SWOBODY RYNKU WEWNĘTNRZNEGO

Transkrypt

1 SWOBODY RYNKU WEWNĘTNRZNEGO Marta Statkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

2 ETAPY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

3 ETAPY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ I. Preferencyjne porozumienie handlowe (Preferential Trade Agreement) II. Strefa wolnego handlu (Free Trade Area) III. Unia celna (Customs Union) IV. Wspólny rynek (Single Market) V. Unia walutowa / monetarna (Monetary Union) VI. Unia gospodarcza (Economic Union) VII. Pełna integracja ekonomiczna

4 ETAPY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ I. Preferencyjne porozumienie handlowe (Preferential Trade Agreement) układ polegający na częściowej liberalizacji handlu pomiędzy co najmniej dwoma krajami II. III. IV. Strefa wolnego handlu (Free Trade Area) najprostsza i jedna z najczęściej stosowanych form, polegająca na likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych, pozostawiając krajom członkowskim swobodę stosowania narzędzi polityki handlowej wobec krajów spoza ugrupowania, Unia celna (Customs Union) porozumienie handlowe, w którym członkowie oprócz likwidacji ceł i ograniczeń pozataryfowych, prowadzą wspólną politykę handlową wobec pozostałych krajów; Wspólny rynek (Single Market) forma integracji, w której kraje członkowskie znoszą ograniczenia w obrocie dobrami i usługami, prowadzą wspólną politykę handlową wobec krajów trzecich i wprowadzają nieskrępowany ruch czynników produkcji wewnątrz ugrupowania; V. Unia walutowa / monetarna (Monetary Union) forma integracji gospodarczej, w której wprowadza się także wspólną walutę oraz rynek kapitałowy. VI. VII. Unia gospodarcza (Economic Union) wyższa forma wspólnego rynku, w której członkowie dokonali harmonizacji wszystkich rodzajów polityki, mających wpływ na warunki konkurencji, m.in. polityki podatkowej, monetarnej, społecznej. Pełna integracja ekonomiczna (Complete economic integration) kraje na tym etapie ujednolicają politykę gospodarczą i powołują organ ponadnarodowy, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

5 SWOBODY RYNKU WEWNĘTRZNEGO Art. 3 TUE Cele i obszary działania Unii ( ) 2. Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości. 3. Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny. Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka. Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Państwami Członkowskimi. Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy. 4. Unia ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro. ( )

6 RYNEK WEWNĘTRZNY

7 SWOBODY RYNKU WEWNĘTRZNEGO art. 26 ust. 2 TFUE : rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału zgodnie z postanowieniami Traktatów

8 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU

9 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU art. 28 TFUE podstawą UE jest unia celna, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych między państwami członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi Kodeks Celny UE od zniesienie formalności celnych przy przewozie towarów przez wewnętrzne granice pomiędzy państwami członkowskimi

10 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU eliminacja barier: taryfowych poprzez utworzenie unii celnej pomiędzy państwami członkowskimi parataryfowych np. opłat krajowych o charakterze protekcjonistycznym dyskryminującym (opłaty fiskalne ) pozataryfowych- np. ilościowych, jakościowych

11 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU CO OZNACZA SWOBODA TOWARÓW? że towary na obszarze państw członkowskich UE mogą się przemieszczań bez jakichkolwiek utrudnień (art. 28 ust. 2 TFUE) towary pochodzące z państw członkowskich towary z państw trzecich, jeżeli znajdują się one w swobodnym obrocie w państwach członkowskich

12 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU CO TO TOWAR?

13 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU definicja TS UE traktatowe pojęcie towaru produkt, którego wartość jest wyrażona w pieniądzu i który może, jako taki, stanowic przedmiot transakcji handlowej (o wartości zarówno pozytywnej jak i negatywnej) pozytywna np.: energia elektryczna oraz nośniki energii materialne nośniki informacji artykułu mające wartość artystyczna, historyczna, etnograficzną np. pieniądze, które wyszyły z obrotu negatywna np. wszelkie rodzaje odpadów

14 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU TOWAR UNIJNY: wyprodukowany lub wydobywany jest całkowicie w pańswie członkowskim, bez udziału towarów pochodzących z państw trzecich (np. produkty mineralne lub roślinne lub wydobyte z mórz) pochodzi z państwa trzeciego, ale znajduje się w swobodnym obrocie w UE jest wyprodukowany w więcej niż jednym państwie lub został uzyskany z towarów z państw trzecich w takiej sytuacji ma pochodzenie tego z państw, w którym nastąpiła ostatnia zasadnicza, gospodarczo uzasadniona obróbka lub przetworzenie, stanowiące istotny etap w jego produkcji o pochodzeniu towaru może decydować miejsce dokonania ostatniego istotnego przetworzenia towaru jeżeli w wyniku przetworzenia wartość towaru zwiększyła się o ponad 50% w stosunku do produktów pierwotnych jeżeli w trakcie przetworzenia wykorzystano ponad 50 % nowych części pochodzących z państwa, w którym nastąpiło to przetworzenie

