz przesyłowy Zachód-Wschód Połączenie Ukrainy z europejskim rynkiem gazu październik 2014 Wstęp Europa Centralna (Polska, Czechy, Słowacja i Węgry) wraz z Ukrainą zużywają ok. 85 mld m 3 gazu ziemnego
Bardziej szczegółowoRynek gazu w Polsce. Warszawa. 30 czerwca 2011
Rynek gazu w Polsce Warszawa 30 czerwca 2011 Agenda 1. Otoczenie regulacyjne w Polsce 2. Perspektywy rozwoju rynku gazu w Polsce Page 2 1. Otoczenie regulacyjne w Polsce ramy regulacyjne Rynek gazu ziemnego
Bardziej szczegółowoI co dalej z KDT? Warszawa, 14 czerwca 2007 roku
I co dalej z KDT? Warszawa, 14 czerwca 2007 roku 0 Wydobycie Wytwarzanie Przesył Dystrybucja Sprzedaż Potencjał rynkowy PGE PGE po konsolidacji będzie liderem na polskim rynku elektroenergetycznym, obecnym
Bardziej szczegółowoRYNEK GAZU PODSUMOWANIE 2017 R. PERSPEKTYWY NA 2018 R.
RYNEK GAZU PODSUMOWANIE 2017 R. PERSPEKTYWY NA 2018 R. Centrum Prasowe PAP Warszawa 07.02.2018 r. AGENDA ŚNIADANIA PRASOWEGO I. NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 2017 ROKU II. ZUŻYCIE GAZU III. HEG W 2017 ROKU
Bardziej szczegółowoGAZ-SYSTEM S.A. Kluczowe informacje o Spółce
GAZ-SYSTEM S.A. Kluczowe informacje o Spółce Październik, 2013 r. Jak powstał GAZ-SYSTEM S.A.? Ważne fakty GAZ-SYSTEM S.A. Informacje podstawowe Spółka Skarbu Państwa o znaczeniu strategicznym dla polskiej
Bardziej szczegółowoUwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć
Spis treści: Wstęp Rozdział I Znaczenie problemów energetycznych dla bezpieczeństwa państw 1.Energia, gospodarka, bezpieczeństwo 1.1.Energia, jej źródła i ich znaczenie dla człowieka i gospodarki 1.2.Energia
Bardziej szczegółowoUwarunkowania dyrektywy MiFID II i jej wpływ na rynki towarowo-finansowe w Polsce At the heart of Central European power trading
Uwarunkowania dyrektywy MiFID II i jej wpływ na rynki towarowo-finansowe w Polsce At the heart of Central European power trading Warszawa, 8 marca 2017 r. Rynek energii elektrycznej w Polsce rola TGE TWh
Bardziej szczegółowoRola gazu w modernizacji energetyki i reindustrializacji gospodarki w Polsce
Rola gazu w modernizacji energetyki i reindustrializacji gospodarki w Polsce Bałtyckie Forum Przemysłu Energetyki Morskiej 1 marca 2018 roku The better the question. The better the answer. The better the
Bardziej szczegółowoKierunki rozwoju na TGE
Kierunki rozwoju na TGE - gaz zaazotowany Lw - rynek mocy - projekt centrum danych rynkowych - nowe typy instrumentów Grzegorz Żarski Dyrektor Biura Rozwoju i Analiz Rynku XI FORUM OBROTU Olsztyn, 4-6
Bardziej szczegółowoTowarowa Giełda Energii osiągnęła w 2014 r. rekordowe obroty na rynkach energii elektrycznej i gazu
Warszawa, 5 lutego 2015 r. Towarowa Giełda Energii osiągnęła w 2014 r. rekordowe obroty na rynkach energii elektrycznej i gazu Informacja prasowa Całkowity wolumen transakcji zawartych w 2014 roku, na
Bardziej szczegółowoKonferencja Naukowa Ochrona konkurencji i konsumentów w prawie sektorów infrastrukturalnych Kraków, r. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW
