DRIVING INNOVATION FORWARD

Transkrypt

1 TERMOFORMING 16 LUKSUSOWY POLIMEROWY BUTIK KONSTRUKCJA ŚLIMAKA Polimerowa polska specjalność Nowy wróg UE: polimer 4 MIESIĘCZNIK MENEDŻERÓW I TECHNOLOGÓW PRZEMYSŁU POLIMEROWEGO Nr 1/196 Styczeń ISSN DRIVING INNOVATION FORWARD New materials like plastics are advancing vehicle technologies. But getting the best results is a big challenge. To assist, SABIC offers industry-leading expertise in designing with a wide range of engineered materials. Across the entire vehicle. Because no matter what obstacles may hold our customers back, we re there with Chemistry that Matters to help them drive forward. SABIC.com 2016 Copyright by SABIC. All rights reserved. CHEMISTRY THAT MATTERS TM

2

3 SPIS TREŚCI Redakcja Warszawa ul. Opaczewska 43/130 tel./fax: Nakładem: IDEA Plastics Sp. z o.o. Redaktor Naczelny Waldemar SOBAŃSKI valdemar@eplastics.pl Dyrektor Artystyczny Remigiusz GAŁĄZKA studio@eplastics.pl tel wew. 111 DTP Monika MICUN dtp@eplastics.pl Translators Monika DOBRZYŃSKA-MIZERA Robert GONTAREK REKLAMA Dyrektor: Joanna BIEGALSKA joanna@eplastics.pl tel wew. 101 Kamila KOS kamila.kos@eplastics.pl tel wew. 102 Targi EPLA, Prenumerata Konferencje, Kluby Kamila KOS kamila.kos@eplastics.pl tel wew. 102 Nakładem IDEA Plastics Sp. z o.o. ukazują się ponadto: Chemical Review Rubber Review Composites Review Prenumerata: Dystrybucja elektroniczna, Redakcja, Kolporter SA, Ruch SA, GarmondPress SA Plastics Review jest dostępny wyłącznie w prenumeracie. Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych. Zastrzega sobie prawo do opracowywania redakcyjnego i skrótów materiałów przyjętych do druku. Za treść reklam redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Nakład: egz. Plastics in UE Nowy wróg UE: polimer...4 Biznes polimerowy, tak jak i polskie społeczeństwo, może zacząć żywić ambiwalentne odczucia wobec UE. Plastics Interview Wystarczy jakość, czyli recyklaty w wtrysku...8 Na pytania redakcji odpowiada Georg Tinschert, dyrektor zarządzający spółki WITTMANN-BATTENFELD. W drodze do polskiego polipropylenu...12 Na pytania redakcji odpowiada Andrzej Niewiński, prezes PDH Polska. Plastics in Poland Grupa Azoty: konsolidacja i inwestycje...10 Wspólne zakupy strategicznych surowców, bilansowanie produkcji, integracja usług bocznicowych to tylko niektóre inicjatywy Grupy Azoty w ramach konsolidacji chemicznego giganta. Important and urgent Niemiecki polimerowy optymizm...14 Niemieccy producenci opakowań z polimerów rozpoczynają Nowy Rok z wyraźną dawką optymizmu. Converting Applications Polimerowa polska specjalność? CHOINKI!...16 W gminie Koziegłowy znajduje się polskie zagłębie choinkowe. Thermoforming Territory Termoforming: nacisk na innowacje...22 Rośnie zdolność do wydajnej produkcji wysokojakościowych wyrobów metodą termoformingu. Films&Packaging Cud opakowaniowy...28 Opakowania - to jeden z najlepiej rozwijających się sektorów gospodarki uważają eksperci. Za trzy lata osiągnie na świecie wartość biliona dolarów. EKODESIGN wyzwanie dla producentów opakowań...32 By opakowania stały się mniejszym obciążeniem, konieczne jest wprowadzenie zmian systemowych. Torby materiałowe szkodliwe dla zdrowia?...68 Torebki materiałowe mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka, ponieważ przenoszą bakterie pochodzące z surowej żywności twierdzą posłowie Kukiz 15, powołując się na badania naukowców z Wielkiej Brytanii. Colorants Barwienie polimerów sprawdzone rozwiązania...36 Barwniki i pigmenty odgrywają kluczową rolę w opracowywaniu składu polimerów. Polymer Progress Polimery są wszędzie...40 Nie ma dziedziny gospodarki, w której nie stosuje się elementów z polimerów. Antypireny w normie...46 Zapotrzebowanie na środki uniepalniające rośnie w przemyśle polimerowym. 50 technologii, które zmieniły świat polimerów Trzecia część cyklu...50 Kontynuujemy emisję cyklu: 50 technologii, które zmieniły świat polimerów. Plastics Truth Plastikowy bombowiec z NRD...60 m.in. tym pogardliwym określeniem Niemcy z Zachodu obśmiewali dumę NRD-owskiego przemysłu motoryzacyjnego. Strefa przedsiębiorcy 10 szokujących prognoz Saxo Banku na rok 2018 rok...64 Szokujące Prognozy Saxo Banku: rok 2018 będzie przejażdżką kolejką górską w porównaniu do relatywnie spokojnego Raport płacowy Hays Poland it contracting Z najnowszego raportu Hays Poland wynika, że w nadchodzących miesiącach firmy będą mierzyć się z rosnącym niedoborem specjalistów IT. Prezentacje Luksusowy polimerowy butik...70 Londyński sklep z wnętrzem wykonanym w pełni z recyklingowanych polimerów. Plastics Troubleshooting CHCIAŁBYŚ WZIĄĆ UDZIAŁ W SZKOLENIU? ILE CHCIAŁBYŚ PRZEZNACZYĆ NA TO PIENIĘDZY?...72 Szkolenie jest najbardziej skuteczne, gdy znasz jego cel i wiesz jak do niego dążyć. Konstrukcja ślimaka jest kwestią równowagi...74 W celu uzyskania równowagi między transportem, mieszaniem i podawaniem konieczne jest zastosowanie odpowiednich kalkulacji i/lub sprawdzonych danych empirycznych podczas konstruowania każdej ze stref. Market&Technology Grafitowy styropian...76 Nowoczesne technologie budowlane sprawiają, że możemy budować więcej i szybciej. Polymer News Styczeń 2018 Plastics Review l 3

4 PLASTICS in UE Nowy wróg UE: polimer Biznes polimerowy, tak jak i polskie społeczeństwo, może zacząć żywić ambiwalentne odczucia wobec UE. Komisja Europejska rozważa zaproponowanie wprowadzenia w Unii Europejskiej szeregu nowych ekologicznych podatków odnoszących się do większości materiałów polimerowych. Takie rozwiązanie miałoby pomóc w zniwelowaniu negatywnych dla budżetu UE skutków wyjścia ze wspólnoty Wielkiej Brytanii. Jak donosi serwis euractiv.com, Komisja Europejska pracuje nad możliwymi zmianami dotyczącymi nowego wieloletniego budżetu UE (na okres 7 lat). Z informacji przedstawionych niedawno przez unijnego komisarza ds. budżetu, Günthera Oettingera, wynika, że zaproponowane będą m.in. cięcia w polityce spójności oraz unijnej polityce rolnej. Szczegółowe propozycje zostaną ujawnione najprawdopodobniej w ciągu kolejnych kilku miesięcy. Spory wpływ na nowy budżet ma mieć wyjście Wielkiej Brytanii z UE. Komisja szacuje, że w efekcie dochody wspólnoty będą niższe o ok mld euro w skali roku Wielka Brytania odpowiadała do tej pory za ok. 15 proc. ogółu wpływów do wspólnej kasy UE. Wstępne założenia zakładają oszczędności na poziomie ok. 6-7 mld euro rocznie. Jednocześnie planowane jest zwiększenie wpływów o kolejne 6-7 mld euro. Jednym z pomysłów, które mają pozwolić na zwiększenie dochodów UE, jest wprowadzenie nowego podatku ekologicznego od wykorzystywania polimerów. W założeniu taka danina miałaby też mieć pozytywny wpływ na środowisko naturalne i skutkować zmniejszeniem zużycia m.in. plastiku. Wpływy z podatku docelowo zasilałyby wspólny budżet unijny. Za ciosem cios Płatne torby foliowe w europejskich sklepach to dopiero początek. Wiosną tego roku Komisja Europejska ma przedstawić propozycje dotyczące nowego podatku od plastikowych opakowań. Ma on pomóc ograniczyć hałdy plastiku na wysypiskach i załatać w unijnym budżecie wspomnianą dziurę po brexicie. W sobotni styczniowy poranek w jednym z warszawskich supermarketów mało kto prosi przy kasie o dodatkową, płatną już foliówkę. 25 groszy to sporo. Zdzierstwo komentuje mężczyzna, który stara się upchnąć zakupy w niewielkim plecaku. Inni też pakują zakupy do przyniesionych z domu toreb i siatek. A jak się nie mieszczą biorą po kilka cienkich i nietrwałych ale darmowych foliówek z rolki, używanych do pakowania warzyw i owoców. 2.5 tonowa plama Opłaty za torby foliowe to tylko część ofensywy przeciw plastikom, która objęła całą Unię Europejską. Chcemy zmniejszyć łączną ilość plastiku w środowisku zapowiedział w styczniu Gunter Oettinger, unijny komisarz ds. budżetu, ogłaszając, że Komisja Europejska zaproponuje wprowadzenie w Unii podatku od opakowań plastikowych. Nie tylko foliowych 4 l Plastics Review Styczeń

5 PLASTICS in UE torebek. Komisarz nie krył, że argumentem za dodatkowym podatkiem nie jest wyłącznie troska o czystość oceanów, po których krążą gigantyczne plamy śmieci, w większości tworzyw sztucznych (plama na północnym Pacyfiku obliczana jest na 2,5 mln ton i niektórzy proponują by stała się państwem...) Drugim, nie mniej ważnym powodem, to chęć wyrównania w unijnym budżecie wielomiliardowej luki po Brexicie, czyli po brytyjskiej składce. Jak będzie wyglądać nowy podatek i kogo obejmie jeszcze nie wiadomo. Komisja ma przedstawić swoją propozycję w maju być może nowy podatek zapłacą producenci towarów pakowanych w plastikowe opakowania, a może konsumenci Oettinger uspokajał, że tam, gdzie w grę wchodzi zdrowie i higiena (czyli np. w produktach mleczarskich) podatku nie będzie. Nie będzie trzeba więc chodzić z własnym słoikiem po jogurt czy twarożek. Jednak pakowane na tackach warzywa czy wędliny mogą podrożeć. Chiński efekt Do tegorocznej unijnej ofensywy przeciw plastikom przyczyniły się Chiny. Z początkiem tego roku wszedł tam w życie zapowiadany od kilku lat zakaz importu odpadów z tworzyw sztucznych i tektury do recyklingu, czyli plastikowych i papierowych śmieci. Część z nich wracała potem do Europy w postaci np. okien Do tegorocznej unijnej ofensywy przeciw plastikom przyczyniły się Chiny. Z początkiem tego roku wszedł tam w życie zapowiadany od kilku lat zakaz importu odpadów z tworzyw sztucznych i tektury do recyklingu. z PCV, ale sporo trafiało na wysypiska i do spalarni. Do końca 2017 r. do Chin wysyłano ponad połowę światowego eksportu odpadów z tworzyw sztucznych. Według ostatnich statystyk, w 2016 r. było to ponad 8 milionów ton. Teraz na największych eksporterów plastikowych śmieci w tym Wielką Brytanię i Niemcy padł blady strach (nawet jeśli dla części firm to świetna biznesowa okazja). Brytyjczycy wysyłali do Chin ponad pół miliona ton odpadów rocznie. Bardzo długo polegaliśmy na Chinach w kwestii naszych śmieci. Szło tam 55 proc. odpadów papierowych i 25 proc. plastików przyznał Simon Ellin, szef brytyjskiego stowarzyszenia recyklingu (UK Recycling Association) w rozmowie z rozgłośnią BBC. Część brytyjskich ekspertów, którzy oceniają wielkość tamtejszych odpadów na 3,7 mln ton rocznie, obawia się, że w kraju pojawią się góry plastikowych śmieci i spalarnie. Nic więc dziwnego, że premier Theresa May zapowiedziała rozszerzenie zakazu bezpłatnych foliowych toreb na wszystkie sklepy; dotychczas z obowiązkowej opłaty (5 pensów za torbę) były zwolnione placówki mające mniej niż 250 pracowników. Problem mają też Niemcy, które według statystyk z zeszłego roku, w 2013 r. wytworzyły 5,7 mln ton plastikowych śmieci. Niemiecka telewizja ARD przypomniała niedawno, że statystyczny mieszka- Styczeń 2018 Plastics Review l 5

6 PLASTICS in UE niec tego kraju produkuje rocznie 37 kg odpadów z plastiku. Tylko połowa z nich trafia do recyklingu. Reszta do spalenia albo na eksport, o który będzie teraz trudniej. W tej sytuacji Niemcy próbują wwozić do Polski tego rodzaju śmieci. Pisaliśmy w Plastics Review o kilku takich udaremnionych próbach w roku Tymczasem już w pierwszych dniach 2017 roku polscy stróże prawa zatrzymali na gorącym uczynku kierującego ciężarówką, której ładunek miał zostać wysypany w Bytomiu. Okazało się, że jest to transport odpadów tworzyw sztucznych z Niemiec, a miejscem docelowym miało być jedno z miast w województwie śląskim. Za tego typu przestępstwo grozi do 5 lat więzienia. PLASTIC is FANTASTIC, BUT W ciągu nieco ponad stu lat z produktu wysławianego jako naukowy cud plastik stał się środowiskowym problemem zwraca uwagę serwis BBC news przypominając, że pierwszy polimer (bakelit) pojawił się w 1907 r. W latach 50. i 60 XX wieku to polimery Niski koszt sprawiał, że gór plastikowych śmieci nie opłaca się odzyskiwać - chyba że pod regulacyjnym przymusem. stały się podstawą rozwoju i symbolem nowoczesnego świata w 1955 r. wynaleziono plastikową strzykawkę, a opakowania z polimerów obniżyły koszty transportu i straty żywności. British Plastics Federation ocenia, że zastąpienie w opakowaniach polimerów innymi materiałami zwiększyłoby zużycie opakowań, energii i emisję gazów cieplarnianych (np. transport napojów w szklanych butelkach jest droższy). Problemem jest niewielka część opakowań trafiających do recyklingu, zwłaszcza tych, które są złożone z kilku rodzajów materiałów polimerowych. Niski koszt sprawiał, że gór plastikowych śmieci nie opłaca się odzyskiwać chyba że pod regulacyjnym przymusem. Teraz tego przymusu będzie więcej nie tylko ze względu na unijne regulacje dotyczące wyższych norm recyklingu, ale i na dodatkowy podatek. Jeśli będzie odpowiednio wysoki, butelki po napoju czy pudełka po serkach mogą się stać równie (a może i bardziej) atrakcyjnym celem zbieraczy odpadów, jak puszki po piwie. 6 l Plastics Review Styczeń

7 Dow: HDPE, LDPE, LLDPE Dowlex, mlldpe Elite, ULDPE Attane, POP Affinity, POE Versify, Amplify, Sealution, LLDPE Cefor, Dow: HDPE, LDPE, LLDPE Dowlex, mlldpe Elite, ULDPE Attane, POP Affinity, POE Versify, Amplify, Sealution, LLDPE Cefor, Olefin Block Copolymers Infuse, POP Affinity GA. Olefin Block Copolymers Infuse, POP Affinity GA, INNATE PRECISION PACKAGING RESINS, AGILITY Performance LDPE. SK Global Chemical: EAA Primacor SK Global Chemical: EAA Primacor DOW Wire and Cable: XPE Dow Endurance, HDPE, LDPE, LLDPE, MDPE Dow Axeleron, PP compounds. DOW Wire and Cable: XPE Dow Endurance, HDPE, LDPE, LLDPE, MDPE Dow Axeleron, PP compounds. Braskem: PPH, PPC, PP Random, Green PE. Braskem: PPH, PPC, PP Random, Green PE. Equate: HDPE, LLDPE. Equate: HDPE, LLDPE. SIPCHEM: PBT, EVA. SIPCHEM: PBT, EVA. Resinex Rotomoulding: granulat, proszek, kolory. Resinex Rotomoulding: granulat, proszek, kolory. NatureWorks: PLA Ingeo Biopolymer. NatureWorks: PLA Ingeo Biopolymer. Selenis: Selenis PET PET-G, CPET. Selenis: Selenis PET PET-G, CPET. Trinseo: PS Styron, ABS Magnum, PC Calibre, SAN Tyril, PC/ABS Pulse, PC Emerge, PP compounds Inspire, Velvex. Trinseo: PS Styron, ABS Magnum, PC Calibre, SAN Tyril, PC/ABS Pulse, PC Emerge, PP compounds Inspire, Velvex. Solvay: PA6, 66, 66/6 Technyl, PA 66 high temperature Technyl One, PA/ABS Technyl Alloy, PA 6, PA 66 Technyl Star, Solvay: PA6, 66, 66/6 Technyl, PA 66 high temperature Technyl One, PA/ABS Technyl Alloy, PA 6, PA 66 Technyl Star, PA 6.10 Technyl exten, PA/PET Technyl AT. PA 6.10 Technyl exten, PA/PET Technyl AT, Sinterline Technyl Powders. LG Chem: LG ABS LG ASA, LG SAN, LG PC. LG Chem: LG ABS, LG ASA, LG SAN, LG PC. DSM: PA6, PA66 Akulon, PA6 high fluidity Akulon ULTRAFLOW, PA 4.6 Stanyl, PA 4.10 Ecopaxx, PET, PBT Arnite, TPE-E Arnitel. DSM: PA6, PA66 Akulon, PA6 high fluidity Akulon ULTRAFLOW, PA 4.6 Stanyl, PA 4.10 Ecopaxx, PET, PBT Arnite, TPE-E Arnitel. Ravago Manufactured: PP Mafil, PP Scolefin, PP compounds Ravaplen, PE Ravalene, GPPS, HIPS Sicostirolo, ABS Sicoflex, LOTTE: PC INFINO PA Ravamid, PC Sicoklar, PC/ABS, PC/ASA Mablex, ASA Polyfast, PBT Sicoter, TPE Sconablend, C5,C9, HHC Resins Ravatack. Ravago Manufactured: PP Mafil, PP Scolefin, PP compounds Ravaplen, PE Ravalene, GPPS, HIPS Sicostirolo, ABS Sicoflex, Ravago Petrokimya: TPE-S Ensoft, TPE-V Enflex, Ezprene, TPU Ravathane. PA Ravamid, PC Sicoklar, PC/ABS, PC/ASA Mablex, ASA Polyfast, PBT Sicoter, TPE Sconablend, C5,C9, HHC Resins Ravatack. Celanese: POM Hostaform, PBT Celanex, PET Impet, LCP Vectra, LCP Zenite, PPS Fortron, TPE-E Riteflex, Ravago Petrokimya: TPE-S Ensoft, TPE-V Enflex, Ezprene, TPU Ravathane. PA/PP+LGF Celstran, LGF Factor, PCT Thermx, UHMWPE GUR. Celanese: POM Hostaform, PBT Celanex, PET Impet, LCP Vectra, LCP Zenite, PPS Fortron, TPE-E Riteflex, Arkema: PMMA Altuglas, PA Transparent Rilsan Clear, PA 11 Rilsan, PA 12 Rilsamid, PA6.10, PA 6.12, PA10.10, PA10.12 Hiprolon, PA/PP+LGF Celstran, LGF Factor, PCT Thermx, UHMWPE GUR. TPE-A Pebax, PVDF Kynar, PA/PO blend Orgalloy, PPA Rilsan HT. Arkema: PMMA Altuglas, PA Transparent Rilsan Clear, PA 11 Rilsan, PA 12 Rilsamid, PA6.10, PA 6.12, PA10.10, PA10.12 Hiprolon, ExxonMobil: PP compounds ExxonMobil PP medical. TPE-A Pebax, PVDF Kynar, PA/PO blend Orgalloy, PPA Rilsan HT. Dow Elastomers: EPDM Nordel IP, POE Engage. ExxonMobil: PP compounds ExxonMobil PP medical. Trinseo: Styron BR, e-sbr, ssbr Sprintan. Dow Elastomers: EPDM Nordel IP, POE Engage. Ravago: Ravaflex SBR, BR, NBR, EPDM, EPM, IR, IIR i inne. Trinseo: Styron BR, e-sbr, ssbr Sprintan. Ravago Latexy Naturalne: LA, HA. Ravago: Ravaflex SBR, BR, NBR, EPDM, EPM, IR, IIR i inne. Ravago Kauczuki Naturalne: SMR, SVR, SIR, TSR 5,10,20, CV50, CV60, GP, RSS, SVR 3 L, Krepa. Ravago Latexy Naturalne: LA, HA. Hanwha: EVA. Ravago Kauczuki Naturalne: SMR, SVR, SIR, TSR 5,10,20, CV50, CV60, GP, RSS, SVR 3 L, Krepa. Dow: Affinity GA do HMA. Hanwha: EVA. Respol: Rosin ester Polimelt, Tergum. Dow: Affinity GA do HMA. UPM: C9 Resins Sun Tack, Fuclear. Respol: Rosin ester Polimelt, Tergum. Colloids: barwniki i dodatki do PE, PP, PS, ABS, PA. UPM: C9 Resins Sun Tack, Fuclear. Granula MB: barwniki. Colloids: barwniki i dodatki do PE, PP, PS, ABS, PA. Polyram: RamClean czyściwa do niemal wszystkich typów tworzyw. Granula MB: barwniki. Polyram: RamClean czyściwa do niemal wszystkich typów tworzyw. Trademarks of producers. Trademarks of producers. RESINEX RESINEX Poland Poland Sp. Sp. z o.o. o.o. ul. Brechta ul. Brechta Warszawa Warszawa Tel.: Tel.: resinex@resinex.com.pl resinex@resinex.com.pl RESINEX RESINEX Poland Poland Sp. Sp. z o.o. o.o. ul. Rydlówka ul. Rydlówka Kraków Kraków Tel.: Tel.: Fax: Fax:

8 PLASTICS INTERVIEW Wystarczy jakość, czyli recyklaty w wtrysku Na pytania redakcji odpowiada Georg Tinschert, dyrektor zarządzający spółki WITTMANN-BATTENFELD. Co można powiedzieć dziś o zastosowaniu recyklatów do obróbki metodą formowania wtryskowego? Od dawna materiały te są szeroko rozpowszechnione w tym segmencie rynku i przekaz ten powinien być klarowny, ponieważ pomaga poprawić ogólny wizerunek polimerów na świecie: wszyscy musimy podkreślać, że można je przetwarzać wielokrotnie. Obecnie możliwy jest nawet 5-krotny recykling tego samego materiału. To ważne tym bardziej, że wśród naszych klientów znajdują się firmy stosujące w swoich aplikacjach same recyklaty, tak jak to się dzieje choćby w przypadku produkcji skrzynek do transportu warzyw. Czy dla obróbki recyklatów we wtryskarkach istnieją jakieś specjalne wymogi? Trzeba dokładnie ustalić, z czego wyprodukowano dany recyklat, ponieważ może zawierać zanieczyszczenia potencjalnie szkodliwe dla układu uplastyczniającego na przykład kawałki metalu lub szkła. Trzeba tu po prostu zachować nieco większą ostrożność niż w przypadku surowca pierwotnego. Jeśli klient poinformuje nas, jaki rodzaj materiału ma być Georg Tinschert, Managing Director WITTMANN- BATTENFELD. 8 l Plastics Review Styczeń

9 PLASTICS INTERVIEW używany, uwzględniamy to w trakcie konfiguracji jednostki wtryskującej. Może to skutkować, na przykład, zastosowaniem cylindrów i ślimaków z materiałów bardziej odpornych na zużycie. Możemy również zainstalować filtr, który zapobiega przedostawaniu się zanieczyszczeń do wnętrza maszyny. To jednak oznacza dodatkowy koszt... Tak, to może to być kosztowne, ale tylko wówczas, jeśli rzeczywiście trzeba się spodziewać, że stosowany przez nas materiał zawiera zanieczyszczenia. Jeśli przetwórca wykorzystuje dobrze oczyszczony recyklat o wysokiej jakości, ten dodatkowy nakład nie będzie potrzebny, choć warto pamiętać też o wyższej cenie takiego materiału. Trzeba jedynie każdorazowo upewniać się, że do naszej wtryskarki trafia dobrze oczyszczony surowiec, którego właściwości przetwórcze są zbliżone do prezentowanych przez materiał pierwotny. Zresztą wiele firm stosuje już rozwiązania zapewniające ponowne zużycie odpadów powstających także na miejscu, w cyklu produkcji wyprasek. Czy jako producent wtryskarek macie wpływ na to, jakie materiały stosują wasi klienci, przetwórcy? Na podstawie przeprowadzonego z klientem wywiadu wiemy, jaki materiał chce on zastosować w danej aplikacji. Dla optymalnej konfiguracji maszyny wymagane jest nasze know-how. Jeśli klient nie przedstawi specyfikacji materiału w zakresie możliwej do zastosowania ilości recyklatu, sugerujemy mu, że w przypadku niektórych zastosowań lub procesów, takich jak technologia typu sandwich, zamiast 100 proc. surowca pierwotnego można użyć pewnej domieszki. To prosty sposób na obniżenie kosztów produkcji. Nasi klienci są bardzo otwarci na tego rodzaju podejście. Po prostu zdają sobie sprawę, że cena materiału stanowi największą (średnio do 60 proc.) część kosztów produkcji w procesie formowania wtryskowego. Trzeba pamiętać, że nawet recyklat lepszej jakości, a więc wyprodukowany większym nakładem sił i środków niż standardowo, jest nadal tańszy od surowca pierwotnego, dlatego z ekonomicznego punktu widzenia jego wykorzystanie ma sens. Tak jak wspomniałem, dla zapewnienia bezpieczeństwa produkcji należy zagwarantować sobie stałą, wysoką jakość recyklatu, który przetwarzamy na naszych maszynach wówczas jakość wyrobów finalnych nie zostanie w żaden sposób umniejszona. Czy da się zauważyć rolę biopolimerów w segmencie przetwórstwa wtryskowego? Zdecydowanie tak, można oczywiście formować wtryskowo materiały biopochodne i biodegradowalne. Biopolimery mogą być poddawane recyklingowi w taki sposób, aby pod względem technologicznych nie odbiegały znacznie od standardowych materiałów otrzymywanych na bazie ropy naftowej. Fakt, że obecnie nie są jeszcze często przetwarzane na wtryskarkach ma prawdopodobnie związek z ich stosunkowo wysoką ceną. Widać jednak, że materiały te stosuje się coraz chętniej tam, gdzie istnieje wysoka świadomość ekologiczna, na przykład w procesie produkcji zabawek. Również w odniesieniu do opakowań biopolimery są na czasie, choć czasem trzeba pogodzić się np. z tym, że folia wykonana z takiego materiału nie jest do końca przezroczysta. Wiedza na temat coraz szerszego zastosowania materiałów biopochodnych w przemyśle poprawia ogólny wizerunek branży polimerowej wśród konsumentów. Czy nowe wytyczne Unii Europejskiej dotyczące gospodarki cyrkularnej również wpływają na ten proces? Z pewnością jest to istotny wkład w poprawę jakości tego wizerunku. Przełomowe zmiany, które dotyczą zachowań konsumpcyjnych często trzeba inicjować na poziomie wymogów prawnych. Jeśli już odgórnie przyjmuje się model gospodarki cyrkularnej jako obowiązujący we współczesnym świecie, należy poprzeć to ustaleniem odpowiednich procedur, które pomogą w jego jak najszerszym wdrożeniu. Dobrym przykładem jest zastąpienie standardowych żarówek energooszczędnym nikt albo prawie nikt nie chciał robić tego dobrowolnie, w każdym razie nie z dnia na dzień. Jeśli wymagamy czegoś takiego, trzeba ustalić pewne zasady. Nie da się bazować jedynie na dobrej woli przedstawicieli rynku. Przepisy mające zastosowanie dla dużego obszaru gospodarczego, jakim jest UE, mają także ważną zaletę: neutralny wpływ na konkurencyjność pomiędzy poszczególnymi krajami. Skrzynka transportowa do grzybów z upraw. Styczeń 2018 Plastics Review l 9

