JEDNOLITY RYNEK CYFROWY: SIECI SZEROKOPASMOWE I E-ŁĄCZNOŚĆ

Transkrypt

1 EUROPEJSKI SEMESTR ZESTAWIENIE INFORMACJI TEMATYCZNYCH JEDNOLITY RYNEK CYFROWY: SIECI SZEROKOPASMOWE I E-ŁĄCZNOŚĆ 1. WPROWADZENIE W czasie gdy Europa szuka nowych źródeł wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, jednolity rynek cyfrowy niesie ze sobą ogromny potencjał. Wykorzystanie technologii cyfrowej rozprzestrzeniło się na całą gospodarkę. Technologia ta odgrywa również kluczową rolę w większości procesów biznesowych począwszy od produkcji, aż po marketing i sprzedaż. Jednolity rynek cyfrowy może umożliwić MŚP, w tym przedsiębiorstwom typu start-up, dotarcie do rynku liczącego ponad 500 mln osób i przekształcenie tradycyjnych gałęzi przemysłu. Utworzenie jednolitego rynku cyfrowego wymaga przyjęcia kompleksowego podejścia w odniesieniu do szeregu wzajemnie powiązanych czynników: 1 lepszy dostęp do towarów i usług internetowych dla konsumentów i przedsiębiorstw w całej Europie; 2 tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju sieci i usług cyfrowych; oraz 3 maksymalizacja potencjału wzrostu gospodarczego naszej europejskiej gospodarki cyfrowej. Od połowy lat 90. XX wieku spadek cen ICT umożliwił znaczące inwestycje w sprzęt ICT i przyczynił się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego dla całej gospodarki. W latach zwiększone wykorzystanie ICT (cyfryzacja) odpowiadało za 30% wzrostu PKB w UE 1 i pomogło osiągnąć większy przyrost wydajności (wzrost łącznej produktywności czynników produkcji), choć było to bardziej widoczne w Stanach Zjednoczonych niż w UE. Wciąż istnieje potrzeba znaczących inwestycji, zwłaszcza w infrastrukturę szerokopasmową. Z udokumentowanych informacji wynika, że wzrost wskaźnika nasycenia łączami szerokopasmowymi o 10 p.p. przekłada się na roczny wzrost PKB per capita o ok. 1 1,5 p.p. 2. Infrastruktura szerokopasmowa stymuluje innowacyjność organizacyjną, pozwala usprawnić procesy biznesowe i ograniczyć koszty, a także pobudza rozwój nowych rynków, przyczynia się do tworzenia nowych miejsc pracy i ogranicza niedopasowanie na rynku pracy. Podstawowe znaczenie w tym względzie ma dynamiczny i konkurencyjny rynek łączności elektronicznej. Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) za 2017 r. stanowi podsumowanie stosownych wskaźników dotyczących wyników Europy w zakresie cyfryzacji oraz służy do śledzenia postępów w tworzeniu jednolitego rynku cyfrowego w 1 B. van Ark i in., Unlocking the ICT growth potential in Europe: Enabling people and businesses [Uwalnianie potencjału wzrostu ICT w Europie: nowe możliwości dla ludzi i przedsiębiorstw], Czernich i in., Broadband Infrastructure and Economic Growth [Infrastruktura szerokopasmowa a wzrost gospodarczy], Strona 1

2 państwach członkowskich UE 3. Niniejsze zestawienie informacji dotyczy wymiaru łączności, tj. zakresu wdrożenia infrastruktury szerokopasmowej oraz jej jakości. Struktura niniejszego zestawienia informacji jest następująca: w sekcji 2 dokonano przeglądu wyników państw UE pod względem zasięgu sieci szerokopasmowych i skali ich wykorzystania. W sekcji 3 omówiono dostępne udokumentowane informacje na temat potencjalnych strategii politycznych mających pomóc w skutecznym zwalczaniu trudności związanych z zasięgiem sieci szerokopasmowych i skalą ich wykorzystania, a także dokonano przeglądu podejścia przyjętego na szczeblu UE. W sekcji 4 nakreślono dobre praktyki polityczne, które mogą pomóc sprostać tym wyzwaniom w państwach UE, szczególnie poprzez opisanie podejścia do wdrażania sieci szerokopasmowej stosowanego w Holandii i Luksemburgu. wymiarów, którymi są: stałe łącze szerokopasmowe (33%), mobilne usługi szerokopasmowe (23%), prędkość (33%) i przystępność cenowa (11%). Wyniki państw znormalizowano do wartości w przedziale 0 1 (tabela 1). Według DESI za 2017 r. (wykres 1) na terytorium Unii Europejskiej występuje zróżnicowanie pod względem poziomu wdrożenia infrastruktury szerokopasmowej, jej jakości i przystępności cenowej (łączność cyfrowa). 2. WYZWANIA POLITYCZNE Warunkiem koniecznym do rozwoju społeczeństwa cyfrowego jest umożliwienie jego członkom uzyskiwania połączenia z internetem. Obecnie zwykłe połączenie internetowe nie jest już wystarczające. Aby móc korzystać z pełnego spektrum nowych możliwości, jakie niesie ze sobą internet, niezbędny jest dostęp do szybkiego internetu. Łączność jest elementem składowym o kluczowym znaczeniu dla gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego. Wymiar łączności DESI za 2017 r. mierzy zakres wdrożenia infrastruktury szerokopasmowej oraz jej jakość. Dostęp do usług, z których można korzystać za pośrednictwem szybkich łączy szerokopasmowych, jest warunkiem niezbędnym do zapewnienia konkurencyjności. Wymiar ten oblicza się jako średnią ważoną czterech pod- 3 Indeks obejmuje pięć głównych wymiarów: łączność, kapitał ludzki, korzystanie z internetu, integrację technologii cyfrowej i cyfrowe usługi publiczne. Strona 2

