Efektywność kampanii bezpieczeństwa ruchu drogowego Klub Pancernika Klika w Fotelikach

Transkrypt

1 Efektywność kampanii bezpieczeństwa ruchu drogowego Klub Pancernika Klika w Fotelikach Streszczenie W latach Instytut Transportu Samochodowego realizował europejski projekt EUCHIRES. W ramach projektu została przeprowadzona pierwsza europejska kampania skierowana do najmłodszych uczestników ruchu drogowego w u 4-12 lat poświęcona prawidłowemu przewożeniu dzieci w odpowiednich zabezpieczeniach w samochodach osobowych. W Polsce projekt był realizowany pod hasłem Klub Pancernika Klika w Fotelikach. Na początku realizacji projektu w naszym kraju w 2005 roku badania wykazały, że tylko 53 dzieci było przewożonych właściwie w samochodach osobowych. Wszystkie badania przeprowadzone po każdym roku kompleksowych działań w ramach kampanii wykazywały stopniowy wzrost liczby dzieci podróżujących zgodnie z przepisami w samochodach osobowych. Badania przeprowadzone pod koniec 2007 roku pokazały, że ponad 80 dzieci w Polsce jest przewożonych prawidłowo podczas każdej podróży samochodem. Wprowadzenie Bezpieczeństwo ruchu drogowego jest problemem międzynarodowym. Program Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego na drogach Unii Europejskiej zakłada zmniejszenie o 50 liczby zabitych do 2010 roku w stosunku do roku Wymaga to podjęcia wielu działań organizacyjnych, legislacyjnych, technicznych i edukacyjnych na szczeblu krajowym jak i Unii Europejskiej. Dostrzegając powyższy problem Komisja Europejska podjęła decyzję o konieczności organizowania wspólnych europejskich przedsięwzięć edukacyjnych w zakresie bezpieczeństwa na drogach. Opierając się na opiniach i zaleceniach ekspertów, na początku 2004 roku rozpisała przetarg na realizację projektu badawczego polegającego na zorganizowaniu pierwszej wspólnej europejskiej kampanii społecznej kierowanej do dzieci, której tematem byłyby urządzenia zabezpieczające w pojeździe czyli pasy i foteliki. Kampanię realizowano w latach W roku 2005 uczestniczyło w niej 10 krajów UE; w krajów, a w 2007 kampania była jednocześnie realizowana w 14 krajach Unii. Projekt otrzymał akronim EUCHIRES (EUropean public awareness campaign on the use of seat belts and CHIld REstraint Systems). Wspólnym elementem kampanii we wszystkich krajach był gadżet i jednocześnie symbol kampanii - zabawka pancernik. Ewaluacja kampanii przeprowadzonej w Polsce potwierdziła skuteczność tego typu działań edukacyjnych skierowanych do dzieci. Kampanię w Polsce realizował Instytut Transportu Samochodowego. Realizacja kampanii Koncepcja kampanii EUCHIRES prowadzonej w Polsce pod hasłem Klub Pancernika Klika w Fotelikach powstała w 2005 roku. Kolejne edycje były jej kontynuacją. Adresatem kampanii, zgodnie z założeniami międzynarodowymi, były dzieci w u 4 12 lat, a pośrednim rodzice posiadający dzieci w tej grupie owej. Kampania miała na celu zachęcenie dzieci do stałego stosowania urządzeń zabezpieczających w pojeździe (foteliki, pasy) bez względu na rodzaj i długość podróży oraz wywieranie przez dzieci motywacyjnego wpływu na dorosłych do zapinania pasów bezpieczeństwa. 1

