Regionalne efekty ekonomiczne z turystyki w parkach narodowych

Transkrypt

1 V Ogólnopolska Konferencja Naukowa FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU EDUKACJA, ETYKA, INNOWACJE Regionalne efekty ekonomiczne z turystyki w parkach narodowych dr inż. Wojciech Zbaraszewski Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Jelenia Góra, kwietnia 2017

2 Plan wystąpienia 1) Wprowadzenie 2) Problem i cel badawczy 3) Wyniki badań 4) Podsumowanie

3 Liczba obszarów chronionych [tys.] Powierzchnia [mln km 2 ] Ewolucja obszarów chronionych na świecie Łączna powierzchnia obszarów chronionych Liczba obszarów chronionych Żródło: opracowanie własne na podstawie Deguignet, M.; Juffe-Bignoli, D.; Harrison, J.;, MacSharry, B.; Burgess, N.; Kingston, N. United Nations List of Protected Areas. Cambridge, UK: UNEP-WCMC, 2014.

4 Powierzchnia [tys. ha] Liczba Parki narodowe w Polsce w latach Powierzchnia parków narodowych [tys. ha] Liczba parków narodowych Źródło: opracowanie i obliczenia własne na podstawie: Ochrona środowiska, GUS, Warszawa z 2006, s. 267; z 2007, s. 287; z 2008, s. 285; z 2009, s. 285; z 2010, s. 281; z 2011, s. 281, z 2009, s. 284, z 2014, s. 274, z 2016, s. 268.

5 Kierunki polityki przestrzennej wobec obszarów funkcjonalnych cennych przyrodniczo w Polsce Do 2030 r. mają zostać: utworzone 3 nowe parki narodowe (Mazurski, Jurajski, Turnicki), powiększone obszary w: Karkonoskim, Poleskim, Biebrzańskim, Kampinoskim i Babiogórskim Parku Narodowym. 5 Źródło: uchwała nr 239 Rady Ministrów z r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, M.P. poz. 252 z ,

6 6

7 [mln turystów] Turystyka w polskich parkach narodowych Źródło: opracowanie własne na podstawie: Ochrona Środowiska Warszawa, s. 272; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 271; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 292; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 290; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 288; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 284 Ochrona Środowiska Warszawa, s. 284; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 281; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 286; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 287; Ochrona Środowiska Warszawa, s. 278, Ochrona Środowiska Warszawa, s. 270.

8 Problem i cel badawczy W jaki sposób ustalać (mierzyć, prezentować) efekty ekonomiczne z turystyki na obszarach chronionych? Czy efekty ekonomiczne wynikające z turystyki na obszarach chronionych (parkach narodowych) mogą zwiększyć akceptację dla tych obszarów wśród społeczności lokalnej? Celem jest przedstawienie wyników badań dotyczących regionalnych efektów ekonomicznych (dochodowych i zatrudnienia) z turystyki w niemieckich parkach narodowych.

9 Turystyka w niemieckich parkach narodowych Respondenci niemieccy w 54% wskazali na obcowanie z przyrodą jako główny motyw podróżowania [Forschungsgemeinschaft Urlaub und Reisen, 2014]. Oferty (krajowe i zagraniczne) niemieckich biur turystycznych w ¾ miały bezpośredni lub pośredni związek z dużymi obszarami chronionymi, w tym parkami narodowymi [Carius, 2008]. 9