Konferencja Naukowa Ochrona konkurencji i konsumentów w prawie sektorów infrastrukturalnych Kraków, 14.04.2012 r. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW Probierz Probierz 1. miernik służący za podstawę oceny
Bardziej szczegółowoUruchomienie rynku gazu na TGE
Uruchomienie rynku gazu na TGE Leszek Prachniak Dyrektor Działu Notowań leszek.prachniak@tge.pl Szczególna Rola Giełdy Towarowej na rynku gazu w warunkach obowiązywania taryfy www.tge.pl Najpierw konkurencja
Bardziej szczegółowoSTOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ CEL PREZENTACJI CELEM TEJ PREZENTACJI JEST PRZEDSTAWIENIE ORAZ OMÓWIENIE NAJWAŻNIEJSZYCH INFORMACJI DOTYCZĄCYCH ZEWNĘTRZNYCH STOSUNKÓW
Bardziej szczegółowoTGE na rynku europejskim At the heart of Central European power and gas trading
TGE na rynku europejskim At the heart of Central European power and gas trading Warszawa, 22 kwietnia 2016 r. Rynek energii - projekty europejskie 2 lipca 2015 r. TGE została pełnoprawnym członkiem europejskiego
Bardziej szczegółowoNowy instrument na rynku gazu dot. SGT
Nowy instrument na rynku gazu dot. SGT Sylwester Biało Dyrektor Działu Rynku Towarowego Komitet Rynku Energii Elektrycznej Warszawa, 27 października 2015 Rynek gazu planowane zmiany w Instrukcjach Operatora
Bardziej szczegółowoTGE kończy rok 2015 z najwyższymi w historii wolumenami na rynkach spot energii elektrycznej i gazu
Warszawa, 11.01.2016 r. TGE kończy rok 2015 z najwyższymi w historii wolumenami na rynkach spot energii elektrycznej i gazu Informacja prasowa Wolumen na rynku spot energii elektrycznej osiągnięty w 2015
Bardziej szczegółowoPrezentacja grupy kapitałowej Towarowej Giełdy Energii. TGE S.A. Jacek A. Goszczyński - Wiceprezes Zarządu
Prezentacja grupy kapitałowej Towarowej Giełdy Energii TGE S.A. Jacek A. Goszczyński - Wiceprezes Zarządu IRGIT S.A. Ireneusz Łazor - Prezes Zarządu Warszawa 07.02.2012 RYNEK ENERGII W POLSCE KLUCZOWE
Bardziej szczegółowoGiełda Nord Pool działająca na skandynawskim rynku energii (obejmującym Norwegię, Szwecję, Finlandię i Danię)
Giełda Nord Pool działająca na skandynawskim rynku energii (obejmującym Norwegię, Szwecję, Finlandię i Danię) Opis rynku skandynawskiego Rynek skandynawski grupujący Norwegię, Szwecję, Finlandię i Danię
Bardziej szczegółowoINFORMACJA O OBROCIE GAZEM ZIEMNYM I JEGO PRZESYLE za styczeń czerwiec 2013 r.
Warszawa, dn. 30 lipca 2013 r. INFORMACJA O OBROCIE GAZEM ZIEMNYM I JEGO PRZESYLE za styczeń czerwiec 2013 r. Wstęp Niniejsza informacja przedstawia ogólną sytuację na hurtowym rynku gazu ziemnego w miesiącach
Bardziej szczegółowoGAZ-SYSTEM S.A. Projekty poprawiające konkurencyjność polskiej gospodarki. Wrzesień, 2013 r. Jan Chadam Prezes Zarządu GAZ-SYSTEM S.A.
GAZ-SYSTEM S.A. Projekty poprawiające konkurencyjność polskiej gospodarki Jan Chadam Prezes Zarządu GAZ-SYSTEM S.A. Wrzesień, 2013 r. Niemcy GAZ-SYSTEM S.A. Informacje podstawowe Spółka Skarbu Państwa
Bardziej szczegółowoBudowanie konkurencji na rynku energii. Grzegorz Onichimowski Prezes TGE S.A.