15 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU swobody przepływ towarów nie obejmuje: I. produktów określonych w Traktacie o Euroatomie II. III. IV. produktów rolnych objętych wspólna organizacją rynku produktów związanych ze swobodą przepływu usług (np. audycje telewizyjne i radiowe, druki reklamowe) produktów związanych ze swobodą przepływu kapitału (np. pieniądze)

16 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU CŁA PODATKI

17 CŁA

18 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU CŁA - opłaty (daniny publicznoprawne) nakładane przez poszczególne państwa na podstawie taryfy celnej, pobierane w związku z przekroczeniem granicy przez dany towar art. 30 TFUE CŁA zakaz w handlu towarami pomiędzy państwami członkowskimi stosowania ceł importowych i eksportowych, a także opłat o skutku równoważnym do ceł Państwa członkowskie są bowiem objęte unią celną i posiadają wspólną taryfę celną wobec państw trzecich

19 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU OPŁATA O SKUTKU RÓWNOWAŻNYM DO CEŁ każde obciążenie nałożone na towary pochodzące z innego państwa członkowskiego, niezależnie od nazwy tej opłaty, celu czy sposobu pobierania oraz przeznaczeniu uzyskanych śródków, jeżeli ma ono charakter dyskryminujący lub protekcjonistyczny. będą to opłaty nakładane jednostronnie przez państwa członkowskie na towary krajowe lub pochodzące z innych państw członkowskie, w związku z przekraczaniem przez te taryfy granicy: opłaty weterynaryjne i fitosanitarne opłaty nakładane w związku z wydawaniem koniecznej licencji eksportowej opłaty w związku ze zbieraniem danych statystycznych opłaty za wywóz dzieł sztuki opłaty w związku z kontrolą jakości produktu.

20 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU usprawiedliwienie opłat pobieranych w związku przekroczeniem granicy: stanowi wynagrodzenie za usługę rzeczywiście świadczoną podmiotowi gospodarczemu w wysokości proporcjonalnej do jej wartości jest związana z kontrolami jednakowo i obowiązkowo przeprowadzanymi na terenie całej UE jest opłatą administracyjną, pobieraną w zamian za odpowiadające świadczenie administracyjne w stosunku do konkretnego podmiotu gospodarczego, przynoszące mu korzyść odnosi się do ogólnego systemu należności podatkowych, stosowanym w sposób niedyskryminujący

21 PODATKI

22 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU art. 110 TFUE - żadne państwo członkowskie nie nakłada bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe Dwie metody uznawania produktów za podobne (orzecznictwo TS UE): 1. metoda sformalizowana towary podobne to takie, które klasyfikowane są w ten sam sposób z punkt widzenia regulacji podatkowych, celnych lub statystycznych 2. metoda liberalna - towary podobne to takie, które mogą być używane zamiennie przez konsumenta, mają analogiczne właściwości lub zaspokajają takie same potrzeby. Produkty nie musza być identyczne, ale ich zastosowanie musi być podobne i porównywalne

23 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Różnica pomiędzy opodatkowaniem dyskryminującym a cłami i opłatami o skutku równoważnym do ceł polega na tym, że opodatkowanie dotyczy zarówno towarów importowanych, jak i krajowych; natomiast cła i opłaty o skutku podobnym nakładane są na produkty importowane Opodatkowanie dyskryminacyjne będzie zachodziło, jeśli do produktów podobnych zastosowane zostaną zróżnicowane stawki podatkowe, rozszerzony zostanie zakres obowiązku podatkowego lub, gdy podatki będą pobierane w zróżnicowanym terminie Podatek może zostać uznany za pośrednio dyskryminujący, jeśli jest stosowany niezależnie od kraju pochodzenia towaru, w stosunku do tej samej kategorii nakłada takie same obciążenia podatkowe, jednakże faktycznie tylko produkty importowane dotyka w sposób bardziej obciążający

24 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Państwa członkowskie nie mogą nakładać na towary sprowadzone z państw UE pośrednich lub bezpośrednich podatków, które byłyby wyższe niż nakładane na towary krajowe. Podstawowym wymogiem jest ustalenie czy podatek pochodzący z innego państwa członkowskiego ma charakter dyskryminujący. Swoboda przepływu towarów zostaje naruszona tylko w przypadku, gdy produkt z innego państwa jest gorzej traktowany w państwie członkowskim, do którego został sprowadzony niż produkt tego państwa Państwa posiadają prawo do ustalania i różnicowania podatków, pod warunkiem, że nie prowadzi do: jakiejkolwiek formy dyskryminacji produktów importowanych ochrony konkurencyjnych produktów krajowych.