2 Jednocześnie położono nacisk na przekonanie rodziców do stosowania urządzeń zabezpieczających dla dzieci w samochodzie i stosowania tych urządzeń w sposób prawidłowy, biorąc pod uwagę wzrost, wagę i dziecka. Dodatkowym celem kampanii było wywołanie pozytywnych interakcji rodzice dzieci w kierunku konieczności dbania o bezpieczeństwo podczas podróży. Koncepcja kampanii zakładała znalezienie formy przekazu angażującej zarówno dzieci jak i dorosłych. Stąd też wielość produktów przygotowanych w ramach kampanii: spot kinowy i telewizyjny, spot radiowy, materiały propagandowe, zabawka pancernik, gry dla dzieci, legitymacja klubu, plakaty, strona internetowa, materiały edukacyjne (w tym podręcznik metodyczny dla nauczycieli, scenariusze zajęć z dziećmi w przedszkolu, klasach I III i IV VI szkoły podstawowej). Dla potrzeb spotu kampanii zaadoptowano melodię z popularnego serialu Czterej pancerni i pies, do której napisano tekst zachęcający do zapinania pasów i podróżowania w foteliku. Melodia z serialu znanego rodzicom z okresu ich dzieciństwa była pretekstem do rozmów z dziećmi na tematy bezpieczeństwa na drodze. Spot kampanii ma formę rysunkową. Pancernik pokazuje prawidłowy sposób przewożenia dziecka na tylnym siedzeniu samochodu. Dziecko i pancernik wspólnie śpiewają piosenkę. Ta sama piosenka jest elementem spotu radiowego. Pierwszą edycję kampanii zrealizowano na przełomie października i listopada 2005 roku, ze szczególnym nasileniem działań medialnych w okresie intensywnych podróży związanych z dniem zmarłych. Kolejne edycje w 2006 i 2007 roku zorganizowano w okresie wakacji. Intensywne działania medialne miały miejsce w pierwszych tygodniach lipca i ostatnich sierpnia; a więc w okresach kiedy dzieci jadą na wakacje, a następnie przed rozpoczęciem roku szkolnego, gdy z nich wracają. W tych dniach prowadzono nasilone kontrole policyjne pod kątem zapinania pasów i przewożenia dzieci w fotelikach, podczas których policjanci rozdawali pancerniki tym dzieciom, które były prawidłowo przewożone w pojazdach. Zgodnie z założeniami ekspertów europejskich udział policji w kampanii powinien również mieć znaczenie dla wykreowania wśród dzieci pozytywnego wizerunku policjanta, jako tego, który dba o bezpieczeństwo i nagradza dobre zachowanie, a nie tylko karze. Na ulicach większych miast wisiało kilkaset bilbordów promujących akcję. Bilbordy miały dwie wizualizacje, inną w lipcu i sierpniu. Spot kampanii emitowany był bardzo często w radiu i telewizji (publiczna oraz kanały dla dzieci) oraz w wybranych kinach przed seansami filmów dla dzieci. Zarówno dzieci jak i dorośli chętnie odwiedzali stronę internetową kampanii na której prowadzono konkursy dla dzieci, dzieci i rodziców, a w części dla dorosłych dostępne było forum, informacje o fotelikach itd. Dużym zainteresowaniem cieszyły się scenariusze zajęć dla nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych związane z tematyką kampanii, jak również ogólnie rozumianą tematyką bezpieczeństwa ruchu drogowego. Każdy z nauczycieli zainteresowany realizacją akcji w swojej placówce kontaktował się z pracownikami Instytutu. Wysyłano do niej paczkę z materiałami kampanii (gry planszowe, plakaty, legitymacja klubu, pancerniki na nagrody, smycze) jako materiał uzupełniający scenariusze. Pomimo więc ustalonego czasu trwania kampanii w miesiącach letnich była ona praktycznie realizowana non-stop, dopóki napływały zgłoszenia z prośbą o materiały i były realizowane wydarzenia z nią związane (udział w różnych programach TV przez przedstawicieli Instytutu, zajęcia w placówkach oświatowych itd.). Swój sukces kampania zawdzięcza również doskonałej współpracy zaangażowanych w nią partnerów - Instytutu Transportu Samochodowego, policji, placówek oświatowych, władz centralnych i lokalnych. 2

3 Ewaluacja kampanii Ewaluacja zmian w zakresie przewożenia dzieci W celu oceny skuteczności kampanii w Polsce zostały przeprowadzone badania przed i po każdej edycji kampanii. Jako metody badawcze obrano badania jakościowe (badanie opinii dorosłych uczestników ruchu rodziców dzieci w u 4-12 lat) i jakościowe (fokusy wśród dzieci i ich rodziców). Badania przed kampanią miały na celu: określenie stopnia stosowania urządzeń zabezpieczających do przewożenia dzieci, charakterystykę sposobu przewożenia dzieci przed 12 rokiem życia w pojazdach, określenie poziomu wiedzy o urządzeniach zabezpieczających dzieci w pojeździe, charakterystykę nastawienia dzieci i ich rodziców do urządzeń zabezpieczających. Wyniki badań przed pierwszą edycją kampanii w 2005 roku Badania przed kampanią przeprowadzono na reprezentatywnych grupach dzieci w u 4-12 lat i ich rodziców. W badaniu wykorzystano kwestionariusz ankiety jednolity dla wszystkich partnerów projektu. Badania wykazały, że w 2005 roku tylko 53 dzieci w grupie owej 4-12 lat jest prawidłowo przewożonych w pojeździe. Wyniki badań po pierwszej edycji kampanii w 2005 roku