Budowanie konkurencji na rynku energii Grzegorz Onichimowski Prezes TGE S.A. Wprowadzenie obliga spowodowało znaczący wzrost wolumenu energii w segmencie giełdowym, GDZIE CENA JEST JAWNA - OGÓLNIE DOSTĘPNA
Bardziej szczegółowoROLA POLSKIEJ GIEŁDY GAZU W PROCESIE INTEGRACJI RYNKÓW W REGIONIE BAŁTYCKIM
ROLA POLSKIEJ GIEŁDY GAZU W PROCESIE INTEGRACJI RYNKÓW W REGIONIE BAŁTYCKIM Piotr Zawistowski Prezes Zarządu TGE Trendy na globalnych rynkach gazu GAZ ZIEMNY LNG WZROST KONSUMPCJI W SKALI GLOBALNEJ W 2017
Bardziej szczegółowoKoncepcja European Energy Trading Platform (EETP) czy to jest możliwe?
Koncepcja European Energy Trading Platform (EETP) czy to jest możliwe? Grzegorz Onichimowski Prezes Zarządu Towarowa Giełda Energii S.A. POWER RING 2007 w stronę europejskiej energetycznej platformy handlowej
Bardziej szczegółowoEuropejski rynek energii elektrycznej europejskie spojrzenie na sieci energetyczne
Europejski rynek energii elektrycznej europejskie spojrzenie na sieci energetyczne Konferencja «Power Ring bezpieczeństwo europejskiego rynku energii» Warszawa, Polska, 31 listopada 2006 Dr Wolfgang Kerner,
Bardziej szczegółowoTGE SA w 2012. Grzegorz Onichimowski. Giżycko, 25 czerwca 2012
FORUM OBROTU 2012: TGE SA w 2012 Grzegorz Onichimowski Giżycko, 25 czerwca 2012 TGE SA ZMIENIŁA WŁAŚCICIELA, ALE NIE ZMIENIŁA FILOZOFII SWEGO DZIAŁANIA Podtrzymujemy nasz stały dialog z Członkami TGE (Rada
Bardziej szczegółowoPolityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce
Polityka energetyczna Polski do 2050 roku założenia i perspektywy rozwoju sektora gazowego w Polsce Paweł Pikus Wydział Gazu Ziemnego, Departament Ropy i Gazu VII Forum Obrotu 2014 09-11.06.2014 r., Stare
Bardziej szczegółowoPREZENTACJA RAPORTU Instytutu Kościuszki Izabela Albrycht
Warszawa, 22.03.2013 Konferencja Rzeczpospolitej Rynek gazu ziemnego w Polsce. Stan obecny i perspektywy PREZENTACJA RAPORTU Instytutu Kościuszki Izabela Albrycht Cele raportu Stan infrastruktury gazowej
Bardziej szczegółowoPonad 50% wzrost obrotów na Towarowej Giełdzie Energii w 2011 r.
VII-XII 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Informacja prasowa Warszawa, 18 stycznia212 Ponad 5% wzrost obrotów na Towarowej Giełdzie Energii w 211 r. Obrót na wszystkich rynkach, dedykowanych energii
Bardziej szczegółowoJak usprawnić funkcjonowanie hurtowego rynku energii? Marek Chodorowski Prezes Zarządu ELNORD S.A.
Jak usprawnić funkcjonowanie hurtowego rynku energii? Marek Chodorowski Prezes Zarządu ELNORD S.A. Jak poprawić funkcjonowanie hurtowego rynku energii? Rozwiązanie KDT Transparentność rynku Przejrzystość
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe GK PGNiG za 1Q maja 2014 r.
Wyniki finansowe GK PGNiG za 1Q214 9 maja 214 r. Podstawowe wyniki finansowe 1Q214 (m PLN) 1Q213 1Q214 % Przychody ze sprzedaży 1 255 9 537-7% Koszty operacyjne (bez amortyzacji) (8 279) (7 356) -11% EBITDA
Bardziej szczegółowoRynek energii elektrycznej oraz rynek gazu na Towarowej Giełdzie Energii w maju 2013 r.