25 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU UE nie reguluje bezpośrednio polityki podatkowej, ale państwa członkowskie są zobowiązane do przestrzegania reguł zakazu dyskryminacji i protekcjonizmu art. 110 ust.2 TFUE- żadne państwo członkowskie nie nakłada na produkty innych państw członkowskich podatków wewnętrznych, które pośrednio chronią inne produkty (opodatkowanie protekcjonistyczne)

26 INNE OGRANICZENIA

27 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Zgodnie z bezpośrednio skutecznymi postanowieniami art. 34 TFUE (w imporcie) oaz art. 35 TFUE (w eksporcie) w handlu wewnątrzunijnym zakazane są: ograniczenia o charakterze ilościowym wszelkiego rodzaju środki mające podobny skutek

28 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Zgodnie z bezpośrednio skutecznymi postanowieniami art. 34 TFUE (w imporcie) oaz art. 35 TFUE (w eksporcie) w handlu wewnątrzunijnym zakazane są: ograniczenia o charakterze ilościowym, gdy przepisy państw wprowadzają zakaz sprzedaży danego produktu lub określają pewne limity (np. kontyngenty - określenie z góry ilości danego towaru mogącego być importowanym do danego państwa, czy przepisy ograniczające przywóz towarów lub regulujące ich rozmiar, wagę) wszelkiego rodzaju środki mające podobny skutek - wszystkie przepisy państw członkowskich, które mają zastosowanie do obrotu i mogą utrudniac handel rzeczywiście lub potencjalnie; mogą mieć charakter praktyki administracyjnej lub innych utrudnien, nawet nieznacznych (przepisy regulujące skład, kształt produktu, nazewnictwo itd.)

29 ŚRODKI O SKUTKU RÓWNOWAŻNYM DO OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH

30 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Dyrektywa 70/50 (już nieobowiązująca) definicje: ŚRODKI O SKUTKU RÓWNOWAŻNYM DO OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne oraz wszystkie inne akty wydawane przez organy państwowe łącznie z zaleceniami, uniemożliwiające przewóz, który byłby możliwy w razie ich niewprowadzenia, w tym środki, które czynią przewóz trudniejszym lub droższym w porównaniu ze zbytem produkcji krajowej jak np. przepisy narzucające importerowi: szczególne warunki magazynowania towaru, oznaczania państwa pochodzenia na oferowanych towarach, sprzedaż towaru w określonym opakowaniu, wadze czy rozmiarze. Rodzaje środków o skutku podobnym: dyskryminujące towary pochodzące z innych państw członkowskich ograniczające handel między państwami, choć stosowane bez rozróżnienia wobec wszystkich towarów

31 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU ŚRODKI MAJĄCE SKUTEK PODOBNY DO OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH SPRAWA DASSONVILLE Wyrok TSUE w sprawie 8/74 Procureur du Roi przeciwko Benoit i Gustave Dassonville

32 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU formuła Dassonville: Wszystkie towary produkowane i wprowadzone na rynek zgodnie z prawem w jednym państwie członkowskim, nie mogą być poddane ograniczeniom, co do sprzedaży i wprowadzania do obrotu w innym państwie.

33 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU ŚRODKI MAJĄCE SKUTEK PODOBNY DO OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH doprecyzowanie formuły Dassonville SPRAWA CASSIS DE DIJON Wyrok TSUE w sprawie 120/78 Rewe-Zentral AG przeciwko Bundesmonopolverwaltung fur Branntwein

34 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU formuła Cassis de Dijon: - ograniczenie formuły Dassonville uznanie standardów towar legalnie wytwarzany w państwie członkowskim powinien być dopuszczony do swobodnego obrotu we wszystkich pozostałych wymogi imperatywne każde państwo może wprowadzić pewne ograniczenia swobody obrotu towarowego, powołując się na ważny i uzasadniony interes publiczny

35 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Jeżeli w danym przypadku nie istnieją przepisy unijne, dane państwo może wprowadzić ograniczenia obrotu towarami z innego państwa, jeśli jest w stanie udowodnić, ze utrzymanie takich przepisów jest konieczne z uwagi na istniejący wymóg imperatywny, czyli interes publiczny wymagający ochrony, a w szczególności w celu: skutecznego nadzoru fiskalnego, ochrony zdrowia publicznego, rzetelności transakcji handlowych, ochrony konsumenta.