3 Wykres 1 Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego wymiar łączności 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Źródło: Komisja Europejska, 2017 r Zasięg łączności szerokopasmowej W Europejskiej agendzie cyfrowej wyznaczono dwa cele w zakresie zasięgu łączności szerokopasmowej: 1) do 2013 r. wszyscy Europejczycy powinni mieć możliwość uzyskania dostępu do sieci szerokopasmowych i 2) do 2020 r. wszyscy Europejczycy powinni zostać objęci zasięgiem szybkiej łączności szerokopasmowej o przepustowości 30 Mbps lub większej. Pierwszy cel został osiągnięty, gdyż wszyscy w UE mają możliwość dostępu do podstawowych sieci szerokopasmowych, jeżeli wziąć pod uwagę wszystkie najważniejsze technologie (xdsl, przewód, światłowody FTTP, WiMAX, HSPA, LTE i łączność satelitarna). Uwzględniając jedynie technologie stacjonarne i stacjonarnebezprzewodowe, zasięg obejmuje jednak 97,5% gospodarstw domowych w UE, czyli nieco więcej niż w roku ubiegłym (wykres 2). Mniej więcej w połowie państw członkowskich zasięgiem objęte jest ponad 99% gospodarstw domowych. Zasięg technologii stacjonarnych jest najwyższy w państwach członkowskich, które mają dobrze rozwiniętą infrastrukturę xdsl, i wynosi ponad 90% we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem trzech. Polska, Słowacja i Rumunia, w których zasięg obejmuje mniej niż 90% gospodarstw domowych, pozostają w tyle za innymi państwami członkowskimi. Jeżeli chodzi o obszary wiejskie, zasięg stałej łączności szerokopasmowej jest najniższy w Estonii, Bułgarii i Polsce. Strona 3

4 Wykres 2 Zasięg stałej łączności szerokopasmowej w ujęciu krajowym i na poziomie obszarów wiejskich 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zasięg stałej łączności szerokopasmowej, czerwiec 2016 r. Łącznie Obszary wiejskie MT NL CY LU UK FR BE CH PT CZ DK EL IT AT SE DE IS SI UE FI HR IE LT ES NO HU BG LV EE RO SK PL Źródło: IHS i Point Topic, Broadband Coverage in Europe 2016 [Zasięg łączności szerokopasmowej w Europie w 2016 r.]. Te dane liczbowe odnoszą się do rozwoju stacjonarnych sieci szerokopasmowych oraz stacjonarnychbezprzewodowych sieci szerokopasmowych i nie obejmują mobilnych rozwiązań bezprzewodowych i satelitarnych. Jeżeli chodzi o drugi cel, jakim jest zapewnienie wszystkim Europejczykom do 2020 r. zasięgu szybkiej łączności szerokopasmowej o przepustowości 30 Mbps ) lub większej (tzw. dostęp nowej generacji, technologie dostępu nowej generacji, zasięg w dalszym ciągu się zwiększał i osiągnął poziom 76% gospodarstw domowych w UE. Do celów niniejszego sprawozdania dostęp nowej generacji obejmuje VDSL, kablowy Docsis 3.0 i FTTP. W połowie 2016 r. VDSL miało największy zasięg dostępu nowej generacji na poziomie 48% następne w kolejności pod tym względem były sieci kablowe (44%) i FTTP (24%). Większość modernizacji europejskich sieci kablowych miała miejsce do 2011 r., a zasięg VDSL jest obecnie 2,5 raza większy niż cztery lata temu. W ubiegłym roku zasięg VDSL najbardziej zwiększył się we Włoszech z 41% do 72%. Odnotowano również znaczący postęp, jeżeli chodzi o FTTP (z 10% w 2011 r. do 24% w 2016 r.), lecz zasięg FTTP jest wciąż niewielki. Rozwój infrastruktury ma nadal miejsce przede wszystkim na obszarach miejskich, ale na obszarach wiejskich dostęp nowej generacji staje się też coraz powszechniejszy i obejmuje obecnie 40% gospodarstw domowych (wykres 3). Oznacza to, że wciąż występują różnice w jakości zasięgu łączności szerokopasmowej pomiędzy obszarami miejskimi i wiejskimi oraz że wciąż istnieje ryzyko wykluczenia gospodarczego i społecznego. Wykres 3 Zasięg szybkiej łączności szerokopasmowej w ujęciu krajowym i na poziomie obszarów wiejskich (dostęp nowej generacji) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zasięg dostępu nowej generacji (FTTP, VDSL i łącze kablowe Docis 3.0), czerwiec 2016 r. Łącznie Obszary wiejskie MT CH BE NL IS PT LU DK UK LV AT CY DE IE SI LT NO ES HU SE EE UE SK CZ FI BG IT RO PL HR FR EL Źródło: IHS i Point Topic Brak dostępnych danych dotyczących Litwy Strona 4

5 Źródło: IHS i Point Topic, Broadband Coverage in Europe 2016 [Zasięg łączności szerokopasmowej w Europie w 2016 r.]. Te dane liczbowe odnoszą się do rozwoju stacjonarnych sieci szerokopasmowych oraz stacjonarnychbezprzewodowych sieci szerokopasmowych i nie obejmują mobilnych rozwiązań bezprzewodowych i satelitarnych. Jeżeli chodzi o rozwiązania mobilne, wszystkie państwa członkowskie uruchomiły sieci 4G. Dostępność mobilnych usług szerokopasmowych w technologii 4G wzrosła z poziomu 86% w 2015 r. do poziomu 96% w czerwcu 2016 r. (Wykres 4). LTE najlepiej rozwija się w Danii, Szwecji i Finlandii. Średnia dostępność 4G 4 (obliczana jako średnia zasięgu każdego operatora) wypada nieco poniżej ogólnego zasięgu i wynosi 84%. Średni zasięg 4G wynosi powyżej 90% mniej więcej w połowie państw członkowskich i jest najniższy w Rumunii, gdzie wynosi 45%. Zasięg na obszarach wiejskich wzrósł z 36% w 2015 r. do 80% w 2016 r. Wykres 4 Zasięg 4G (LTE) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zasięg 4G (LTE), czerwiec 2016 r. Średnia Ogółem DK SE FI LT LU PT BE EE CZ IE SI UK HU PL LV NL AT IT DE ES UE EL SK MT FR HR BG CY RO Źródło: IHS i Point Topic. 4 Jest to nowy wskaźnik, którym mierzy się średni zasięg operatora telefonii komórkowej na terenie każdego kraju. Do pomiaru zasięgu 4G stosowano w poprzednich wersjach tabeli wyników agendy cyfrowej inny wskaźnik. Przy pomocy starego wskaźnika 4G mierzono ogólny zasięg operatorów, a wyniki, jakie uzyskiwano, były wyższe niż wyniki uzyskane przy pomocy nowego wskaźnika. Strona 5