Warszawa, 7 czerwca 2013 r. Rynek energii elektrycznej oraz rynek gazu na Towarowej Giełdzie Energii w maju 2013 r. Informacja prasowa Łączny obrót energią elektryczną w maju br. wyniósł 11,592 TWh - wzrost
Bardziej szczegółowoRozwój rynku hurtowego i czynniki cenotwórcze
Rozwój rynku hurtowego i czynniki cenotwórcze Leszek Prachniak Dyrektor Pionu Operacji Giełdowych e-mail:leszek.prachniak@tge.pl 1 Kto może zostać Członkiem Giełdy? Członkami Giełdy mogą być podmioty określone
Bardziej szczegółowo-1MX. Warszawa, dnia 2 marca 2010 r. WICEPREZES RADY MINISTRÓW MINISTER GOSPODARKI Waldemar Pawlak. DRO-III- 5311-1-5/10 L.dz.
-1MX WICEPREZES RADY MINISTRÓW MINISTER GOSPODARKI Waldemar Pawlak DRO-III- 5311-1-5/10 L.dz. 78/10 Warszawa, dnia 2 marca 2010 r. SIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH WPfc. 2010-03- 0 3 Pan Janusz Kochanowski
Bardziej szczegółowoInwestycje w energetyce w sytuacji niepewności makroekonomicznej. Grzegorz Onichimowski TGE SA
Inwestycje w energetyce w sytuacji niepewności makroekonomicznej Grzegorz Onichimowski TGE SA Inwestycje w energetyce Power RING 2009, Dec 2009 2 Ostatnia lekcja z prywatyzacji. 1. Wejście PGE SA na Giełdę
Bardziej szczegółowoStrategie i ścieżki kontraktacji gazu ziemnego
Strategie i ścieżki kontraktacji gazu ziemnego Autor: Dawid Klimczak, ENEA Trading Sp. z o.o. ( Energetyka nr 4/2014) Wstęp Strategia kontraktacji gazu ziemnego stanowi istotny element gry rynkowej dla
Bardziej szczegółowoWykorzystanie narzędzi informatycznych do efektywnego handlu energią. Grzegorz Onichimowski Prezes Zarządu
Wykorzystanie narzędzi informatycznych do efektywnego handlu energią Grzegorz Onichimowski Prezes Zarządu ZACZNIJMY OD PODSTAW... CZYM JEST GIEŁDA? Giełda jest miejscem, gdzie odbywają się regularnie,
Bardziej szczegółowoRYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE - stan na 31 marca 2012 r. Raport TOE
RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE - stan na 31 marca 2012 r. Raport TOE Prezentacja TOE na posiedzenie Podkomisji ds. Energetyki Warszawa, 24.05.2012 r. ZAKRES RAPORTU TOE 2012. SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoPODSUMOWANIE ROKU 2016 NA RYNKU GAZU ZIEMNEGO W POLSCE
PODSUMOWANIE ROKU 2016 NA RYNKU GAZU ZIEMNEGO W POLSCE Rok 2016 dał początek długo wyczekiwanej zmianie dotyczącej uwolnienia cen gazu ziemnego oraz ustabilizował sytuację wolnej konkurencji na krajowym
Bardziej szczegółowoLPG KOLEJNA PŁASZCZYZNA DO AMERYKAŃSKOROSYJSKIEGO STARCIA NAD WISŁĄ?
10.04.2018 LPG KOLEJNA PŁASZCZYZNA DO AMERYKAŃSKOROSYJSKIEGO STARCIA NAD WISŁĄ? W minionym roku opinię publiczną zelektryzowały doniesienia o dostawach skroplonego gazu (LNG) z USA do Polski. Surowiec
Bardziej szczegółowoTowarowa Giełda Energii obroty, pozycja na tle rynków europejskich. Lipiec 2014 r.
