PROJEKT SPRAWOZDANIA

Transkrypt

1 ACP-EU JOINT PARLIAMENTARY ASSEMBLY ASSEMBLÉE PARLEMENTAIRE PARITAIRE ACP-UE Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie wpływu nielegalnych przepływów finansowych na finansowanie rozwoju Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu Współsprawozdawcy: Ousmane Kaba (Gwinea) Theodor Dumitru Stolojan (Parlament Europejski) CZĘŚĆ B: UZASADNIENIE DR\ doc AP v01-00

2 Wprowadzenie Dane liczbowe są porażające: kraje rozwijające się tracą rocznie ok. 189 mld USD dochodów podatkowych co stanowi kwotę wyższą od wartości oficjalnej pomocy rozwojowej (131 mld USD w 2015 r.) oraz ok. 1 bln USD z powodu nielegalnych przepływów finansowych. Zwalczanie prania pieniędzy, uchylania się od płacenia podatków, agresywnego planowania podatkowego oraz korupcji musi pozostać na szczycie priorytetów międzynarodowego programu działań, gdyż procedery te stanowią poważny problem w perspektywie niskich wskaźników wzrostu gospodarczego w niektórych państwach AKP, wysokich wskaźników ubóstwa i rosnącego zapotrzebowania na zasoby w kontekście malejącej pomocy publicznej. W powiązaniu z treścią raportu panelu wysokiego szczebla ds. nielegalnych przepływów finansowych z Afryki, któremu przewodniczy Thabo Mbeki, niniejszy dokument służy ocenie destrukcyjnego wpływu nielegalnych przepływów finansowych na rozwój gospodarczy i finansowy państw AKP. Formułuje również zalecenia co do sposobów i metod zwalczania tej plagi w każdym kraju, na szczeblu regionalnym oraz międzynarodowym. Czas na dyskusję na ten temat jest właściwy, ponieważ działania podejmujące owo wyzwanie pomogą w realizacji celów gospodarczych i społecznych nowego programu działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 oraz w okresie następującym po wygaśnięciu umowy z Kotonu. Przyjęcie definicji złożonego zjawiska nielegalnych przepływów finansowych i jego źródeł jest istotne dla oszacowania jego skali oraz analizy wpływu na aktualne i przyszłe wyzwania związane z rozwojem, w obliczu których stanęły państwa AKP. I. Źródła i zakres nielegalnych przepływów finansowych Nielegalne przepływy finansowe dotyczą środków finansowych uzyskiwanych, przekazywanych lub wykorzystywanych niezgodnie z prawem. Zjawisko to różni się od ucieczki kapitału, która może stanowić uzasadnioną reakcję inwestorów na ryzyka gospodarcze, polityczne i społeczne bądź niesprzyjające warunki makroekonomiczne lub administracyjne. Nawet w przypadku gdy kapitał pozyskano w legalny sposób, może on zostać wyprowadzony nielegalnie z zamiarem uniknięcia opodatkowania. Dochody z praktyk korupcyjnych lub działalności przestępczej są oczywiście ukrywane. Wyróżnia się trzy źródła nielegalnych przepływów finansowych: i) unikanie opodatkowania lub uchylanie się od niego, ii) fałszowanie faktur w obrocie międzynarodowym i oszukańcze ustalanie cen transferowych, iii) działalność przestępcza taka jak handel narkotykami, prostytucja, handel bronią i czynna korupcja. Unikanie opodatkowania jest praktyką polegającą na ograniczaniu do minimum kwoty odprowadzanego podatku przez wykorzystanie luk prawnych lub zwolnień w prawie podatkowym bądź też przez stosowanie tendencyjnej wykładni przepisów podatkowych. Uchylanie się od opodatkowania najpowszechniej występuje w sektorze usług. Wartość dochodów utraconych przez niektóre kraje Afryki wskutek tego procederu może sięgać AP v /6 DR\ doc