6 2.2. Wykorzystanie sieci szerokopasmowych (wykupienie dostępu do sieci szerokopasmowych) 27% europejskich gospodarstw domowych wykupiło dostęp do szybkich łączy szerokopasmowych o przepustowości co 30 Mbps. W Belgii i Holandii dwie trzecie gospodarstw domowych wykupiło już dostęp do szybkich łączy szerokopasmowych, podczas gdy w Chorwacji, Grecji, we Włoszech i na Cyprze poziom dostępu do usług z zakresu sieci szerokopasmowych o dużej przepustowości jest nadal marginalny. Jednocześnie według Europejskiej agendy cyfrowej do 2020 r. 50% europejskich gospodarstw domowych powinno mieć wykupiony dostęp do łącza o przepustowości powyżej 100 Mbps (bardzo szybkie łącze szerokopasmowe). Choć zasięgiem sieci, które pozwalają na zapewnienie dostępu do łącza o przepustowości 100 Mbps, objętych jest 49% gospodarstw domowych, w czerwcu 2016 r. dostęp do bardzo szybkich łączy szerokopasmowych wykupiło tylko 11% gospodarstw domowych. Powolne przyłączanie się do szybkich i bardzo szybkich łączy szerokopasmowych wpływa niekorzystnie na zdolności innowacyjne Europy, a także na możliwości w zakresie rozpowszechniania wiedzy oraz dystrybucji towarów i usług, jak również sprawia, że obszary wiejskie pozostają w izolacji. Jeżeli chodzi o przyłączanie się do stałych łączy szerokopasmowych przez gospodarstwa domowe, we Włoszech, w Bułgarii i w Polsce poziom wykorzystania tych technologii jest znacznie poniżej średniej europejskiej, która wynosi 72%. Luksemburg i Holandia mają najwyższy poziom ich wykorzystania, który wynosi ponad 90% (wykres 5). Wykres 5 Stałe łącze szerokopasmowe wykorzystanie podstawowych i szybkich sieci szerokopasmowych (dostęp nowej generacji) przez gospodarstwa domowe 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Wykorzystanie stałych łączy szerokopasmowych przez gospodarstwa domowe podstawowe i szybkie sieci szerokopasmowe (o przepustowości co 30 Mbps), lipiec 2016 r. Szybkie łącze szerokopasmowe Podstawowe sieci szerokopasmowe IT BG PL FI LT RO PT LV IE AT EL SE HU ES CY HR FR SK UE SI CZ DK EE BE MT DE UK NL LU Źródło: służby Komisji na podstawie danych Komitetu ds. Łączności i Eurostatu. Źródło: służby Komisji na podstawie danych Komitetu ds. Łączności i Eurostatu. Mobilne usługi szerokopasmowe stanowią szybko rozwijający się segment rynku sieci szerokopasmowych. Jeżeli chodzi o wykorzystanie mobilnych usług szerokopasmowych, w UE na 100 osób przypadają 84 aktywne karty SIM umożliwiające dostęp do mobilnych usług szerokopasmowych cztery lata temu liczba ta wynosiła 34. W ciągu ostatnich czterech lat wzrost następował w sposób liniowy i każdego roku przybywało ponad 40 mln nowych abonamentów. Strona 6

7 W krajach nordyckich, a także w Estonii, Luksemburgu i Polsce, już teraz na 100 osób przypada ponad 100 abonamentów, natomiast na Węgrzech i w Grecji wskaźnik wykorzystania tej technologii wciąż wynosi poniżej 50%. Większość abonamentów na mobilne usługi szerokopasmowe wykorzystuje się na smartfonach, a nie na tabletach czy laptopach (wykres 6). Wykres 6 Wykorzystanie mobilnych usług szerokopasmowych 160% 140% Nasycenie ruchomymi łączami szerokopasmowymi z podziałem na państwa, lipiec 2016 r. Źródło: Komitet ds. Łączności 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% FI DK SE EE LU PL IE UK CY ES IT NL UE BG FR HR LV AT CZ LT SK DE RO BE MT SI PT EL HU Źródło: służby Komisji na podstawie danych Komitetu ds. Łączności i Eurostatu. 3. OKREŚLENIE ODPOWIEDNICH CZYNNIKÓW POLITYCZNYCH Rynki telekomunikacyjne w Europie nadal mają głównie zasięg krajowy, regionalny lub lokalny, a panujące na nich warunki podaży i popytu są zróżnicowane. Operatorzy telekomunikacyjni posiadają strategie krajowe nawet wtedy, gdy należą do większych, wielonarodowych grup. Jeżeli chodzi o uregulowania w dziedzinie telekomunikacji i polityki widma, w UE występują poważne różnice, których nie mogą uzasadnić krajowe uwarunkowania i które stanowią przeszkodę dla potencjalnych dalszych inwestycji oraz powstawania innowacyjnych przedsiębiorstw na poziomie UE. Uniemożliwia to UE pełne wykorzystanie potencjału ogólnounijnego rynku telekomunikacyjnego. Obecne ramy regulacyjne dotyczące łączności elektronicznej (obowiązujące od 2002 r. i zaktualizowane w 2009 r.) skutecznie zliberalizowały krajowe rynki, które wcześniej były monopolistyczne. Dodatkowo zmniejszyły bariery utrudniające wejście na rynek poprzez wspieranie efektywnej konkurencji i tworzenie wspólnych zasad dla rynków łączności elektronicznej w całej UE. Najważniejsze przepisy ramowe regulacji gospodarczych opierają się na analizie rynku przeprowadzonej przez krajowe organy regulacyjne, które z góry wprowadzają środki zaradcze, aby zapewnić efektywną konkurencję wobec znaczącej pozycji rynkowej (lub dominacji rynkowej) co jednego operatora. Obecne ramy opierają się zatem na wdrażaniu przepisów przez krajowe organy regulacyjne w 28 państwach członkowskich. Obecne ramy regulacyjne z powodzeniem przyczyniły się do stworzenia warunków efektywnej konkurencji na odrębnych rynkach krajowych. Tradycyjni dostawcy zintegrowanych pionowo usług telekomunikacyjnych ( operatorzy zasiedziali ) konkurują z podmiotami ubiegającymi się o dostęp ( nowi operatorzy ) oraz z dostawcami sieci kablowych (którzy dawniej dostarczali usługi telewizyjne). Innowacje w zakresie sieci mobilnych usług szerokopasmowych przyczyniły się do utworzenia nowej platformy świadczenia usług. Choć w pewnych okolicznościach panuje powszechna zgoda co do potrzeby regulowania dostępu do sieci szerokopasmowych, wybrane Strona 7