36 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Zasada wzajemnego uznania towar legalnie wprowadzony na rynek jednego państwa członkowskiego powinien być dopuszczony do obrotu także w innych państwach członkowskich

37 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU ŚRODKI MAJĄCE SKUTEK PODOBNY DO OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH doprecyzowanie formuły Cassis de Dijon SPRAWA KECK Wyrok TSUE w sprawie C-267/91 oraz C-268/91 postępowanie karne przeciwko Bernard Keck i Daniel Mithouard

38 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU formuła Keck test dostępu do rynku stosowanie do towarów z innych państw członkowskich krajowych przepisów ograniczających lub zakazujących niektórych form sprzedaży, nie utrudnia z reguły handlu pomiedzy państwami członkowskimi, jeśli przepisy te odnoszą się do wszystkich podmiotów działających na terytorium danego państwa członkowskiego i wpływają jednakowo zarówno z prawnego, jak i faktycznego punktu widzenia na sprzedaż towarów krajowych i sprowadzonych z innych państw członkowskich.

39 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Formuła Keck została skrytykowana i uzupełniona innymi orzeczeniami! Test dostępu do rynku został doprecyzowany przez Trybunał, w tym sensie, że dla stwierdzenia, czy przepisy dotyczące formy sprzedaży w taki sam sposób wpływają na towary krajowe i sprowadzone konieczne jest ustalenie, w jakim stopniu przepisy te ograniczają dostęp do rynku: czy całkowicie uniemożliwiają lub znacznie ograniczają wejście towarów na rynek danego państwa czy też pozostawiają inne możliwości dotarcia do konsumentów

40 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU W przypadku odwrotnej dyskryminacji, gdzie towar krajowy musi spełniać ostrzejsze warunki niż taki sam produkt z innego państwa członkowskiego, TS UE uznał, że w przypadku żądania ochrony prawnej przez dyskryminowanego producenta, byłaby to zbyt daleko idąca ingerencja w kompetencje wewnętrzne państwa członkowskiego- taki producent może skorzystać z ochrony prawnej tylko w przypadku dyskryminacji danego towaru w innym państwie członkowskim W podobny sposób, jak w przypadku ograniczeń ilościowych w przywozie, określone zostały ograniczenia ilościowe w wywozie będące środkami krajowymi, których celem jest ograniczenie wywozu w taki sposób, aby zapewnić szczególnie korzystną sytuację produkcji krajowej lub rynkowi państwa członkowskiego (np. wymóg posiadania szczególnych licencji wywozowych lub dopełnienie innych formalności)

41 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU ŚRODKI O SKUTKU RÓWNOWAŻNYM DO OGRANICZEŃ ILOŚCIOWYCH W WYWOZIE: stosowane w sposób dyskryminujący (czyli nie są nimi środki stosowane bez rozróżnienia oraz środki dotyczące formy sprzedaży) mające na celu ograniczenie wywozu, zapewniające szczególną korzyść produkcji krajowej lub rynkowi krajowemu, kosztem handlu w innych państwach członkowskich np. całkowity zakaz wywozu czy uzyskanie licencji wywozowej

42 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU art. 36 TFUE- ograniczenia eksportowe lub importowe mogą być wprowadzane przez państw członkowskie w stosunku do towarów jeśli będą one uzasadnione Dozwolone ograniczenia ilościowe: ochrona moralność publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt lub ochrony roslin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, ochrony własności przemysłowej i handlowej. Wymienione zakazy i ograniczenia nie powinny jednak stanowic środka samowolnej dyskryminacji, ani utajonego ograniczania handlu między członkami UE, nie mogą również służyć realizacji celów gospodarczych. wyrok TSUE w sprawie sprawa 178/84 Komisja przeciwko RFN

43 SWOBODA PRZEPŁYWU TOWARU Wymogi imperatywne (Cassis de Dijon) katalog otwarty: zapewnienie efektywnej kontroli fiskalnej, ochrona zdrowia publicznego, ochrona rzetelności obrotu handlowego, ochrona konsumentów, poprawa warunków pracy, ochrona kina jako formy kultury, ochrona środowiska, ochrona narodowych lub regionalnych cech szczególnych, ryzyko poważnego naruszenia równowagi finansowej systemu zabezpieczenia społecznego, konieczność utrzymania pluralizmu pracy, ochrona praw podstawowych.

44 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB

45 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB ma na celu ułatwienie pracownikom obywatelom UE poszukiwania i podjęcia działalności zawodowej wszelakiego rodzaju na terenie Unii Europejskiej powstała w celu zapobieżenia dyskryminacji lub nakładania ograniczeń względem: pracowników (art. 45 TFUE) osób samozatrudniających (art. 49 TFUE) posiadających obywatelstwo państwa członkowskiego.