Towarowa Giełda Energii obroty, pozycja na tle rynków europejskich Lipiec 2014 r. Agenda TGE kim jesteśmy? TGE o nas Struktura przychodów Grupy GPW w 2013 r. Roczne przychody ze sprzedaży TGE Grupa TGE
Bardziej szczegółowoRynek energii. Podmioty rynku energii elektrycznej w Polsce
4 Rynek energii Podmioty rynku energii elektrycznej w Polsce Energia elektryczna jako towar Jak każdy inny towar, energia elektryczna jest wytwarzana przez jej wytwórców, kupowana przez pośredników, a
Bardziej szczegółowoKonferencja Finansowanie kosztów osieroconych oraz finansowanie inwestycji w sektorze
Konferencja Finansowanie kosztów osieroconych oraz finansowanie inwestycji w sektorze Rozwiązanie KDT a rozwój konkurencji na rynku energii elektrycznej Halina Bownik - Trymucha Departament Promowania
Bardziej szczegółowo8 sposobów integracji OZE Joanna Maćkowiak Pandera Lewiatan,
8 sposobów integracji OZE Joanna Maćkowiak Pandera Lewiatan, 19.12.2017 O nas Forum Energii to think tank zajmujący się energetyką Wspieramy transformację energetyczną Naszą misją jest tworzenie fundamentów
Bardziej szczegółowoINFORMACJA O OBROCIE GAZEM ZIEMNYM I JEGO PRZESYLE za I kwartał 2013 r.
Warszawa, dn. 29 kwietnia 2013 r. INFORMACJA O OBROCIE GAZEM ZIEMNYM I JEGO PRZESYLE za I kwartał 2013 r. Wstęp Niniejsza informacja przedstawia ogólną sytuację na hurtowym rynku gazu ziemnego w I kwartale
Bardziej szczegółowoGAZ-SYSTEM pozyskał finansowanie EBOiR na budowę terminalu LNG w Świnoujściu
Strona znajduje się w archiwum. GAZ-SYSTEM pozyskał finansowanie EBOiR na budowę terminalu LNG w Świnoujściu 4 października 2012 r. GAZ-SYSTEM S.A. podpisał umowę z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju
Bardziej szczegółowoPROJEKTY O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM REALIZOWANE PRZEZ GAZ-SYSTEM S.A.
PROJEKTY O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM REALIZOWANE PRZEZ GAZ-SYSTEM S.A. Co oznaczają dla rozwoju infrastruktury przesyłu gazu? S Y S T E M, K T Ó R Y Ł Ą C Z Y Kim jesteśmy? GAZ-SYSTEM S.A. jest jednoosobową
Bardziej szczegółowoBarometr Rynku Energii RWE Jak przyjazne dla klienta są rynki energii w Europie?
Jak przyjazne dla klienta są rynki energii w Europie? Jak przyjazne dla klienta są rynki energii w Europie? RWE należy do pięciu największych firm energetycznych w Europie. Jest notowana na giełdach w
Bardziej szczegółowoadw. dr Mariusz Swora (WPiA UAM Poznań)
adw. dr Mariusz Swora (WPiA UAM Poznań) Konferencja Rynek energii w Polsce BIG BANG roku 2010 13 kwietnia 2011, Warszawa Obowiązek publicznego obrotu energią elektryczną w nowelizacji ustawy Prawo energetyczne
Bardziej szczegółowoNoble Securities S.A. na rynkach praw majątkowych, energii elektrycznej i gazu ziemnego Towarowej Giełdy Energii S.A.