8 regulacyjne środki zaradcze nadal jednak znacznie się różnią. Sytuacja ta zwiększa spoczywające na operatorach obciążenie dotyczące inwestowania w sieci i powiązane usługi na poziomie transgranicznym lub wchodzenia na nowe rynki w oparciu jedynie o rozszerzanie istniejących modeli handlowych i technicznych. W efekcie konsumenci i przedsiębiorstwa we wszystkich sektorach mogą mieć dostęp do usług łączności elektronicznej, których jakość będzie się w poszczególnych krajach różnić; sieci dostępu o niskiej jakości wpływają negatywnie na wyniki pewnych sektorów gospodarki i sprawiają, że obywatele są mniej zainteresowani angażowaniem się w działalność internetową. Strona 8

9 Komisja, realizując swoją strategię jednolitego rynku cyfrowego, przyjęła w dniu 14 września 2016 r. zestaw inicjatyw i wniosków ustawodawczych, które mają sprawić, by UE stała się liderem w kwestii dostępu do internetu 5 : 1) zestaw nowych, niewiążących celów w zakresie łączności, które mają pomóc w utworzeniu konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego do 2025 r. 6 ; 2) nowy Europejski kodeks łączności elektronicznej 7, który łączy cztery istniejące dyrektywy dotyczące telekomunikacji (dyrektywę ramową, dyrektywę o zezwoleniach, dyrektywę o dostępie i dyrektywę o usłudze powszechnej) oraz zaktualizowane rozporządzenie ustanawiające Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) 8 ; 3) rozporządzenie mające na celu wspieranie społeczności lokalnych w zapewnianiu dostępu do bezpłatnej publicznej łączności Wi-Fi swoim obywatelom 9 (program WiFi4EU); 4) plan działania mający na celu wdrożenie sieci w UE 5G Cele w zakresie łączności na rzecz utworzenia konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego do 2025 r. W oparciu o istniejące cele UE na 2020 r. w zakresie sieci szerokopasmowych Komisja przedstawiła swoją wizję europejskiego społeczeństwa gigabitowego. Realizacja tej wizji, dostępność i wykorzystanie sieci o bardzo dużej przepustowości umożliwiłoby powszechne wykorzystanie oraz rozwój produktów, usług i aplikacji na jednolitym rynku cyfrowym _pl.htm Nowe cele na 2025 r. są następujące: 1) wszystkie główne podmioty pobudzające rozwój społecznogospodarczy, takie jak szkoły, uniwersytety, ośrodki badawcze, węzły transportowe, wszystkie podmioty świadczące usługi publiczne (takie jak szpitale i organy administracji) oraz przedsiębiorstwa oparte na technologiach cyfrowych powinny mieć dostęp do łączności o szczególnie dużej przepustowości tzw. łączności gigabitowej (czyli takiej, która umożliwia użytkownikom pobieranie/wysyłanie 1 gigabitu danych na sekundę); 2) wszystkie europejskie gospodarstwa domowe, na wsi czy w mieście, powinny mieć dostęp do łączności umożliwiającej pobieranie danych z prędkością co 100 Mbps z możliwością zwiększenia tej prędkości do 1 Gbps (1000 Mbps); 3) wszystkie obszary miejskie, jak również główne drogi i linie kolejowe powinny mieć nieprzerwany zasięg sieci 5G systemów łączności bezprzewodowej sieci piątej generacji. Jako cel pośredni, który ma zostać zrealizowany do 2020 r., sieć 5G powinna być dostępna komercyjnie co w jednym z głównych miast w każdym państwie członkowskim. Szacuje się, że osiągnięcie celów w zakresie łączności będzie wymagało przeprowadzenia w ciągu najbliższych 10 lat inwestycji o wartości 500 mld EUR. Środki te w dużym stopniu będą musiały pochodzić ze źródeł prywatnych. Jednak przy obecnych tendencjach w dziedzinie inwestycji prawdopodobnie wystąpi niedobór inwestycyjny, który wyniesie 155 mld EUR Nowy Europejski kodeks łączności elektronicznej Aby sprostać wyzwaniu inwestycyjnemu, Komisja zaproponowała modernizację obecnych unijnych przepisów telekomunikacyjnych, które ostatnio zaktualizowano w 2009 r. Nowy Europejski kodeks łączności elektronicznej jest obecnie przedmiotem dyskusji współprawodawców. Strona 9