46 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uprawnienia

47 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB Uprawnienia: swobodne przemieszczanie się po terytorium państw członkowskich, przebywanie w jednym z państw członkowskich w celu podjęcia pacy, pozostanie na terytorium państwa członkowskiego po ustaniu stosunku pracy, zakaz jakiegokolwiek dyskryminującego zachowania w stosunku do pracownika ze względu na jego narodowość.

48 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB Każdy obywatel UE może korzystać z publicznych służb zatrudnienia i w tym czasie podlega temu samemu ustawodawstwu, korzystając z takich samych przywilejów jak pracownicy krajowi. Równe traktowanie ma zastosowanie do wszystkich warunków regulujących zatrudnienie i pracę (wynagrodzenie, warunki pracy, wypowiedzenie)

49 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB pojęcie pracownika

50 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB PRACOWNIK samoistne znaczenie, różne od pojęcia pracownika funkcjonujące w systemach prawnych poszczególnych państw członkowskich Podstawową przesłanką stosunku zatrudnienia jest wykonywanie przez osoby pracy: efektywnej i rzeczywistej, w określonym czasie dla innej osoby (może być też w niepełnym wymiarze) pod jej nadzorem, w zamian za otrzymanie wynagrodzenia, bez względu na naturę stosunku prawnego, łączącego pracownika z pracodawcą.

51 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB Praca musi być zarobkowa i mieć rzeczywisty, ekonomiczny wymiar. zdeterminowana: jednostkowym charakterem sprawy skonkretyzowanymi warunkami umowy (np. dotycząca ryzyka zawodowego lub swobodą wyboru godzin pracy przez pracownika) Sprawa C 66/85 Deborah Lawrie-Blum przeciwko Land Baden-Württemberg

52 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB W następstwie wykonywania działalności zawodowej nabywają uprawnienia do: swobodnego poruszania się (wyjazdu, wjazdu i pobytu) zatrudnienia, korzyści socjalnych, ulg podatkowych, nauki, nabywania nieruchomości na własne potrzeby, wzajemnego uznawania kwalifikacji, pozostania na terytorium państwa przyjmującego.

53 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB

54 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich definicja członka rodziny: współmałżonek; partner, z którym obywatel Unii zawarł zarejestrowany związek partnerski, jeżeli ustawodawstwo przyjmującego państwa członkowskiego uznaje równoważność między zarejestrowanym związkiem partnerskim a małżeństwem; bezpośrednich zstępnych, którzy nie ukończyli 21 roku życia lub pozostają na utrzymaniu, oraz tych współmałżonka lub partnera, bezpośrednich wstępnych pozostających na utrzymaniu oraz tych współmałżonka lub partnera. Członkowie rodzin migrujących mają prawo korzystania z tych samych uprawnień.

55 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB kategorie pobytu pobyt nieprzekraczający 3 miesiące pobyt przekraczający 3 miesiące stały pobyt

56 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB kategorie pobytu Prawo pobytu przez okres nieprzekraczający 3 miesiące: brak obowiązku spełnienia jakichkolwiek warunków i formalności obowiązek posiadania ważnego dowodu tożsamości lub paszportu

57 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB kategorie pobytu Prawo pobytu przez okres przekraczający 3 miesiące: dwie kategorie podmiotów: a) pracownicy najemnymi lub osoby pracujące na własny rachunek w przyjmującym Państwie Członkowskim; b) osoby posiadające wystarczające zasoby dla siebie i członków ich rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującego Państwa Członkowskiego w okresie pobytu, oraz są objęte pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w przyjmującym Państwie Członkowskim możliwość nałożenia obowiązku rejestracji w odpowiednich organach w przyjmującym Państwie Członkowskim

58 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB kategorie pobytu Prawo stałego pobytu: Obywatele Unii, którzy legalnie zamieszkują w przyjmującym Państwie Członkowskim przez nieprzerwany okres pięciu lat, mają prawo stałego pobytu w tym Państwie Po nabyciu prawa stałego pobytu można je utracić jedynie w wyniku nieobecności w przyjmującym Państwie Członkowskim przez okres przekraczający dwa kolejne lata

59 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji

60 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji

61 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji TSUE: I. niepodobne traktowanie w porównywalnych sytuacjach (dissimilar treatment of comparable situations) oraz II. ustalenie niejednakowych wymagań w porównywalnych przypadkach (unequal conditions laid down for comparable cases)