10 PLASTICS in POLAND Grupa Azoty: konsolidacja i inwestycje Wspólne zakupy strategicznych surowców, uruchomienie przez Grupę aukcji internetowych dla realizowanych przetargów, bilansowanie produkcji, integracja usług bocznicowych to tylko niektóre inicjatywy Grupy Azoty w ramach konsolidacji chemicznego giganta. BARBARA OKSIŃSKA Zarząd Grupy przekonuje jednak, że konsolidacja to szansa na zbudowanie silnej marki, zdolnej walczyć o rynek z międzynarodową konkurencją. Wdrożone inicjatywy przynoszą też spore oszczędności, szacowane jak dotąd na mln zł. W planach są kolejne projekty. Duży może więcej Ważnym momentem było zintegrowanie zakupów strategicznych surowców. Wspólne zakupy w ramach Grupy pozwoliły wykorzystać efekt skali, zwiększyć siłę przetargową wobec dostawców i w konsekwencji uzyskać konkurencyjne ceny. Azoty są przede wszystkim potężnym konsumentem gazu, a surowiec ten wykorzystują do produkcji nawozów. W swoich fabrykach wykorzystują też m.in. sól potasową, propylen, fosforyty czy węgiel. Spore oszczędności udało się też uzyskać dzięki wdrożeniu jednolitego regulaminu zamówień, uruchomieniu platformy zakupowej i aukcji elektronicznych. Organizowane przetargi czy zamówienia stały się bardziej transparentne, a grono potencjalnych dostawców znacznie się poszerzyło. Oszczędności, które daje grupie korzystanie z platformy zakupowej i aukcji elektronicznych, można liczyć w milionach złotych. Wartości zawieranych teraz kontraktów niejednokrotnie są nawet o kilkadziesiąt procent niższe niż w poprzednich latach przekonuje dr Wojciech Wardacki, prezes Grupy Azoty. Zarząd Grupy zapewnia, że ważnymi obszarami działalności kierują dziś nie tylko osoby związane z siedzibą spółki w Tarnowie, ale menedżerowie z całej Polski. Jak choćby strategią dla produktów nawozowych w Polsce zarządzają Paweł Owczarski, wiceprezes GA Puławy, i Paweł Mortas, prezes GA Kędzierzyn. Natomiast interesów spółki związanych z wprowadzeniem w Unii Europejskiej nowego rozporządzenia nawozowego, które będzie miało olbrzymie znaczenie dla przyszłości polickich zakładów, broni Paweł Łapiński, wiceprezes tarnowskiej Grupy Azoty. Takich przykładów jest więcej. Wszystkie one pokazują, że odchodzimy od myślenia o grupie jako sumie spółek, pojedynczych organizmów. Nie budujemy murów pomiędzy poszczególnymi podmiotami. Grupa Azoty staje się jednym organizmem, któremu z racji synergii, siły i sumy możliwości łatwiej będzie konkurować na wymagającym rynku podkreśla Wardacki. W planach jest integracja kolejnych obszarów. Od stycznia Azoty przejmą kontrolę nad spółkami obsługującymi bocznice kolejowe w Puławach i Kędzierzynie-Koźlu. Jak dotąd większościowe udziały w tych firmach miał koncern CTL Logistics. Chemiczna grupa zyska też kontrolę nad obsługą bocznicy w Policach przejmując od CTL Logistics niezbędne do tego wyposażenie oraz pracowników. Konsolidatorem tych usług będzie należąca do grupy spółka Koltar. Integracja usług bocznicowych przyniesie Azotom wzrost przychodów o około 60 mln zł rocznie. Pozwoli też obniżyć koszty o 8 9 mln zł. Miliardy na rozwój Grupa Azoty ma także w planach potężne inwestycje. Budowa fabryki polimerów w Policach za 5,5 mld zł będzie największą inwestycją polskiej chemii ostatnich lat. Pierwotnie spółka rozważała uruchomienie tam produkcji propylenu. Ostatecznie zaś 10 l Plastics Review Styczeń

11 PLASTICS in POLAND zdecydowała się na rozbudowę projektu o instalację do wyrobu polipropylenu polimeru wykorzystywanego m.in. w przemyśle farmaceutycznym czy motoryzacyjnym. Inwestycja obejmie też budowę bazy logistycznej oraz terminalu przeładunkowego propanu i etylenu. Z perspektywy Grupy rozszerzenie inwestycji o polipropylen ma strategiczne znaczenie. Pozwoli na rozwój działalności pozanawozowej, co oznacza realną szansę na dywersyfikację przychodów i dodatkowe zyski. Po uruchomieniu instalacji Polska jako jeden z największych konsumentów polipropylenu w Europie Środkowej w sposób znaczący osiągnie niezależność surowcową podkreśla Wardacki. W tym roku Azoty oddały do użytku kolejną wytwórnię poliamidów polimerów stosowanych m. in. w motoryzacji i przemyśle włókienniczym. Nowa instalacja powstała w Tarnowie za 320 mln zł. Inwestycja pozwoli grupie wydłużyć łańcuch produkcyjny i dzięki temu osiągać lepsze marże. Azoty będą mogły też w pełni wykorzystać produkowany w puławskich i tarnowskich zakładach kaprolaktam, który jest kluczowym surowcem dla nowej instalacji. W ten sposób grupa zbilansuje własne zdolności Początek historii Azotów to start budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) pod koniec lat 20-tych ubiegłego wieku. produkcyjne kaprolaktamu i poliamidu, co jest także elementem strategii. Zarząd chemicznej spółki przewiduje, że wytwórnia osiągnie pełną zdolność produkcyjną w ciągu trzech lat. Kolejne 88 mln zł pochłonie budowa centrum badawczo-rozwojowego w Tarnowie. Inwestycja już ruszyła i zakończy się w 2018 r. Budowa centrum pozwoli spółce zwiększyć udział prac własnych w działalności badawczej, wdrażać innowacje i podnosić poziom konkurencyjności swoich produktów. Ponadto puławskie zakłady rozbudowują kompleks nawozowy o kolejne instalacje. Dzięki temu chemiczna spółka wypełni lukę w ofercie i zyska bazę do produkcji nowoczesnych produktów dla rolników. Puławy na modernizację obecnych i budowę nowych linii produkcyjnych wydadzą w najbliższych latach ponad miliard złotych. Azoty analizują obecnie razem z koncernem energetycznym Tauron inwestycję w zgazowanie węgla w Kędzierzynie-Koźlu. Spółka chce produkować z węgla gaz syntezowy, który posłuży do produkcji chemikaliów. Nakłady na ten cel mogą sięgnąć mln euro (około 1,7 2,5 mld zł). Projekt znajduje się jednak dopiero we wstępnej fazie. Styczeń 2018 Plastics Review l 11

12 PLASTICS INTERVIEW W drodze do polskiego polipropylenu Na pytania redakcji odpowiada Andrzej Niewiński, prezes PDH Polska. Kiedy ruszą koparki na placu budowy w Policach? Projekt Polimery Police w połowie listopada 2017 uzyskał niezbędną zgodę korporacyjną w Grupie Azoty zgodę walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki PDH Polska. To oznacza, że nie ma przeszkód, aby przejść do kolejnego etapu jego realizacji, a więc podpisania umowy na zakup licencji na polipropylen. Zgodnie z nowym harmonogramem prace budowlane planujemy rozpocząć pod koniec 2019 r., natomiast zakładany termin ich zakończenia to koniec 2022 r. Według planu z 2015 r. fabryka propylenu miała być gotowa w 2019 r.? Skąd to opóźnienie? Przesunięcie czasowe wynika ze zmiany zakresu zadania inwestycyjnego. Na podstawie studium wykonalności w listopadzie 2017 r. podjęliśmy decyzję o zmianie projektu inwestycyjnego. Obecnie jest on dla nas potencjalnie bardziej atrakcyjny. Podjęcie tej decyzji wymagało zaangażowania dodatkowego czasu na przeprowadzenie odpowiednich analiz i wybranie wariantu najbardziej korzystnego dla firmy. Znacznie wzrosły też koszty z ok. 2 do ponad 5 mld zł. Z czego to wynika? Zakres inwestycji został znacząco rozszerzony. Z oczywistych względów wymaga to dodatkowych nakładów finansowych. Całkowita wartość kapitału wymaganego na realizację inwestycji w zintegrowany kompleks PDH-PP oszacowana została na 1,27 mld 12 l Plastics Review Styczeń 2018 euro, z czego blisko 1 mld euro stanowią nakłady inwestycyjne (CAPEX), a pozostała część wydatków związana jest z kosztami finansowania w okresie budowy, kosztami funkcjonowania spółki projektowej oraz wymaganymi w przyjętej dla projektu formule finansowania project finance rezerwami. Co daje firmie zmiana końcowego produktu z propylenu na polipropylen? Wydłużenie łańcucha produktowego do polipropylenu stwarza potencjał wygenerowania dodatkowej i bardziej stabilnej marży oraz daje możliwość funkcjonowania na większym i bardziej chłonnym rynku polipropylenu. Czy parametry czasowe i kosztowe są ostateczne, czy jeszcze coś może się zmienić? Projekt jest realizowany w oparciu o założony harmonogram i parametry biznesowe, w tym estymację nakładów finansowych. Na chwilę obecną są one obowiązujące i nie uległy zmianie, zarówno pod względem czasu jak i kosztów. Jakie są najważniejsze ryzyka tej inwestycji? Czy bardziej obawiacie się, że mogą być jakieś techniczne problemy w trakcie budowy, czy może raczej związane są ze sprzedażą już gotowego produktu? Realizacja złożonego projektu inwestycyjnego wymaga zarządzania ryzykiem w różnych obszarach. Na przykład ryzyko w obszarze wykonawstwa zostanie częściowo ograniczone przez wybór jednego generalnego wykonawcy do realizacji inwestycji. Największym wyzwaniem jest wykonanie zintegrowanych instalacji w oparciu o zaawansowane technologie, które będą stabilne pod względem procesowym przy założeniu zdolności produkcyjnej 400 tys. ton propylenu. W odniesieniu do sprzedaży gotowego produktu prognozowany jest dynamiczny wzrost popytu na polipropylen w regionie

13 PLASTICS INTERVIEW Europy Środkowej i Wschodniej sięgający do 2025 r. wzrostów średnio o 4,7 proc. rocznie. Jednocześnie będziemy mogli dopasowywać profil produkcji do zmieniającego się zapotrzebowania na rynku poprzez zmianę i dopasowanie parametrów produkowanego polipropylenu. Kto będzie waszym głównym konkurentem na rynku? Ile polipropylenu będziecie eksportować? Badania rynkowe potwierdzają, że rynek polipropylenu w Europie rośnie w stabilnym tempie i obecne moce produkcyjne wkrótce nie będą w stanie zaspokoić popytu. Chcemy skorzystać z przewagi, jaką dają nam lokalizacja inwestycji i łatwy dostęp do chłonnych rynków. Chcemy też wykorzystać elastyczność i możliwości transportu produktów. Naszymi głównymi rynkami zbytu będą Polska i kraje Europy Centralnej. Pomimo że budowa instalacji propylenu oraz polipropylenu wymaga znaczącego zwiększenia nakładów, to realizacja takiego wariantu otwiera przed nami możliwość zmiany parametrów produkowanych polimerów i dopasowywania produkcji do wymagań rynku. Proszę pamiętać, że Polimery Police to również poprawa dostępności do deficytowych surowców o znaczeniu strategicznym dla polskich małych i średnich przedsiębiorstw, co przełoży się znacząco na wzrost konkurencyjności całej polskiej gospodarki. Jak zmienią się wyniki finansowe Grupy Azoty po uruchomieniu fabryki? Po uruchomieniu instalacji Polimery Police znacznie poszerzymy portfolio produktów, spłaszczymy cykliczność biznesu. Wzrosną i ulegną dywersyfikacji przychody całej Grupy Azoty. Nastąpi też istotna przebudowa struktury naszych przychodów, a obszar pozanawozowy stanie się znaczącym ich źródłem. Innymi słowy, Grupa Azoty będzie bardziej chemiczna niż nawozowa. Warto również zwrócić uwagę na aspekt optymalizacji zużycia gazu ziemnego (kluczowego surowca w Grupie Azoty Police) i uzyskanie dzięki temu pozytywnego efektu ekologicznego.w zintegrowanym procesie produkcji propylenu na Instalacji PDH i polipropylenu powstanie produkt dodatkowy w postaci wodoru, wykorzystywany do syntezy amoniaku na jednej z instalacji w polickich zakładach. GRAFE-DESIGN-CENTER przedstawia COLORED VISIONS Styczeń 2018 Review l 13 IN Plastics PLASTICS

14 IMPORTANT AND URGENT Niemiecki polimerowy optymizm Niemieccy producenci opakowań z polimerów rozpoczynają Nowy Rok z wyraźną dawką optymizmu (chyba czerpią go od swoich wschodnich sąsiadów ). Wg branżowego stowarzyszenia IK niemiecki biznes produkujący opakowania pozytywnie ocenia perspektywy koniunktury na rok l Plastics Review Styczeń

15 IMPORTANT AND URGENT IK Economic Trend 1. quarter 2018 Index 100 Economic situation Turnover Exports Ok. 90% ankietowanych firm z tego sektora w Niemczech ocenia swoją obecną sytuację ekonomiczną jako dobrą. Oznacza to znaczący zrost w porównaniu do sytuacji przed rokiem, kiedy to na początku 2017 ok. 70% firm deklarowało podobnie korzystne oceny. Wysoki odsetek firm porównaniu do poprzednich lat ocenia pozytywnie prognozy sprzedaży w I kwartale Nie zmieniła się natomiast ocena możliwości eksportowych całej branży. Co ważne, prawie 60% firm spodziewa się kontynuacji wzrostów cen surowców w 2018, co może zagrozić poziomom projektowanych zysków z biznesu. Podsumowując, wyniki badania trendów gospodarczych IK za pierwszy kwartał 2018 pokazują ponowny wzrost oczekiwań wśród firm na ponadprzeciętne wyniki, jakie przyniosły ostatnie dwa lata. Ta obiecująca prognoza nie powinno przesłaniać faktu, że Niemcy stają się coraz trudniejszym miejscem na prowadzenie produkcji przemysłowej powiedział Ulf Kelterborn, dyrektor generalny IK. Oprócz wciąż nierozwiązanego problemu wysokich kosztów energii elektrycznej, teraz Niemcy muszą się przygotować na jeszcze silniejszą międzynarodową konkurencję podatkową. Obniżenie podatków dla biznesu w USA, pociągnie za sobą reformy podatkowe w szeregu innych państwach przemysłowych, w tym Chinach. Efektywne obciążenie podatkowe firm w Niemczech wynosi ponad 28 procent i wg niemieckich przedsiębiorców jest to zdecydowanie za dużo. IK dostrzega inne zagrożenia dla rozwoju produkcji przemysłowej w Niemczech w rosnącym niedoborze kompetencji pracowniczych oraz w infrastrukturze przestrzennej i cyfrowej. Czynniki te mogą się pogarszać i hamować wzrost rozwoju biznesu szybciej, niż oczekiwano. Niemiecki rząd musi patrzeć w przyszłość i podejmować decyzje w tych dziedzinach tak szybko, jak to możliwe. Efektywne obciążenie podatkowe firm w Niemczech wynosi ponad 28 procent i wg niemieckich przedsiębiorców jest to zdecydowanie za dużo. Styczeń 2018 Plastics Review l 15

16 CONVERTING APPLICATIONS Polimerowa polska specjalność? CHOINKI! Jakie rejestracje mają najdroższe auta w Częstochowie? Najczęściej SMY, czyli te z powiatu myszkowskiego. To tam w gminie Koziegłowy znajduje się polskie zagłębie choinkowe. W 14-tys. gminie jest aż 400 firm produkujących polimerowe choinki. I mimo zalewu chińskiej tandety, Koziegłowianie dalej znajdują klientów na swoje wyroby. I to na całym świecie. ALEKSANDRA STANEK W szczycie sezonu najwięksi z koziegłowskich producentów wytwarzają nawet 450 sztuk choinek dziennie. Tak do końca ciężko oszacować rzeczywistą skalę produkcji, bo w okolicznych gminach powstają nie tylko choinki, ale i stroiki, dekoracje, girlandy i inne ozdoby świąteczne. Jak to się stało, że w Koziegłowach, Koziegłówkach i Mysłowie wyrosło nam choinkowe zagłębie? Historia fenomenu jest bardzo prosta. Sąsiad od sąsiada Mieszkańcy Gminy Koziegłowy to bardzo przedsiębiorczy ludzie. Wcześniej wielu z nich utrzymywało Tzw. realizacja, czyli świąteczna dekoracja firmy Adal w Galerii Krakowskiej. 16 l Plastics Review Styczeń

17 GRANULATY TWORZYW SZTUCZNYCH FOLIE OPAKOWANIOWE CHEMIA LABORATORYJNA I SUROWCE CHEMICZNE KRAKCHEMIA S.A. ul. Pilotów Kraków tel fax sekretariat@krakchemia.pl

18 CONVERTING APPLICATIONS się z wytwarzania wyrobów z osikowego łyka. Unikalna technologia takiej produkcji to pomysł koziegłowian wyjaśnia fenomen koziegłowskiego zagłębia choinkowego Jacek Ślęczka, burmistrz gminy i miasta Koziegłowy. Produkcję choinek zaczął w tym mieście w połowie lat 80. ubiegłego wieku Marian Nawrot, właściciel nieistniejącej już firmy Kochem. Kupił maszynę i zaczął wytwarzać plastikowe drzewka. Sukces jego firmy zainspirował innych. i tak sąsiad od sąsiada zaczął na potęgę kopiować jego pomysł na biznes. Jak mówi nam jeden z mieszkańców, próbował niemal każdy, ale nie wszystkim się udało. Początki były bardzo skromne. Choinki przypominały wtedy bardziej szczotki do butelek, ale rynek nie był zbyt wymagający i pomysł chwycił wspomina Jacek Ślęczka. Bożonarodzeniowy biznes działa u nas już ponad 30 lat i ma się bardzo dobrze. Nie udało się nas wyeliminować z rynku nawet Chińczykom dodaje burmistrz. Od czasów, gdy choinki przypominające szczotki powstawały w małych, przydomowych warsztatach, sporo się zmieniło. Początki były bardzo skromne. Choinki przypominały wtedy bardziej szczotki do butelek, ale rynek nie był zbyt wymagający i pomysł chwycił - wspomina Jacek Ślęczka Najnowsze technologie w bożonarodzeniowej służbie Pierwsze maszyny produkcyjne były proste, wykonane we własnym zakresie, jednak szybko moce produkcyjne stały się niewystarczające dla potrzeb rynku. Aktualnie mamy zautomatyzowaną produkcję, wdrażamy najnowsze technologie. Surowce importujemy z Chin, Tajlandii, Włoch, Ukrainy. Mamy również sprawdzonych, polskich dostawców opisuje choinkowy biznes Łukasz Sojski, który wraz z bratem i ojcem od 1989 r. prowadzą w Koziegłówkach firmę Sonic. Import surowców to konieczność, ze względu na bardzo wysokie wymagania, jakie koziegłowskim choinkom stawiają zamawiający. Często są to wielkie centra handlowe czy urzędy miejskie, które żądają od producentów określonych certyfikatów, głównie związanych z odpowiednim poziomem bezpieczeństwa. Z racji tego, że współpracujemy z dużymi odbiorcami, musimy spełniać najwyższe standardy i obostrzenia, chociażby w zakresie przepisów przeciwpożarowych. Tym samym nasze surowce muszą być odpowiednio 18 l Plastics Review Styczeń

19 certyfikowane, a o takie w kraju ciężko wyjaśnia Justyna Gil z firmy Adal, która produkcją polimerowych drzewek zajmuje się od lat 90. ubiegłego wieku. Jednak finalny produkt słynna na całym świecie koziegłowska choinka to nie wyłącznie efekt zautomatyzowanej produkcji. Maszyny wytwarzają produkty, które są elementami składowymi całego drzewka. Jednak to człowiek w znacznej mierze odpowiada za wygląd gotowej choinki, jej jakości i design. Pracownicy odpowiedzialni za proces produkcyjny, to osoby, które pracują w naszej firmie po kilka lub kilkanaście lat. To między innymi dzięki ich wieloletniemu doświadczeniu nasze produkty cieszą się tak dużym uznaniem na rodzimym i zagranicznych rynkach podkreśla Łukasz Sojski. Choinki szyte na miarę Choinkowy biznes mocno ewoluował od sezonowej produkcji plastikowych drzewek, w kierunku świątecznego wystroju galerii handlowych, firm, dużych sklepów, rynków miast. To zarówno wielkie, pięknie przystrojone polimerowe choinki, jak i różnego rodzaju instalacje z wykorzystaniem choinkowego materiału i bajecznego oświetlenia. Oferujemy kompleksową usługę. Od koncepcji, projektu dekoracji, po transport, serwis na danym obiekcie w całej Europie. Przez to nie jesteśmy postrzegani tylko jako producent choinek, jesteśmy partnerem, który tworzy całą bożonarodzeniową dekorację. Po prostu szyjemy choinki na miarę tłumaczy Justyna Gil z firmy Adal. Przy takiej skali działalności o sezonowości produkcji ciężko mówić. Owszem, mniejsze firmy, produkujące na lokalny rynek, sezon mają przez 2-3 miesiące. W pozostałym czasie uzupełniają działalność innego rodzaju produkcją. W Koziegłowach co krok napotkać można szyldy świadczące o takiej zaradności lokalnych przedsiębiorców. Na przykład: Produkcja choinek i kapeluszy. Jednak największe firmy pracę mają cały rok. W grudniu pracujemy już nad kolekcjami walentynkowymi i wielkanocnymi. Szykujemy się na najważniejsze w branży targi Christmasworld we Frankfurcie. Pod koniec stycznia już spływają zapytania, przedstawiamy oferty, wysyłamy wzory. Wiosna to dla nas okres rozruchowy i czas na dopracowanie kolekcji. W wakacje jest już bardzo dużo pracy, a najgorętszy okres przychodzi w listopadzie tak Justyna Gil z firmy Adal odpowiada na pytanie, co producent choinek robi po świętach. Wśród ostatnich sukcesów firmy Justyna Gil wymienia nagrodę dla jednej z sieci ekskluzywnych butików w Irlandii w konkursie Vanity Fair The Best Holiday Windows. W szczycie sezonu produkcja sięga ok sztuk drzewek dziennie, co daje ok. 75 tys. do nawet ponad 100 tys. choinek rocznie w przypadku największych firm. Globalny zasięg Koziegłowscy przedsiębiorcy, zarówno ci duzi, jak i mali, pytani o azjatycką konkurencję uśmiechają się pod nosem. Dla tych mniejszych, chińskie produkty nie są już nawet realną konkurencją w najniższych segmentach cenowych, bo czasy, gdy Polacy kierowali się tylko i wyłącznie ceną, minęły. Kiedyś kupowali dużo i tanio. Dziś wolą znacznie droższy produkt, ale na dłużej. Takie same obserwacje mają duże firmy, produkujące na o wiele większą skalę. Czy chińskie produkty stanowią dla nas zagrożenie? Raczej nie. Pierwszym aspektem jest jakość produktów oraz ich gwarancja. Drugi aspekt to znacznie dłuższy czas realizacji zamówień. My jesteśmy w stanie dostarczyć klientowi towar w Europie maksymalnie w ciągu tygodnia. Bardzo często zdarza się, że klient chce zwiększyć zamówienie na ostatnią chwilę, w październiku czy w listopadzie. My możemy to zagwarantować, natomiast import z Chin taką możliwość wyklucza mówi Łukasz Sojski z firmy Sonic. Dziś polski producent choinek polimerowych to dla klienta słowo klucz nie chce tzw. chińszczyzny. Podobnie jest za granicą, gdzie na hasło Koziegłowy, wszyscy reagują pozytywnie, bo to gwarancja dobrego produktu. People. Think. Plastics. Think Value... PLASTICS REVIEW K.D. Feddersen CEE GmbH Member of the Feddersen Group Mariahilferstrasse 103/4/62b 1060 Wiedeń Austria Mobile: Telefaks: dariusz.obarek@kdfeddersen.com Styczeń 2018 Plastics Review l 19