10 W kodeksie proponuje się: zwiększenie konkurencyjności i przewidywalności inwestycji: inwestorzy potrzebują długoterminowej przewidywalności niezależnie od tego, w którym sektorze prowadzą działalność. Oznacza to stabilne otoczenie regulacyjne, dzięki któremu zmniejszą się różnice w praktykach regulacyjnych w UE. Zgodnie z proponowanym kodeksem regulacje rynkowe będą wprowadzane tylko wówczas, gdy wymaga tego interes użytkownika końcowego oraz jeżeli uzgodnienia handlowe między operatorami nie przynoszą konkurencyjnych rezultatów. Nowy kodeks znacznie zmniejszy ilość przepisów w sytuacji, gdy konkurujący operatorzy wspólnie inwestują w sieci o bardzo dużej przepustowości, oraz ułatwi mniejszym podmiotom uczestnictwo w projektach inwestycyjnych dzięki łączeniu kosztów, pokonywaniu barier skali itd. Proponowane nowe zasady opracowano tak, by sprawa inwestycji była bardziej przewidywalna dla początkujących podmiotów, które podejmują ryzyko inwestowania w te sieci w mniej opłacalnych rejonach, takich jak obszary wiejskie. W nowym kodeksie nie chodzi już tylko o konkurencję w dostępie do sieci, ale również o konkurencję w zakresie inwestowania w te sieci; poprawę wykorzystania częstotliwości radiowych: zmniejszenie różnic między praktykami regulacyjnymi w UE jest szczególnie istotne w dziedzinie widma radiowego, które jest podstawowym elementem łączności bezprzewodowej. W kodeksie proponuje się długie okresy licencji w połączeniu z bardziej rygorystycznymi wymogami dotyczącymi skutecznego i efektywnego użytkowania widma. Proponuje się również koordynowanie podstawowych parametrów, takich jak terminy przydzielania częstotliwości, aby zapewnić terminowe uwolnienie widma na rynku UE, oraz bardziej zintegrowaną politykę w zakresie widma w celu zapewnienia pełnego zasięgu bezprzewodowego w całej UE; zwiększenie ochrony konsumentów w obszarach, w których ogólne zasady ochrony konsumentów nie odpowiadają szczególnym potrzebom danego sektora. Zaktualizowane przepisy ułatwią zmianę dostawcy, w przypadku gdy konsumenci zakupili pakiety (obejmujące internet, telefonię, telewizję, telefony komórkowe itp.), i zapewnią słabszym grupom (np. osobom starszym, niepełnosprawnym i osobom otrzymującym pomoc społeczną) prawo do przystępnych cenowo umów na usługi internetowe; zapewnienie użytkownikom bezpieczniejszego środowiska internetowego oraz bardziej sprawiedliwych reguł dla wszystkich podmiotów: wybrane przepisy mają zostać rozszerzone na nowe podmioty oferujące online takie same usługi jak tradycyjne podmioty gospodarcze, aby zapewnić w szczególności przestrzeganie wymogów bezpieczeństwa (zapewnić bezpieczeństwo sieci i serwerów). We wnioskach przewidziano również zapewnienie użytkownikom w przyszłości możliwości uzyskania połączenia z unijnym numerem alarmowym 112 za pośrednictwem usług online. Użytkownicy nie będą musieli ponosić w związku z tym żadnych dodatkowych kosztów. Komisja zaproponowała wzmocnienie roli krajowych organów regulacyjnych oraz agencji BEREC, aby zapewnić spójne i przewidywalne stosowanie zasad na całym jednolitym rynku cyfrowym, ograniczając obecną fragmentaryczność i niespójność. Propozycja przekształcenia BEREC w pełnoprawną agencję idzie w parze z proponowanym nowym Europejskim kodeksem łączności elektronicznej, w którym określa się obszary, w których BEREC powinien przyczyniać się do osiągnięcia celów w zakresie łączności i spójności regulacyjnej (takich jak kwestie transgraniczne, wytyczne dla krajowych organów regulacyjnych itd.). Regulacja dostępu do sieci, których właścicielami są operatorzy o znaczącej pozycji rynkowej, pozostaje ważną częścią ram regulacyjnych łączności elektronicznej i ma szczególne znaczenie z punktu widzenia sieci szerokopasmowych. Oznacza to, że Strona 10

11 operatorzy ci w dalszym ciągu będą odpłatnie zapewniać dostęp do swoich sieci innym operatorom oraz że organy regulacyjne będą mogły interweniować w przypadku, gdy nie ma to miejsca. Proponuje się jednak, aby warunki, na których zapewnia się taki dostęp, były uproszczone i dostosowane, aby stymulować wdrażanie nowych sieci o dużej przepustowości. Dodatkowo, w oparciu o istniejące najlepsze praktyki w Unii Europejskiej, Komisja proponuje bardziej skoncentrowane podejście, aby zapewnić nakładanie obowiązków związanych z dostępem tylko wtedy, gdy jest to konieczne do uzupełnienia braków na rynku. Komisja proponuje również przedłużenie do pięciu lat okresu przeglądu rynku, który obecnie wynosi maksymalnie trzy lata, co da operatorom większą stabilność pod względem otoczenia regulacyjnego. Aby lepiej ukierunkować przepisy i pobudzić inwestycje na obszarach o słabo rozbudowanej infrastrukturze, w proponowanym kodeksie na krajowe organy regulacyjne nałożony zostanie wymóg określenia zamiarów inwestycyjnych w zakresie sieci i organizowania zaproszeń do wyrażenia zainteresowania w odniesieniu do wdrażania sieci na obszarach, na których nie planuje się rozmieszczenia sieci o bardzo dużej przepustowości. Aby zwiększyć pewność inwestycji, proponowane przepisy upoważniają organy regulacyjne do działania przeciwko operatorom, którzy nie realizują deklarowanego zamiaru na tych obszarach. W ten sposób kodeks zachęci alternatywnych operatorów sieci, którzy koncentrują się na mniejszych obszarach geograficznych, i przyczyni się do udostępniania wysokiej jakości łączności obywatelom w obszarach pozamiejskich. Ponadto proponuje się dwa modele, które pomogą operatorom ograniczyć obciążenie wynikające z przepisów, w szczególności: 1) wspólne inwestycje: konkurencja napędza inwestycje, w szczególności tam, gdzie możliwa jest konkurencja w zakresie infrastruktury (np. na obszarach gęsto zaludnionych). Na innych obszarach wspólne inwestycje mogą pomóc w łączeniu zasobów i obniżaniu kosztów wdrażania. Daje to bardziej realistyczną możliwość uczestniczenia we wspólnych inwestycjach operatorom alternatywnym, którzy chcą inwestować, i może pozwolić operatorom dominującym, którzy modernizują swoje sieci, odróżnić się od tych, którzy nie inwestują. Takie podejście zachęca wiele podmiotów rynkowych do tego, aby od początku połączyć siły w celu wdrażania sieci o dużej przepustowości i pełnego z nich korzystania. Ma ono również potencjał, by stymulować zawieranie nowych umów dotyczących dostępu komercyjnego w miarę wzrostu wydajności sieci. Ponadto osoby zamieszkujące obszary słabiej zaludnione będą korzystały z szybszego wdrażania sieci o bardzo dużej przepustowości, które są wspierane przez te modele; 2) wyłącznie rynek hurtowy: podmioty rynkowe, które realizują inwestycje w sieci finansowane ze środków prywatnych, a następnie zajmują się jedynie sprzedażą lub wynajmem dostępu do nich, nie oferując usług użytkownikom końcowym, również skorzystają z mniej rygorystycznych obowiązków w zakresie dostępu, jeżeli wciąż są uznawane za podmioty dominujące na rynku. Oferując dostęp do kilku dostawców usług, inwestor może gromadzić dochody i zapewnić lepszy zwrot z kapitału, potrzebny do budowania infrastruktury. Zasady większej koordynacji w zakresie przydzielania widma radiowego również ułatwią inwestorom osiągnięcie tego celu, szczególnie jeżeli chodzi o rozszerzanie skali działalności na poziomie transgranicznym. W kodeksie proponuje się długi okres trwania licencji mający zachęcać do inwestycji, któremu towarzyszą rygorystyczne wymogi dotyczące skutecznego i efektywnego wykorzystywania widma. Proponuje się również w szczególności skoordynowanie czasu przydzielania widma radiowego i warunków przyznawania licencji, które mają największy wpływ na strukturę rynku i strategie biznesowe, aby Strona 11