62 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji DYSKRYMINACJA BEZPOŚREDNIA DYSKRYMINACJA POŚREDNIA

63 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji dyskryminacja bezpośrednia traktowanie innych osób w tych samych okolicznościach, gdy jakaś norma jest sprzeczna z traktatem, czyli w sytuacji gdy traktowanie dyskryminowanej osoby odbiega na jej niekorzyść od traktowania innych osób w przeszłości lub od prawdopodobnego zdarzenia dyskryminacja pośrednia stosuje się kryteria dozwolone przez traktat, które w rezultacie powodują powstanie dyskryminacji, czyli w sytuacji, gdy pozornie obojętny przepis, kryterium, lub praktyka powoduje szczególnie niekorzystną sytuację pewnej grupy osób w porównaniu z innymi osobami, chyba że taki przepis, kryterium lub praktyka są obiektywnie i prawnie uzasadnione, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu są proporcjonalne i konieczne

64 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji kryteria badania dyskryminacji pośredniej: zbiorowości rozstrzyga jakiej grupy dotyczy regulacja, która może okazać się dyskryminującą skutku regulacji określa wpływ, jaki wywiera dany przepis na grupę.

65 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji Artykuł 10 TFUE Przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia dąży do zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Art. 18. TFUE - Zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, mogą przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji.

66 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji Art. 21 KPP - Niedyskryminacja 1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. 2. W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla ich postanowień szczególnych zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.

67 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB zakaz dyskryminacji Wyłączenie spod działania zakazu dyskryminacji: ograniczenia zatrudnienia w administracji publicznej na stanowiskach, które obejmują wykonywanie uprawnień przyznanych przez prawo publiczne i chronią ogólne interesy państwa lub władz lokalnych (np. służby dyplomatyczne, siły zbrojne, policja i siły bezpieczeństwa, sądownictwo i organy podatkowe) ograniczenia zatrudnienia ze względów porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego jedynie w uzasadnionych i konkretnych przypadkach proporcjonalne w stosunku do przewidywanych celów

68 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uznawanie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych art. 53 TFUE

69 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uznawanie wykształcenia i kwalifikacji Art. 53. TFUE Wzajemne uznawanie dyplomów, świadectw i innych dokumentów potwierdzający kwalifikacje 1. W celu ułatwienia podejmowania i wykonywania działalności prowadzonej na własny rachunek Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, uchwalają dyrektywy zmierzające do wzajemnego uznawania dyplomów, świadectw i innych dokumentów potwierdzających posiadanie kwalifikacji oraz do koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących podejmowania i wykonywania działalności prowadzonej na własny rachunek. 2. W odniesieniu do zawodów medycznych i paramedycznych oraz farmaceutycznych, stopniowe znoszenie ograniczeń zależy od koordynacji warunków ich wykonywania w różnych Państwach Członkowskich.

70 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uznawanie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych: Zagraniczne dokumenty o wykształceniu mogą być uznane w celu: I. kontynuacji kształcenia (tzw. uznanie do celów akademickich) II. zatrudnienia (tzw. uznanie do celów zawodowych)

71 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uznawanie wykształcenia i kwalifikacji Rada i Parlament harmonizują tą dziedzinę poprzez dyrektywy np. dotyczące wzajemnego uznawania dyplomów, certyfikatów oraz innych dokumentów stwierdzających kwalifikacje zawodowe: dyrektywy tzw. systemu ogólnego dyrektywy sektorowe

72 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uznawanie wykształcenia i kwalifikacji: DYREKTYWY TZW. SYSTEMU OGÓLNEGO: większość państw wymaga jednak wykazania się doświadczeniem zawodowym, jeśli okres kształcenia i praktyk w innym państwie członkowskim jest krótszy lub złożone egzaminy końcowe różnią się w znacznej mierze od wymagań przyjętych w danym państwie ponadto niektóre zawody regulowane mogą być obwarowane szczególnymi przesłankami (określonymi np. w odrębnych ustawach, rozporządzeniach) np. zawód prawnika w takich przypadkach mają zastosowanie dyrektywy tzw. systemu ogólnego, które zakładają, że program kształcenia i szkolenia w różnych państwach są mniej więcej jednakowe kwalifikacje uzyskane w innym państwie członkowskim są uznawane, chyba że zachodzą znaczące różnice

73 SWOBODA PRZEPŁYWU OSÓB uznawanie wykształcenia i kwalifikacji DYREKTYWY SEKTOROWE: mają na celu dostęp do zawodu, a nie tylko samo uznanie wykształcenia w zawodach objętych dyrektywami sektorowymi wymogi dotyczące kształcenia i szkolenia konieczne do wykonywania zawodu są zharmonizowane dla całej UE, a uznawanie kwalifikacji w zawodach odbywa się automatycznie pod warunkiem, że dyplom jest wydane zgodnie wymogami danej dyrektywy sektorowej np. zawód lekarza, pielęgniarki, lekarzy-dentystów, lekarzyweterynarzy, położnych, architektów