20 CONVERTING APPLICATIONS Produkujemy rocznie setki tysięcy sztuk choinek, od 40 centymetrowych drzewek do 20 metrowych gigantów. Robimy 30-centymetrowe wianuszki, ale też wielkie, 6-metrowe wianki przestrzenne opisuje skalę produkcji Justyna Gil. Ponad 90 proc. produkcji to eksport, głównie do Niemiec, Włoch, Hiszpanii, Portugalii, ale też do Izraela, Australii, Kazachstanu. Nasze dekoracje trafiają nawet do Rosji, gdzie z racji położenia geograficznego o wiele łatwiej byłoby sprowadzać towary z Chin. Jednak i tak tamtejsi klienci wolą naszą choinkę i nawet transportowanie towaru kilka tysięcy kilometrów im się opłaca. Od ponad 10 lat wybierają naszą jakość, bo nie tylko cena się liczy. Wśród ostatnich sukcesów firmy Justyna Gil wymienia nagrodę dla jednej z sieci ekskluzywnych butików w Irlandii w konkursie Vanity Fair The Best Holiday Windows. Nagradzane w nim są najpiękniejsze, bożonarodzeniowe wystawy sklepowe, a na tej wyróżnionej znalazła się dekoracja zaprojektowana i wykonana przez firmę Adal z Koziegłówek. Tzw. realizacja, czyli świąteczna dekoracja firmy Adal w Galerii Krakowskiej. Kryzys? Jaki kryzys? Co jakiś czas pojawiają się doniesienia o kryzysie w branży produkcji choinek, badania na temat zmian w preferencjach konsumentów, którzy zamiast sztucznych drzewek wybierają naturalne, bardziej ekologiczne. Jednak w Koziegłowach, Koziegłówkach czy Mysłowie nie słychać niepokoju. Zamówień przybywa, produkcja i sprzedaż rosną. Prawdziwe czasy prosperity dopiero przed nami mówią lokalni producenci, którzy realizują coraz ciekawsze projekty. Przykład? 5-metrowa figura Reksia, która powstała w firmie Adal z Koziegłówek na zamówienie Bielska- Białej, specjalnie na jubileusz 50-lecia legendarnej postaci z bajki. Gigantyczna iluminacja przedstawiająca kultowego psa stanęła 13 grudnia na jednym z placów w mieście. Figura wyposażona w czujniki ruchu, świeci, wydaje z siebie dźwięki, a nawet... macha ogonem. 20 l Plastics Review Styczeń

21

22 THERMOFORMING TERRITORY Termoforming: nacisk na innowacje O ile pod względem rynkowej popularności formowanie termiczne często pozostaje w tyle za wiodącymi technologiami przetwórstwa polimerów, takimi jak wtrysk i wytłaczanie, to zarazem zdolność do wydajnej produkcji wysokojakościowych wyrobów tą metodą jest coraz powszechniej doceniana. Termoformowanie staje się coraz częstszym wyborem przy produkcji opakowań cienkościennych z etykietowaniem w formie (IML), a więc technologią tradycyjnie stosowaną w połączeniu z formowaniem wtryskowym. Firma Illig Maschinenbau przedstawiła niedawno wyniki studium porównawczego, zrealizowanego dla oszacowania kosztów produkcji polipropylenowego opakowania typu Eurotub (o pojemności 500g) na masło/margarynę, z etykietą wykonaną również z PP. Test realizowano na dwóch rodzajach maszyn: 500-tonowej wtryskarce z formą 8-gniazdową oraz 12-gniazdowej linii IML-T produkcji Illig, łączącej termoforming z IML. W obu przypadkach zakładana produktywność sięgać miała 70 mln sztuk opakowań rocznie. Podczas gdy termoformierka była maszyną dwukrotnie droższą od wspomnianej wtryskarki, to ze względu na krótszy czas cyklu i bardziej efektywne wykorzystanie materiałów koszty produkcji dla Illig zilustrował funkcjonowanie linii IML-T zestawem dwóch urządzeń: automatycznej maszyny formującej roll-fed IC-RDM 70K i stacji IML RDML 70 b. 22 l Plastics Review Styczeń

23 THERMOFORMING TERRITORY W ofercie OMV z Włoch pojawiła się w pełni zautomatyzowana termoformierka RM77, z formą obrotową i funkcją przycinania w formie. IML-T okazały się o 15 proc. niższe niż w przypadku formowania wtryskowego. Illig wskazuje, że oprócz mniejszego ciężaru opakowania oraz tańszej produkcji zastosowanie IML-T gwarantuje również lepsze własności barierowe opakowań i większą elastyczność w zakresie ich zdobienia, a także niższe koszty utrzymania formy oraz krótszy czas jej wymiany. Podczas ubiegłorocznych targów K w Dusseldorfie firma zilustrowała funkcjonowanie linii IML-T zestawem dwóch urządzeń: automatycznej maszyny for- Podczas demonstracyjnej produkcji Illit na 18-gniazdowej formie produkowano w ciągu godziny ok czworokątnych kubków, ozdobionych z każdego boku i od spodu polipropylenową etykietą. Styczeń 2018 Plastics Review l 23

24 THERMOFORMING TERRITORY Kiefel pokazał w Dusseldorfie nową termoformierkę Speedformer KMD 78 Power. mującej roll-fed IC-RDM 70K i stacji IML RDML 70 b. Podczas demonstracyjnej produkcji na 18-gniazdowej formie produkowano w ciągu godziny ok czworokątnych kubków, ozdobionych z każdego boku i od spodu polipropylenową etykietą. Illig był jedną z szeregu firm, jakie podczas targów K 2016 zaprezentowały nowości maszynowe dla branży termoformingu. W ofercie OMV z Włoch pojawiła się w pełni zautomatyzowana termoformierka RM77, z formą obrotową i funkcją przycinania w formie. Forma składa się z trzech odrębnych części jednej wklęsłej i dwóch wypukłych umiejscowionych na wspólnej pionowej osi. Część wklęsła kończy swój cykl dwukrotnie szybciej niż każda z obu części Thermorunner KTR 6.1 Speed podwyższona wydajność systemów napędowych tego urządzenia pozwala zwiększyć wydajność produkcji do 45 cykli na minutę. 24 l Plastics Review Styczeń

25 THERMOFORMING TERRITORY wypukłych. Formowany materiał pozostaje zatem gnieździe dłużej, co poprawia jakość otrzymywanego komponentu. RM77 dysponuje dużym obszarem formowania ( mm) oraz 57-tonową siłą cięcia, osiąga też krótki czas cyklu. Jak podaje OMV, produkcja polipropylenowych kubków o średnicy 7 cm realizowana jest na tej maszynie z wydajnością 174 tys. sztuk/godz. Według firmy, jest to pierwsza termoformierka, która podczas wytwarzania kubków z PP przełamuje barierę 50 cykli/min. RM77 przystosowana jest dobrze również do obróbki wielu innych materiałów, w tym polistyrenu, PLA i PET. Obok standardowej produkcji kubków i prostokątnych pojemników na masło/margarynę, umożliwia wysokoprecyzyjne formowanie innych komponentów polipropylenowych ze znaczną wydajnością. Maszyna wyposażona jest w system szybkiej wymiany formy czynność ta zajmuje niecałe 6 godzin od zatrzymania do ponownego uruchomienia. Kiefel pokazał w Dusseldorfie nową termoformierkę Speedformer KMD 78 Power. Demonstracyjna produkcja dotyczyła wypukłych pokrywek do kubków na napoje, z precyzyjnie umieszczonym otworem do wstawienia słomki. Maszyna wytwarza gotowe elementy z rolki folii w pełnym cyklu, który obejmuje drukowanie, podgrzewanie, formowanie, cięcie, sztaplowanie i pakowanie. Na innej maszynie, która trafiła na rynek na początku 2016 r. Thermorunner KTR 6.1 Speed firma dla celów pokazowych produkowała kubki, na które nakładano wspomniane Obszar roboczy GN800 wynosi 800 x 570 mm, a siła cięcia to 75 ton. Pomiędzy stacjami formującą i tnącą znajduje się dodatkowo pusta przestrzeń, co zapewnia więcej czasu na chłodzenie. pokrywki. Podwyższona wydajność systemów napędowych tego urządzenia pozwala zwiększyć wydajność produkcji do 45 cykli na minutę. Znaczny wzrost siły wycinania (w połączeniu z większym obszarem formowania) umożliwia zwiększenie liczby gniazd w formie. W maszynie tej stempel górny sterowany jest serwonapędem o zwiększonym przyspieszeniu i sile tłoczenia, co ma pozytywny efekt na dystrybucję materiału i szybkość obróbki, podkreśla Kiefel. GN Thermoforming Equipment, producent z Kanady, prezentował podczas K 2016 swoją najnowszą termoformierkę GN800, której debiut wyznaczył moment wejścia firmy na rynek urządzeń z kategorii form/cut/stack (łączących formowanie, cięcie i sztaplowanie). Maszyna powstała przy współpracy z włoską firmą Agripak, która produkuje tego typu sprzęt od kilkunastu lat. Obszar roboczy GN800 wynosi 800 x 570 mm, a siła cięcia to 75 ton. Pomiędzy stacjami formującą i tnącą znajduje się dodatkowo pusta przestrzeń, co zapewnia więcej czasu na chłodzenie, szczególnie w przypadku komponentów o grubszych ściankach. Inna firma z Włoch, Amut Comi, w ramach wprowadzonej na rynek nowej serii ACF promuje szczególnie maszynę ACF 820, która łączy cechy wcześniejszych serii V i F, tworząc model o wysokim poziomie standaryzacji, powtarzalności i trwałości, gwarantujący elastyczną produkcję i zwiększoną wydajność przy dużych prędkościach. Maszyny z serii ACF mogą być również zintegrowane z systemem IML-T, w którym robot z wejściem bocznym ładuje etykiety GN Thermoforming Equipment GN800, której debiut wyznaczył moment wejścia firmy na rynek urządzeń z kategorii form/cut/stack (łączących formowanie, cięcie i sztaplowanie). Styczeń 2018 Plastics Review l 25

26 THERMOFORMING TERRITORY Amut ACF 820 łączy cechy wcześniejszych serii V i F, tworząc model o wysokim poziomie standaryzacji, powtarzalności i trwałości, gwarantujący elastyczną produkcję i zwiększoną wydajność przy dużych prędkościach. do formy. Według firmy, zastosowanie stalowego wykrojnika do przycinania sprawia, że ta wersja jest bardziej konkurencyjna od funkcjonujących odrębnie systemów IML-T czy technologii formowania wtryskowego. Poza nowościami maszynowymi warto zwrócić uwagę m.in. na najnowszy polietylen HDPE produkcji Total Petrochemicals, przeznaczony do wytłaczania płyt. Gatunek 9825E nadaje się szczególnie do termoformowania opakowań płytkich dla przemysłu spożywczego, szczególnie w aplikacjach wymagających wysokiej sztywności i wytrzymałości, takie jak kubki, miski i pojemniki na jogurty. Firma podkreśla, że zastosowanie materiału zapewniającego dużą sztywność zwiększa możliwości w zakresie odchudzania opakowań przy zachowaniu ich funkcjonalności lub zwiększania wydajności (wytrzymałości) w opakowaniach o tej samej co dotychczas masie. Inne zalety 9825E to udarność, odporność chemiczna i niewielka szybkość przenikania pary wodnej. Materiał daje również możliwość uzyskania zwiększonego połysku formowanego komponentu. Dodatkowo spełnia rosnące zapotrzebowanie na materiały powszechnie akceptowane w programach recyklingowych. Z kolei nowa gama koncentratów barwnych od Teknor Apex zwiększa wytrzymałość na uderzenia produktów z arkuszy poliolefinowych, poszerzając perspektywy produkcji wyrobów cienkościennych. Koncentrat TekTuff zwiększa udarność o 33 proc., co daje nowe możliwości w zakresie zastępowania komponentów metalowych polimerowymi. Jak podkreśla Teknor, polimerowe arkusze muszą często być grubsze niż odpowiedniki z metalu, by zapewnić porównywalny poziom udarności, co może być problemem w zastosowaniach na niewielkiej przestrzeni użytkowej. Tymczasem nowy koncentrat może np. pozwolić na zastąpienie metalowej skrzynki odpowiednikiem wykonanym z termoformowanego polipropylenu. Według firmy, na nowym rozwiązaniu mogą skorzystać dostawcy szerokiej gamy wyrobów, takich jak pojemniki, pokrywki, wykładziny do samochodów dostawczych czy zbiorniki przemysłowe. Nowa gama koncentratów barwnych od Teknor Apex zwiększa wytrzymałość na uderzenia produktów z arkuszy poliolefinowych, poszerzając perspektywy produkcji wyrobów cienkościennych. Koncentrat TekTuff zwiększa udarność o 33 proc., co daje nowe możliwości w zakresie zastępowania komponentów metalowych polimerowymi. 26 l Plastics Review Styczeń

27 Wtryskarki Supermaster i Jetmaster. Najmniejszy rozmiar, największy skok i wielkość płyt. Duża prędkość, wysoka precyzja, wysoka niezawodność. Doskonała ochrona formy. Serwonapęd, wysoka sprawność energetyczna. Szeroki wybór jednostki wtryskowej od 2 do 106 kg. W opcji unikalne rozwiązanie układu uplastyczniania typu Y do dużych i małych wtrysków na tej samej maszynie. Produkcja maszyn 2 płytowych efektem współpracy chińsko-japońskiej.

28 FILMS&PACKAGING Cud opakowaniowy Opakowania - to jeden z najlepiej rozwijających się sektorów gospodarki uważają eksperci. Za trzy lata osiągnie na świecie wartość biliona dolarów. W krótkim czasie światowy rynek opakowań powinien rosnąć około 6 proc. rocznie. Ten wzrost będzie jednak różny w zależności od materiału, z jakiego wyprodukowano opakowanie. W raporcie DNB Packaging. Industry report, 2017 sektor opakowań plasuje się na drugim miejscu w rankingu stabilnej zdolności do obsługi długu (zaraz po światowym sektorze opieki zdrowotnej). Wartość polskiego rynku w 2016 r. szacuje na około 9,2 mld EUR (39 mld zł), a w tym można spodziewać się, że osiągnie 10 mld euro (42 mld zł). To około 1,4 proc. światowego rynku opakowań mówi Wacław Wasiak, dyrektor Polskiej Izby Opakowań (PIO). Źródła wzrostu Autorzy raportu wymieniają megatrendy, które napędzają zapotrzebowanie na opakowania. Są to 28 l Plastics Review Styczeń

29 FILMS&PACKAGING m.in. wzrost PKB, a w rezultacie zwiększone wydatki konsumpcyjne, wygoda (rozwój sektora convenience małe sklepy sprzedające przede wszystkim gotowe, konfekcjonowane produkty spożywcze i napoje), globalizacja i rozwój handlu elektronicznego. Równie ważna jest demografia i starzejące się społeczeństwo, które napędza popyt na opiekę zdrowotną, a więc także na opakowania stosowane w tym segmencie. Z kolei kwestie ochrony środowiska zwiększają popyt na odnawialne produkty opakowaniowe. Wiodącym czynnikiem rozwoju sektora opakowań są rosnące wydatki na konsumpcję, z czego najistotniejszą część stanowią wydatki na żywność i napoje. Rozwój branży wspiera rosnąca klasa średnia i jej modele życiowe, w tym zwiększający się udział jednoosobowych gospodarstw domowych dodaje Patrycja Bednarek z DNB Bank Polska. Nie wszędzie należy spodziewać się jednakowego wzrostu. Z powodu wysokiej ceny transportu w porównaniu z ceną produktu opakowania to głównie rynek lokalny. Konsument w krajach Europy Zachodniej, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Japonii rocznie zużywa średnio opakowania o wartości EUR. Tymczasem Polacy osiągają EUR mówi Wacław Wasiak. Rozwój branży wspiera rosnąca klasa średnia i jej modele życiowe, w tym zwiększający się udział jednoosobowych gospodarstw domowych. Dlatego w krajach wysoko rozwiniętych przyrost może wynieść 1-2 proc. Natomiast w Ameryce Południowej oraz w Chinach lub Indiach można się spodziewać nawet proc. A w Polsce? Biorąc pod uwagę m.in. nasz rozwój gospodarczy mierzony wzrostem PKB, efekt programu 500 plus (25-26 mld zł rocznie, z czego połowa idzie na konsumpcję) oraz innych rozwiązań zwiększających zamożność społeczeństwa, to polski rynek może rosnąć 6-6,5 proc. rocznie. I w 2020 r. powinniśmy osiągnąć wskaźnik 300 EUR na mieszkańca uważa dyrektor PIO. Rozwojowi branży będzie sprzyjał także coraz wyższy polski eksport, który powoduje, że zwiększa się też zapotrzebowanie na opakowania. Nie powinno być problemów z wzrostem produkcji. Przemysł opakowaniowy ma od 15 do 25 proc. nadwyżek mocy wytwórczych. Największe w segmencie metalowym akcentuje Wacław Wasiak. Jakie materiały? Autorzy raportu DNB prognozują wzrosty poszczególnych segmentów. Papier jest surowcem powszechnie dostępnym, lekkim. Opakowania są tanie w produkcji oraz biodegradowalne i przyjazne dla środowiska. Dzięki dużym możliwościom nadruku dobrze nadają się dla celów marketingowych i są idealne jako opakowania zbiorcze do transportu wyrobów. Prognozowany wzrost w 2018 r. to 2 proc. Wacław Wasiak sądzi jednak, że w tym segmencie wzrost będzie wyższy nawet do 5 proc. Szkło ma doskonałe właściwości do przechowywania żywności i napojów (jest sterylne i nie chłonie wilgoci). Podobnie jak papier w 100 proc. podlega recyklingowi. Prognoza wzrostu wynosi 3 proc. Metal wydaje się kompromisem między papierem i szkłem. Niestety koszty wytworzenia z niego opakowania są wyższe. Nie jest tak plastyczny jak polimery i w niektórych przypadkach może dochodzić do przenikania substancji aktywnych do wewnątrz opakowania. Mimo tych wad opakowania metalowe powinny rosnąć około 5 proc. rocznie. Na koniec materiały polimerowe. Są lekkie, wytrzymałe, sterylne, nadaje się do przechowywania żywności długoterminowo. Minusem jest negatywny wpływ na środowisko. Klasyczne materiały polimerowe nie są biodegradowalne i stanowią odpad zanieczyszczający środowisko, a jego recykling jest trudny i kosztowny. Mimo to prognozy wzrostu są najwyższe, tj proc. rocznie. Styczeń 2018 Plastics Review l 29

30 FILMS&PACKAGING Francja wprowadziła przepisy mówiące o tym, że do 2020 r. jednorazowe talerze i sztućce powinny być wyprodukowane wyłącznie z biodegradowalnych materiałów. Unia Europejska planuje w ciągu 15 lat ograniczyć liczbę jednorazowych reklamówek o 80 proc. Z jakich zatem materiałów będą produkowane opakowania przyszłości? Jeśli chodzi o ekonomiczno-praktyczne zastosowanie, będą to opakowania z polimerów. Można z nich produkować również przezroczyste opakowania (pożądana cecha i wyraźnie rosnący trend) i bardzo dobrze sprawdzają się w transporcie podkreśla Wojciech Kochański z DNB Bank Polska. Dodaje, że biorąc pod uwagę, że średni czas rozkładu plastikowej butelki to nawet 450 lat, recykling takich opakowań staje się poważnym wyzwaniem i głównym ryzykiem dla rozwoju tego segmentu. Francja wprowadziła przepisy mówiące o tym, że do 2020 r. jednorazowe talerze i sztućce powinny być wyprodukowane wyłącznie z biodegradowalnych materiałów. Unia Europejska planuje w ciągu 15 lat ograniczyć liczbę jednorazowych reklamówek o 80 proc. Czy oznacza to chęć całkowitego wyeliminowania polimerów? Na razie to mocno wątpliwe. Na pewno duży nacisk będzie kładziony na produkcję bioplastików i ograniczanie emisji szkodliwych substancji do środowiska przez producentów sztucznych opakowań ocenia Wojciech Kochański. Podobnie uważa Wacław Wasiak. Już produkujemy na przykład polimery z kukurydzy, jednak na problem należy popatrzeć szerzej. Liczy się tzw. ślad węglowy w całym okresie stosowania konkretnego opakowania od projektu i produkcji przez transport po utylizację i recykling. Nie mamy też nieograniczonych areałów pod uprawy. Gdyby jeszcze udało się rozwiązać problem selektywnej zbiórki odpadów podkreśla dyrektor PIO. 30 l Plastics Review Styczeń

31

32 FILMS&PACKAGING EKODESIGN wyzwanie dla producentów opakowań By opakowania stały się mniejszym obciążeniem, konieczne jest wprowadzenie zmian systemowych. Zdecydowana większość, bo aż 95 proc., towarów wytwarzanych przez światową gospodarkę jest opakowana. JULIA PATORSKA Rynek opakowań systematycznie się rozwija w miarę rozwoju gospodarczego kraju i wzrostu zamożności społeczeństwa. Wzrost konsumpcji powoduje zwiększone zapotrzebowanie na opakowania. Dodatkowo z badań rynkowych wynika, że to opakowanie sprzedaje produkt klienci niekoniecznie kupują to, czego rzeczywiście potrzebują, lecz to, co im się podoba. Rynek potrzebuje opakowań, więc ich producenci rozwijają się w błyskawicznym tempie. Nowe spojrzenie na kwestię opakowań rzuca zaproponowany przez Komisję Europejską pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym. Wprowadza on zmiany do dyrektywy w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, a także dyrektywy odpadowej, nadając większe znaczenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta jednej z kluczowych zasad gospodarowania odpadami opakowaniowymi. Największy producent Polska jest jednym z największych rynków opakowań w Europie. Wg danych Polskiej Izby Opakowań Na przestrzeni lat można zaobserwować stały wzrost masy wprowadzanych na rynek opakowań. W 2015 roku na polski rynek wprowadzonych zostało ok. 5 mln ton opakowań, z czego ponad 18 proc. stanowiły opakowania z polimerów. wartość rynku opakowań w Polsce (mierzona wartością sprzedanych opakowań) w 2015 r. wyniosła ponad 8,6 mld euro (ok. 40 mld zł), co w przeliczeniu na mieszkańca (per capita) wynosi ok. 227 euro. Oznacza to, że w skali roku wydajemy około 1000 zł na opakowania produktów, które kupujemy. Ciągle też odnotowywany jest dynamiczny wzrost wartości rynku, który w 2015 r. sięgnął 4,5 5 proc. Średnio w wysokorozwiniętych krajach zużycie opakowań na jednego mieszkańca waha się w granicach euro, więc jest ono ok. 40 proc. wyższe niż w Polsce. Jednak w perspektywie kolejnych lat spodziewać się można wzrostu tego wskaźnika do poziomu zbliżonego do rynków rozwiniętych krajów Europy Zachodniej. Na przestrzeni lat zaobserwować można stały wzrost masy wprowadzanych na rynek opakowań. W 2015 roku na polski rynek wprowadzonych zostało ok. 5 mln ton opakowań, z czego ponad 18 proc. stanowiły opakowania z polimerów. Taka ilość opakowań stanowi ogromne obciążenie dla środowiska. Po pierwsze dlatego, że do ich wyprodukowania potrzebne są różnorodne surowce naturalne. Po drugie ponieważ w procesie ich produkcji i transportu wykorzystywana jest woda i energia oraz emitowane są zanieczyszczenia. Wreszcie po trzecie dlatego, że po skonsumowaniu produktu mogą stać się odpadem uciążliwym dla środowiska naturalnego. Aby temu zapobiec, ważne jest, by opakowania w momencie, kiedy stają się odpadem, były odpowiednio zagospodarowane, tj. poddane procesom recyklingu i odzysku. Wg GUS (Ochrona Środowiska 2016) w 2015 roku w Polsce poziom recyklingu opakowań z polimerów wyniósł 32,1 proc. oraz 57,9 proc. dla wszystkich opakowań. Jest to tylko zaczątek tego, co można osiągnąć, biorąc pod uwagę plany Komisji Europejskiej zakładające 75-proc. poziom recyklingu wszystkich odpadów 32 l Plastics Review Styczeń