12 zapewnić terminowe dostarczanie widma na rynek UE. Nowe zasady ograniczą koszty operatorów telekomunikacyjnych związane z prowadzeniem działalności w wielu krajach, przyczyniając się w ten sposób do stworzenia rynku wewnętrznego. Bezprzewodowe usługi szerokopasmowe znacząco przyczyniają się do udostępniania szybkich łączy szerokopasmowych osobom na obszarach oddalonych i do udostępniania innowacyjnych usług na urządzeniach mobilnych (np. na smartfonach, tabletach i laptopach) w dowolnym miejscu w Europie. Poprzez efektywne wykorzystanie widma radiowego, do którego przyczyniają się zharmonizowane warunki dostępu do widma umożliwiające interoperacyjność i korzyści skali w odniesieniu do urządzeń bezprzewodowych, cyfrowe produkty oraz usługi mogą potencjalnie wspierać wszystkie aspekty życia obywateli i napędzać ożywienie gospodarcze Europy WiFi4EU Usługi publiczne od administracji po biblioteki, uniwersytety i szpitale w coraz większym stopniu rozwijają lokalne sieci radiowe (Wi-Fi) na użytek wewnętrzny, lecz bardzo często udostępniają je również odwiedzającym. Na podstawie tej praktyki Komisja przeznaczając budżet w wysokości 120 mln EUR zaproponowała utworzenie systemu bonów, który ma pomóc zainteresowanym władzom lokalnym oferować bezpłatny bezprzewodowy dostęp Wi-Fi na przykład w budynkach publicznych, ośrodkach zdrowia, parkach lub na placach oraz w najbliższym otoczeniu tych miejsc. Szacuje się, że do 2020 r. z tego nowego systemu skorzysta lokalnych społeczności. W maju 2017 r. Parlament Europejski, Rada i Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie inicjatywy WiFi4EU i jej finansowania Plan działania na rzecz sieci 5G Plan działania na rzecz sieci 5G stanowi kluczową inicjatywę mającą sprostać wyzwaniom rynkowym i inwestycyjnym związanym z uruchomieniem do 2020 r. komercyjnych usług 5G w całej Europie Komisja wraz z zainteresowanymi stronami zajmie się w szczególności barierami natury politycznej i regulacyjnej uniemożliwiającymi uruchomienie sieci, np. poprzez propagowanie terminowej dostępności widma radiowego, zapewnienie bardziej korzystnych warunków rozmieszczania nadajników o małej mocy lub rozwiązywanie problemów sektorowych, które uniemożliwiają wdrażanie określonych usług. Działanie to będzie stanowiło uzupełnienie ogólnie korzystnego wpływu przeglądu ram regulacyjnych. Jego sukces polega na dobrowolnej i przynoszącej wzajemne korzyści koordynacji wszystkich podmiotów. W planie przewidziano również przyśpieszenie rozwoju nowych innowacyjnych ekosystemów opartych na łączności poprzez zgromadzenie wszystkich europejskich partnerów, publicznych i prywatnych podmiotów we wszystkich odpowiednich sektorach od telekomunikacji po logistykę, transport, energetykę, opiekę zdrowotną i produkcję wokół wspólnego programu na rzecz sieci 5G. Dodatkowo plan wypełnia lukę w zakresie podejmowanych obecnie starań w sferze badań i rozwoju sieci 5G i jej wykorzystania przez rynek w przyszłości. Obejmie on zaawansowaną demonstrację sieci 5G oraz wielkoskalowe testy przedkomercyjne, jak również spójną strategię UE w zakresie normalizacji sieci 5G. Ponadto plan ma na celu stworzenie przejrzystego harmonogramu publicznych i prywatnych inwestycji w infrastrukturę 5G w UE, zgodnie ze strategicznym znaczeniem łączności 5G dla gospodarki i społeczeństwa. Podstawę planu stanowią liczne dotychczasowe starania Komisji na rzecz zapewnienia, aby UE była światowym liderem rozwoju sieci 5G. Już w 2013 r. Komisja powołała partnerstwo publicznoprywatne w sprawie sieci 5G, któremu przyznano finansowanie unijne w wysokości 700 mln EUR w ramach programu Horyzont 2020, obejmujące Strona 12