10 Niemieckie parki narodowe (stan: lipiec 2016) Park narodowy Rok Powierzchnia [ha] Bayerischer Wald (BY) Berchtesgaden (BY) Schleswig- Holsteinisches Wattenmeer (SH) Niedersächsisches Wattenmeer (NI) Hamburgisches Wattenmeer (HH) z ca. 97,7% wody z tego ca. 93% wody z tego ca. 97,1% wody Jasmund (MV) z tego ca. 22% wody Harz (ST/NI) Sächsische Schweiz (SN) Müritz- Nationalpark (MV) Vorpommersche Boddenlandschaft (MV) w tego ca. 83% wody Unteres Odertal (BB) Hainich (TH) Eifel (NW) Kellerwald-Edersee (HE) Schwarzwald (BW) Hunsrück-Hochwald (RP/SL) Pow. łączna z tego na obszary lądowe (2,9%) (0,6%) Źródło: Bundesamt für Naturschutz (BfN), 2015 nach Angaben der Länder, Geobasisdaten: GeoBasis-DE/BKG Źródło: : Bundesamt für Naturschutz (BfN), URL:

11 Metoda ustalania regionalnych efektów z turystyki na obszarach chronionych w Niemczech Liczba turystów jednodniowych Liczba turystów z noclegiem Turystyczny przychód netto wg CRDT Zużycie pośrednie x średnie dzienne wydatki x średnie dzienne wydatki x wskaźniki wartości dodanej x wskaźniki wartości dodanej Turystyczny przychód brutto wg CRDT: gastronomia, kwatery prywatne, zakupy, transport lokalny, rozrywki, pozostałe podatek VAT Turystyczny dochód bezpośredni Turystyczny dochód pośredni Efekt dochodowy Turystyczny dochód całkowity / średnie wynagrodzenie w regionie Turystyczny przychód netto wg CRDT Efekt zatrudnienia (ekwiwalent TDC w liczbie miejsc pracy) Źródło: opracowanie własne na podstawie: Job 2005.

12 Powinowactwo z parkiem narodowym: wąskie i szerokie ujęcie turystów w NP Unteres Odertal. Wyniki badań Odgrywa bardzo dużą rolę 21,41% Odgrywa dużą rolę 32,72% Turyści parku w wąskim znaczeniu 39% Tak 71,7% Nie 28,3% Tak 98,69% Nie 1,31% Nie odgrywa prawie roli 20,5% Nie ogrywa roli 22,31% 2007/08 32% Źródło: Rein, H. (2016), Die Wertschöpfung des Tourismus im Nationalpark Unteres Odertal Vergleichsstudie, ZENAT - Zentrum für nachhaltigen Tourismus.

13 Turyści w parku w szerokim znaczeniu Turyści w parku w wąskim znaczeniu Turystyczny przychód brutto w NP Unteres Odertal. Wyniki badań Segment Liczba dni pobytu Przeciętne dzienne wydatki Przychód brutto Turyści korzystający z noclegu x 50,90 = Turyści jednodniowi x 8,90 = Mieszkańcy x 11,90 = Razem Segment Liczba dni pobytu Przeciętne dzienne wydatki Przychód brutto Turyści korzystający z noclegu x 46,90 = Turyści jednodniowi x 8,50 = Mieszkańcy x 5,90 = Razem Przychód brutto rocznie Źródło: Rein, H. (2016), Die Wertschöpfung des Tourismus im Nationalpark Unteres Odertal Vergleichsstudie, ZENAT - Zentrum für nachhaltigen Tourismus.

14 Efekty dochodowe z istnienia NP Unteres Odertal. Wyniki badań Przychód brutto / Podatek VAT / / Przychód netto Zużycie pośrednie / / Regionalny dochód bezpośredni Regionalny dochód pośredni / wzrost o 6,5% Turystyczny regionalny dochód całkowity / Źródło: Rein, H. (2016), Die Wertschöpfung des Tourismus im Nationalpark Unteres Odertal Vergleichsstudie, ZENAT - Zentrum für nachhaltigen Tourismus.

15 Efekt zatrudnienia wynikający z istnienia NP Unteres Odertal. Wyniki badań Turyści w parku w wąskim znaczeniu Turystyczny dochód łączny Turyści w parku w szerokim znaczeniu Turystyczny dochód łączny Przeciętne wynagrodzenie zatrudnionych 36 zatrudnionych Łącznie 63 zatrudnionych Źródło: Rein, H. (2016), Die Wertschöpfung des Tourismus im Nationalpark Unteres Odertal Vergleichsstudie, ZENAT - Zentrum für nachhaltigen Tourismus.