33 FILMS&PACKAGING 23 z drewna i tekstyliów Żródło: GUS 22 ze szkła gospodarczego Opakowania wprowadzone na rynek w 2015 r., w proc. opakowaniowych w 2030 roku oraz wyniki niektórych państw, takich jak Belgia (78,7 proc. w 2012 roku), Szwecja (71,9 proc., 2012) czy Niemcy (71,8 proc., 2012) w tym zakresie. 18 z tworzyw sztucznych 2 z aluminium 3 ze stali 32 z papieru i tektury Pierwszym z kroków mających na celu wsparcie procesów recyklingu odpadów opakowaniowych jest silniejsza implementacja zasady zanieczyszczający płaci, a mianowicie zwiększenie odpowiedzialności producenta za wprowadzone na rynek opakowania. Dźwignia recyklingu Podobnie jak w przypadku innych produktów głównym sposobem zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych jest ekoprojektowanie. Oznacza to, że na etapie projektowania opakowania producent winien stosować rozwiązania technologiczne i materiały ułatwiające ponowne użycie i przetwarzanie odpadów opakowaniowych oraz polegające na minimalizacji masy opakowań. Pomimo tego, że wszystkie polimery nadają się do recyklingu, w przypadku niektórych opakowań proces ten jest nieopłacalny zarówno z ekonomicznego, jak i środowiskowego punktu widzenia. Przykładem takich opakowań są wielowarstwowe folie opakowaniowe do przechowywania żywności, których środowiskowe i finansowe koszty przetwarzania znacznie przewyższają te, które byłyby poniesione w związku z produkcją nowego materiału. Duże znaczenie odgrywa zatem podatność opakowań do ponownego użycia, a po zużyciu do recyklingu, biologicznego rozkładu oraz do spalania z odzyskiem energii. Biorąc pod uwagę ten aspekt, coraz szersze zastosowanie znaleźć powinny biodegradowalne (kompostowalne) polimery, które po zakończeniu cyklu życia wyrobu, dzięki procesom biologicznym zachodzącym w kompostowniach przemysłowych, mogą ulegać rozkładowi do dwutlenku węgla i wody. W wysokorozwiniętych krajach tworzywa biodegradowalne są coraz bardziej popularnym materiałem, a biznes polimerowy nieustannie wprowadza innowacje mające na celu zmniejszenie ilości polimeru w opakowaniach bez pogarszania ich trwałości i wytrzymałości, zachowując przy tym wszystkie kluczowe wymogi stawiane współczesnym opakowaniom, takie jak należyta ochrona produktu finalnego czy funkcjonalność. Substancje takie jak celuloza, proteiny pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego czy też skrobia można wykorzystywać do produkcji opakowań charakteryzujących się takimi samymi właściwościami jak opakowania wyprodukowane z materiałów polimerowych na bazie paliw kopalnych. Stosowanie opakowań z polimerów biodegradowalnych niesie ze sobą istotne korzyści dla całego systemu gospodarowania odpadami. W związku z ułatwieniem procesu recyklingu biodegradowalne odpady opakowaniowe nie wymagają wysokich nakładów na ich przetwarzanie. Dodatkowo opłaty związane ze zbiórką i transportem ekoopakowań są niższe od tych z tradycyjnych tworzyw, ze względu na ich niższą wagę. Nieoceniony jest również wkład polimerów biodegradowalnych w ochronę środowiska, choćby ze względu na dużo niższą ilość szkodliwych gazów emitowanych w trakcie całego ich cyklu życia. Do tej pory główną barierę dla szerszego wykorzystania polimerów biodegradowalnych stanowiły ich wysokie koszty. Postęp technologiczny sprawia, że ich cena stopniowo spada, choć wciąż przewyższa koszty zakupu tradycyjnych polimerów. Można oczekiwać, że wraz z upowszechnianiem się polimerów biodegradowalnych coraz bardziej atrakcyjna stawać się będzie ich cena. Niewykluczone, że w dalszej przyszłości mocno zbliży się ona do cen tradycyjnych polimerów wykorzystywanych do produkcji opakowań. Wówczas znacząco wzrosłaby ich rola w globalnym przemyśle opakowań. Odpowiedzialność po stronie producenta Lepsze projektowanie opakowań ma kluczowe znaczenie dla ułatwienia recyklingu, co umożliwi oszczędności cennych zasobów, minimalizację wytwarzanych odpadów oraz wspieranie innowacji. Jednocześnie obecne sygnały rynkowe nie zawsze są wystarczające, aby odpowiedzialne projektowanie opakowań stało się bardziej popularne. Pierwszym z kroków mających na celu wsparcie procesów recyklingu odpadów opakowaniowych jest silniejsza implementacja zasady zanieczyszczający płaci, a mianowicie zwiększenie odpowiedzialności producenta za wprowadzone na rynek opakowania. Istniejący w Polsce system rozszerzonej odpowiedzialności producenta charakteryzuje się ograniczoną realną odpowiedzialnością producentów za wprowadzone na rynek opakowania. Producenci ponoszą nieadekwatnie niskie koszty w stosunku do kosztów zbiórki, recyklingu i odzysku odpadów. Styczeń 2018 Plastics Review l 33

34 FILMS&PACKAGING Zwiększenie odpowiedzialności producentów w zakresie ponoszonych kosztów, przy jednoczesnym wprowadzeniu możliwości obniżenia tych kosztów, poprzez projektowanie bardziej zrównoważonych produktów, mogłoby znacznie przyczynić się do zwiększenia skali recyklingu opakowań w Polsce. Zatem innowacyjność producenta oraz jego przywiązanie do kwestii ochrony środowiska powinny zostać zauważone i nagrodzone nie tylko przez konsumenta, przywiązującego coraz większą wagę do aspektów środowiskowych danego produktu, ale również regulatora rynku. Jednym słowem ekodesign powinien wpływać na modulację opłat za korzystanie ze środowiska, jakie ponosi producent w związku z wprowadzeniem na rynek opakowań. Dotychczasowa modulacja w zakresie opakowań została wprowadzona we Francji. Ma ona na celu zachęcić producentów do stosowania materiałów bardziej przyjaznych środowisku, dzięki czemu przyczynią się oni do przeciwdziałania powstawaniu nadmiernej ilości odpadów oraz już na etapie projektowania zapobiegną ryzyku przenoszenia emisji zanieczyszczeń z jednego etapu w cyklu życia produktu na inny. Surowce do produkcji Przemysł opakowań z polimerów, gdzie produkuje się ogromne ilości produktów o niskiej wartości, stoi przed wyzwaniem sprostania wymogom gospodarki o obiegu zamkniętym. Rosnące znaczenie ekologii w branży opakowań wynika m.in. z ich masowego wykorzystania. Przyjmując prognozowany na bazie dotychczasowej praktyki scenariusz wzrostu zużycia polimerów, analitycy spodziewają się, że do 2050 roku ciężar unoszących się w oceanach odpadów polimerowych będzie większy niż ciężar pływających w nich ryb, a cały przemysł polimerowy zużywać będzie 20 proc. całkowitej produkcji ropy naftowej i będzie stanowić 15 proc. rocznego budżetu węgla (carbon budget) (źródło: New Plastic Economy, Rethinking the future of plastics). W obliczu tego wyzwania konieczne jest opracowanie podejścia opierającego się na stworzeniu efektywnych narzędzi w celu stworzenia zachęt do bardziej odpowiedzialnego projektowania oraz zagospodarowania odpadów z tworzyw. Jednocześnie produkcję polimerów należy znacząco uniezależnić od korzystania z zasobów nieodnawialnych poprzez wykorzystanie materiałów ulegających biodegradacji. Rosnąca świadomość znaczenia gospodarki cyrkularnej w branży opakowaniowej wśród polityków uwidacznia się m.in. w nowym pakiecie dot. gospodarki o obiegu zamkniętym. Rosnąca świadomość znaczenia gospodarki cyrkularnej w branży opakowaniowej wśród polityków uwidacznia się m.in. w nowym pakiecie dot. gospodarki o obiegu zamkniętym, gdzie Komisja Europejska deklaruje zamiar zaproponowania zróżnicowanych wkładów finansowych w ramach systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Przepis ten, w ramach zmienionego wniosku ustawodawczego dotyczącego odpadów, tworzyłby zachęty gospodarcze do projektowania produktów wykonanych z materiałów przyjaznych środowisku, a przede wszystkim takich, które w prosty sposób mogą być poddane procesowi recyklingu. Aby zastosowanie zasad gospodarki cyrkularnej w sektorze opakowań z polimerów mogło pozytywnie przekształcić całą branżę, konieczne jest wprowadzenie zmian systemowych, które wyznaczałyby kierunek działań, ustanawiały wspólne standardy i systemy oraz wspierałyby innowacje. Osiągnięcie tych zmian wymagać będzie współpracy między wszystkimi uczestnikami rynku polimerów od producentów surowców, przez przetwórców produkujących opakowania, przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach na rynek, recyklerów, po polityków i organizacje pozarządowe. Julia Patorska, lider zespołu analiz ekonomicznych, Deloitte Energy, Sustainability & Economics, Dominika Paca, konsultant, Deloitte Energy, Sustainability & Economics 34 l Plastics Review Styczeń

35

36 COLORANTS Barwienie polimerów sprawdzone rozwiązania Barwniki i pigmenty odgrywają kluczową rolę w opracowywaniu składu polimerów. Coraz szybciej następujące zmiany trendów kolorystycznych wymagają wspierania projektantów pracujących z materiałami polimerowymi w zakresie oddziaływania barw i efektów specjalnych na dany produkt lub jego opakowanie. Ostatnie lata przyniosły pod tym względem kilka sprawdzonych już na rynku innowacji. Produkty hiszpańskiej firmy Nubiola: Nubiperf SRD, opisywany jako czerwonawa ultramaryna oraz Nubiperf H-56, średni odcień ultramaryny o wysokiej sile barwienia, mogą być wykorzystywane do otrzymywania błękitnego tonu czarnych części wykonanych z polipropylenu na użytek m.in. branży motoryzacyjnej. Firma prowadzi też szeroko zakrojone badania nad ulepszaniem pigmentów wykorzystywanych w przemyśle polimerowym. Celem projektu Syblue jest pogłębienie wiedzy na temat krystalicznej struktury syntetycznych barwników ultramarynowych, a szczególnie tzw. chromoforów (ugrupowań atomów warunkujących barwę związku organicznego), przy wykorzystaniu uruchomionego kilka lat temu w okolicach Barcelony synchrotronu ALBA. Z kolei zarządzany przez Nubiolę ogólnoeuropejski projekt Nanopigmy ma na celu zbadanie potencjału zastosowania nanomateriałów w pigmentach mimo dotychczasowych utrudnień w tym obszarze, testy laboratoryjne dają obiecujące rezultaty. Zwycięskie zdjęcie w globalnym konkursie firmy Nubiola pod nazwą Ultramarine Blue is part of your life. niebieski Solvaperm Blue GN. Clariant stale zwiększa też zastosowanie surowców odnawialnych w swoich produktach oferta koncernu została poszerzona o pigmenty: Red 122 i Violet 19, opracowane na bazie biopochodnego kwasu bursztynowego. Projektanci opakowań, szczególnie kosmetycznych, dużą wagę przywiązują do pigmentów pozwalających osiągnąć określone efekty specjalne. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się produkty dające wrażenia iskrzących się odbić czy perłowego blasku. W tej kategorii firma Eckart oferuje pigment Platalux, którego zaletą mają być bardziej zdecydowane efekty iskrzenia i lustrzanego blasku niż w przypadku standardowych pigmentów opartych na mice. Zapewnia je wykorzystanie srebra, pokrywającego szklane podłoże. Według firmy, Platalux daje wyjątkowe wrażenie blasku pochodzącego zarówno z powierzchni, jak i wnętrza polimeru. Eckart wzbogacił również zakres kolorystyczny pigmentów efektowych z serii Luxan, również bazujących na szklanym podłożu, które daje czyste kolory z wysoką intensywnością barwy, co umożliwia kompounderom stosowanie niższej zawartości pigmentu. Luxan może być wykorzy- Clariant poszerzył swoją ofertę z zakresu produktów organicznych o PV Fast Orange HGR, pigment pomarańczowy o odcieniu czerwonym i wysokiej stabilności termicznej, do zastosowania w poliwęglanach, polistyrenach i kauczukach termoplastycznych. Ponadto firma wprowadziła na rynek trzy rozpuszczalne w polimerach barwniki: żółty Solvaperm Yellow 6G, pomarańczowy Solvaperm Orange R oraz 36 l Plastics Review Styczeń

37 COLORANTS Zdjęcie nr 2 w globalnym konkursie firmy Nubiola pod nazwą Ultramarine Blue is part of your life. Clariant poszerzył swoją ofertę z zakresu produktów organicznych o PV Fast Orange HGR, pigment pomarańczowy o odcieniu czerwonym i wysokiej stabilności termicznej, do zastosowania w poliwęglanach, polistyrenach i kauczukach termoplastycznych. stywany również do osiągania ciekawych efektów, takich jak kolor czarny, który obserwowany pod pewnym kątem przechodzi w czerwień co będzie szczególnie cenione w segmencie opakowaniowym. Eckart poszerzył również zakres serii pigmentów syntetycznych Symic (na bazie miki) o kolor ziemisty i matowy odcień srebra. Szczególnie ten drugi wychodzi naprzeciw rosnącemu zapotrzebowaniu branży kosmetycznej na opakowania o wyglądzie metalicznym. Zdjęcie nr 3 w globalnym konkursie firmy Nubiola pod nazwą Ultramarine Blue is part of your life. Eckart współpracuje z firmą PolyOne, która zaprezentowała m.in. kolekcję ciekłych koncentratów barwiących, dzięki którym producenci opakowań z PET mogą uzyskiwać efekty szronu i opalizacji. To rezultat Styczeń 2018 Plastics Review l 37

38 COLORANTS PolyOne Invisio. funkcjonowania usługi Invisio, obejmującej pomoc w projektowaniu kolorów i kształtu opakowań, oraz kreowaniu trendów kolorystycznych, a skierowanej do klientów starających się wyróżnić swoje opakowania spośród produktów konkurencji. Według PolyOne, Invisio pomaga zwiększyć zróżnicowanie w takich punktach, jak oryginalny projekt, przyciągające wzrok i dopasowane do segmentów konsumenckich kolory oraz porady dotyczące odpowiedniej prezentacji produktu na półkach sklepowych. Firma wspiera w ten sposób projektantów i menedżerów ds. produktu pracujących z materiałami polimerowymi w optymalizacji oddziaływania barwy i efektów specjalnych na dany produkt lub jego opakowanie. Nowe koloranty pozwalają uzyskać efekt opalizacji dzięki zastosowaniu zaawansowanych ciekłych dyspersji ColorMatrix. Według firmy, dają jej klientom swobodę przekraczania granic projektowych i reagowania na globalne trendy kolorystyczne bez zakłócania funkcjonujących procesów produkcyjnych. Sugerowane aplikacje to opakowania produktów Clariant wprowadził na rynek trzy rozpuszczalne w polimerach barwniki: żółty Solvaperm Yellow 6G, pomarańczowy Solvaperm Orange R oraz niebieski Solvaperm Blue GN. higieny osobistej, napojów i produktów gospodarstwa domowego. W ramach Invisio, PolyOne oferuje także kolejną linię płynnych kolorantów ColorMatrix do opakowań PET dla produktów higieny osobistej i kosmetyków. Według firmy, nowe kolory mają za zadanie imitować ciemność głębokiego kosmosu i barwy przestrzeni międzygwiezdnej. 38 l Plastics Review Styczeń

39 Nasz Polimerowy Świat Świat Trafnych Wyborów Biesterfeld Polska Sp. z o.o. ul. Klonowa Warszawa tel.: faks: plastic.pl@biesterfeld.com

40 POLYMER PROGRESS Polimery są wszędzie Nie ma dziedziny gospodarki, w której nie stosuje się elementów z polimerów. Ich zastosowań ciągle przybywa. Nie dość powtarzania, jak ważny dla polskiej i światowej gospodarki jest przemysł polimerowy. Powstają coraz nowsze produkty o unikalnych cechach, które umożliwiają wykorzystanie polimerów coraz powszechniej lub w całkowicie niekonwencjonalny sposób. Zdrowie Trudno sobie wyobrazić obecną służbę zdrowia bez jednorazowych strzykawek, pojemników na krew, rękawiczek ochronnych czy sztucznych zastawek serca. Ze specjalnych polimerów wykonuje się implanty ortopedyczne, które służą do kształtowania i wzmacniania (np. ścian jamy brzusznej), korygowania deformacji lub usprawniania chorych stawów. Protezy z polimerów pomagają w przywróceniu normalnej pracy serca (cewniki, stenty, które lekarze wprowadzają do naczyń krwionośnych), nerek, uszu czy oczu (sztuczna rogówka z silikonu). Wytwarzane z polimerów kapsułki na lekarstwa rozpuszczają się z określoną prędkością i uwalniają we właściwym czasie odpowiednią dawkę substancji czynnych (np. polimer na bazie kwasu winowego rozkłada się powoli i uwalnia substancje czynne przez dłuższy okres). Opakowania Przemysł opakowań jest największym odbiorcą polimerów (prawie 40 proc.). Opakowania z polimerów stosuje się do ponad połowy wyrobów kon- 40 l Plastics Review Styczeń

41 POLYMER PROGRESS sumpcyjnych obecnych na rynku. W produkcji osiągnięto wysoką efektywność, dzięki czemu średnia masa opakowania została obniżona na przestrzeni 10 lat o około 28 proc. Jakie mają zalety? Opakowania z polimerów chronią i umożliwiają dłuższe przechowywanie artykułów spożywczych. Dzięki temu można zmniejszyć ilość odpadów i ograniczyć stosowanie środków konserwujących, utrzymując jednocześnie smak i wartość odżywczą produktów. Przeźroczyste opakowania umożliwiają obejrzenie produktu bez konieczności jego dotykania. Dodatkową ochronę zapewniają bezpieczne zamknięcia, które zabezpieczają przed otwarciem np. przez dzieci. Elektronika Wiele elementów telefonów komórkowych, odtwarzaczy DVD, odkurzaczy czy zwykłych przewodów wykonanych jest z polimerów. Projektanci wybierają je ze względu na zalety użytkowe, łatwość formowania, możliwość zmniejszenia masy oraz minia- Styczeń 2018 Plastics Review l 41

42 POLYMER PROGRESS turyzację urządzeń, a także zapewnienia izolacji elektrycznej i termicznej. Innowacyjne rozwiązania, procesy miniaturyzacji przyczyniają się oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych. Płaskie monitory LCD z ciekłokrystalicznego polimeru zużywają ponad 65 proc. energii mniej niż tradycyjne monitory kineskopowe. Dotykowe klawiatury telefonów produkowane są przy użyciu folii z polimeru. Wyprodukowano już polimery, mogące gromadzić ładunki elektryczne, których można użyć do produkcji mikrofonów w telefonach odpornych na wstrząsy i promieniowanie elektromagnetyczne. Są tańsze i bardziej niezawodne niż mikrofony kondensatorowe. W sektorze elektrycznym i elektronicznym polimery stosowano dotychczas ze względu na ich wyjątkowe właściwości izolacyjne (przewody i instalacje). W 2000 r. chemicy Hideki Shirakawa i Alan MacDiarmid oraz fizyk Alan Heeger otrzymali nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie i prace rozwojowe nad polimerem, który przewodzi prąd elektryczny. Nowy polimer przewodził elektryczność równie dobrze jak niektóre metale. To otwiera zupełnie nowe możliwości. atmosferycznych i chemicznych. Odporność na korozję sprawia, że żywotność rur z polimerów przekracza 100 lat. Skuteczna izolacja termiczna, ogranicza zużycie energii i zmniejsza uciążliwość hałasu. Oszczędza się także na ich konserwacji. Transport Podróżując samolotami, pociągami, statkami i samochodami jesteśmy otoczeni polimerami, które zapewniają nam komfort i bezpieczeństwo. Przemysł samochodowy stawia dziś przed projektantami bar- Budownictwo Europejski przemysł budowlany zużywa około 20 proc. polimerów i jest drugim ich odbiorcą po branży opakowań. Stosuje się je do produkcji materiałów izolacyjnych, rur, ram okiennych oraz w architekturze wnętrz. Wykorzystanie polimerów ciągle rośnie dzięki ich trwałości i odporności na działanie czynników 42 l Plastics Review Styczeń

43 POLYMER PROGRESS dzo trudne wyzwania. Maksymalne osiągi, konkurencyjne ceny, styl i niezawodność trzeba połączyć z wygodą, bezpieczeństwem, efektywnością zużycia paliwa i minimalną szkodliwością dla środowiska. Można to osiągnąć, stosując polimery. Rolnictwo W rolnictwie wykorzystuje się wiele różnych polimerów, m.in. poliolefiny (polietylen (PE) i polipropylen (PP)), kopolimer etylenu i octanu winylu (EVA), polichlorek winylu (PVC) oraz rzadziej poliwęglan (PC) i polimetakrylan metylu (PMMA). Stosowanie tuneli foliowych umożliwia stworzenie warunków, w których rośliny rosną szybciej i bezpieczniej są chronione przed ekstremalnymi temperaturami i innymi warunkami zewnętrznymi, które mogłyby zniszczyć zbiory. Ponadto tunele pozwalają ograniczyć zużycie pestycydów. Polimery ułatwiają także oszczędne i efektywne wykorzystanie wody i prowadzenie upraw nawet na obszarach pustynnych. Plastikowe rury irygacyjne zapobiegają bowiem marnotrawieniu wody i składników odżywczych, woda deszczowa może być zbierana i przechowywana w zbiornikach z polimerów. Styczeń 2018 Plastics Review l 43

44 POLYMER PROGRESS Sport W ostatnich latach polimery znajdują wiele zastosowań: począwszy od nawierzchni torów i bieżni, na których olimpijczycy ustanawiają nowe rekordy, poprzez obuwie, stroje sportowe i ochraniacze, kończąc na konstrukcjach stadionów i obiektów sportowych. Piłka nożna stała się grą szybszą i wymagającą od zawodników większych umiejętności technicznych. Nowa koncepcja w produkcji tzw. łączenie termiczne zapewnia każdej piłce identyczną spoistość i zachowanie podczas gry. Technologię wykorzystano przy produkcji oficjalnej piłki meczowej Mistrzostw Świata 2006 Teamgeist firmy Adidas. Dzięki poliuretanowej warstwie na bezszwowej powierzchni piłka znakomicie reaguje na bodźce mechaniczne oraz poprawia wyczucie jej przez zawodnika. Piłka ma przewidywalny kierunek lotu, znacznie większą odporność na nasiąkanie wilgocią oraz maksymalną odporność na ścieranie. Buty biegowe, które są lekkie jak piórko, a mimo to mają wytrzymałość i elastyczność potrzebną sportowcom przy wyjściu z bloków startowych, mogą zdecydować o zwycięstwie lub porażce. W rakietach tenisowych zastosowano rozwiązania zapewniające tłumienie drgań powstających przy uderzeniu piłki. W niektórych modelach rakiet środkowe struny podłużne poprowadzono przez specjalny rdzeń z polimeru osadzony w materiale kompozytowym, który zmniejsza wibracje powstające przy uderzeniu piłki o 45 proc. Podatność materiałów kompozytowych na kształtowanie umożliwia produkowanie gładkich, dynamicznych, lekkich, a mimo to bardzo wytrzymałych kadłubów lodzi. Z kompozytów zbudowane są dziś także pokłady, nadbudówki, a nawet maszty jachtów i statków pasażerskich. Kompozyty z włókien węglowych w dużym stopniu wyparły tradycyjne materiały, ponieważ są łatwiejsze w kształtowaniu, zapewniają lepsze osiągi i skracają czas produkcji. Można wymieniać znacznie więcej przykładów. Europejski przemysł polimerowy w liczbach 62 tys. 1,45 mln 350 mld EUR 27 mld EUR 18 mld EUR Tyle przedsiębiorstw działa w branży polimerowej w 28 krajach Unii Europejskiej. a tylu pracowników znajduje w nich zatrudnienie. Tyle wynoszą łączne obroty dostawców i przetwórców polimerów. a taki jest ich wkład w finanse publiczne. Takie jest saldo Unii Europejskiej w handlu surowcami i wyrobami z polimerów z innymi krajami kontynentu i świata. Dane obejmują tylko producentów surowców do przetwórstwa oraz przetwórców polimerów z 28 państw członkowskich Unii Europejskiej Źródło: Eurostat 44 l Plastics Review Styczeń

45 PRZETWÓRSTWO TWORZYW SZTUCZNYCH PRODUKCJA FORM WTRYSKOWYCH BADANIA I ROZWÓJ NEW INVESTMENTS NEW TECHNOLOGIES NEW POSSIBILITIES FULL SERVICE SUPPLY

46 POLYMER PROGRESS Antypireny w normie Zapotrzebowanie na środki uniepalniające rośnie w przemyśle polimerowym dość szybko, jednak ich producenci muszą zmagać się z coraz surowszymi wymogami w zakresie skutków działania i ochrony środowiska. W najbliższym dziesięcioleciu globalny wzrost na rynku antypirenów powinien sięgać od 5 do 10 proc. rocznie, jednak rozwój tego rynku nie będzie wolny od wyzwań dla ich dostawców oraz compounderów. Szczególnie w sektorach takich jak budownictwo czy meblarstwo zmieniające się przepisy kładą coraz większy nacisk na bezpieczeństwo przeciwpożarowe szczególnie na produkcję wyrobów nie tylko o zmniejszonej palności, ale również takich, które po zajęciu się ogniem wydzielają jak najmniej dymu i ciepła, co może w znaczący sposób zwiększać szanse na ewakuację osób z płonącego pomieszczenia. Jednocześnie rozwój rynku antypirenów uzależniony jest od coraz bardziej wyśrubowanych standardów ochrony środowiska i zdrowia strażaków, narażonych na obecność dymu i sadzy. W projekcie Phoenix wykorzystywane są m.in. nanowodorotlenki metali i nanopłytki grafenu. Puste nanocząstki wypełniane są organicznym antypirenem. Trwa branżowa dyskusja na temat stosowania materiałów halogenowych, dla których alternatywą mają być antypireny nieorganiczne oraz zawierające fosfor i azot (tzw. grupa PIN). Środki te zapewniają niską emisyjność dymu oraz ograniczają podatność urządzeń elektronicznych na uszkodzenia w trakcie pożaru. Ponadto są podatne na recykling, nadal zresztą trwają badania usprawniające ten proces. Coraz szerszy zakres uniepalniaczy PIN dostępny jest dla niemal wszystkich znanych aplikacji materiałów termoplastycznych i wykorzystywanych do tych celów mieszanek. Niektóre z tych antypirenów, produkowane z materiałów biopochodnych (np. chityny), można dodawać do polimerów otrzymywanych z surowców odnawialnych, takich jak lignina czy PLA. Rozwój wysokowydajnych, zmniejszających palność, niehalogenowych dodatków do polimerów ter- 46 l Plastics Review Styczeń