13 okres aż do 2020 r. Ma to na celu zapewnienie dźwigni finansowej wynoszącej co 3,5 mld EUR z sektora prywatnego. Komisja prowadzi również współpracę dwustronną na rzecz propagowania wspólnego rozwijania sieci 5G ze swoimi odpowiednikami z szeregu krajów będących strategicznymi partnerami handlowymi, mianowicie z Brazylii, Chin, Japonii i Korei Południowej. UE jest również w ścisłym kontakcie z kluczowymi organizacjami w Stanach Zjednoczonych Widmo przydzielone do celów świadczenia usług w zakresie e- łączności, w tym bezprzewodowych usług szerokopasmowych Jednym z kluczowych celów politycznych przyjętego w 2012 r. programu dotyczącego polityki w zakresie widma radiowego było wyznaczenie do 2015 r. co 1200 MHz widma odpowiedniego dla bezprzewodowych usług szerokopasmowych. Państwa członkowskie są odpowiedzialne indywidualnie za przydzielanie praw do wykorzystania widma. Niektóre państwa członkowskie wciąż nie zakończyły jeszcze procedury udzielania zezwoleń w już zharmonizowanych pasmach, zgodnie z wymogami programu dotyczącego polityki w zakresie widma radiowego. W maju 2017 r. Parlament i Rada przyjęły decyzję (UE) 2017/899, wyznaczając dzień 30 czerwca 2020 r. jako termin, w którym państwa członkowskie dopuszczą do korzystania z pasma 700 MHz na potrzeby naziemnych systemów zdolnych do zapewniania usług bezprzewodowej szerokopasmowej łączności elektronicznej wyłącznie zgodnie ze zharmonizowanymi warunkami technicznymi ustanowionymi w decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2016/687. W międzyczasie Komisja i państwa członkowskie pracują nad możliwym rozszerzeniem pasma 1,5 GHz, jak również nad zmianą stanu technicznego pasm 900 MHz i 1800 MHz celem ułatwienia ich wykorzystania przez internet rzeczy. Podczas gdy UE przybliża się do osiągnięcia celu w zakresie 1200 MHz, niektóre państwa członkowskie muszą przydzielić jeszcze ponad 30% zharmonizowanego widma. Z jednej strony jedynie Finlandia, Francja i Niemcy przydzieliły już pasmo 700 MHz (pionierskie pasmo sieci 5G), podczas gdy w niektórych państwach członkowskich proces zmiany przeznaczenia może potrwać nawet kilka lat. Z drugiej strony zgłaszany jest brak popytu na rynku na częstotliwości powyżej 1 GHz. Sytuacja się jednak zmienia, co wynika również z rosnącego zainteresowania pasmami wyższych częstotliwości z uwagi na uruchamianie sieci 5G, a w szczególności pasmem 3,4 3,8 GHz, które określa się jako pionierskie pasmo sieci 5G. Przegląd sytuacji w państwach członkowskich w odniesieniu do procedury udzielania zezwoleń w pasmach wyznaczonych w programie dotyczącym polityki w zakresie widma radiowego do celów świadczenia bezprzewodowych usług szerokopasmowej łączności elektronicznej zob. tabela BADANIE AKTUALNEJ SYTUACJI POLITYKI 4.1. Dobre praktyki Sieci szerokopasmowe w Holandii Holandia plasuje się powyżej średniej i utrzymuje się na pierwszej pozycji w wymiarze łączności. Jeżeli chodzi o zasięg zarówno standardowej, jak i szybkiej łączności szerokopasmowej, Holandia znajduje się w pierwszej trójce państw członkowskich UE. Usługi szerokopasmowe są dostępne w całym kraju (poprzez sieci stałe, mobilne i satelitarne), a wykorzystanie sieci szerokopasmowych i dostępu nowej generacji jest wysokie. Holandia wypada jednak nieco gorzej, jeżeli chodzi o zasięg sieci 4G, wykorzystanie mobilnych usług szerokopasmowych i harmonizację widma. W lipcu 2016 r. Ministerstwo Gospodarki opublikowało nową agendę cyfrową, w której określono działania mające na celu dalszą cyfryzację holenderskiej gospodarki w latach Ogólnie rzecz biorąc, jeżeli chodzi o strategię w zakresie sieci szerokopasmowych, Holandia proponuje rozwój infrastruktury Strona 13

14 w oparciu o rynek. Co ważne, podkreśla się, że głównym zadaniem instytucji samorządowych na szczeblu lokalnym jest stworzenie odpowiednich warunków, jak np. planowanie i koordynowanie robót ziemnych, skracanie czasu trwania procedur wydawania zezwoleń i ograniczanie ich kosztów lub promowane rozwoju i wykorzystania aplikacji oraz usług. W przypadku gdy zawiedzie rozwój infrastruktury w oparciu o rynek, pomioty lokalne i regionalne mogą zapewnić pomoc i finansowanie oraz instrumenty finansowe. Ponadto rząd wspiera inicjatywy obywatelskie dotyczące sieci szerokopasmowych finansowanych ze środków własnych, np. sieć samensnelinternet.nl, która jest platformą wiedzy dostarczającą informacje o różnych aspektach realizowanych projektów z zakresu sieci szerokopasmowych. Holandia utrzymuje stosunkowo dobre tempo zmian, a jednocześnie konkurencyjność sektora. Wciąż należy zakończyć transpozycję dyrektywy w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej, aby jeszcze bardziej ułatwić inwestowanie w infrastrukturę. Holandia chce odgrywać znaczącą rolę w europejskiej strategii na rzecz świadczenia usług 5G. Aby przyśpieszyć innowacje w zakresie sieci 5G, organy publiczne oraz przedsiębiorstwa uruchomiły inicjatywę Fieldlab 5G, dzięki której różne przedsiębiorstwa mogą zdobyć doświadczenie w zakresie innowacyjnego zastosowania tej technologii w obszarach rolnictwa, opieki zdrowotnej, energii elektrycznej, środowiska życia, ruchu drogowego i logistyki. Ponadto rozpoczęły się przygotowania do wielopasmowej aukcji (5G), która jest planowana na 2019 r. Sieci szerokopasmowe w Belgii Belgia jest jednym z państw w Europie, które osiąga najlepsze wyniki, jeżeli chodzi o łączność. Zasięg obejmuje cały kraj, a 99% kraju jest objęte zasięgiem szybkich sieci (o przepustowości co 30 Mbps). 80% gospodarstw domowych wykupiło dostęp do stałego łącza szerokopasmowego, z czego 81% stanowi abonament na szybkie łącze szerokopasmowe. Aby utrzymać swoją wiodącą pozycję, Belgia musi rozwiązać dwa problemy związane z szybką łącznością z internetem: po pierwsze musi dalej zwiększać wykorzystanie mobilnych usług szerokopasmowych. Po drugie musi wspierać uruchamianie bardzo szybkich łączy szerokopasmowych (o przepustowości powyżej 100 Mbps). W porównaniu z ogólnymi wynikami Belgia, w której wykorzystanie mobilnych usług szerokopasmowych jest poniżej średniej unijnej, pozostaje nieco w tyle, jeżeli chodzi o wykorzystanie mobilnego internetu. Rząd Belgii zobowiązał się do realizacji ambitnej agendy cyfrowej, tj. do zapewnienia użytkownikom do 2020 r. dostępu do łączności o przepustowości 1 Gbps oraz do uzyskania jeszcze lepszych wyników w DESI. Aby osiągnąć te cele, polega się całkowicie na inwestycjach rynkowych wspieranych przez sprzyjające otoczenie regulacyjne. Przy bliskiej współpracy na szczeblach federalnym, regionalnym i gminnym opracowywany jest plan objęcia zasięgiem białych stref, które obecnie nie mają wystarczającej łączności stacjonarnej i ruchomej. Ponadto umowa z 2016 r. zawarta między rządem Walonii i przedsiębiorstwami, która ma na celu ułatwienie wdrażania infrastruktury sieci bezprzewodowych w zamian za zmniejszenie podatków, dostarcza wskazówek dotyczących możliwych sposobów promowania wprowadzania sieci łączności cyfrowej. Aby jeszcze bardziej zwiększać łączność i doprowadzić do powstania społeczeństwa gigabitowego do 2020 r., Belgia będzie musiała dalej promować wykorzystanie sieci szerokopasmowych, jak również wiodącej infrastruktury ruchomej. Ukierunkowane ułatwianie rozwoju infrastruktury oraz promowanie rozwiązań w zakresie łączności ruchomej, które tworzą wartość dodaną, może w tym zakresie wytyczać kierunki na przyszłość. Szybkie wdrożenie dyrektywy w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej Strona 14