74 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

75 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Swoboda ta obejmuje prawo do podjęcia i wykonywania działalność na zasadach samozatrudnienia oraz zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw. Swoboda ta gwarantuje swobodny przepływ przedsiębiorców w tym równouprawnienie spółek zarejestrowanych na terytorium UE

76 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Uprawnienia w ramach swobody przedsiębiorczości: prawo każdego obywatela państwa członkowskiego do wjazdu i pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego w celu prowadzenia tam działalności gospodarczej, prawo do założenia i prowadzenia przedsiębiorstwa na terytorium innego państwa, prawo do tworzenia w innym państwie członkowskim przedstawicielstwa, spółek-córek, filii, agencji, w sytuacji gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą ma miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim, prawo do zakładania przedsiębiorstw w innych państwach UE umożliwia świadczenie usług w sposób ciągły i stały, prawo do stosowania przez państwa członkowskie wobec obywateli innych państw takich samych uregulowań w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, jakie stosuje wobec swoich własnych obywateli (zasada traktowania narodowego) zakaz wprowadzania ograniczeń, które nie mają charakteru dyskryminującego.

77 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

78 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Przedsiębiorstwo w innym państwie UE może założyć zarówno: osoba prawna (podmiot gospodarczy) osoba fizyczna, jeśli chce prowadzić działalność gospodarczą na terenie tego innego państwa członkowskiego niż państwo pochodzenia w sposób ciągły, niezależnie od wybranej formy prawnej.

79 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Założenie i prowadzenie przedsiębiorstwa (TS UE) rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej (o charakterze zarobkowym) za pomocą stałej infrastruktury w innym państwie członkowskim w nieokreślonym czasie Swoboda zakładania przedsiębiorstw określona w art. 49 TFUE jest działalności niezależna, prowadzoną w celach zarobkowych i obejmuje różne formy takie jak: pierwotną - w założonym przedsiębiorstwie koncentruje się większość działalności gospodarczej podmiotu zakładającego, wtórną - działalność jest wykonywana przynajmniej w dwóch państwach członkowskich

80 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI element transgraniczności na ochronę z art.49tfue może powołać się obywatel państwa członkowskiego, który zamierza rozpocząć działalność gospodarczą w innym państwie członkowskim UE taka sytuacja nie będzie miała miejsca, gdy np. obywatel, celem ominięcia prawa krajowego, zakłada w innym państwie działalność gospodarczą a w swoim kraju zakłada spółki podległe

81 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI zasada traktowania narodowego

82 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI zasada traktowania narodowego wynika z art. 49TFUE i nadaje ochronę zarówno przeciwko jawnej jak i ukrytej dyskryminacji. w tym zakresie, naruszeniem tej zasady mogą być nie tylko postanowienia prawa krajowego dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, lecz również takie regulacje, które dotyczą uprawnień istotnych lub niezbędnych dla takiej działalności.

83 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI wyłączenia

84 SWOBODA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI wyłączenia władza publiczna (art. 51 TFUE) działalność, która w jednym z państw członkowskich jest choćby przejściowo wykonywana, względy porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego uzasadniają zastosowanie przepisów ustawodawczych, wykonawczych lub administracyjnych przewidujących szczególne traktowanie cudzoziemców (art. 52 TFUE)jak np. jednolitość systemu podatkowego, ochrona konsumenta czy względu kulturowe.

85 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG

86 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Celem jej jest zapobieżenie tworzenia się barier w handlu, nierównym warunkom świadczenia usług na rynku wewnętrznym UE oraz zapewnienie jak najlepszej możliwości korzystania z usług

87 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Na podstawie art. 56 TFUE ograniczenia w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz UE są zakazane w odniesieniu do obywateli państw członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w państwie UE innym niż państwo odbiorcy świadczenia, z taki jednak zastrzeżeniem, że świadczący usługę może, w celu spełnienia świadczenia, wykonywać przejściowo działalność w państwie świadczenia na tych samych warunkach, jakie państwo to nakłada na własnych obywateli. Oznacza to wyłączenie przepisów krajowych, które utrudniają świadczenie usług pomiędzy państwami członkowskimi UE, w sposób pośredni czy bezpośredni nakaz do instytucji krajowych dokonywania interpretacji prawa krajowego zgodnej z zasadą swobodnego przepływu usług

88 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG

89 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Zgodnie z art. 57 TFUE usługami są świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób. Rodzaje usług: działalność o charakterze przemysłowym, działalność o charakterze handlowym, działalność rzemieślnicza, wykonywanie wolnych zawodów,