47 POLYMER PROGRESS W sektorach takich jak budownictwo czy meblarstwo nowe przepisy kładą coraz większy nacisk na bezpieczeństwo przeciwpożarowe zarówno pod względem redukcji palności, jak i emisji dymu oraz ciepła. moutwardzalnych i termoplastycznych stał się celem unijnego projektu Phoenix, z udziałem Instytutu Fraunhofera (IF). Badania koncentrują się na materiałach nanostrukturalnych i innowacyjnych procesach technologicznych, które mają doprowadzić do opracowania ekonomicznej i ekologicznej alternatywy dla antypirenów halogenowych, a zarazem wpłynąć na znaczące ulepszenie własności mechanicznych i podatności na obróbkę. Ponadto nowe techniki produkcji mieszanek, jak proces Nanodirekt opracowany przez IF w celu produkcji nano-zawiesin, dodawanych następnie bezpośrednio do żywic termoplastycznych czy wysoce innowacyjny system mieszania ultradźwiękowego, uzupełniający wyposażenie do wytłaczania i formowania wtryskowego, mają zapewnić wysoki stopień dyspersji nanocząstek w kompozytach polimerowych i wykonywanych z nich częściach. W projekcie Phoenix wykorzystywane są m.in. nano-wodorotlenki metali i nanopłytki grafenu. Puste nanocząstki wypełniane są organicznym antypirenem. Najnowsze rozwiązania z kategorii antypirenów bazują na ligninach, modyfikowanych w celu uzyskania funkcjonalnych grup fosforowych. Według realizatorów projektu Phoenix, testy ogniowe dają obiecujące wyniki w poliolefinach ognioodporność klasy UL94 V-0 uzyskano przy zawartości rzędu 15 proc. Z kolei w ABS ufosforylowane ligniny pozwoliły obniżyć emisję ciepła aż o 58 proc., a czas zapłonu o połowę. Jak zauważa firma Adeka, z powodu słabej odporności na warunki pogodowe poliolefiny muszą być wspomagane dodatkiem fotostabilizatorów te jednak mogą negatywnie oddziaływać na zachowanie materiału w obecności ognia. Aby temu przeciwdziałać, zasadniczo stosuje się stabilizatory aminowe typu HALS. Jednak w praktyce trudno otrzymać odporne na warunki pogodowe poliolefiny z palnością obniżoną dzięki antypirenom halogenowym, ponieważ stabilizator HALS jest dezaktywowany przez przez halogenowodór, wytrącany z antypirenu w procesie przetwarzania. Z tych względów Adeka opracowała nowy, bezhalogenowy system uniepalniający dla poliolefin. Według firmy, produkt z serii ADK STAB FP-2000 redukuje gęstość dymu i poziom Styczeń 2018 Plastics Review l 47

48 POLYMER PROGRESS emisji tlenku węgla podczas pożaru, ponadto dzięki niskiej kwasowości, osiąganej poprzez kombinację z HALS, zapewnia świetną odporność na warunki atmosferyczne. Adeka zapewnia, że jej produkt może zwiększyć zakres zastosowania poliolefin. Bezhalogenowe uniepalniacze są także przedmiotem prac firmy Huber Engineered Materials, która w kilku minionych latach przejęła aktywa od firm: Sherwin-Williams, produkcja uniepalniaczy i środków tłumiących wydzielanie dymu; Almatis, specjalistyczne, uwodnione antypireny; oraz Floridienne Group i Catena Additives, technologia Safire produkcja bezhalogenowych uniepalniaczy azotowych i fosforowych. Produkty marki Safire są specjalistycznymi dodatkami zmniejszającymi znacząco palność i wydzielanie dymu w polimerach konstrukcyjnych i powłokach. Huber ma też w ofercie serie antypirenów opartych na wodorotlenkach glinu (ATH) i magnezu (MDH) spośród tych drugich firma poleca szczególnie Vertex 100 SP, ze średnim rozmiarem cząstek rzędu 1,5 μm i polem powierzchni 14 m²/g, który pozwala producentom mieszanek, szczególnie wykorzystywanych w segmencie bezhalogenowych kabli i przewodów, uzyskać klasę palności UL-94 V0, przy bardzo niskiej emisji dymu. Inny produkt stosowany w podobnych aplikacjach, Zerogen 100 SP, cechuje wyjątkowo drobny rozmiar cząstek (0,8 μm) oraz małe pole powierzchni (5 m²/g) i wysoka czystość. Jego zadaniem jest kontrola odporności na działanie wysokich temperatur i właściwości elektrycznych w warunkach wysokiej wilgotności. Nowością w ofercie firmy Nabaltec jest Actilox CAHC, oparty na wapniu i glinie środek, którego zadaniem jest neutralizacja kwasów w poliolefinach i PVC. Funkcjonuje również jako stabilizator systemów wapń/cynk. Ponadto sprawdza się dobrze w roli dodatkowego uniepalniacza dla mieszanek PVC. Nabaltec przypomina, że w przypadkach, gdy polimery te muszą spełnić surowe normy palności i niskiej emisji dymu, jako antypireny stosuje się standardowo trójtlenek antymonu (ATO) lub w dużych ilościach wodorotlenek glinu (ATH). Jednak pierwszy z nich podejrzewany jest o działanie rakotwórcze, natomiast zastosowanie drugiego wiąże się z pewnym ograniczeniem własności mechanicznymi. Efekt działania Actilox CAHC jest porównywalny z ATH lub MDH (wodorotlenkiem magnezu). W przypadku pożaru materiał rozkłada się w warunkach absorpcji energii. Rozkład ten prowadzi do efektu ochłodzenia, podczas gdy uwolniony dwutlenek węgla i para wodną rozrzedzają palne gazy. Pozostający tlenek wapniowo-glinowy formuje stabilną strukturę, która zapobiega dalszemu rozkładowi Vertex 100 SP pozwala producentom mieszanek wykorzystywanych w segmencie kabli i przewodów uzyskać klasę palności UL-94 V0, przy bardzo niskiej emisji dymu. polimeru, działając zarazem jako skuteczny środek redukujący emisję dymu. W przypadku kombinacji Actilox CAHC ze środkami bazującymi na ATH, można uzyskać wzmocniony efekt uniepalniający, z większą redukcją emisji ciepła i dymu niż w przypadku zastosowania tylko jednego z tych produktów. W roli środka obniżającego zadymienie niektórzy kompounderzy PVC stosują również boran cynku. Ponieważ jednak wiąże się to z termicznym rozkładem polimeru, zapobiega temu dodanie Actilox CAHC, jako reduktora kwasowości zwiększającego stabilność cieplną materiału. Firma LKAB Minerals zwraca uwagę na rynkowy trend ku produktom stanowiącym ekonomiczną alternatywę dla antypirenów bezhalogenowych. Jedną z jej propozycji jest UltraCarb, wytwarzany na bazie naturalnych osadów hydromagnezytu i huntytu. Pierwszy z tych minerałów wspomaga uwalnianie wody w temperaturze 220 C, drugi dwutlenku węgla przy 450 C. Według producenta, UltraCarb szczególnie dobrze redukuje emisje dymu w procesie spalania polimerów termoplastycznych, takich jak PVC. Obecnie LKAB wdraża na rynek nową generację tego produktu dla termoplastów bezhalogenowych. Nową technologię obniżania palności opracowała firma Paxymer. Jej działanie polega na zwiększaniu usieciowania struktury polimeru w momencie spalania. System, o nazwie identycznej jak firma, aktywuje się w temperaturze przekraczającej 400 C, co pozwala na bezpieczną i wydajną obróbkę materiału w jedno- i dwuślimakowych wytłaczarkach. Przeznaczony jest do zastosowania w poliolefinach, w kombinacji z konwencjonalnymi produktami bezhalogenowym pozwala zredukować ich zawartość wymaganą do osiągnięcia określonego standardu palności. Obniża również emisję ciepła oraz kapanie i prędkość spalania polimeru. Produkt, który poprawia dodatkowo własności mechaniczne i dotyczące obróbki, na rynek trafi w pierwszych miesiącach tego roku. 48 l Plastics Review Styczeń

49 Elastomery termoplastyczne TPE: TPV/TPE-S/TPO/TPE-E FORPRENE (baza EPDM/PP) LAPRENE (baza SEBS) SOFPRENE (baza SBS) FORFLEX (baza poliolefinowa) PIBIFLEX (TPC/COPE/TPE-E) SOFPUR (modyfikowane TPU) FORGRIN (wypełniacz do sztucznej trawy) PAVPRENE (modyfikator bitumenu). Inżynieryjne materiały termoplastyczne POLIFOR, TECNOPRENE, TALCOPRENE, CARBOPRENE (PP) NYLFOR A, NYLFOR B, NYLFOR R, NIVIONPLAST (PA) PIBIFOR, PIBITER (PBT) PIBITER E (PBT/PET) PIBITER HI (PBT/PET PC alloy) PIBITER S (PBT/ASA) ABISTIR, RETELAN (ABS) BLENDFOR, REBLEND (PC/ABS) CABOFOR (PC) STIROFOR (HI-PS) SANFOR (SAN) NORFOR (PPE) PET-PC. Termoplastyczne poliuretany TPU EPAMOULD (TPU do wtrysku i wytłaczania) EPALINE (TPU do wytłaczania) PAKOFLEX (TPU do produkcji syntetycznej skóry) EPACOL (TPU do produkcji klejów). Mieszanki gumowe mieszanki fluorowe FKM mieszanki HNBR mieszanki ACM mieszanki AEM mieszanki EPDM mieszanki NBR, itp. Maszyny do przetwórstwa gumy wtryskarki pionowe i poziome prasy wulkanizacyjne maszyny do obróbki detali gumowych, itp. ul. Poleczki 12; Warszawa (Polska, Poland) tel , tel , fax: tel. kom ; milimex@milimex.com.pl

50 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW 50 technologii, które zmieniły świat polimerów Kontynuujemy emisję cyklu: 50 technologii, które zmieniły świat polimerów. W ciągu kilku miesięcy przedstawimy Państwu wybór, jakiego dokonali dziennikarze, przedsiębiorcy i technologowie. Mamy nadzieję, że zaciekawi Państwa takie spojrzenie na historię przemysłu polimerowego i kamienie milowe jego rozwoju. Poza tym, niewątpliwe cykl dostarczy Państwu wielu refleksji, stanie się zapewne także swego rodzaju podróżą sentymentalną. Warto niewątpliwie nieco odświeżyć sobie pamięć. Dziś stykamy się z wieloma technologicznymi rozwiązaniami, których obecność wydaje nam się naturalna. Tymczasem, wszystko ma swój początek. NR 31 Stabilizatory UV z ukrytymi aminami (HALS) Stabilizatory UV z ukrytymi grupami aminowymi (ang. HALS) można uważać za największe osiągnięcie w zakresie ochrony wielu polimerów przed promieniowaniem świetlnym. W wielu zastosowaniach, gdy producent wymaga nawet kilkunastoletniego okresu ekspozycji wyrobu na promieniowanie słoneczne, nowe rozwiązania stabilizatorów nie mogą pojawiać się zbyt często, pisano w prasie branżowej w drugiej połowie la t 70-tych ubiegłego wieku. W tym czasie pojawił się jednak na rynku doskonały stabilizator UV, którego działanie nie jest uzależnione od grubości wyrobu tak brzmiała sentencja raportu o wprowadzeniu na rynek Tinuvinu 770, pierwszego z rodziny stabilizatorów UV z ukrytymi grupami aminowymi (HALS) wynalezionych przez koncern Ciba-Geigy. Stabilizatory HALS były niezwykle efektywne nawet przy dużo niższych stężeniach niż dla dotychczas stosowanych stabilizatorów UV. Na szczególne podkreślenie zasługują ich możliwości zastosowań dla wielu polimerów (np. poliolefin, PS, ABS i poliuretanów) oraz doskonałe zachowanie w takich wyrobach jak: włókna i folie oraz wtryskiwane i wytłaczane produkty o dużych polach przekroju. Drugim z tej rodziny stabilizatorów był Tinuvin 144 wprowadzony na rynek w 1978 roku. Gwarantował on nie tylko wysoki stopień odporności na promieniowanie słoneczne, ale również zapewniał zdecydowanie wyższą odporność na utlenianie, zarówno Innowacyjne aplikacje w przetwórstwie polimerów nie mogą obejść się bez stabilizatorów UV z ukrytymi aminami (HALS). 50 l Plastics Review Styczeń

51 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW podczas procesu przetwarzania polimeru, jak i jego późniejszej eksploatacji. Przeznaczony był on głównie dla poliolefin i posiadał tę przewagę na Tinuvinem 770, że mógł być stosowany wówczas, gdy wyższe temperatury przetwórstwa i jednocześnie wyższa odporność na wilgoć, dla zastosowań do pracy w wilgotnym środowisku, były wymagane. Na początku lat 80-tych, wszyscy producenci stabilizatorów pracowali nad udoskonalaniem stabilizatorów HALS. W 1982 roku Tinuvin 622 z firmy Ciba-Geigy stał się pierwszym stabilizatorem HALS, który uzyskał dopuszczenie do kontaktu z żywnością. Innymi krokami milowymi w obszarze stabilizatorów UV były: wprowadzenie w 1983 roku przez koncern Hoechst A.G. polimerowych stabilizatorów HALS ze zdecydowanie mniejszą podatnością do wypłukiwania z chronionych przez nie tworzyw, opracowanie przez koncern Ciba w 2001 roku stabilizatora Tinuvin FR, który oprócz ochrony przed promieniowaniem słonecznym zapewniał niepalność polipropylenów oraz wynalezienie przez firmę Great Lakes monomerowego stabilizatora HALS o nazwie Stabilizatory UV z ukrytymi aminami (HALS) w znaczący sposób zwiększyły odporność polimerów na promieniowanie słoneczne. Lowlite 19, który gwarantuje bardzo małe oddziaływanie z pigmentami w poliolefinach. NR 32 W pełni elektryczne wtryskarki Do najbardziej znaczących i najszerzej opisywanych trendów w dziedzinie przetwarzania technologią wtryskiwania w ostatnich dwóch dekadach należą wtryskarki całkowicie napędzane elektrycznie. Takie czynniki jak oszczędność energii, cichość pracy, czystość i większa precyzja tych bez-olejowych maszyn, spowodowały wzrost ich udziału procentowego w całkowitej sprzedaży do około 30% w Stanach Zjednoczonych i do 70% w Japonii, pomimo cen zakupu wyższych od 20% do 40%. Amerykańscy producenci wtryskarek wyraźnie zdają się wierzyć, że kupowanie urządzeń elektrycznych wskazuje na chęć inwestowania przez przedsiębiorstwo w najnowszą technologię. W pełni elektryczne wtryskarki zostały wprowadzone przez firmę Battenfeld w latach 60-tych, ale Styczeń 2018 Plastics Review l 51

52 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW Nissei Plastic serii MM prekursor na rynku wtryskarek całkowicie elektrycznych. nigdy nie zdominowały rynku i zaprzestano ich produkcji. Również kanadyjska firma Husky zaczęła stosować elektryczny napęd ślimaka w 1961 roku, ale przestawiła się następnie na napęd hydrauliczny. (Firma Battenfeld ponownie wprowadziła niewielkie urządzenia w pełni zelektryzowane w 1998 roku, a firma Husky powróciła do ślimaka napędzanego elektrycznie w 2000 roku). Zalety napędu elektrycznego zostały w pełni okryte dwie dekady później, kiedy to w roku 1984 na targach branżowych w Japonii, firma Nissei Plastic wprowadziła duże zamieszanie prezentując typoszereg urządzeń elektrycznych o oznaczeniu serii MM, i siłach zwarcia od 5 do 10 ton. Urządzenia te posiadały pojedynczy silnik elektryczny dla realizacji wszystkich faz cyklu wtryskiwania a mianowicie: uplastyczniania, zamykania i wtryskiwania. Napęd taki pozwalał również na natychmiastowe rozpoczęcie pracy bez konieczności podgrzewania maszyny oraz na szeroki zakres kontroli prędkości, a także umożliwiał pomijanie wybranych funkcji. Firma Niigata Engineering zaprezentowała na tych samych targach w 1984 roku 10-tonowy w pełni elektryczny prototyp wtryskarki. W pełni elektryczne maszyny: firmy Niigata, Toyo oraz wspólny produkt firm Fanuc i Cincinnati Milacron pojawią się około dwóch lat później. Urządzenia firm Nissei i Toyo Maksymalny rozmiar wtryskarki całkowicie elektrycznej wzrósł do 3300 ton wraz z pojawieniem się modelu japońskiej firmy Ube. 52 l Plastics Review Styczeń

53 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW zaopatrzone były w system śrubowych łożysk kulkowych, przekładni zębatych, sprzęgieł i hamulców, które przenosiły napęd z jednego centralnego silnika prądu zmiennego dla realizacji wtryskiwania i zamykania formy. Linia ACT firm Milacron/Fanuc zawierała cztery serwonapędy jeden do realizacji obrotów ślimaka, drugi do fazy wtryskiwania, trzeci do zamykania form i wreszcie czwarty do pracy wyrzutników, których praca koordynowana była przez wspólny kontroler sterowany numerycznie. Urządzenia te mogły powtarzać pozycję zamykania z dokładnością do cm oraz mogły uzyskać odchylenie standardowe w ciężarze produkowanego wyrobu dla 50 cykli jedynie o %. Poziom hałasu podczas pracy sięgał od 58 do 75 dba, a brak oleju pozwalał na stosowanie ich w sterylnie czystych pomieszczeniach. W 1985 roku wielkość siły zamknięcia maszyn wzrosła do około 300 ton, co umożliwiło zastosowanie większych silników elektrycznych. A od tamtej pory, do dziś maksymalny rozmiar wtryskarki całkowicie elektrycznej wzrósł do 3300 ton wraz z pojawieniem się najnowszego modelu japońskiej firmy Ube. Na przestrzeni ostatnich 15 lat na rynku pojawiło się co najmniej 11 producentów maszyn produkujących wtryskarki częściowo lub w całości napędzane elektrycznie. NR 33 Lider europejskiego rynku wtryskarek całkowicie elektrycznych Arburg posiada w ofercie maszyny serii Golden Electric, najpowszechniejsze na naszym kontynencie w tym standardzie. Odlewanie rotacyjne Odlewanie rotacyjne jest najprostszą metodą formowania zamkniętych wyrobów wewnątrz pustych i jedynym oszczędnym sposobem produkcji bardzo dużych wyrobów wewnątrz pustych, takich jak np. pojemniki o olbrzymiej objętości. Polimer, najczęściej w postaci proszku jest wsypywany do gorącej, zamkniętej formy. Podczas, gdy forma się obraca, polimer stopniowo przylega do wewnętrznych ścianek. Po uformowaniu wyrobu dzięki swym właściwościom sprężystym może być on prosto usunięty z metalowej formy. Brytyjski patent przyznany w 1855 roku R. Petersowi, stanowi pierwsze udokumentowane zastosowanie gorącej formy i dwuosiowej rotacji do formowania wyrobu wewnątrz pustego w tym przypadku produkowanego z metalu. We wspomnianym rozwiązaniu Peters zastosował siłę odśrodkową dla odwzorowania gniazda formy, w celu wyprodukowania pocisków artyleryjskich. Odlewanie rotacyjne zaczęło upowszechniać się w końcu lat 20-tych. W 1926 roku, Waldo Semon z firmy Goodrich odkrył, że dodatek plastyfikatorów może zmiękczyć twarde PVC, które jak się wówczas wydawało nie ma zastosowania w przemyśle. Zmiękczenie polichlorku winylu umożliwiło jego przetwórstwo technologią formowania rotacyjnego. Pierwsze płynne plastizole zostały wyprodukowane przez firmę Union Carbide w 1946 roku. Następnie, w latach 30-tych, technika odlewania rotacyjnego z zalewaniem metali, w której to do formy przez otwór wlewano stopiony metal, została zaadaptowana przez przemysł gumowy w celu przetwórstwa plastizoli PVC dla produkcji między innymi takich wyrobów jak: rękawice, części lalek i butów. Przemysł zabawkarski (a dokładnie rzecz ujmując produkcji lalek) nadał prawdziwy Seria EcoPower WittmannBattenfeld to powrót austriackiego producenta a rynek wtryskarek all electric w wielkim stylu. Styczeń 2018 Plastics Review l 53

54 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW rozpęd osadowej technice odlewania rotacyjnego w latach 40-tych. Formy do tej technologii rozwinęły się natomiast wraz pionierskimi próbami odlewania aluminium przeprowadzonymi przez Allena Kelcha w zakładach Kelch Aluminium Molds i Buda Lamonta z firmy Plastic-Cast w latach Formy galwaniczne zaczęto stosować zaś w tej technologii od początku lat 40-tych. Do roku 1951 wszelkie wyposażenie do odlewania rotacyjnego powstawało na indywidualne zamówienia klienta. W tym roku bowiem, firma Vinl-Cast z Akron, w stanie Ohio, zaoferowała standardową seryjną cztero-stanowiskową maszynę karuzelową z czteroma poziomymi ramionami wychodzącymi z centralnego filara. Ten cztero-stopniowy proces zaczynał się napełnieniem formy, następnie formę podgrzewano parą w piecu, a dalej zanurzano formę w gorącej kąpieli parafinowej czy glicerynowej w celu stopienia się polimeru i w końcu stosowano kąpiel chłodzącą. W 1952 roku, firma Sun Rubber również wyprodukowała urządzenie do rotacyjnego odlewania plastizoli. Urządzenia do odlewania rotacyjnego obu typów utorowały drogę do nowszych modeli, takich jak: zestaw wahadłowy czy liniowy wyprodukowany w roku 1966 przez firmę Brooklyn Blower & Pipe. Podczas, gdy jedna forma była podgrzewana, druga w tym czasie była chłodzona i wyjmowana. Maszyny stawały się coraz większe i coraz bardziej skomplikowane, dodawano im kolejne ramiona, które radziły sobie nawet z ciężarami do 2500 kg. W 1953 roku firma LaMont starła granulki PE na proszek za pomocą drucianej szczotki. To umożliwiło wytworzenie pierwszego wyrobu z PE metodą odlewania rotacyjnego figurki Myszki Mickey. W 1955 roku firma Pallman zaprojektowała młynek do pulweryzacji PE do produkcji proszku dla technologii odlewania rotacyjnego. Pierwszy polietylen w postaci proszku sprzedała w 1961 roku amerykańska firma Industrial Chemical (obecnie Equistar). Specjalne odmiany HDPE i LDPE do odlewania rotacyjnego zostały również opracowane w tym okresie. Innymi bardzo ważnymi materiałami wprowadzonymi do technologii odlewania rotacyjnego były: poliwęglan w 1968 roku, usieciowany polietylen (z koncernu Phillips Chemical) w 1970 roku, poliamid w 1978, liniowy polietylen w 1980 roku i polipropylen w 1995 roku. NR 34 Wtryskiwanie wspomagane gazem Szacunkowo od 15% do 20% amerykańskich przetwórców stosujących technologię wtrysku, stosuje wtryskiwanie wspomagane gazem, W 1953 roku firma LaMont starła granulki PE na proszek za pomocą drucianej szczotki. To umożliwiło wytworzenie pierwszego wyrobu z PE metodą odlewania rotacyjnego figurki Myszki Mickey. aby wytworzyć grube elementy, zredukować ewentualne wciągi i wypaczenia i aby produkować większe elementy przy zastosowaniu niższego ciśnienia. Ogromne zmiany w zakresie rozwoju wtryskiwania wspomaganego gazem nastąpiły w 1971 roku wraz z wydaniem patentu niemieckiemu uczonemu Ernstowi Mohrbachowi. Opisał on wtryskiwanie wspomagane od wewnątrz gazem do wytworzenia pustej przestrzeni wewnątrz formy. Podczas pierwszego testu opatentowana technologia zastosowana została do wyprodukowania obcasa buta o piankowej konstrukcji w celu zredukowania czasu produkcji i ulepszenia powierzchni. Gaz powodował napór stopionego polimeru na ścianki formy doprowadzając do kurczenia się pianki, ale jednocześnie wzmagając chłodzenie. W 1973 roku Asahi Dow z Japonii opatentował jeszcze bardziej szczegółowy patent dotyczący wtryskiwania wspomaganego gazem. Asahi Dow szukał sposobu na wtryskiwanie elementów wewnątrz pustych, który mógłby konkurować z wtryskiwaniem z rozdmuchem. Poszukiwał on również sposobu na uzyskanie lepszej powierzchni niż piankowej. Jego wynalazek proponował zastosowanie urządzenia 54 l Plastics Review Styczeń

55 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW sprężającego gaz i wtryskującego go jednocześnie, albo zaraz po stopionym polimerze, przy wykorzystaniu tej samej dyszy wlotowej. W 1975 roku Ernest Friedrich z firmy Rohm GmbH z Niemiec opatentował wtryskiwanie wspomagane gazem dla wytwarzania wewnątrz pustych bloków akrylowych, jako konkurencji dla bloków szklanych stosowanych w konstrukcjach. Wynalazek Friedricha był tak naprawdę pierwszym znaczącym pomysłem na usuwanie stosowanego w procesie gazu z wtryskiwanego produktu (poprzez złamanie układu wlewowego lub nakłucie wytwarzanego elementu). Amerykański patent dla tej technologii został uzyskany w 1978 roku. W 1976 roku firma Union Carbide wystąpiła o patent na nową technologię, w której wtryskiwany gaz usuwał praktycznie cały polimer z wnętrza wyrobu i pozostawiał coś w rodzaju otworu utworzonego pomiędzy dwiema warstwami zewnętrznych powierzchni podtrzymywanych przez żebra. Firma Johnson Controls (obecnie Uniloy Milacron) Nowoczesny rotomoulding. Kompresor stosowany przez firmę Cinpress w technologii wtrysku wspomaganego gazem. zakupiła ten wynalazek i zastosowała go na skalę przemysłową w 1982 roku. Około 1980 roku, James Hendry, czołowa postać w dziedzinie pianek strukturalnych, od połowy lat 50-tych pracował w zakładach Keystone Manufacturing (KMMCO) z Detroit nad wyprodukowaniem elementów piankowych o gładkiej powierzchni. Najpierw wtryskiwał on gaz pomiędzy wyrób, a ścianki formy. Następnie wpuszczał gaz do środka wyrobu (podstawę drukarską i pokrywę) stosując do tego celu dysze doprowadzające gaz, oddzielonych od dyszy wtryskowej tworzywa. W zakładach KMMCO próbowano stosować tę technikę również do innych form zaprojektowanych dla pianek strukturalnych, dodając kanały, które kierowały gaz w miejsca wyrobu z grubymi żebrami lub zgrubieniami ścianek, by tam wyżłobił on otwór. Dzięki temu powstawała gładka powierzchnia oraz eliminowano wgłębienia. Firma KMMCO nazwała ten proces Technologią Gładkiej Powierzchni (Smooth Surface Technology SST). W 1984 roku wprowadził technologię SST w firmie Peerless Foam Molding brytyjskiego przetwórcy stosującemu technologię pianki strukturalnej. Firma ta założyła nowe przedsiębiorstwo o nazwie Cinpres, aby reklamować tę nową technologię. Firma Cinpres nie otrzymała jednak patentu na technologię SST, ponieważ zakłady KMMCO ogłosiły bankructwo. Cinpres i firma Battenfeld połączyły siły, aby wprowadzić tę technologię do przemysłu, co nastąpiło w 1985 roku. W Stanach Zjednoczonych firma Nitrojection uzyskała w 1987 roku pozwolenie na stosowanie technologii wtryskiwania wspomaganego gazem od swojej macierzystej firmy Sajar Plastics, aby stworzyć możliwość dla jej szerszego zastosowania. W roku 1986 firma Detroit Plastc Molding (DPM) nabyła wygasły w USA patent na stosowanie metody Rohm i zastosowała go do produkcji w przemyśle motoryzacyjnym. Sukcesem zakończyło się zastosowanie jej do produkcji pokrytych chromem polimerowych części dla samochodu Volvo ze Szwecji, dzięki zmniejszeniu wypaczeń, ilości odpadów i skróceniu czasu produkcji. Firma DPM zastosowała tę metodę z dużym sukcesem ponownie w roku 1988 do produkcji elementów drzwi samochodowych dla firmy General Motors, wykonanych z PBT z dodatkiem 35% włókna szklanego. Specjalnie na potrzeby tego zlecenia, DPM unowocześniła tę metodę stosując technikę odpowietrzania gniazd formy. W 1989 roku znani byli zaledwie czterej amerykańscy przetwórcy stosujący technologię wtryskiwania wspomaganego gazem: DPM, Sajar, Cascade Engineering i Encore Systems. W 1989 roku firma DPM założyła nową firmę o nazwie Gain w celu Styczeń 2018 Plastics Review l 55