16 Regionalne efekty ekonomiczne z turystyki w niemieckich parkach narodowych (w szerokim znaczeniu) Park narodowy Osobodni [tys.] Wydatki osobodzień [ ] Przychody brutto [tys. ] Podatek VAT [tys. ] Przychody netto [tys. ] Reg. dochody bezp. [tys. ] Zużycie pośrednie [tys. ] Reg. dochody pośred. [tys. ] Efekt Efekt dochodowy zatrudnienia [tys. ] [zatrudnionych] Bayerischer Wald , Berchtesgaden , Eifel , Hainich , Harz , Jasmund , Kellerwald-Edersee , Müritz , Ns. Wattenmeer , Sächsische Schweiz , S.H. Wattenmeer , Schwarzwald , Unteres Odertal , Vorp. Boddenlandschaft , PN leśne , PN wybrzeży , Suma ,

17 Wnioski 1) W Niemczech ocena regionalnych efektów wynikających z istnienia parków narodowych była prowadzona w oparciu o jedną metodę badawczą. 2) Obszary chronione, w szczególności parki narodowe mogą poprzez turystykę dostarczać ważnych regionalnych impulsów ekonomicznych dla nierozwiniętych terenów wiejskich. 3) Parki narodowe w Niemczech odwiedza rocznie ok. 53 mln turystów, z tego 9,5 mln turystów narodowy w wąskim rozumieniu tego pojęcia. 4) Przychody brutto generowane przez wszystkich turystów odwiedzających niemieckie parki narodowe wynosił rocznie ok. 2,78 mld euro, co odpowiadało ekwiwalentowi w 85,4 tys. miejsc pracy. 5) Wydaje się, że należałoby w Polsce podjąć działania zmierzające do oceny efektów ekonomicznych parków narodowych, w porównywalnej, niezawodnej i niewymagającej zbyt wielkich nakładów metodzie.

18 Dziękuję za uwagę 18

19 Turystyka w niemieckich parkach narodowych Typ I Park narodowy silnie turystycznie rozwinięty : Bayerischer Wald, S.-H. Wattenmeer, Vorpommersche Boddenlandschaft Typ II Park narodowy turystycznie przeciętnie rozwinięty : Eifel, Jasmund, Müritz, Sächsische Schweiz Typ III Park narodowy silnie turystycznie nierozwinięty : Hainich, Unteres Odertal, Kellerwald-Edersee Typ IV Tradycyjna destynacja bez szczególnego zorientowania na pak narodowy : Berchtesgaden, Harz, Niedersächsisches Wattenmeer 19 Źródło: Woltering, M., 2012; Job et a., 2016, Regionalwirtschaftliche Effekte durch Naturtourismus, BfN-Skripten 431, s. 26.

20 Finansowanie parków narodowych w Polsce w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu państwa za lata

21 Źródła przychodów w polskich parkach narodowych w latach [tys. zł] +28% y = 7710,7x R 2 = 0, % % Dotacje Przychody z działalności Pozostałe przychody Liniowy (Przychody z działalności) Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań parków narodowych.

22 Przychody parków narodowych z prowadzonej działalności 1) wpływy z opłat za wstęp do parku narodowego lub na niektóre jego obszary oraz za udostępnianie parku narodowego lub niektórych jego obszarów, 2) wpływy z opłat pobieranych w związku z działalnością edukacyjną parku narodowego oraz za wstęp do obiektów związanych z tą działalnością, 3) wpływy z tytułu wynajmu pomieszczeń, 4) wpływy z tytułu dzierżawy, najmu lub użytkowania nieruchomości, 5) wpływy ze sprzedaży produktów uzyskiwane w ramach realizacji zadań wynikających z planu ochrony, 6) wpływy ze sprzedaży materiałów edukacyjnych, informacyjnych i naukowych, 7) wpływy ze sprzedaży składników rzeczowych majątku ruchomego, 8) wpływy wynikające z prowadzenia działalności rolniczej, 9) wpływy z tytułu udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, 10) wpływy z opłat za udostępnienie informacji o zasobach przyrodniczych, kulturowych i kartograficznych, 11) wpływy z tytułu nawiązek orzeczonych wobec sprawców skazanych za wykroczenia przeciwko środowisku. 22 Źródło: opracowanie własne na podstawie art. 8h ust. 1 pkt ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