3 dziesiątków milionów dolarów rocznie (przykładowo wartość dochodów utraconych w Demokratycznej Republice Konga szacuje się na 90 mln USD rocznie). Łapownictwo, korupcja i nadużycia władzy bez wątpienia stanowią główne źródła nielegalnych przepływów finansowych, zwłaszcza w sektorze zamówień publicznych. Duże zamówienia publiczne mogą być udzielane w drodze uzgodnień prywatnych bez ogłaszania przetargów, co może także prowadzić do zawyżania należności na fakturach. Nieprzejrzystość finansowa stanowiąca podłoże nielegalnych przepływów finansowych dotyczy szczególnie działalności przestępczej, z której dochody są rozmyślnie ukrywane przed policją i organami podatkowymi. Działalność przestępcza obejmuje handel ludźmi, handel bronią i narkotykami, przemyt i oszustwa finansowe, a także nieuprawnione lub niezabezpieczone pożyczki, pranie pieniędzy oraz manipulacje w obrocie giełdowym i na rynkach obligacji. II. Wpływ nielegalnych przepływów finansowych na finansowanie rozwoju gospodarczego i społecznego w państwach AKP W czasach, w których z przyczyn budżetowych pomoc rozwojowa udzielana przez państwadarczyńców ulega zmniejszeniu i nacisk kładzie się na większą mobilizację krajowych zasobów finansowych, masowy odpływ kapitału z państw AKP stanowi poważną przeszkodę w osiąganiu celów rozwojowych. Taki odpływ kapitału jest niepokojący z uwagi na: ujemny wpływ tego zjawiska na wskaźniki wzrostu gospodarczego (spadek przeciętnie o 5 %), co hamuje działania rozwojowe oraz uniemożliwia wyciągnięcie większości mieszkańców z ubóstwa; zmniejszenie zasobów krajowych i dochodów podatkowych niezbędnych do finansowania programów ograniczania ubóstwa w państwach AKP, a w efekcie ograniczenie dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej, wody pitnej, mieszkań i infrastruktury sanitarnej; gwałtowny wzrost liczebności osób młodych przez co za kilka lat Afryka znajdzie się na pierwszym miejscu na świecie pod tym względem pociągający za sobą ryzyko bezrobocia i niestabilności społeczno-politycznej; ryzyko narastającej nierównowagi makroekonomicznej: w niestabilnych gospodarkach masowy odpływ kapitału powoduje krótkoterminowy deficyt bilansu płatniczego, wyczerpanie rezerw dewizowych i niedobory dewiz, co prowadzi do wzrostu kursów wymiany walut oraz inflacji, która zmniejsza siłę nabywczą ludności i potęguje ubóstwo. Taka kombinacja rosnących potrzeb i niewłaściwego wykorzystania publicznej pomocy rozwojowej wymaga podjęcia pilnych działań. Nielegalne przepływy są z definicji trudne do oszacowania, gdyż pozostają ukryte i stąd trudne do odnotowania. Wielu ekspertów podkreśla DR\ doc 3/6 AP v01-00

4 jednak, że Afryka zdołałaby osiągnąć milenijne cele rozwoju w 2016 r., gdyby w 2000 roku zdołano wyeliminować nielegalne przepływy finansowe. Nielegalne przepływy finansowe nie tylko szkodzą rozwojowi gospodarczemu, ale także osłabiają skuteczność sprawowania rządów. Uwikłanie klasy rządzącej w korupcję niszczy system wartości i zachęt, zachęca do działalności przestępczej, powoduje konflikty i brak bezpieczeństwa oraz destabilizuje sytuację w kraju. III. Zalecenia i kierunek działań Wysiłki mające na celu zwalczanie nielegalnych przepływów finansowych winny mieć przede wszystkim charakter polityczny z uwagi na specyfikę uczestniczących stron, międzynarodowy charakter zjawiska oraz jego wpływ na państwo i całe społeczeństwo. Dlatego w przeciwdziałanie nielegalnym przepływom finansowym należy równocześnie zaangażować wszystkie podmioty wewnętrzne i zewnętrzne, a mianowicie: rządy i samorządy lokalne, instytucje państwowe, sektor prywatny, organizacje regionalne i międzynarodowe oraz społeczeństwo obywatelskie. W celu skutecznego zwalczania nielegalnych przepływów finansowych nasze kraje muszą stawić czoła następującym wyzwaniom: uwikłaniu w korupcję osób piastujących wysokie stanowiska w organach władzy; nieprzystawalności krajowych ram prawnych; słabości potencjału krajowego i regionalnego, zarówno pod względem technicznym, jak i politycznym; brakowi zasobów finansowych dla organów odpowiedzialnych za zwalczanie nielegalnych przepływów finansowych oraz wysokiej zależności od finansowania zewnętrznego; nieprzejrzystości transakcji finansowych; zależności krajów Afryki od wydobycia zasobów naturalnych; pojawianiu się nowych technologii i nowych sposobów na generowanie nielegalnych przepływów finansowych; słabości architektury globalnego systemu zwalczania nielegalnych przepływów finansowych. Wiele wysiłków i inicjatyw podjęto już na szczeblu międzynarodowym. Jako przykłady należy wskazać: Konwencję o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych (OECD), Światowe Forum Przejrzystości i Wymiany Informacji do Celów Podatkowych (OECD), Inicjatywę przejrzystości w branżach wydobywczych (EITI), Konwencję Narodów AP v /6 DR\ doc