56 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW WittmannBattenfeld był prekursorem technologii wtrysku z gazem. Obecnie firma oferuje na rynku ten proces pod nazwą AIRMOULD. sprzedawania licencji na stosowanie technologii wtryskiwania wspomaganego gazem. W 1992 roku firma ta odkupiła patent firmy KMMCO na technologię SST. Opatentowana przez firmę Ashi technologia wtryskiwania gazu na powierzchnię zewnętrzną wypraski (External Gas Molding EGM) wprowadzanie gazu pomiędzy wyrób, a ścianki formy w celu zmniejszenia wciągów i zapadnięć wyrobów oraz przyspieszenia procesu chłodzenia stanowi alternatywę do technologii wtryskiwania wspomaganego gazem. Rozpowszechniana jest ona na rynku od 1992 roku przez dwie brytyjskie firmy: Gas Injection Ltd. i Cinpres (obecnie połączone). Firma Alliance Gas Systems w Stanach Zjednoczonych zastosowała wtryskiwanie wspomagane gazem do prasowania tłocznego termoplastów i mieszanek termoutwardzalnych w roku giami zarówno dla wtryskiwania, jak i wtryskiwania z rozdmuchem. W obu przypadkach etykieta lub zdobiona folia zarówno w postaci płaskiej lub specjalnie ukształtowanej zostaje wprowadzona automatycznie do gniazda formy i następnie obtryśnięta poli- Adolf Illig z Niemiec zbudował maszynę do termoformowania z systemem IML już w 1994 roku. NR 35 Zdobienie i etykietowanie w formie Zdobienie w formie (IMD) oraz etykietowanie w formie (IML) stały się ważnymi technolo- 56 l Plastics Review Styczeń

57 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW merem podczas formowania wyrobu. Etykietowanie w formie zdominowało technologie rozdmuchiwania eliminując dodatkowe operacje i zwiększając estetykę produkowanych wyrobów poprzez wykonanie etykiety jako integralnej części wytwarzanych pojemników. Etykietowanie w formie jest również bardzo popularne w Europie przy produkcji sztywnych opakowań produkowanych technologią wtryskiwania. IML jest również w pewnym zakresie stosowana w produkcji opakowań technologią termoformowania. Adolf Illig z Niemiec zbudował maszynę do termoformowania z systemem IML już w 1994 roku. W międzyczasie technologia zdobienia folią w formie (IMD) stała się dość popularna w produkcji części Etykietowanie w formie (IML) jest nieodzowne w zdobieniu folii produkcji opakowań foliowych. samochodowych i innych sztywnych wyrobów jako oszczędna finansowo i przyjazna środowisku alternatywa dla technologii malowania, platerowania, drukowania i tłoczenia na gorąco. W ostatnich kilku latach technologia IMD zdobywa również szerokie zastosowanie w technologiach wtryskiwania i termoformowania przemysłowego, a także, choć w mniejszym zakresie, w technologiach wtrysku reakcyjnego poliuretanów (RIM) i przetwórstwa kompozytów termoplastycznych z długimi włóknami. Technologia etykietowania w formie (IML) rozpoczęła się od butelek Technologia IML rozpoczęła swą karierę w 1970 roku w Stanach Zjednoczonych w firmach Procter and Gable i Owens Illinois Packaging (obecnie część firmy Graham Packaging). Pierwszym zastosowaniem były rozdmuchiwane butelki z HDPE z papierową etykietą powleczoną środkiem adhezyjnym aktywowanym ciepłem tworzywa. W połowie lat 70-tych IML i IMD skrzyżowały swoje drogi z technologią formowania wtryskowego w obszarze przetwarzania pianek strukturalnych. Umieszczenie wstępnie ukształtowanej folii w formie stanowiło sposób na przykrycie powstających zawirowań polimeru powstających na powierzchniach części spienianych eliminując problemy produkcyjne i koszty związane z malowaniem. IMD spotkało się z większym zainteresowaniem w standardowej technologii wtryskiwania. Według firmy Avery Dennison, która dostarczała folie z nadrukami, pojawiło się ono w końcu lat 70-tych wraz z drewnopodobnymi opaskami we wnętrzach samochodów, Od tamtej pory, firmy motoryzacyjne nastawiły się entuzjastycznie do wcześniej drukowanej folii oraz malowanej na sucho folii stosowanej we wnętrzach samochodów z drewnopodobnym i metalizowanym wykończeniem oraz elementami zewnętrznymi, które imitują farbę lub błyszczący chrom. W latach 80-tych, firma GE-Plastics pomogła przy wprowadzeniu IMD do obudów telefonów komórkowych. Chociaż nie był to wielki hit w telefonii komórkowej, od tamtej pory IMD znalazło zastosowanie w produkcji podręcznych sprzętów elektronicznych, jak i innych większych urządzeniach elektrycznych. Etykietowanie w formie (IML) w zastosowaniu do technologii wtryskiwania rozpoczęło się w Europie w latach 70-tych wraz z wprowadzeniem papierowych etykiet na podłożu PS. Szacuje się, że 85% do 95% obecnych sztywnych opakowań na towary spożywcze produkowanych jest przy użyciu technologii IML, podobnie jak sztywnych kontenerów np. skrzynek na piwo. Styczeń 2018 Plastics Review l 57

58 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW Według dostępnych danych IML pojawił się w Stanach Zjednoczonych na początku lat 80-tych. Jedną z pierwszych firm stosujących IML w technologii wtryskiwania była firma Shape w Bidderford, w stanie Minesota, która otrzymała licencję w 1982 roku od firmy Cerbo w Szwecji mającej patent na proces wtrysku polimeru przez etykietę. W 1983 roku firma Shape zastosowała ten proces, stosując automatykę firmy Cerbo, do produkcji w formie dwugniazdowej obudowy kasety wideo. Problemy z jakością etykiet, napełnianiem i przeprowadzaniem całego procesu sprawiło, że IML nie przyjęło się specjalnie w Stanach Zjednoczonych, aż do połowy lat 90-tych, kiedy to ponownie znalazło ono uznanie dzięki staraniom przetwórców, aby wyeliminować operacje wtórne, zmniejszyć ilość odpadu z etykietowania po zakończeniu formowania, oraz aby stwarzać efekt bezetykietowy podobny do tego, jaki powstaje przy formowaniu z rozdmuchem. Dodanie etykiety już na poziomie procesu przetwórczego mogło również pozwolić na pocienienie ścianek przy jednoczesnym utrzymaniu wytrzymałości wyrobu korzyści niemożliwej do osiągnięcia przy żadnej innej technologii. Stosowanie technologii IML pozwoliło również na absolutną pewność co do informacji związanych z rodzajem stosowanych składników, ostrzeżeń dotyczących zdrowia czy kodów UPC, które to oznaczenia pozostają na stałe na opakowaniu przez cały okres jego stosowania. Producenci stosują również proces IML w technologii wtryskiwania sztywnych wyrobów przy produkcji zabawek, urządzeń do pielęgnacji ogrodów i trawników, pojazdów terenowych, kontenerów na odpady, a nawet do paneli zewnętrznych traktorów. Początki technologii zdobienia w formie (IMD). 50 TECHNOLOGII, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT POLIMERÓW Cykl, w którym co miesiąc przedstawiamy technologie, które odcisnęły największe piętno na historii i dynamice rozwoju globalnego przemysłu polimerowego. Poniżej technologie, ułożone hierarchicznie. Te właśnie technologie wyróżnili branżowi eksperci w skali całego globu. Sprawdź, czy przeczytałeś wszystko: 1. Wtrysk przy użyciu ślimaka posuwisto-zwrotnego, 2. Polipropyleny PP, 3. Polietylen Wysokiej Gęstości HDPE, 4. Poliwęglany PC, 5. Wytłaczanie dwu-ślimakowe, 6. Liniowy Polietylen Małej Gęstości LLDPE, 7. Technologia Produkcji Płyt Wielowarstwowych (SMC), 8. Zgrzewanie ultradźwiękowe, 9. Technologia rozdmuchiwania (z rozciąganiem), 10. Suszarki Molekularne, 11. Akrylonitryl butadien styren (ABS), 12. Programowanie grubości wytłaczanego węża, 13. Pianka strukturalna, 14. Ślimaki barierowe, 15. Głowica akumulacyjna do wytłaczania z rozdmuchem, 16. Termoplasty o bardzo wysokiej odporności temperaturowej, 17. Plastomery, 18. Włókna węglowe, 19. Symulacja procesu wtryskiwania, 20. Elastomery termoplastyczne (TPE), 21. Układy gorącokanałowe, 22. Roboty odbierające, 23. Formowanie ciśnieniowe, 24. Termoformowanie obrotowe, 25. Uniepalniacze halogenkowe 26. Poliestry: PET i PBT, 27. Współwytłaczanie folii i płyt, 28. Wtryskiwanie wielokomponentowe, 29. Współwytłaczanie i współwtryskiwanie z rozdmuchem, 30. Antyutleniacze fenolowe. 31. Stabilizatory UV z ukrytymi aminami (HALS), 32. W pełni elektryczne wtryskarki, 33. Odlewanie rotacyjne, 34. Wtryskiwanie wspomagane gazem, 35. Zdobienie i etykietowanie w formie, 36. Pomiar ciśnienia wewnętrznego w gnieździe formy, 37. Kompozyty natryskowe, 38. Wtryskiwanie z rozdmuchem, 39. PUR izolacja termiczna, 40. Wtryskiwanie reakcyjne (Reaction Injection Molding RIM), 41. Wytłaczanie spieniające, 42. Granulowanie w wodzie, 43. Chemiczne środki spieniające, 44. Głowica śrubowa do produkcji rur i folii rozdmuchowej, 45. Automatyczna kontrola grubości folii rozdmuchowych, 46. Automatyczna kontrola grubości szczeliny dla głowic płaskich, 47. Dwuosiowa orientacja folii, 48. Sensory do pomiaru grubości folii i płyt, 49. Gęstościowe metody separacji zmieszanych odpadów polimerowych, 50. Komputerowy dobór koloru. Tylko w PLASTICS REVIEW. 58 l Plastics Review Styczeń

59 HUZAP GmbH Marie-Curie-Straße Hennef (Niemcy) Telefon Fax Internet huzap@huzap.com Instalacje do magazynowania, transportu pneumatycznego i dozowania wszelkiego rodzaju granulatów Instalacje dostarczania produktu do mieszalników Silosy oraz zbiorniki Instalacje transportu pneumatycznego i mechanicznego Wagi wielokomponentowe Wagi dla składników płynnych Wagi typu netto oraz brutto Automatyczne maszyny pakujące o wydajności do 1600 worków / godzinę Urządzenia do napełniania worków Big - Bag, oktabin, kontenerów oraz beczek Budowa maszyn i urządzeń specjalnych Obsługa Klienta i części zamienne Zakład produkcyjny Części zamienne i oprzyrządowanie Konserwacja urządzeń Zdalna konserwacja Eliminacja awarii Materiały eksploatacyjne Doradztwo techniczne HUZAP Sp. z o.o. ul. Konstytucji Bytom (Polska) Telefon +48 (32) Fax +48 (32) Internet huzap@huzap.pl

60 PLASTICS TRUTH Plastikowy bombowiec z NRD m.in. tym pogardliwym określeniem Niemcy z Zachodu obśmiewali dumę NRD-owskiego przemysłu motoryzacyjnego. Jednak mimo licznych wad, Trabant stał się symbolem skoku cywilizacyjnego socjalistycznej republiki, czyniąc ją najbardziej zmotoryzowanym krajem bloku komunistycznego. Minęło 60 lat, od kiedy pierwsze auta z Zwickau zjechały z taśmy produkcyjnej. Co było najbardziej przydatnym gadżetem w Trabancie? To, że miał ogrzewanie w tylnej części kabiny, dzięki czemu nie marzły ręce, kiedy się go pchało ten często powtarzany we Wschodnich Niemczech dowcip na stałe przykleił się do najsłynniejszego motoryzacyjnego wynalazku rodem z NRD. Produkowane od lat pięćdziesiątych auta stały się symbolem tego, jak nie powinno się produkować samochodów. A miało być tak pięknie... Sputnik z fabryki Audi Na początku 1954 roku członkowie Prezydium Rady Ministrów Niemieckiej Republiki Demokratycznej wydali oficjalny dokument, w którym stwierdzili: aby rozwiązać problem niedostatecznej liczby samochodów rodzimej produkcji, należy zaprojektować mały model o następujących cechach: z dwoma siedzeniami z przodu i tyłu, o wadze do 600 kg, zużyciu paliwa do 5,5 l/100 km, cenie fabrycznej 4000 marek i karoserii z polimerów. Produkcję zlecono fabryce w Zwickau co ciekawe, tej samej, w której na długo W przeciwieństwie do praktycznie wszystkich produkowanych wtedy samochodów, wykonana była one nie z blachy, a duroplastu, czyli połączenia sztucznej żywicy kompozytowej ze sprasowanymi odpadami bawełnianymi. przed pierwszą wojną światową, powstał pierwszy w historii model marki Audi. Prawie 47 lat później, zamiast aut z czterema okręgami na masce, zaczęto tu produkcję Trabantów. Nazwa tego malutkiego samochodu nawiązywała do wystrzelenia w kosmos przez Związek Radziecki sputnika. Słowo trabant zarówno w języku niemieckim, jak i łacinie, oznaczać miało właśnie satelitę. Pierwszy Trabi zjechał z linii produkcyjnej 7 listopada 1957 roku, czyli dokładnie w 40. rocznicę rewolucji październikowej. Tak naprawdę wtedy jeszcze jako P50, bo docelową nazwę wybrano dopiero w konkursie, który zorganizowany został przez władze niecały rok po rynkowym debiucie auta. A to oprócz bratniej nazwy wyróżniało się przede wszystkim karoserią. W przeciwieństwie do praktycznie wszystkich produkowanych wtedy samochodów, wykonana była one nie z blachy, a duroplastu, czyli połączenia sztucznej żywicy kompozytowej ze sprasowanymi odpadami bawełnianymi. Tak naprawdę nie do końca wynikało to z pomysłowości wschodnioniemieckich inżynierów, lecz... problemów z dostępnością blachy. Ośrodki wydobycia i przetwarzania stali pozostały po wojnie na zachodzie Niemiec bądź na Śląsku. Z kolei na eksport do radzieckiej strefy okupacyjnej Amerykanie nałożyli embargo, dlatego polimery stały się jedyną realną alternatywą dla masowej produkcji aut. Problem ze stalą? Róbcie z duroplastu Oczywiście, w oficjalnej wersji nie było słowa o niedoborach, lecz o innowacyjnej myśli NRDowskich inżynierów. Według producentów poszycie Trabanta było twardsze od standardowych blach, co oznaczało większą wytrzymałość na zgniatanie. Ważniejszy miał być jeszcze inny aspekt karoseria wykonana z tworzywa miała być odporna na największą zmorę ówczesnych kierowców, czyli korozję. 60 l Plastics Review Styczeń

61 PLASTICS TRUTH Trabanty poddawano niezliczonym próbom tunningu optycznego. Niestety, Trabanty akurat zasłynęły tym, że bardzo korodowały, choć nie było tego widać na pierwszy rzut oka. Problemem było po prostu nie tyle samo poszycie, co szkielet samochodu, który i tak wykonano z metalu. Między bajki można było wsadzić też stwierdzenie, że dzięki wytrzymałemu duroplastowi auto było bezpieczniejsze dla kierowcy i pasażerów. Twardsze poszycie miało zwiększać bezpieczeństwo, lecz wykonane już w latach dziewięćdziesiątych profesjonalne testy zderzeniowe pokazały, że konstruktorzy Trabanta nie zaplanowali tego, aby w razie wypadku energia uderzenia rozprowadzana była po całej karoserii. Ta niestety najmocniej oddziaływała na wnętrze pojazdu, czyli siedzące w nim osoby. Trabant nie był też demonem prędkości. W pierwszej, produkowanej w latach pięćdziesiątych wersji, auto wyposażono w dwusuwowy silnik o pojemności 0,5 litra i mocy zaledwie 18 koni mechanicznych. Największą popularnością cieszyła się ulepszona wersja 601, która trafiła do seryjnej produkcji w 1964 roku. W porównaniu do poprzedników zmieniono nadwozie na bardziej kanciaste oraz dokonano wielu usprawnień technicznych. Na początku produkowano go z silnikiem o mocy 23 koni mechanicznych, który z biegiem czasu został wzmocniony do 26 koni. Auto miało nie tylko mocniejszą jednostkę, lecz także bardziej przestronne wnętrze i spory bagażnik. Symbol motoryzacyjnej rewolucji Dzięki temu Trabant stał się obiektem pożądania kilku milionów Niemców ze wschodu i bardzo szybko zyskał miano najpopularniejszego auta w całej NRD. Jednak zdobycie samochodu nie było wcale takie proste. Pierwszą barierą stała się przede wszystkim cena Trabi w podstawowej wersji kosztował mniej więcej tyle, ile wynosiło ówczesne dwuletnie średnie wynagrodzenie. Drugą, chyba nawet większą, przeszkodą była dostępność w pierwszej kolejności auta trafiały do partyjnych dygnitarzy oraz dyrektorów kombinatów przemysłowych. Zwykli obywatele musieli odczekać swoje w kolejce czasem nawet 15 lat! W dzisiejszych czasach to niewyobrażalne, ale wtedy nikogo nie zniechęcało. Styczeń 2018 Plastics Review l 61

62 PLASTICS TRUTH Trabanty poddawano niezliczonym próbom tunningu optycznego. Już wiosną 1968 roku z taśmy produkcyjnej w Zwickau zjechał półmilionowy egzemplarz Trabanta, a pięć lat później po ulicach Wschodnich Niemiec jeździł już milion takich aut. Łącznie wyprodukowano aż trzy miliony samochodów, dzięki czemu NRD stało się najbardziej zmotoryzowanym państwem całego bloku wschodniego. Jedno auto przypadało statystycznie na czterech mieszkańców. W historii Trabanta pojawia się także polski ślad w latach siedemdziesiątych władze NRD chciały zupełnie bezpłatnie udostępnić polskim producentom licencję na produkcję tych samochodów. W Polsce jednak grzecznie podziękowano za tę propozycję, bo uznano, że zakup włoskich licencji na produkcję Fiatów będzie bardziej opłacalny. Polskie władze prawdopodobnie przewidywały, że niemiecka konstrukcja szybko może zostać uznana za przestarzałą, zatem bardziej racjonalna wydała się inwestycja we włoską technologię. Polscy komuniści się nie mylili. Wraz z upadkiem Muru Berlińskiego popyt na Trabanty zdecydowanie osłabł możliwość sprowadzenia ładniejszych i mniej awaryjnych używanych aut z zachodu ostatecznie zamknęła historię tego charakterystycznego modelu. Inną sprawą było, to że konstrukcja Trabiego od lat sześćdziesiątych przechodziła tylko drobne modyfikacje, przez co bardzo szybko się zestarzała. Wprawdzie przez lata wschodnioniemieccy inżynierowie pracowali nad kolejnymi prototypami, które miały być następcami Trabanta, jednak z uwagi na wysokie koszty produkcji, nigdy nie trafiły one na taśmy produkcyjne... Może jeśli stałoby się inaczej, to dzisiaj zamiast modnych nowoczesnych odmian MINI i New Beattle, jeździłyby bombowe Trabanty?.. 62 l Plastics Review Styczeń

63 Bagsik Sp. z o.o.

64 STREFA PRZEDSIĘBIORCY 10 szokujących prognoz Saxo Banku na rok 2018 rok Szokujące Prognozy Saxo Banku: rok 2018 będzie przejażdżką kolejką górską w porównaniu do relatywnie spokojnego Analitycy banku przedstawili 10 Szokujących Prognoz na 2018 rok. To lista mało prawdopodobnych, ale często lekceważonych wydarzeń, które mogłyby okazać się prawdziwym szokiem dla rynków finansowych. Publikujemy Szokujące Prognozy od ponad 10 lat i moim zdaniem przewidywania na przyszły rok są jednymi z bardziej interesujących i zachęcają do nieszablonowanego myślenia. Nie należy ich traktować jako oficjalnych przewidywań rynkowych Saxo. To raczej wydarzenia, które są przez ogół rynku oceniane jako mało prawdopodobne do zmaterializowania, ale w przypadku ich potencjalnego pojawienia się, mogłyby okazać się prawdziwym szokiem dla rynków -zapowiedział Steen Jakobsen, Główny Ekonomista Saxo Banku. Rok temu wielu sądziło, że 2017 będzie bardzo niestabilny z uwagi na wygraną Trumpa i brexit. Zamiast tego byliśmy świadkami relatywnie spokojnych 12 miesięcy, podczas których ceny aktywów na całym świecie silnie wzrosły. Jednak w 2018 roku może dojść do powrotu ryzyka. Ironią jest fakt, że dłuższe okresy spokoju są zwykle początkiem przyszłej niestabilności, gdyż inwestorzy zdają się zapominać o wszelkich ryzykach i stawiają wszystko na jedną kartę, czyli kontynuację pozytywnego cyklu powiedział John J. Hardy, dyrektor ds. strategii rynków walutowych, który czuwał w tym roku nad przygotowaniem Szokujących Prognoz. Szokujące Prognozy na ten rok nie dotyczą tylko potencjalnego krachu rynkowego. Obejmują także inne scenariusze, jak Dłuższe okresy spokoju są zwykle początkiem przyszłej niestabilności. zawirowania w polityce pieniężnej banków centralnych, nowy kryzys polityczny w Europie, osłabianie przez Chiny pozycji dolara jako głównej waluty rezerwowej świata oraz nową polityczną wiosnę w RPA. Nasze prognozy mogą się zmaterializować lub nie, ale nie to jest najważniejsze. Naszym celem jest ożywienie debaty na temat potencjalnych nieoczekiwanych wydarzeń, do których może dojść w 2018 roku, a jest pewne, że takie się pojawią dodaje Hardy. 1. Fed traci niezależność na rzecz Departamentu Skarbu USA Republikanie i Demokraci walczą o większy udział populistycznych głosów w wyborach śródokresowych w 2018 roku, przy całkowitym braku dyscypliny budżetowej i reformie podatkowej, prowadzącej do ogromnego spadku dochodów, który pogłębi się wraz z pogrążeniem się USA w recesji. Słaba koniunktura gospodarcza, wyższe stopy procentowe i wyższa inflacja postawią Fed w trudnej sytuacji, jeśli chodzi o kształtowanie polityki pieniężnej. Fed stanie się kozłem ofiarnym, obarczanym za słabe wyniki gospodarki, zawirowania na rynku obligacji i pogłębiające się nierówności. Departament Skarbu nada sobie nadzwyczajne uprawnienia i zmusi bank centralny do ograniczenia rentowności obligacji rządowych do 2,5% w przypadku papierów o dłuższej zapadalności, co będzie miało zapobiec załamaniu się rynku obligacji po raz ostatni takie działania wprowadzono bezpośrednio po II Wojnie Światowej. 2. Bank Japonii zmuszony do porzucenia kontroli krzywej rentowności Polityka Banku Japonii, obejmująca kontrolę krzywej rentowności, zależy od niskich globalnych stóp procentowych i rentowności, a w 2018 roku te czynniki po prostu nie wystąpią. W miarę jak inflacja będzie przyspieszać, rentowności będą także rosnąć, czego wynikiem będzie gwałtowne osłabienie jena. Ostatecznie bank centralny będzie musiał uciec się do środków w stylu luzowania ilościowego, ale zanim do tego dojdzie, USDJPY spadnie do 150, po czym szybko obniży się do poziomu Chiny wprowadzają Petro-Renminbi 64 l Plastics Review Styczeń