23 Problemy 1) Nie zakończona budowa sieci obszarów chronionych m.in. parków narodowych (Turnickiego, Jurajskiego, Mazurskiego), chociaż te działania traktowane są od wielu lat jako priorytetowe m.in. Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Program działań na lata , 2) Pomimo relatywnie dużego udziału w powierzchni całkowitej Polski powierzchni obszarów chronionych (32,5%) zaledwie ok. 79 km 2 (ok. 0,25% pow. Polski) stanowią ściśle chronione rezerwaty, pozostała część wykorzystywana jest gospodarczo, 3) Opracowania Państwowa Rada Ochrony Przyrody z 2007 r. pt. Stanowisko w sprawie kryzysu ochrony przyrody w Polsce, a także z kwietnia 2016 r. 4) Zasadnicze zmiany organizacyjno-prawne w parkach narodowych. W latach obowiązywały kolejno 3 modele finansowania parków (do jako pjb wraz z GP; 2011 r. pjb; od 2012 r. pop). Źródła: Opinia w sprawie najpilniejszych wyzwań dotyczących ochrony przyrody w Polsce w roku 2016, PROP, PROP/ , Najważniejsze problemy ochrony przyrody w Polsce, PROP, Warszawa, Stanowisko w sprawie kryzysu w ochronie przyrody w Polsce, PROP, Warszawa, 9 marca 2007 r. GUS, Ochrona środowiska 2015, Warszawa, s. 269,

24 Przychody brutto (produkcja globalna) Wartość dodana brutto (PKB) Wartość dodana (system rachunków narodowych) Zakupione usługi i materiały (zużycie pośrednie) Amortyzacja Subwencje (-) podatki pośrednie Wartość dodana netto (DN) Wynagrodzenia (pracownicy) Podatki (państwo) Odsetki (obce źródła finansowania) Dywidendy (własne źródła finansowania) Zysk zatrzymany (przedsiębiorstwo)

25 Opłaty za udostępnianie obszaru lub obiektów parku narodowego Jak wynika z analizy sprawozdań finansowych PN, w grupie przychodów PN z tytułu opłat najwyższe przychody osiągano ze sprzedaży biletów i udostępniania turystycznego. W tej grupie najwyższe wpływy osiągały parki górskie: Tatrzański PN (ok mln zł rocznie), Karkonoski PN (ok. 1,7-2,8 mln zł) i Bieszczadzki PN (ok. 1,6-1,8 mln zł). Znacznie mniejsze przychody osiągano z opłat za miejsca parkingowe, bazę edukacyjną i noclegową, a najwyższe wartości osiągano w: Słowińskim PN (ok. 1,4-2,9 mln zł) i Tatrzańskim PN (ok. 1,6-1,8 mln zł). W części parków wpływy z opłat były niskie i bardzo niskie np. w PN Ujście Warty (ok. 1,5-4 tys. zł rocznie), Narwiańskim PN (ok. 70 tys. zł), Poleskim PN (ok. 70 tys. zł), co wynika przede wszystkim z niewielkiej liczby turystów odwiedzających te parki i braku możliwości racjonalnego biletowania wejścia. 31

26 Park narodowy - definicja W Polsce park narodowy to obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe (art. 8 ust. 1, uoop z 2004 r.), ( ) tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów. (art. 8 ust. 2, uoop z 2004 r.) 32 Źródło: Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U nr 92 poz. 880.