15 oraz większa koordynacja gmin w zakresie warunków wdrażania będą ważnymi elementami pozwalającymi ograniczyć obciążenia regulacyjne spoczywające na operatorach, co może prowadzić do opracowania wytycznych regionalnych Aspekty dotyczące konsumentów Od 2002 r. ceny usług w zakresie łączności ruchomej w UE znacznie spadły w odniesieniu do wszystkich sposobów ich użytkowania. W latach spadły o co 30% (wykres 7). Jeżeli chodzi o sieci szerokopasmowe, ceny stałych łączy szerokopasmowych znacząco spadają począwszy od 2012 r., choć od 2015 r. nastąpiło spowolnienie tej tendencji (wykres 7). Wykres 7 Ceny detaliczne sieci szerokopasmowych według parytetu siły nabywczej Ceny detaliczne sieci szerokopasmowych (EUR PPP)* Samodzielne oferty, lata Mbps Mbps Źródło: Empirica i Van Dijk Ceny detaliczne sieci szerokopasmowych (EUR PPP)* Pakiety obejmujące dostęp do sieci szerokopasmowych, telefonię stacjonarną i telewizję, lata Mbps Mbps Źródło: Empirica i Van Dijk Strona 15

16 Ceny detaliczne stałych łączy szerokopasmowych (EUR PPP)* Samodzielne oferty, jesień 2016 r Mbps Mbps BE BG CZ DK DE EE EL ES FR HR IE IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK UE Źródło: Empirica Ceny detaliczne stałych łączy szerokopasmowych (EUR PPP)* Pakiety obejmujące dostęp do sieci szerokopasmowych, telefonię stacjonarną i telewizję, jesień 2016 r. * Brak dostępnych danych dotyczących Finlandii i Danii Mbps Mbps BE BG CZ DE EE EL ES FR HR IE IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK SE UK UE Źródło: Empirica 5. PRZYDATNE ŹRÓDŁA Jednolity rynek cyfrowy Tabela wyników agendy cyfrowej Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) Komunikat i dokument roboczy służb Komisji Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego Plan działania oraz dokument roboczy służb Komisji towarzyszący komunikatowi 5G dla Europy Wniosek dotyczący Europejskiego kodeksu łączności elektronicznej Wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie ustanowienia Organu Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) Wniosek w sprawie rozporządzenia dotyczącego propagowania łączności internetowej w społecznościach lokalnych (WiFi4EU) Strona 16

17 Data: Strona 17

18 ZAŁĄCZNIK Tabela 1 Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) za 2016 r. Łączność Nazwa państwa Kod państwa Wyniki (0 1) 11 Holandia NL 0,81 Luksemburg LU 0,78 Belgia BE 0,77 Dania DK 0,76 Szwecja SE 0,75 Wielka Brytania UK 0,74 Niemcy DE 0,71 Litwa LT 0,70 Malta MT 0,67 Portugalia PT 0,67 Irlandia IE 0,64 Finlandia FI 0,64 Łotwa LV 0,63 Węgry HU 0,63 Austria AT 0,63 UE-28 UE 0,63 Czechy CZ 0,62 Estonia EE 0,62 Hiszpania ES 0,59 Słowenia SI 0,57 Francja FR 0,55 Cypr CY 0,54 Rumunia RO 0,54 Słowacja SK 0,54 Włochy IT 0,53 Polska PL 0,52 Bułgaria BG 0,52 Grecja EL 0,48 Chorwacja HR 0,45 11 Aby pogrupować wskaźniki wyrażone w różnych jednostkach w wymiary i podwymiary DESI, wskaźniki te znormalizowano. Normalizacji w DESI dokonano przy wykorzystaniu metody minimax, która polega na liniowym przedstawieniu każdego wskaźnika w skali 0 1. W przypadku wskaźników o kierunku dodatnim (tj. w którym wyższy oznacza lepszy) wartość 0 na znormalizowanej skali przypisano szej wartości na pierwotnej skali wskaźnika, a wartość 1 na znormalizowanej skali przypisano największej wartości na skali wskaźnika. W przypadku wskaźników o kierunku ujemnym działanie wartości przypisano odwrotnie. Aby umożliwić międzyokresowe porównania wyników indeksu, ustalono wartości minimalne i maksymalne normalizacji każdego wskaźnika; będą one wykorzystywane w celu normalizacji w przyszłych wersjach DESI. Strona 18

19 Tabela 2 Sytuacja w państwach członkowskich w odniesieniu do procedury udzielania zezwoleń w pasmach widma wyznaczonych w programie dotyczącym polityki w zakresie widma radiowego na świadczenie bezprzewodowych usług szerokopasmowych w zakresie łączności elektronicznej Pasmo Podpasmo dostępne widmo (MHz) 700 MHz ,5 2,69 3,4 3,8 GHz MHz MHz MHz MHz GHz 3,4 3,6 GHz 3,6 3,8 GHz AT (co O BE O BG O L (co O CY L L CZ (co DE DK (co / L EE (co EL (co (co / L ES O FI (co L FR (co L HR L (co L / L HU (co (co L IE O (co IT (co LT (co (co LU L L LV (co MT (co L (co NL (co L L L Strona 19

20 PL PT (co RO (co (co SE (co SI (co (co / L / L SK ( / UK (co ( / zakończono; trwa procedura udzielania zezwoleń; L brak zapotrzebowania na więcej niż połowę pasma; O brak planu / brak informacji Strona 20