Noble Securities S.A. na rynkach praw majątkowych, energii elektrycznej i gazu ziemnego Towarowej Giełdy Energii S.A. Noble Securities S.A. Jeden z pierwszych domów maklerskich, działający na polskim rynku
Bardziej szczegółowoRozwój infrastruktury gazowniczej wyzwaniem XXI wieku. mgr inż. Andrzej Kiełbik
Rozwój infrastruktury gazowniczej wyzwaniem XXI wieku mgr inż. Andrzej Kiełbik 1. Warunki dla tworzenia zliberalizowanego rynku gazowego w Polsce: 2. Aktualny stan systemu gazowniczego w Polsce, 3. Plany
Bardziej szczegółowoKredyt inwestycyjny z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na budowę Terminalu LNG w Świnoujściu. Warszawa, 14 grudnia 2011 system, który łączy
Kredyt inwestycyjny z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na budowę Terminalu LNG w Świnoujściu Warszawa, 14 grudnia 2011 GAZ-SYSTEM S.A. GAZ-SYSTEM S.A.: Spółka Skarbu Państwa o znaczeniu strategicznym
Bardziej szczegółowoMETODY I ZAŁOŻENIA ANALIZY ZGODNOŚCI PLANOWANEGO DO WPROWADZENIA OBOWIĄZKU ŚRÓDDZIENNEGO Z ART. 26 UST. 2 BAL NC
METODY I ZAŁOŻENIA ANALIZY ZGODNOŚCI PLANOWANEGO DO WPROWADZENIA OBOWIĄZKU ŚRÓDDZIENNEGO Z ART. 26 UST. 2 BAL NC Na podstawie Rozporządzenia Komisji (UE) nr 312/2014 z dnia 26 marca 2014 r. ustanawiającego
Bardziej szczegółowoRynek energii elektrycznej i gazu w Polsce. Jacek Brandt
Rynek energii elektrycznej i gazu w Polsce Jacek Brandt Debata Liberalizm czy leseferyzm prawne uwarunkowania rynku gazu i energii elektrycznej Muzeum Gazownictwa, 30 czerwca 20 I slide 2 Rynek energii
Bardziej szczegółowoLiberalizacja rynku gazu a bezpieczeństwo energetyczne. Październik 2014 r.
Liberalizacja rynku gazu a bezpieczeństwo energetyczne Październik 2014 r. Agenda I. Liberalizacja rynku gazu w Polsce II. Bezpieczeństwo energetyczne 2 I. Liberalizacja rynku gazu w Polsce 2004 2005 WYDZIELENIE
Bardziej szczegółowoRola IT w nowej rzeczywistości rynkowej- Analogie pomiędzy Rynkiem Energii Elektrycznej i Rynkiem Gazu
Rola IT w nowej rzeczywistości rynkowej- Analogie pomiędzy Rynkiem Energii Elektrycznej i Rynkiem Gazu Agenda Nowa rzeczywistość energetyczna- Pierwsze kroki w kierunku zliberalizowanego Rynku Gazu.. i
Bardziej szczegółowoLiberalizacja rynku gazu w Polsce oraz strategia dywersyfikacji dostaw gazu
Liberalizacja rynku gazu w Polsce oraz strategia dywersyfikacji dostaw gazu Jan Chadam Prezes Zarządu Posiedzenie Komisji Gospodarki Narodowej 29 Październik 2014 GAZ-SYSTEM S.A. Informacje podstawowe
Bardziej szczegółowoRola gazu w gospodarce niskoemisyjnej
Rola gazu w gospodarce niskoemisyjnej Andrzej Modzelewski RWE Polska SA 18 listopada 2010 r. RWE Polska 2010-11-17 STRONA 1 W odniesieniu do innych krajów UE w Polsce opłaca się najbardziej inwestować
Bardziej szczegółowoUzasadnienie zmian proponowanych w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej
Zmiana Uzasadnienie zmiany Punkty, których zmiana dotyczy (punkty w odniesieniu do IRiESP trybie rejestracji zmian). Przejście na jednostki energii (kwh) Zasady oferowania produktu powiązanego Zgodnie
Bardziej szczegółowoRynek energii elektrycznej w Polsce w 2009 roku i latach następnych
Rynek energii elektrycznej w Polsce w 2009 roku i latach następnych VI Targi Energii Marek Kulesa dyrektor biura TOE Jachranka, 22.10.2009 r. 1. Wprowadzenie 2. Uwarunkowania handlu energią elektryczną
Bardziej szczegółowoOperator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. ul. Mszczonowska 4 02-337 Warszawa tel. 22 220 18 00 faks: 22 220 16 06 e-mail: pr@gaz-system.pl www.gaz-system.pl PROJEKTY O STATUSIE PCI REALIZOWANE PRZEZ
Bardziej szczegółowoWyniki finansowe Grupy PGNiG za 2015 rok. 4 marca 2016 r.