65 STREFA PRZEDSIĘBIORCY Chiny są największym importerem ropy naftowej, a wiele krajów-producentów jest już bardzo zadowolonych z transakcji w juanie. Biorąc pod uwagę słabnący globalny zasięg USA, a także sukces bazujących na CNY kontraktów terminowych typu futures w towarach, Międzynarodowa Giełda Energii w Szanghaju zdecyduje się na uruchomienie opartych na juanie kontraktów futures w ropie, które okażą się sukcesem. Wprowadzenie na rynek petro-juana sprawi, że CNY umocni się o ponad 10% wobec dolara, osiągając po raz pierwszy w historii poziom poniżej 6,0 w przypadku USD/CNY. 4. Gwałtowne nasilenie zmienności w reakcji na załamanie rynku akcji Światowe rynki świetnie radziły sobie w 2017 roku, czemu towarzyszyła niska zmienność w różnych klasach aktywów. Spadki indeksów zmienności VIX i MOVE do najniższych poziomów w historii są zbieżne z rekordowo wysokimi cenami akcji i nieruchomości, czego efektem jest wielka bańka. Dojdzie jednak do jej pęknięcia S&P 500 straci 25% w szybkim, spektakularnym, jednorazowym ruchu przypominającym rok Wprowadzenie na rynek petrojuana sprawi, że CNY umocni się o ponad 10% wobec dolara, osiągając po raz pierwszy w historii poziom poniżej 6,0 w przypadku USD/ CNY. 5. Amerykańscy wyborcy stawiają na lewicę w wyborach w 2018 roku Zmieniająca się sytuacja demograficzna w Stanach Zjednoczonych, w której znacznie większy udział mają millenialsi przed 35. rokiem życia, będzie miała kluczowy wpływ na politykę w 2018 roku. Ogólna krytyka Trumpa ze strony młodszych wyborców, pogłębiająca się nierówność, która jeszcze zwiększy się w wyniku reformy podatkowej Republikanów oraz szereg nowych kandydatów Demokratów, którzy nie będą bali się użyć populizmu w stylu Sandersa spowoduje, że w listopadowych wyborach millenialsi wybiorą lewicę. Demokraci odsuną debatę o reformie podatkowej na rzecz wydatków na rzecz społeczeństwa. Rentowności 30-letnich obligacji osiągną poziom powyżej 5%. 6. Cesarstwo Austro-Węgierskie grozi przejęciem UE Napięcia dyplomatyczne między Europą Zachodnią i Wschodnią sięgnęły zenitu w 2017 roku w kwestiach dotyczących zagranicznych pracowników, kwot migracyjnych i wartości demokratycznych. W 2018 roku napięcia jeszcze się nasilą. Styczeń 2018 Plastics Review l 65

66 STREFA PRZEDSIĘBIORCY Ambitny francuski lider, Emmanuel Macron, który już teraz planuje kandydować na fotel prezydenta Europy, przekonuje Niemcy i osłabioną kanclerz Angelę Merkel oraz trzy kraje Beneluksu do dalszej integracji i stworzenia wspólnego skarbu i budżetu obronnego. Przeciwstawiający się dalszej integracji przywódcy państw Europy Środkowo-Wschodniej obawiają się, że takie posunięcie znacznie ograniczy ich wpływy polityczne w UE. Nowy austriacki kanclerz, który z powodzeniem utworzył rząd koalicyjny ÖVP-FPÖ, nawiązując do historii Cesarstwa Austro-Węgierskiego, postanawia przyłączyć się do Grupy Wyszehradzkiej, która zrzesza czterech najbardziej europesymistycznych członków UE (poza opuszczającą unię Wielką Brytanią). Zbliża się on do węgierskiego premiera populisty Viktora Orbana w kwestiach gospodarczych i migracyjnych, co skutkuje francusko-niemieckim bojkotem dyplomatycznym Austrii. Napięcie sięga zenitu, gdy Komisja Europejska, wezwana przez Francję, Belgię i Niemcy, rozpoczyna procedurę z art. 7 przeciwko Polsce za brak poszanowania dla rządów prawa. Szukając przeciwwagi dla francusko-niemieckiego tandemu przewodzącemu głównej Unii Europejskiej, Austria i Grupa Wyszehradzka lobbują, aby unia dokonała zwrotu w kierunku prostymulującym i antyimigracyjnym. Temu obozowi udaje się skutecznie zgromadzić grupę 13 państw UE, w tym Włochy (po raz kolejny pod przewodnictwem Silvio Berlusconiego) i Słowenię, aby stworzyć mniejszość blokującą posiedzenie Rady Europejskiej. Po raz pierwszy od 1951 r. polityczny punkt ciężkości Europy zmienia się z francusko-niemieckiego na Europę Środkowo-Wschodnią. Blokada instytucjonalna UE szybko zaczyna niepokoić rynki finansowe. Po gwałtownym wzroście wartości euro wobec walut G10 i walut rynków wschodzących do końca 2018 roku, wspólna waluta szybko słabnie w kierunku parytetu wobec dolara. 7. Upadek Bitcoina W 2018 roku Bitcoin osiągnie szczyt na poziomie powyżej USD oraz kapitalizację rynkową w wysokości ponad 1 biliona USD, co będzie wynikiem uruchomionych w grudniu 2017 roku kontraktów futures w tej kryptowalucie. Kontrakty będą przedmiotem wielkiej popularności wśród inwestorów i funduszy, którym łatwiej jest handlować kontraktami niż faktyczną kryptowalutą na specjalnych giełdach. Jednak później Bitcoin straci swój blask, ponieważ Rosja i Chiny ograniczą lub nawet zakażą u siebie handlu niesterowanymi centralnie (przez siebie) kryptowalutami. Po spektakularnym szczycie w 2018 r., cena Bitcoina spadnie na łeb na szyję do poziomu USD. Kobiety stanowią obecnie prawie połowę wszystkich absolwentów kierunków biznesowych. 8. Polityczna wiosna w RPA przynosi pozytywne rezultaty W 2018 roku, po zaskakującym rozwoju wydarzeń, w Afryce Subsaharyjskiej rozprzestrzenia się fala demokratycznych przemian. Przymusowa rezygnacja sprawującego przez długie lata władzę prezydenta Zimbabwe Roberta Mugabe pod koniec 2017 roku wywołuje falę politycznych zmian w innych krajach afrykańskich. Jacob Zuma zostaje pozbawiony władzy w RPA, a Joseph Kabila musi stawić czoło bezprecedensowym demonstracjom w Kongo, które zmuszą go do opuszczenia kraju. Głównym zwycięzcą okaże się jednak RPA, ponieważ ZAR stanie się ulubieńcem wśród rynków wschodzących i umocni się o 30% w stosunku do walut G3. RPA będzie notować wysokie tempo wzrostu, tak jak i sąsiadujące satelickie gospodarki. 9. Tencent wyprzedza Apple pod względem kapitalizacji rynkowej Chiny, wciąż najbardziej zaludnione państwo na świecie, którego obywatele mogą cieszyć się gwałtownie rosnącym poziomem życia, otwierają swoje rynki kapitałowe, a programy reform przyczyniają się do poprawy nastrojów inwestorów. Jest to szczególnie widoczne w przypadku lidera sektora technologicznego na chińskim rynku akcji Tencent którego ceny wzrosły w 2017 r. o 120%. Pod koniec 2017 roku Tencent znalazł się w TOP 5 na świecie pod względem kapitalizacji rynkowej, osiągając poziom blisko 500 miliardów dolarów, wyprzedzając nawet w pewnym momencie Facebooka. Ale w 2018 roku Tencent, mimo już ogromnej skali, pozostawia innych gigantów w tyle, a ceny jego akcji zyskują kolejne 100%. Tencent wyprzedza Apple pod względem kapitalizacji rynkowej, osiągając poziom powyżej 1 biliona dolarów. 10. To ich czas kobiety przebijają szklany sufit W ostatnim pokoleniu kobiety zaczęły zdobywać wyższe poziomy wykształcenia niż mężczyźni, a amerykańskie uniwersytety na poziomie licencjatu kończy około 50% więcej kobiet niż mężczyzn. Kobiety stanowią obecnie prawie połowę wszystkich absolwentów kierunków biznesowych. A jednak w 2017 r. tylko 6,4% prezesów z listy Fortune 500 to kobiety choć średnio zarabiają one więcej niż mężczyźni na tych samych stanowiskach. Zbliża się zmiana nie dlatego, że jest sprawiedliwa, ale z praktycznego powodu, że kobiety wykorzystujące swój potencjał są ostatnią drogą do skutecznego zwiększenia zatrudnienia bez zwiększenia liczby ludności w naszych niskoproduktywnych i starzejących się gospodarkach. W 2018 sytuacja zmienia się diametralnie, a pod koniec roku kobiety zajmują pozycje prezesów w ponad 60 firmach z listy Fortune l Plastics Review Styczeń

67 Przemyślane rozwiązania, nowoczesna technologia i wieloletnie doświadczenie pozwalają nam na dobór urządzeń i oprogramowań do pomiaru barwy dla każdej branży przemysłu. Firma Reprograf S.A. jest głównym przedstawicielem amerykańskiej firmy X-RITE PANTONE światowego lidera w dostarczaniu rozwiązań do pomiaru barwy. xrite@reprograf.com.pl ZAPRASZAMY! do sklepu internetowego sklep.reprograf.com.pl

68 FILMS&PACKAGING Torby materiałowe szkodliwe dla zdrowia? Torebki materiałowe mogą być szkodliwe dla zdrowia człowieka, ponieważ przenoszą bakterie pochodzące z surowej żywności twierdzą posłowie Kukiz 15, powołując się na badania naukowców z Wielkiej Brytanii. Ministerstwo Zdrowia tłumaczy, że w Polsce przypadki zachorowań w ten sposób nie są znane, ale zarazem zaznacza, że ryzyko zakażeń faktycznie istnieje. Alternatywą dla uznanych za szkodliwe dla środowiska torebek foliowych, mają być torebki materiałowe. Jednocześnie w ostatnim czasie pojawiły się informacje o tym, że mogą one być jednak szkodliwe dla zdrowia. Brytyjscy naukowcy z rządowej agencji do spraw standardów żywienia przeprowadzili testy pobierając próbki z torebek materiałowych. Wynika z nich, że zwierzęce bakterie campylobacter pochodzące z surowej żywności mogą być przenoszone na materiale, co stwarza zagrożenie do zarażenia się przez człowieka czytamy w interpelacji, którą zgłosili Jarosław Sachajko, Norbert Kaczmarczyk i Paweł Skutecki. Posłowie Kukiz 15 postanowili zapytać ministra zdrowia i ministra środowiska m. in. o to, jak poważne jest ryzyko zarażenia się przez człowieka bakterią campylobacter z torebki materiałowej, oraz jakie mogą być tego konsekwencje dla organizmu ludzkiego. Chcieli się także dowiedzieć, czy wobec wspomnianych toreb istnieje jakaś alternatywa oraz czy ministrom jest znana informacja o bakteriobójczym/bakteriostatycznym działaniu toreb wykonanych z włókien konopi siewnych. W odpowiedzi na interpelację Sławomir Mazurek, podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska przekonuje, że torby materiałowe, czyli torby wielokrotnego użytku, zdają się być najlepszą alternatywą dla toreb jednorazowego użytku zarówno z polimerów, jak i papierowych. Przedstawiciel resortu zwraca uwagę, że już 1 stycznia 2018 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy o gospodarce opakowaniami wprowadzająca tzw. opłatę recyklingowa, pobieraną od lekkich toreb z polimerów wydawanych w sklepach. Zakłada się, że torby wielokrotnego użytku będą coraz częściej stosowane. Ich przydatność jest uzależniona od wytrzymałości materiału, z którego są wykonane, jednak niewątpliwie ich zaletą jest możliwość prania, co pozwala zachować bezpieczeństwo higieniczne i pozwala na wielokrotne ich użycie napisał Mazurek. Jak dodał, alternatywą dla toreb materiałowych wielokrotnego użytku mogą być torby w całości biodegradowalne, wykonane np. ze skrobi. Takie torby z wyglądu są podobne do toreb z tworzywa sztucznego. Mogą być używane wielokrotnie, natomiast ulegają rozkładowi na wodę, dwutlenek węgla oraz resztki organiczne w warunkach naturalnych w ciągu kilku miesięcy, bez konieczności zapewnienia do tego procesu specjalnych warunków, np. przekazania do kompostowni czytamy w odpowiedzi MŚ na interpelację. 68 l Plastics Review Styczeń

69

70 PREZENTACJE Luksusowy polimerowy butik Londyński sklep z wnętrzem wykonanym w pełni z recyklingowanych polimerów. Londyński butik Bottletop oferuje towary, które sam klasyfikuje jako zrównoważony luksus. Sprzedawane produkty pochodzą z przetworzonych odpadów i materiałów pochodzących z recyklingu, co utrzymane jest w nurcie filozofii zero-waste, jaką na każdym kroku podkreślają właściciele sklepu. Ich londyńska siedziba odwzorowuje cały styl marki. Wystrój wnętrza wykonany został w pełni z materiału pochodzącego z recyclingu plastikowych butelek. Wykorzystano je do filamentu do drukarek 3D. Za projekt wnętrza odpowiada Krause Architects oraz AI Build. Bottletop sięgnął po całą armię robotów przemysłowych marki KUKA do wydrukowania wszystkich elementów budynku. Materiały do druku pozyskane zostały z ulic Delhi w Indiach. W pracach firmy, oprócz czynnika ekologicznego, widoczny jest trend społeczny. Współpracująca firma ReFlow z Holandii, która zajmuje się wytwarzaniem filamentów z materiałów wtórnych, jasno mówi, że część z zysków jest inwestowana w miejscu, gdzie pozyskiwane są te surowce w tym 70 l Plastics Review Styczeń

71 PREZENTACJE przypadku są to Indie. Naszą misją jest poprawa jakości życia ponad 40 milionów zbieraczy śmieci, którzy dostarczają do nas materiały wtórne. Zarabiają oni poniżej dwóch dolarów dziennie, a ich ciężka praca jest jednym z podstawowych elementów tworzenia społecznie odpowiedzialnego świata, gdzie wykorzystuje się druk 3D, czytamy na stronie ReFlow. Bottletop nie ukrywa swoich inspiracji dziełami Paolo Zilli, pracującego w biurze Zaha Hadid Architects. Butik Bottletop jest pierwszym na świecie, który stara się tworzyć szerszy, pozytywny ekosystem uwzględniający wyższe wartości w sektorze dóbr luksusowych. Firma zachowuje wysoki poziom etyki w swojej pracy, jednocześnie łącząc w swoich projektach wiele kultur, a także wykorzystując innowacyjne technologie. Przetworzone butelki i inne plastikowe element nie są jedynym surowcem wtórnym, jaki wykorzystuje Bottletop do wystroju swojego butiku. Podłoga wykonana jest z przetworzonych opon samochodowych, a pod sufitem zawieszono ozdobne elementy z metalowych puszek zawieszonych na drukowanych elementach. Wnętrze sklepu jest cały czas projektem w toku literalnie. Roboty KUKA cały czas pracują, produkując nowe elementy wystroju, dzięki czemu sklep cały czas ewoluuje i zmienia się. Przez pewien czas, klienci odwiedzający butik, będą mieli unikalną szansę wykorzystać roboty do wydrukowania własnych, personalizowanych gadżetów do toreb. Wszystkie zrobione są z filamentu ReFlow. Przetworzone butelki i inne plastikowe element nie są jedynym surowcem wtórnym, jaki wykorzystuje Bottletop do wystroju swojego butiku. Podłoga wykonana jest z przetworzonych opon samochodowych, a pod sufitem zawieszono ozdobne elementy z metalowych puszek zawieszonych na drukowanych elementach. Styczeń 2018 Plastics Review l 71

72 PLASTICS TROUBLESHOOTING CHCIAŁBYŚ WZIĄĆ UDZIAŁ W SZKOLENIU? ILE CHCIAŁBYŚ PRZEZNACZYĆ NA TO PIENIĘDZY? Szkolenie jest najbardziej skuteczne, gdy znasz jego cel i wiesz jak do niego dążyć. Spójrzmy prawdzie w oczy, większość szkoleń dotyczących przetwórstwa kończy się jednorazowym wydarzeniem i nie dostarcza wartościowych informacji. Intencje mogą być dobre, ale kiedy nadchodzi czas szkolenia oraz wymiany informacji, niektórzy nadal uważają ten pomysł za nietrafiony. Ponadto, uważają czas szkolenia za stracony. W czasach podejmowania decyzji dyktowanych zyskami, należy pamiętać o celu i mierze krótko i długoterminowego sukcesu lub jego braku. Trudno poddawać ocenie szkolenia z obsługi, ponieważ uważa się, że jeśli ktoś wykonywał daną pracę przez wiele lat, a jej rezultaty są akceptowalne, to po co się szkolić? Prawda jest taka, że staż pracy nie zawsze gwarantuje biegłość w wykonywanej pracy. Jeśli chodzi o umiejętności zawodowe, w wielu przypadkach długi staż pracy może przeciwdziałać samorozwojowi, ponieważ upływ czasu rodzi bezpieczeństwo i samozadowolenie. Innym usprawiedliwieniem jest stwierdzenie, że: jesteśmy zbyt zajęci utrzymaniem ruchu, aby poświęcać czas na szkolenia. Oczywiście są to wymówki, mające na celu ukrycie prawdziwego problemu, którym jest wiara, że wszystko w firmie jest ważniejsze od szkolenia. Pytanie brzmi: co jest lepsze dla mnie i mojej firmy: stawianie czoła codziennym problemom czy dostrzeżenie możliwości zwrotu inwestycji w postaci czasu i pieniędzy, które zabiera szkolenie. Dla niektórych odpowiedź jest oczywista najpierw zajmij się rozwiązaniem bieżących problemów, a następnie weź udział w szkoleniu. SMAK SZKOLENIA Szkolenie może przybrać różne formy od kształcenia na uczelni wyższej, poprzez seminaria, aż do filmów na YouTube. Wiedza na temat tego, co jest potrzebne Tobie i Twojej firmie wymaga opracowania planu. Dobry plan wymaga narzędzi do szacowania czynników mających wpływ na to, co chcesz ulepszyć. Im mniej czynników rozważasz, tym mniejsza wartość dodana danego szkolenia. W przypadku umiejętności zawodowych, gdzie zdolności uzależnione są od intelektu (wiedzy na temat wykonywanej pracy) połączonego z możliwościami fizycznymi (użyciem n a r z ę d z i ), można pogubić się w tym, co naprawdę wymaga ulepszenia. Na przykład, jedna firma wysłała czterech swoich techników zajmujących się naprawą form na pobliską uczelnię, aby wzięli udział w 40 godzinnym szkoleniu z matematyki, czytania rysunków technicznych i elektryki. Kurs był drogi, a ponadto wiele pracy nie zostało wykonanej, ponieważ pracownicy poświęcili 160 godzin roboczych na szkolenie. Kiedy zapytałem o prawdziwe potrzeby i proponowany zysk ze szkolenia, nie usłyszałem odpowiedzi. Kierownik powiedział, że celem było, aby grupa wzięła udział w szkoleniu, które przyda im się w dalszej pracy, co brzmiało rozsądnie. Gdy zapytałem jak bardzo te umiejętności przydadzą się w codziennej pracy odpowiedział: prawdopodobnie niewiele, ale HR tak chciał. Oh. Problem polega na tym, że nikt nie potrafił oszacować jak brak tych umiejętności wpłynie na funkcjonowanie form i możliwość ich naprawy w fabryce. Powyższe umiejętności wydają się być potrzebne standardowemu technikowi, jednak rzadko wpływają na jego pracę i użytkowanie form. OPRACUJ PLAN Wysyłając pracowników na szkolenia tylko po to, żeby móc stwierdzić, że personel jest stale szkolony nie przynosi rezultatu. W przypadku niektórych profesji, jak elektryk czy hydraulik, szkolenia są obowiązkowe i stanowione przez prawo. Natomiast, w przypadku napraw form, szacowanie czy dana rzecz faktycznie wpłynie na pracę może być trudniejsza do zdefiniowania. Jednak ta 72 l Plastics Review Styczeń

73 PLASTICS TROUBLESHOOTING Większość szkoleń dotyczących przetwórstwa kończy się jednorazowym wydarzeniem i nie dostarcza wartościowych informacji. czynność powinna być wykonana, ponieważ w innym przypadku szkolenie będzie tylko miłą przerwą w pracy. Podczas naszych szkoleń dotyczących napraw i konserwacji form spotykamy setki kursantów żądnych wiedzy, ale niewielu przychodzi ze zdefiniowanym celem wiemy to, bo pytamy. Zanim kursanci opuszczą szkolenie, upewniamy się, że wiedzą dokładnie to, co jest im potrzebne, by efektywnie naprawiać i konserwować formy. Prosimy również, by wypunktowali cele, żebyśmy mogli ulepszać nasze szkolenia, sprostać oczekiwaniom i aby uczestnikom zwróciły się zainwestowane pieniądze i czas. Dużą wartość kursu stanowi pomoc w zrozumieniu uczestnikom procesu konserwacji i naprawy form oraz specyficznej kolejności wydarzeń, które powinny nastąpić podczas pracy nad każdą formą i jakie wskaźniki powinny być mierzone. Wiedza na temat procesu i wskaźników, może prowadzić specjalistów do ciągłego doskonalenia, natomiast jej brak zmusza do poszukiwania rozwiązań pośrednich. Jest to recepta na bycie przeciętnym: pracować ciężko i nic nie osiągnąć. Istnieją firmy, które oszczędzają dużo pieniędzy wkładając wysiłek w uzyskanie odpowiedniej wiedzy dotyczącej napraw i konserwacji, naukę posługiwania się potężnymi narzędziami służącymi do porównywania form, trendów wad, częstotliwości podobnych działań naprawczych i w konsekwencji prowadzą do zrozumienia źródła problemu i ciągłego doskonalenia. Inni przez lata uczą się sekretów rzemiosła, takich jak spawanie czy polerowanie, aby ich praca była efektywna. Dobre szkolenie skraca ten czas i oszczędza pieniądze pozwalając na długą i bezawaryjną pracę formy. Nie pozwól, aby szkolenie było tylko jednorazowym wydarzeniem. Porozmawiaj ze swoim szkoleniowcem o dodatkowej wiedzy i umiejętnościach, których potrzebujesz. Porozmawiaj również na temat udoskonalania sposobów ewaluacji szkoleń. Potem przyjdzie czas na zyski. Styczeń 2018 Plastics Review l 73

74 PLASTICS TROUBLESHOOTING Konstrukcja ślimaka jest kwestią równowagi W celu uzyskania równowagi między transportem, mieszaniem i podawaniem konieczne jest zastosowanie odpowiednich kalkulacji i/lub sprawdzonych danych empirycznych podczas konstruowania każdej ze stref. Strefy ślimaka wytłaczarki jednoślimakowej powinny być zrównoważone, by być efektywne. W celu uzyskania bilansu między strefami zasilania, sprężania i dozowania konieczne jest użycie odpowiednich kalkulacji i/lub sprawdzonych danych empirycznych. Zwykłe różnicowanie średnic rdzenia w poszczególnych sekcjach może prowadzić do powstania niepożądanych konsekwencji. Możliwe jest dość dokładne obliczenie dozowania przy zastosowaniu relatywnie prostych równań typu opór-przepływ i ciśnienie-przepływ, jeśli tylko dostępne są odpowiednie wartości lepkości. Topienie jest o wiele bardziej skomplikowane, ale może być obliczone z rozsądną dokładnością stosując podstawowe równania sformułowane w latach 60-tych przez naukowców. Jednak, te równania wymagają wielu danych wejściowych i rygorystycznych analiz. Niektóre z tych danych są trudne i drogie do zdobycia. Nawet w warunkach laboratoryjnych są niepraktyczne i nieekonomiczne dla większości konstrukcji ślimaków. W rezultacie, większość kalkulacji szybkości topienia zawiera sporą ilość danych empirycznych, by uzyskać miarodajne wyniki. Są to informacje takie jak: początek topienia, ciśnienie w różnych miejscach cylindra, lepkość, temperatura stopu, grubość ścianki cylindra, rozmieszczenie termopar czy temperatura cylindra po wewnętrznej stronie ścianki. Obliczenia szybkości topienia wymagają również pełnych danych dotyczących lepkości materiału w różnych temperaturach, przewodności cieplnej, krzywych ciepła, wykorzystania prawa potęgowego, współczynnika konsystencji i ciepła topienia. Nawet w przypadku uproszczonych obliczeń szybkości topienia występuje prawie 100 danych potrzebnych do wykonania analizy. To dwa razy więcej w porównaniu z obliczeniami ciepła generowanego przez lepkość polimeru, jego transport, wzrost ciśnienia i termodynamikę wymiennika ciepła. Wyzwanie jest jeszcze większe w przypadku strefy zasilania. Wymagane dane są rzadko publikowane, więc trudno jest je uzyskać i wdrożyć do podstawowych obliczeń objętościowych zasilania. Dane takie jak: średnia wielkość granulatu, upakowanie, tarcie między granulatem polimeru, tarcie między granulatem a cylindrem i ślimakiem, temperatura po wewnętrznej stronie ścianki podajnika i cylindra są niezbędne do wykonania nawet podstawowych analiz. W konsekwencji, wykonanie analizy podawania jest oparte w całości na badaniach empirycznych, jako że większość tych danych jest prawie niemożliwa do uzyskania bez rozbudowanego oprzyrządowania i testów. 74 l Plastics Review Styczeń

75 PLASTICS TROUBLESHOOTING Zbyt wolne zasilanie może powodować niestabilności, zbyt wolną szybkość topienia i obniżoną wydajność. Niestety współczynnik sprężania jest często jedyną podstawą analizy strefy zasilania. Jest to ryzykowne podejście, ponieważ współczynnik sprężania uwzględnia jedynie objętość strefy zasilania w odniesieniu do strefa dozowania, a wszystkie inne aspekty są pomijane. W dodatku współczynnik sprężania zwykle wpływa na szybkość topienia, co może wprowadzać pewne niezamierzone konsekwencje. Brak równowagi między opisanymi funkcjami ślimaka powoduje kłopoty z wydajnością. Jednym z najczęstszych problemów jest niestabilność lub przecieki. Nadmierne zasilanie może powodować niestabilność, duże zużycie ślimaka/cylindra, wysoką temperaturę stopu, nadmierny pobór mocy i brak homogeniczności stopu. Zbyt wolne zasilanie może powodować niestabilności, zbyt wolną szybkość topienia i obniżoną wydajność. Te same problemy występują w przypadku szybkości topienia, ponieważ nadmierne zasilanie może powodować zatykanie kanałów i skutkować niestabilnościami, dużym zużyciem ślimaka, dużym obciążeniem silnika oraz niesatysfakcjonującą homogenicznością stopu. Z drugiej strony, zbyt wolne podawanie może spowodować niewystarczającą szybkość topienia i homogeniczność stopu. Dopasowanie strefy dozowania do poprzedzających stref jest równie istotne. Nieodpowiednia konstrukcja wpływa na wydajność, temperaturę, stabilność i homogeniczność stopu. Każda kolejna strefa jest uzależniona od wydajności poprzedniej sekcji. Niestety pierwsza sekcja jest najtrudniejsza do przewidzenia, niezależnie od wyrafinowania obliczeń i analiz komputerowych. Czasami konstrukcja kończy się na pierwszych obliczeniach, by uzyskać bilans przynajmniej dla jednej z sekcji. Dodanie sekcji mieszających skutkuje koniecznością wprowadzenia kolejnego zestawu obliczeń, by móc zdeterminować ich efektywność i ilość transportowanego materiału. Podsumowując, zmiana kilku przypadkowych i indywidualnych wymiarów w strefach ślimaka/ cylindra może zapoczątkować wiele problemów. Wytłaczarka jednoślimakowa jest relatywnie prostym urządzeniem mechanicznym, ale podczas przetwarzania polimerów w stanie stopionym, jej zachowanie staje się o wiele bardziej złożone. Styczeń 2018 Plastics Review l 75