4 Badania prowadzone w 2006 roku po pierwszej edycji kampanii pokazały wzrost o 8 (z 53 przed kampanią do 61 po I edycji kampanii) stosowania urządzeń zabezpieczających dla dzieci oraz używania ich prawidłowo. Wyniki badań po drugiej edycji kampanii w 2006 roku Po drugiej edycji kampanii Klubu Pancernika badania zrealizowane w 2007 roku potwierdziły dalszy wzrost stosowania pasów i fotelików u najmłodszych uczestników ruchu, tym razem aż o 18. Z 61 po I edycji do 79 po edycji II wzrosło stosowanie urządzeń zabezpieczających do przewożenia dzieci. Wyniki badań po trzeciej edycji kampanii w 2007 roku Badania kończące III edycję kampanii w Polsce potwierdziły, że postawy kierowców i pasażerów wobec stosowania urządzeń zabezpieczających w pojazdach korzystnie się wzmocniły, a w szczególności jeśli chodzi o używanie tych urządzeń dla bezpieczeństwa dzieci. W grupie owej poniżej 12 roku życia w stosunku do poprzedniej edycji kampanii nastąpił wzrost o kolejne 4 (z 79 przy II edycji do 83 przy edycji III). 4

5 Postawy kierowców związane ze stosowaniem urządzeń zabezpieczających w pojeździe Rodzice deklarowali, że zawsze używają urządzeń zabezpieczających dla dzieci podczas wyjazdu poza miasto w dłuższą trasę. Mają wówczas mniejsze poczucie bezpieczeństwa, są zdania, że prawdopodobieństwo wypadku jest większe. Rzadziej natomiast używają fotelików podczas jazdy w mieście na krótkich odcinkach, gdy odwożą dziecko na zajęcia pozaszkolne, na zakupy, do szkoły. Mają wówczas większe poczucie bezpieczeństwa ze względu na małe natężenie ruchu i znajomość terenu. Rodzice nie zapinają dzieci, gdy jest ich w samochodzie więcej niż fotelików np. przy odbieraniu dzieci swoich i dzieci znajomych z zajęć pozalekcyjnych. Rodzice częściej stosują zabezpieczenia przewożąc malutkie dzieci, gdy mają w planach dłuższą podróż, gdy istnieje możliwość kontroli policyjnej oraz kiedy korzystają z własnego pojazdu. Zarówno kobiety jak i mężczyźni podobnie dbają o bezpieczeństwo dzieci. Kobiety jednak częściej niż mężczyźni używają pasów bezpieczeństwa, lepiej również znają przepisy prawa o ruchu drogowym o zabezpieczeniach i prawidłowym przewożeniu dzieci. W grupie kierowców w u lat rośnie liczba osób zapinających pasy. Wśród młodych osób w u lat tendencja do stosowania pasów jest niestety mniejsza. Dotyczy to również pasażerów. Osoby z wyższym wykształceniem mają większą wiedzę o konieczności stosowania i konsekwencjach niestosowania zabezpieczeń w pojeździe. Prawie 80 rodziców z wyższym wykształceniem deklarowało, że sprawdza czy ich dziecko jest dobrze przypięte; robi tak tylko 40 rodziców z wykształceniem podstawowym. 100 dorosłych ankietowanych ma świadomość, że zapinanie pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach jest obowiązkowe; 94 jest przekonana, że jest to konieczne również z tyłu. 94 ankietowanych jest zdania, że nie stosowanie pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach jest bardzo niebezpieczne (po I edycji kampanii w 2005 roku twierdziło tak 91); 81 jest tego samego zdania jeśli chodzi o stosowanie pasów bezpieczeństwa z tyłu. Szczególnie młodzi ludzie w wielu lata i z wyższym wykształceniem są świadomi jak bardzo niebezpieczne może być nie stosowanie pasów podczas podróży samochodem. 84 dorosłych ankietowanych przyznaje, że przypomina pasażerowi z przodu o zapięciu pasa; 55 ankietowanych przypomina o tym pasażerom siedzącym z tyłu. Po kampanii 67 biorących udział w badaniach przyznało, że wie iż za nie zapinanie pasów może otrzymać mandat i punkty karne (po I edycji kampanii w 2005 roku tego samego zdania było 64 ankietowanych). Młodsze dzieci w u 4-6 lat rzadziej same zapinają się w pasy; deklaruje to 34 ankietowanych dzieci; starsze dzieci w u 7-12 lat robią to częściej samodzielnie dzieci prosi o pomoc dorosłych przy zapięciu pasów. Młodsze dzieci bardziej zgadzają się z koniecznością podróżowania w zabezpieczeniach podczas jazdy samochodem nie odpinają się i nie oszukują. 78 rodziców przed podróżą w terenie zabudowanym upewnia się, że ich dzieci są prawidłowo zapięte; robi to również 85 rodziców przed podróżą w terenie niezabudowanym. Większość dzieci mówiła, że lubi jeździć samochodem. Generalnie niemal wszystkie badane dzieci deklarowały, że podróżują samochodem w fotelikach lub na podwyższeniach prawie zawsze. Sytuacje, w których zdarzało się, że nie jeździły w zabezpieczeniach były sporadyczne np. gdy dorosły zapomniał fotelika, podróż była bardzo krótka, korzystano z cudzego samochodu. 5