Wyniki finansowe Grupy PGNiG za 2015 rok 4 marca 2016 r. Spadek cen ropy naftowej i gazu ziemnego obniżył EBITDA Grupy o 4% 6% 36 464 34 304 9% 4% 14% 24% 5,1 mld PLN - eliminacje pro forma przychodu i
Bardziej szczegółowoSĄSIEDZKIE POŁĄCZENIA GAZOWE Z SYSTEMAMI GAZOWNICZYMI KRAJÓW OTACZAJĄCYCH - INTERKONEKTORY
Grzegorz Łapa SĄSIEDZKIE POŁĄCZENIA GAZOWE Z SYSTEMAMI GAZOWNICZYMI KRAJÓW OTACZAJĄCYCH - INTERKONEKTORY Autorzy: Adam Matkowski Andrzej Kiełbik WARSZAWA, LUTY 2011 PLAN PREZENTACJI 1. Istniejące połączenia
Bardziej szczegółowoPODSUMOWANIE ROKU GAZOWEGO 2017/18 PROGNOZY NA NADCHODZĄCY 2018/19. Centrum Prasowe PAP Warszawa r.
PODSUMOWANIE ROKU GAZOWEGO 2017/18 PROGNOZY NA NADCHODZĄCY 2018/19 Centrum Prasowe PAP Warszawa 12.10.2018 r. AGENDA ŚNIADANIA PRASOWEGO I. NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA MINIONEGO ROKU GAZOWEGO II. HEG W ROKU
Bardziej szczegółowoRola i znaczenie produktów w i oferty spółki obrotu na konkurencyjnym rynku energii. Krzysztof Dziewirz Jachranka
1 Rola i znaczenie produktów w i oferty spółki obrotu na konkurencyjnym rynku energii Krzysztof Dziewirz 21.10.2005 Jachranka 2 Struktura właścicielskaw Z dniem 1 stycznia 2005 roku podmiotem dominującym
Bardziej szczegółowoCP Energia. Prezentacja Grupy CP Energia niezależnego dystrybutora gazu ziemnego. Warszawa, grudzień 2009
Prezentacja Grupy niezależnego dystrybutora gazu ziemnego Warszawa, grudzień 2009 Agenda Profil i strategia Grupy Realizacja celów emisji akcji serii G i I Rynek gazu ziemnego w Polsce 2 Profil i strategia
Bardziej szczegółowoPARLAMENT EUROPEJSKI
PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Spraw Zagranicznych 2009 2008/2239(INI) 12.12.2008 POPRAWKI 1-22 Giorgos Dimitrakopoulos (PE414.226v01-00) w sprawie drugiego strategicznego przeglądu energetycznego (2008/2239(INI))
Bardziej szczegółowoMożliwości handlu uprawnieniami do emisji co2 na rynku europejskim
Możliwości handlu uprawnieniami do emisji co2 na rynku europejskim 1.DM Consus S.A. Dom Maklerski Consus S.A. Doświadczenie Grupy Consus dot. rynku carbon, Licencja Domu Maklerskiego efekt zmian regulacji,
Bardziej szczegółowoPierwsze półrocze 2015 r. na Towarowej Giełdzie Energii - rynki energii elektrycznej i praw majątkowych Informacja prasowa
Warszawa, 24 lipca 2015 r. Pierwsze półrocze 2015 r. na Towarowej Giełdzie Energii - rynki energii elektrycznej i praw majątkowych Informacja prasowa W pierwszym półroczu 2015 roku łączny wolumen obrotu
Bardziej szczegółowoLIBERALIZACJA RYNKU GAZU A BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE
VII EDYCJA KONFERENCJI LIBERALIZACJA RYNKU GAZU A BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE 12 GRUDNIA 2016 HOTEL WESTIN W WARSZAWIE 2016, Adventure Consulting Sp. z o.o. Liberalizacja rynku gazu a bezpieczeństwo energetyczne
Bardziej szczegółowo