5 Zjednoczonych przeciwko korupcji, Komitet Ekspertów ONZ ds. Współpracy Międzynarodowej w Sprawach Podatkowych oraz Afrykańskie Forum Administracji Podatkowej. Inicjatywy te poparto działaniami wymierzonymi w międzynarodowy terroryzm oraz działaniami służącymi kontrolowaniu jego finansowania. Nierzadko jednak inicjatywy te są pozbawione koordynacji i spójności. Partnerzy w rozwoju muszą odgrywać wiodącą rolę w tych dążeniach, zapewniając pomoc techniczną i finansową dla krajowych i regionalnych kampanii wymierzonych przeciwko nielegalnym przepływom finansowym, przestępczości zorganizowanej, nielegalnemu handlowi oraz mających na celu odzyskanie dóbr majątkowych zagrabionych państwom. Niniejszy raport zawiera następujące zalecenia: Zwalczanie nielegalnych przepływów finansowych wymaga ścisłej współpracy międzynarodowej oraz podejmowania wspólnych działań przez kraje rozwinięte i rozwijające się, w partnerstwie z sektorem prywatnym i społeczeństwem obywatelskim. Społeczność międzynarodowa (tj. wszystkie instytucje, w tym parlamenty) muszą podjąć wszelkie środki konieczne do wdrożenia skutecznej i przejrzystej polityki podatkowej i handlowej. OECD, grupa G20, grupa G8, grupa G77, Unia Afrykańska, Bank Światowy, MFW oraz Afrykański Bank Rozwoju mają do odegrania kluczową rolę w zapewnieniu przejrzystości finansowej w państwach AKP i na całym świecie. Erozji bazy podatkowej oraz przenoszeniu zysków do rajów podatkowych oraz banków stosujących tajemnicę bankową należy przeciwdziałać przez współpracę i wymianę informacji. Wszystkie państwa i systemy prawne powinny przestrzegać powszechnych ogólnoświatowych standardów automatycznej wymiany informacji finansowych. Opodatkowanie stanowi sprawdzone źródło dochodu dla krajów rozwijających się, jako że skuteczne i przejrzyste systemy podatkowe dostarczają środków finansowych niezbędnych do zapewnienia dostępu do podstawowych usług publicznych oraz zmniejszania nierówności społecznych. Ucieczka kapitału stanowi największą przeszkodę w mobilizacji zasobów krajowych. Chcąc zwiększyć dochody podatkowe, państwa AKP często napotykają ogromne trudności polityczne i administracyjne. Pomoc rozwojowa powinna bardziej koncentrować się na ustanawianiu właściwych ram regulacyjnych oraz dawaniu odpowiednich możliwości i kompetencji administracji podatkowej oraz innym instytucjom odpowiedzialnym za zwalczanie nielegalnych przepływów finansowych, przez zapewnianie fachowej wiedzy technicznej w zakresie zarządzania zasobami, wywiadu finansowego oraz regulacji antykorupcyjnych. Międzynarodowe i regionalne instytucje finansujące rozwój mają istotną rolę do DR\ doc 5/6 AP v01-00

6 odegrania. Współpraca powinna być ukierunkowana na wzmacnianie dobrych rządów i budowanie państwowości, aby umożliwić odpowiedzialne wykorzystywanie dochodów publicznych w państwach AKP. Informacje o rzeczywistej strukturze własności przedsiębiorstwa powinny być dostępne dla wszystkich struktur korporacyjnych, w tym funduszy powierniczych, fundacji i firm przykrywek. Wszystkie przedsiębiorstwa wielonarodowe powinny przyjąć system sprawozdawczości krajowej oparty na modelach G20 i OECD, by powstrzymać erozję bazy podatkowej i wyprowadzanie zysków. Wszystkie przedsiębiorstwa powinny odprowadzać podatki w miejscu generowania zysków. W celu wspólnego opracowania projektu modelowej konwencji w sprawie podwójnego opodatkowania zapobiegającej nadużyciom nieodzowna jest współpraca na szczeblu regionalnym. Kluczowe znaczenie ma współpraca i wymiana informacji między różnymi służbami wywiadowczymi. Centra offshore stosujące w dużym stopniu tajemnicę finansową muszą współpracować na globalnym polu walki z nielegalnymi przepływami finansowymi oraz przestrzegać przyjętych ogólnoświatowych standardów przejrzystości. Należy stosować sankcje wobec rajów podatkowych odmawiających współpracy. Należy poczynić postęp w kwestii zwrotu zagrabionych dóbr majątkowych do krajów ich pochodzenia. Należy przeprowadzić analizę kosztów i korzyści zachęt podatkowych służących przyciągnięciu inwestorów bez sprzyjania nielegalnym przepływom finansowym. W konwencji Unii Afrykańskiej o zwalczaniu i zapobieganiu korupcji należy położyć nacisk na środki służące zwalczaniu nielegalnych przepływów finansowych. Państwa powinny zapewnić ludności dostęp do informacji o budżetach państwa oraz organów lokalnych, by przeciwdziałać nielegalnym przepływom finansowym ze środków publicznych. Należy zachęcać kraje rozwijające się do szerszego uczestnictwa w zarządzaniu sprawami podatkowymi na poziomie światowym. Usługi świadczone przez Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości, dotyczące międzynarodowej przestępczości zorganizowanej w Afryce Wschodniej i Zachodniej, należy rozszerzyć na inne kraje. AP v /6 DR\ doc