6 Dzieci od początku podróżujące w fotelikach traktują to jako normalny, integralny element jazdy samochodem. Ocena kampanii Badania prowadzone wśród rodziców Przekaz kampanii dotarł do 40 rodziców. 90 ankietowanych rodziców oceniło kampanię dobrze i bardzo dobrze. 75 rodziców kampania przekonała do stosowania zabezpieczeń w samochodzie dla dzieci. 25 ankietowanych rodziców było przekonanych o konieczności stosowania zabezpieczeń w samochodzie przed kampanią. Ocean kampanii wiarygodność przekazu 82 dostarczenie informacji 84 jasność odbioru 84 wizualizacja 82 Badania prowadzone wśród dzieci Większości ankietowanych dzieci (81) kampania się podobała. Pancernik gadżet kampanii podobał się 90 z nich. Przekaz kampanii dotarł do 55 ankietowanych dzieci. Podsumowanie Kampania Klub Pancernika Klika w Fotelikach kierowana do dzieci w u 4-12 lat miała na celu propagowanie urządzeń zabezpieczających w samochodzie wśród dzieci i ich rodziców bez względu na rodzaj i długość podróży. Propagowała odpowiedzialne zachowania dzieci jako pasażerów samochodów. Możliwość otrzymania gadżetu pancernika do przypięcia na pas bezpieczeństwa dziecka miała uczynić podróż samochodem bardziej atrakcyjną i motywować dziecko do stosowania urządzeń zabezpieczających. Kampania docierała do adresata wieloma kanałami. Dzieci spotykały się z nią w kinie, telewizji, szkole, internecie, dowiadywały o niej od policjantów i rodziców. W związku z tym, że Polska jest dużym krajem, a pancerników było niewiele ponad 40 tys. sztuk, w każdym roku dzieci musiały się starać, aby otrzymać maskotkę kampanii; brać udział w konkursach, wykazywać się inicjatywą, a przede wszystkim podróżować prawidłowo. Zachęcały tym samym do aktywności swoich rodziców. Wyniki kampanii są obiecujące. Większość rodziców została przekonana do stosowania zabezpieczeń w pojazdach. Badania wykazały, że w Polsce wśród rodziców dzieci wzrosła liczba osób zapinających pasy bezpieczeństwa podczas jazdy samochodem. W 2007 roku 83 dzieci było prawidłowo przewożonych w samochodzie. To bardzo duży sukces kampanii wzrost o 32 w okresie 3 lat realizacji. Każda kampania, aby przyniosła pożądany efekt musi być sukcesywnie powtarzana. Mamy nadzieję, że Klub Pancernika ma przed sobą jeszcze wiele edycji. Po kilku latach dowiemy się czy skierowanie tego typu działań do dzieci wykreuje nam nowego młodego Europejczyka, dla którego przestrzeganie przepisów ruchu drogowego nie jest uciążliwością tylko zwykłym dobrym nawykiem. 6

7 Literatura Koncepcja badawcza programu edukacyjno-informacyjnego skierowanego do dzieci oraz dorosłych, Fabryka Komunikacji Społecznej dla Instytutu Transportu Samochodowego, grudzień 2004 Badania opinii w zakresie korzystania z urządzeń zabezpieczających dzieci podczas jazdy samochodem, TNS OBOP dla Instytutu Transportu Samochodowego, luty 2005 Badania opinii w zakresie korzystania z urządzeń zabezpieczających dzieci podczas jazdy samochodem. Raport z badań jakościowych, Instytut Transportu Samochodowego, kwiecień 2005 Strategia kształcenia w zakresie bezpieczeństwa przewożenia dzieci, Instytut Transportu Samochodowego, czerwiec 2005 Badanie efektywności kampanii Klub Pancernika Klika w Fotelikach, TNS OBOP dla Instytutu Transportu Samochodowego, grudzień 2005 Dąbrowska-Loranc M., Wacowska-Ślęzak J., EUCHIRES Raport z kampanii 2005 Public Profits, Przeprowadzenie badań sondażowych kierowców i dzieci - Klub Pancernika Klika w Fotelikach, Warszawa 2006 Dąbrowska-Loranc M., Wacowska-Ślęzak J., EUCHIRES Raport z kampanii 2006 TNS OBOP, Badanie efektywności kampanii Klub Pancernika Klika w Fotelikach dla Instytutu Transportu Samochodowego, Warszawa 2007 Dąbrowska-Loranc M., Wacowska-Ślęzak J., EUCHIRES Raport z kampanii