90 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Swoboda świadczenia usług ma swoje zastosowanie, gdy pojawia się element transgraniczny tzn: I. usługodawca ma siedzibę w innym państwie niż usługobiorca, a sama usługa przekracza granice (np. usługa telewizyjna, porada telefoniczna, internetowa itp.) II. III. IV. usługodawca przyjeżdża chwilowo w celu wykonania usługi do kraju usługobiorcy (np. w celu wykonania robót budowlanych) usługobiorca przemieszcza się w celu otrzymania usług do kraju usługodawcy (np. w celach leczniczych) zarówno usługodawca, jak i usługobiorca pochodzą z jednego kraju, jednak sama usługa świadczona jest gdzie indzie.

91 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Do świadczenia usług na terytorium innego państwa nie jest wymagane posiadanie siedziby w kraju świadczenia usług lub miejsca zamieszkania w kraju wystarczy, że przedsiębiorca posiada siedzibę lub miejsce zamieszkania w państwie członkowskim UE, w którym jest zarejestrowany

92 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Swoboda świadczenia usług obejmuje tzw. uprawnienia akcesoryjne czyli: prawo wyjazdu usługodawcy lub usługobiorcy z kraju ojczystego prawo wjazdu i pobytu w państwie goszczącym Uprawnienia te dotyczą również członków rodziny osoby świadczącej usługi, a państwo nie może stosować przepisów, które dyskryminowałyby usługodawców z innych państw członkowskich (zasada traktowania narodowego)

93 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Swoboda przepływu usług zakazuje państwu nakładania na świadczącego jakichkolwiek ograniczeń, które nie są stosowane wobec osób prowadzących działalność na tym obszarze. Państwo nie może różnicować przedsiębiorców ze względu na kryterium obywatelstwa albo siedziby poza jego terytorium. Pomimo zakazu, państwa nie zostały całkowicie pozbawione możliwości nakładania na świadczących usługi pewnych ograniczeń, regulacji albo szczególnych wymagań. Musza jednak wykazać, ze służą one interesowi ogólnemu czy publicznemu.

94 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Ograniczenia te nie mogą posiadac charakteru dobrowolnego, arbitralnego, nielimitowanego i być wyłączone spod kontroli organów UE. Weryfikacja legalności ograniczenia nie ma w tym przypadku charakteru automatycznego, bezwarunkowego Podstawowym kryterium oceny pozostaje natomiast zachowanie granic proporcjonalności, a wiec przede wszystkim niemożność osiągnięcia założonych celów środkami mnie dotkliwymi i restrykcyjnymi

95 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG Wyłączenia i dozwolone ograniczenia zastosowania swobody przepływu usług: 1. władztwo państwowe może nastąpić w przypadku usług związanych z bezpośrednim wykonywaniem władzy publicznej działalność, której dotyczy wyłączenie powinna być związana, choćby tylko przejściowo z wykonaniem władzy publicznej, 2. klauzula porządku publicznego na którą państwa mogą powoływać się w wyjątkowych i szczególnych przypadkach, gdy występuje rzeczywiste i daleko idące zagrożenie dla interesu publicznego

96 SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG 3. ochrona interesu ogólnego może być powoływana jako uzasadnienie wyjątku tylko wówczas, gdy nie podlega ochronie w przepisach obowiązujących w państwie, gdzie świadczący usługi ma siedzibę swojego przedsiębiorstwa, a środki wprowadzające ograniczenia mają za zadanie chronić dobro ogólne i dotyczą w takim samym zakresie wszystkich podmiotów działających w danym państwie oraz powinny być proporcjonalne do zamieszonego celu i respektować kontrolę sprawowaną nad usługodawcą w kraju jego pochodzenia ochrona konsumentów ochrona ludności w odniesieniu do usług wykonywanych przez przedstawicieli wolnych zawodów, za pośrednictwem regulacji zawodowych, które wymagają określonych umiejętności i nakładają określone obowiązki, ochrona osób wykonujących działalność artystyczną przy pośrednictwie pracy, ochrona własności przemysłowej sprawy socjalne sprawy podatkowe

97 SWOBODA PRZEDZIEBIORCZOŚCI A SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG czym się różnią?

98 SWOBODA PRZEDZIEBIORCZOŚCI A SWOBODA PRZEPŁYWU USŁUG dwa odmienne reżimy prawne, które się wykluczają i nie mogą być zastosowane równocześnie zgodnie z orzecznictwem TSUE: I. swoboda przedsiębiorczości stałość działalności II. swoboda świadczenia usług- przejściowy charakter usługi