76 MARKET&TECHNOLOGY Grafitowy styropian Nowoczesne technologie budowlane sprawiają, że możemy budować więcej i szybciej. Tymczasem obecnie obowiązujące wymagania prawne dotyczące energooszczędności wymuszają podnoszenie standardów energetycznych nowych budynków mieszkalnych. Czy obecnie stosowane materiały izolacyjne odpowiadają na potrzeby budownictwa przyszłości? 2014 roku warunki techniczne określają kolejne, coraz wyższe progi minimalnych wartości współczynnika zapotrzebowania na energię pierwotną EP. Z chwilą ustanowienia nowego prawa poziom ten wynosił 120 kwh/m 2 K, a po 1 stycznia 2021 ma ulec zmniejszeniu prawie o połowę, do zaledwie 70 kwh/m 2 K. Spełnienie tak wymagających kryteriów jest nieodłącznie związane z potrzebą stosowania materiałów o coraz lepszej izolacyjności termicznej. Najlepszą ochronę cieplną wśród produktów styropianowych zapewnia obecnie styropian grafitowy, jednak jego stosowanie wymaga odpowiedniej kultury wykonawczej. Dlaczego styropian grafitowy? W powszechnej świadomości styropian uchodzi za najtańszy i być może nieco przestarzały materiał izolacyjny, jednak wbrew pozorom technologie pro- Ze statystyk Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego wynika, że liczba pozwoleń na budowę wciąż rośnie. Dla przykładu w 2015 roku dla budynków jednorodzinnych wynosiła ona , zaś wielorodzinnych Statystyki z 2016 roku pokazują odpowiednio liczby dla budownictwa jednorodzinnego i dla budownictwa wielorodzinnego. Tylko w pierwszym półroczu 2017 roku wydano już pozwoleń na budynki jednorodzinne i 2751 na wielorodzinne, co oznacza, że trend ten jest nadal wzrostowy. Rosnącemu tempu, w jakim powstają nowe budynki, towarzyszą coraz ostrzejsze kryteria dotyczące oszczędności energii. Obowiązujące od 1 stycznia Płyty ETIXX produkowane metodą formowania w prasie. 76 l Plastics Review Styczeń

77 MARKET&TECHNOLOGY dukcji wciąż ewoluują w kierunku podnoszenia jego parametrów związanych m.in. z termoizolacyjnością, wytrzymałością mechaniczną czy wodoodpornością. Po długim czasie dominacji białego styropianu, w latach 90. przyszedł czas na styropian szary, wzbogacony kompozytami grafitu, które znacząco podnoszą jego właściwości izolacyjne. Podczas gdy styropian fasadowy biały uzyskuje współczynnik przewodzenia ciepła lambda na średnim poziomie ok 0,042 W/mK, styropian grafitowy cechuje się wartością nawet 0,031 W/mK. W praktyce oznacza to możliwość stosowania płyt o mniejszych grubościach dla uzyskania podobnego efektu termoizolacji. I tak przykładowo, aby ocieplić ścianę jednowarstwową z pustaków ceramicznych o grubości 18,8 cm do wymaganego na 2021 rok poziomu U=0,2 W/m 2 K potrzeba 20 cm styropianu białego o lambdzie 0,042 W/mK (opór cieplny R D =4,60 m 2 K/ W). Zbliżony współczynnik U można osiągnąć stosując płyty grafitowe o współczynniku lambda 0,031 o grubości 15 cm (opór cieplny R D =4,65 m 2 K/W). Cieńsza warstwa przekłada się na lżejszą elewację, węższe ościeże okienne, które wpuszczają więcej światła, a także oszczędności na obróbkach blacharskich. Styropian grafitowy różni się od białego nie tylko właściwościami termoizolacyjnymi i kolorem. Spieniony styropian grafitowy. Budynek ocieplony styropianem Knauf Therm ETIXX. Specjaliści z branży ociepleń podkreślają, że jest on również bardziej wymagający pod względem sposobu przechowywania obróbki i układania. Izolacja o wyższej kulturze Styropian grafitowy wymaga szczególnej dyscypliny wykonawczej zwłaszcza w zastosowaniach fasadowych. Płyty z domieszkami grafitu przede wszystkim należy chronić przed bezpośrednim oddziaływaniem promieni słonecznych. Ciemny odcień tradycyjnie wytwarzanych grafitowych płyt styropianowych jest dodatkowo pogłębiany podczas procesu cięcia gorącym drutem, co powoduje że nagrzewają się one intensywniej i mogą ulegać odkształcaniu. W rezultacie w warstwie ocieplenia powstają szczeliny i niepożądane mostki termiczne, które uzupełnia się pianką uszczelniającą. W ekstremalnych przypadkach odkształcony i niezabezpieczony mocowaniami mechanicznymi styropian może odpadać od muru. Dlatego równie ważnym zaleceniem producentów, którego nie należy bagatelizować, jest szlifowanie powierzchni płyt przed nałożeniem zaprawy klejowej, co zwiększa ich przyczepność. Wraz z postępem w technologii ociepleń pojawiły się jednak płyty grafitowe o współczynniku lambda 0,031 produkowane znaną m.in. z branży kształtek technicznych i opakowań precyzyjną metodą formowania w prasie, która poprawia ich niektóre właściwości. Taką innowację zaproponowała firma Knauf Industries, wprowadzając na rynek płytę grafitową ETIXX 031. W procesie formowania spienionego polistyrenu zachowywany jest naturalny, jasnoszary odcień surowca, co powoduje że płyty ETIXX nie absorbują promieni słonecznych tak intensywnie jak ich ciemniejsze odpowiedniki cięte z bloku. Jednocześnie w płytach ETIXX nie występują tak silne naprężenia, dzięki czemu po wysezonowaniu ulegają one bardzo niewielkim odkształceniom. Wpływa to bezpośrednio na zminimalizowanie szczelin i zmniejszenie zużycia materiałów wypełniających w trakcie realizacji ocieplenia mówi Cezary Bieżoński, Regionalny Menedżer ds. Sprzedaży Knauf Therm. Ponadto w procesie formowania płyty ETIXX uzyskują po obydwu stronach charakterystyczną, gofrowaną i rowkowaną strukturę, która nie tylko niweluje naprężenia materiału, lecz również zwiększa jego przyczepność. Dzięki temu styropian nie wymaga szlifowania, co przekłada się na oszczędność czasu podczas obróbki. Nowa technologia produkcji pokazuje, że w dziedzinie styropianu grafitowego nie powiedziano jeszcze wszystkiego, a proces ewolucji materiałów ociepleniowych z polistyrenu ekspandowanego wciąż trwa. Styczeń 2018 Plastics Review l 77

78 STREFA PRZEDSIĘBIORCY Raport płacowy Hays Poland it contracting 2018 Z najnowszego raportu Hays Poland wynika, że w nadchodzących miesiącach firmy będą mierzyć się z rosnącym niedoborem specjalistów IT. Dla najlepszych pracowników oznacza to atrakcyjne oferty pracy oraz wzrost wynagrodzeń. Płace rosną najszybciej w przypadku programistów zajmujących się popularnymi technologiami. Nie bez znaczenia jest również forma współpracy specjaliści pracujący w ramach kontraktu mogą zarobić nawet o 20% więcej niż w oparciu o umowę o pracę. Jednocześnie na znaczeniu zyskują posiadane przez kandydatów umiejętności interpersonalne, które w coraz większym stopniu warunkują zainteresowanie firm. Kontrakting usług IT to forma współpracy, w której specjalista z branży nowoczesnych technologii pracuje dla firmy na zasadzie B2B świadczy usługi jako jednoosobowa firma. Specjaliści IT podejmują współpracę na określony czas i zazwyczaj są rekrutowani do pracy przy konkretnym projekcie. W dobie rosnącego braku kompetencji z obszaru IT i silnej pozycji kandydatów na rynku pracy jest to rozwiązanie korzystne dla obu stron. Zatrudnianie specjalistów IT na podstawie kontraktu staje się trendem wyraźnym już nie tylko na rynkach zachodnioeuropejskich, ale również w Polsce. Utalentowani programiści, testerzy i developerzy coraz chętniej decydują się na podjęcie pracy kontraktowej, ponieważ w tej formie współpracy dostrzegają korzyści, których nie gwarantuje etat. Zalety dostrzegają także firmy, które cenią sobie elastyczność i szybki dostęp do kompetencji, co niesie za sobą współpraca z kontraktorami podkreśla Arkadiusz Wargin, dyrektor dywizji IT contracting w Hays Poland. Doświadczenie w pracy kontraktowej miało już 26% pracowników działów IT. Mowa głównie o osobach 78 l Plastics Review Styczeń

79 STREFA PRZEDSIĘBIORCY Motywacja do pracy w oparciu o umowę B2B* Perspektywa pracowników i kontraktów Atrakcyjniejsze wynagrodzenie Elastyczność czasu pracy Możliwość pracy zdalnej Możliwość uczestniczenia w interesującym projekcie Możliwość decydowania, kiedy rozpocząć kolejny projekt Trudności w znalezienu pracy etatowej Możliwość pracy za granicą Możliwość pracy z najnowszymi technologiami *Procenty nie sumują się do 100%, onieważ możliwe było zaznaczenie więcej niż jeden odpowiedzi. z kilkuletnim doświadczeniem w branży i wykształceniem kierunkowym w zakresie nowych technologii. Opcję współpracy z kontraktorami bierze pod uwagę natomiast 58% firm. Tego typu współpraca najczęściej realizowana jest z osobami posiadającymi albo wąskie albo najbardziej rozchwytywane na rynku specjalizacje. Z punktu widzenia pracowników motywatorem do takiej formy zatrudnienia są przede wszystkim atrakcyjne wynagrodzenie, elastyczny czas pracy, możliwość pracy zdalnej i uczestnictwa w ciekawych projektach. Większość kontraktorów dobrze ocenia warunki pracy w oparciu o umowę B2B. Kompetencje, które decydują o współpracy W związku z napotykanymi wyzwaniami rekrutacyjnymi, pracodawcy coraz częściej określają umiejętności techniczne jako minimalny wymóg, kładąc większy nacisk na posiadane przez kandydatów kompetencje miękkie oraz potencjał do dalszego rozwoju. Oprócz wykształcenia, doświadczenia zawodowego i umiejętności technicznych, ważny w pracy specjalisty IT jest dziś zestaw kompetencji miękkich. Podczas rozmów kwalifikacyjnych, kandydaci ubiegający się o pracę w firmach są coraz częściej szczegółowo weryfikowani pod względem posiadanych umiejętności społecznych. Jak ważne są umiejętności miękkie pracowników i kontraktów IT? Kompetencje miękkie koncentrują się na sposobie, w jaki pracownik zachowuje się podczas pracy zarówno indywidualnej, jak i zespołowej. Są to umiejętności osobiste, takie jak zdolność do motywowania samego siebie, inicjowania nowych rozwiązań, sprawne zarządzanie swoją pracą, a także umiejętności interpersonalne, które obejmują komunikowanie się z ludźmi, przekonywanie ich do swoich racji, motywowanie, inspirowanie, a także zarządzanie zespołem. Od kompetencji twardych (do których należą np. umiejętność programowania w C#, konfiguracja sieci, administrowanie systemem Linux itp.) odróżnia je to, że stanowią one pochodną charakteru. Pracownicy i kontraktorzy IT starają się poprawiać przede wszystkim swoją skuteczność w komunikacji z innymi kluczową umiejętność zdaniem niemal wszystkich pracodawców. Ponad 30% kontraktorów stara się także zwiększać swoją pewność siebie oraz asertywność, choć są to umiejętności oceniane przez pracodawców jako mniej istotne niż np. umiejętność szybkiego rozwiązywania problemów czy proaktywna postawa i podejście do pracy podkreśla Arkadiusz Wargin. Warto jednak podkreślić, że pracownicy i kontraktorzy IT mają coraz większą świadomość, że posiadane przez nich umiejętności miękkie wpływają na decyzje firm o podjęciu lub przedłużeniu z nimi współpracy. Perspektywa firm 0% 1% 8% 74% 17% Nie mają znaczenia Niezbyt ważne Średnio ważne Dość ważne Bardzo ważne Styczeń 2018 Plastics Review l 79

80 POLYMER NEWS GRUPA AZOTY S.A. WYBITNYM EKSPORTEREM ROKU 2017 Grupa Azoty S.A. została uhonorowana Listem Gratulacyjnym, Tytułem i Pucharem Wybitny Eksporter Roku 2017 Stowarzyszenia Eksporterów Polskich. Tu już drugie wyróżnienie w tym roku przyznane przez to Stowarzyszenie tarnowskiej spółce. Za Eksportowy Produkt Roku 2017 został uznany Tarnamid, czyli produkowany w Tarnowie Poliamid 6 w formie granulatu. Segment polimerów jest drugim co do ważności segmentem w Grupie Azoty. To bardzo istotne, że jesteśmy zauważani i doceniani w obszarze eksportu polimerów. Nasze podstawowe rynki zbytu zlokalizowane są za granicą, a głównym produktem eksportowym jest właśnie Tarnamid podkreśla Małgorzata Malec, dyrektor Segmentu Biznesowego Tworzyw. Tarnamid to nazwa handlowa wytwarzanego w Grupie Azoty S.A. poliamidu 6. Powstaje on w Tarnowie zarówno w formie naturalnej, jak i w szerokiej palecie odmian modyfikowanych. To jeden z n a j w a ż n i e j - szych polimerów konstrukcyjnych na świecie, które dzięki szczególnym cechom wytrzymałościowym i zmęczeniowym, odporności cieplnej i c h e m i c z n e j znajduje zastosowanie w wielu branżach, m. in. motoryzacji, przemyśle włókienniczym, elektrotechnicznym i elektronicznym czy medycynie. Produkt z Tarnowa cieszy się międzynarodowym uznaniem, czego potwierdzeniem są liczne nagrody i wyróżnienia. Również na 21 Międzynarodowych Targach Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych i Gumy PLASTPOL w Kielcach Grupa Azoty S.A. otrzymała wyróżnienie za nowe odmiany Tarnamidu o obniżonej palności (spełniającego wymagania normy EN ) do wykorzystania w transporcie kolejowym. SMACZNY PLASTIK W oceanach żyją jednak stworzenia, które zjadają plastik prawdopodobnie dlatego, że im... smakuje. Jak twierdzi Alex Seymour, analityk geograficznych systemów informacji oraz biolog morza Uniwersytetu Duke a w Karolinie Północnej, naukowcy od lat mówią o tym, że większość zwierząt zjada plastik przez przypadek. Niewielka, jednak wciąż rosnąca liczba badań, sugeruje istnienie innej przyczyny. Możliwe, że dla niektórych stworzeń polimery są apetyczne. Plastik właściwie może być smaczny powiedział Austin Allen, doktorant biologii morza z Uniwesytetu Duke a. Allen i Seymour są głównymi autorami badań opublikowanych w magazynie Marine Pollution Bulletin. Wraz z ekologiem morza z tej samej uczelni Danielem Rittschofem, Allen i Seymour pokazali, że koralowce reagują na fragmenty mikroplastiku, jakby były one pożywieniem. Badania laboratoryjne polegały na hodowaniu koralowców w zbiornikach ze słoną wodą, którą zanieczyszczono częściami plastiku o średnicy mniejszej niż milimetr. Podczas karmienia naukowcy podnosili szczypcami cząstkę plastiku lub piasku niedaleko polipów. Kiedy ziarnko wędrowało niedaleko ich otworów gębowych, używały pokrywających ich ciało włosków, aby zrzucić z siebie niepożądaną cząstkę. Jednak gdy w pobliżu znalazł się kawałek plastiku, koralowce wkraczały do akcji. Używały do tego knidoblastów (komórek tworzących parzydełka), które wbijały się w ziarenko toksycznymi kolcami. Następnie koralowce zjadały zdobycz. Naukowcy przetestowali polistyren, polichlorek winylu oraz sześć innych typów polimerów. Ponad 80 procent cząstek zostało zjedzonych. Piasek interesował polipy jednie raz na dziesięć prób. Koralowce nie mogą polować dzięki narządowi wzroku, ponieważ nie mają oczu. Aby określić, co jest dobre do jedzenia, używają swojego odpowiednika języka chemosensora. Naukowcy próbowali zmienić profil chemiczny plastiku, pokrywając go mikrobiologiczną błoną. Ich hipoteza zakładała, że koralowce polubią takie cukierki z mikroorganizmami zacierającymi smak polimeru i dostarczającymi co najmniej kilka rodzajów substancji odżywczych. Co zaskakujące, polipy preferowały zwykły plastik. W testach przeprowadzanych w akwarium zjadały go ponad pięć razy częściej niż ten biozanieczyszczony. To zasugerowało naukowcom, że fabryczny plastik zawiera jakiś smakowity składnik. Musimy myśleć o smaku plastiku jako paradygmacie zaznaczył Seymour. 80 l Plastics Review Styczeń

81 POLYMER NEWS LANXESS: NOWY SYSTEM STABILIZACJI TERMICZNEJ DO POLIAMIDÓW DURETHAN LANXESS opracował nowy system stabilizacji termicznej pod nazwą XTS2 (Xtreme Temperature Stabilization) przeznaczony do gatunków poliamidu 66 marki Durethan. System zwiększa trwałość poliamidów w warunkach starzenia cieplnego tak bardzo, że wytrzymują temperatury zbliżone do temperatury ugięcia pod obciążeniem. Dzięki nowemu systemowi stabilizacji termicznej niezawierającemu żelaza nasze gatunki poliamidu 66 mogą wytrzymać długotrwałe działanie temperatur sięgających aż 230 C. Z tego powodu mogą stanowić alternatywę dla drogich stabilizowanych termiczne specjalistycznych polimerów termoplastycznych i polisiarczku fenylenu wyjaśnia dr Thomas Linder, ekspert ds. rozwoju Durethanu w jednostce High Performance Materials (HPM) LANXESS. Pierwszy produkt z systemem XTS2 to poliamid 66 o 35- -procentowej zawartości włókien szklanych (w masie), który będzie sprzedawany pod nazwa Durethan AKV35XTS2. Istnieją również plany wprowadzenia na rynek gatunków z serii XTS2 o wyższej i niższej zawartości włókna szklanego. W fazie rozwoju jest również poliamid 66 do formowania wtryskowego przeznaczony do turbosprężarek samochodowych, który również jest stabilizowany za pomocą systemu XTS2. Tensile Stress at Break (DIN EN ISO 527) after heat aging at various temperatures Tensile stress at break [MPa] Storage time [h] D.AKV35XTS C D.AKV35XTS C D.AKV35XTS C D.AKV35XTS C LEPSZY RECYKLING Nowe technologie recyklingu, nad którymi pracują obecnie naukowcy na całym świecie, mogłyby znacznie zmniejszyć ilość plastikowych śmieci piszą amerykańskie badaczki w Science. Według danych w USA recyklingowi poddaje się mniej, niż 9 proc. plastiku, w Europie około 30 proc. Ale, jak czytamy w Science, wskaźniki te mogłyby znacznie wzrosnąć. A wszystko dzięki nowym technologiom. Najnowsze badania ukierunkowane są na metody chemicznego recyklingu o niższym zużyciu energii, łączenia różnych typów plastiku z pominięciem procesu sortowania oraz objęcia recyklingiem polimerów na razie nieodzyskiwalnych piszą autorki publikacji, prof. Megan L. Robertson z Uniwersytetu Houston i Jeannette M. Garcia, chemiczka z centrum badawczego Almaden firmy IBM. Choć według nich priorytetem powinno być ulepszenie metod recyklingu już istniejących i produkowanych w wielkich ilościach plastików prognozują, że postęp nauki przyniesie też nowe, łatwiejsze do odzyskiwania polimery przyszłości. Przykładem mogą być duroplasty (polimery termoutwardzalne), których nie da się stopić i tym samym poddać tradycyjnemu recyklingowi. Zespół Robertson pracuje obecnie nad biodegradowalnymi składnikami duroplastów, dzięki którym być może udałoby się jekompostować lub odzyskiwać przez chemiczny recykling. To byłby duży krok naprzód, mówi badaczka. Robertson i Garcia zwracają uwagę na trzy kluczowe problemy dzisiejszego recyklingu. Pierwszy to konieczność sortowania plastików, co wydłuża cały proces i podnosi jego koszty. Obecne badania koncentrują się na znalezieniu substancji umożliwiających mieszanie się różnych rodzajów plastiku, dzięki czemu będzie można je recyklingować łącznie. Drugim problemem jest konieczność użycia podczas chemicznego recyklingu katalizatora, który powoduje rozkład plastiku na składniki o niższej masie cząsteczkowej. Ponieważ proces ten jest bardzo energochłonny, naukowcy pracują nad bardziej efektywną technologią. Po trzecie, obecnie odzyskuje się głównie politereftalan etylenu (PET), czyli składnik butelek plastikowych, oraz polietylen. Wielu badaczy próbuje więc rozszerzyć wachlarz poddających się recyklingowi polimerów. Największym wyzwaniem pozostaje jednak kwestia trwałości plastiku. Naukowcy głowią się, jak zachować wszystkie właściwości polimerów, umożliwiając jednocześnie wielokrotne ich użycie i poddanie wielu cyklom recyklingu. Ulepszenie recyklingu plastiku niesie wiele potencjalnych korzyści, od redukcji emisji gazów cieplarnianych, mniejszego obciążenia środowiska śmieciami i mniejszej zależności od zasobów ropy (...), po odzyskanie wartości ekonomicznej trwałych odpadów plastikowych piszą Robertson i Garcia. Mają nadzieję, że już niedługo wskaźniki recyklingu plastiku będą dużo wyższe niż obecnie. Proces ten już ruszył, zapewniają wskazując na nowopowstałe firmy, którym udało się np. ulepszyć metody chemicznego recyklingu śmieci polistyrenowych lub efektywniej sortować surowce. Styczeń 2018 Plastics Review l 81

82 POLYMER NEWS FLUORESCENCYJNY BARWNIK WYKRYJE ZAGINIONY MIKROPLASTIK? Naukowcy z Uniwersytetu w Warwick opracowali pionierską metodę wykrywania za pomocą fluorescencyjnego barwnika bardzo drobnych cząstek polimerów; ich średnica nie przekracza często 20 mikrometrów, co można porównać do ludzkiego włosa albo włókna wełny. Jak tłumaczą Gabriel Erni-Cassola i dr Joseph A. Christie- Oleza, barwnik preferencyjnie wiąże się z cząstkami polimerów, przez co są one doskonale widoczne pod mikroskopem fluorescencyjnym. W ten sposób można odróżnić mikroplastik od naturalnych materiałów i przeprowadzić dokładne badania ilościowe. By przetestować nową metodę, autorzy publikacji z pisma Environmental Science & Technology pobrali próbki wody z powierzchni morza i piasku z plaży w pobliży Plymouth. Później wyekstrahowali mikroplastik. Okazało się, że bez problemu mogli ocenić zawartość najdrobniejszej frakcji. Naukowcy wykryli o wiele więcej drobnego plastiku (o średnicy poniżej 1 mm) niż wcześniej zakładano. Było go też znacznie więcej, niż dało się ustalić za pomocą tradycyjnych metod. Uzyskane wyniki zadają kłam twierdzeniom, że najdrobniejsze cząstki znikają z powierzchni wody. Jak widać, trzeba prowadzić dalsze badania, które pokażą, co naprawdę dzieje się z plastikowymi odpadami w oceanach. Co istotne, największą część mikroplastików o tych rozmiarach stanowił polipropylen wykorzystywany w opakowaniach i pojemnikach na żywność. Nasze nawyki konsumenckie mają więc bezpośredni wpływ na oceany. W wyniku wietrzenia duże plastikowe obiekty rozpadają się z czasem na mniejsze kawałki. Wcześniejsze raporty sugerowały, że znajdowana ilość plastików to zaledwie 1% całości. Nic więc dziwnego, że desperacko poszukiwano metod identyfikacji zaginionych 99%. Za pomocą naszej metody można bardzo szybko oglądać i analizować duże serie próbek. W ten sposób uzyskuje się ogromną ilość danych nt. zawartości mikroplastików w wodzie morskiej lub w innych próbkach ze środowiska. Obecne metody oceny ilości mikroplastiku polegają głównie na ręcznym wydobywaniu polimerów z próbki [...] opowiada Erni-Cassola. Czy znaleźliśmy wspomniane 99%? [By udzielić ostatecznej odpowiedzi], trzeba zastosować naszą metodę w przyszłych badaniach terenowych. Tak czy siak, aby poprawnie ocenić tworzone prawo, trzeba koniecznie ustalić, jak polimery zachowują się w środowisku podsumowuje Christie-Oleza. MIEJSCOWE WZMOCNIENIE FORMOWANYCH WTRYSKOWO PRZEDNICH CZĘŚCI SUV-ÓW Produkowane przez LANXESS termoplastyczne materiały kompozytowe Tepex wzmacniane włóknami szklanymi ciągłymi mają wiele potencjalnych zastosowań jako wkładki służące do miejscowego wzmocnienia części formowanych wtryskowo. O ile wkładki metalowe są jedynie sczepione z materiałem formowanym wtryskowo, to materiały kompozytowe spajają się z tym materiałem, co zwiększa wytrzymałość mechaniczną części. Ponadto Tepex jest znacznie lżejszy od tradycyjnych materiałów. Szczególnie dobrze widać to po masie przednich samochodów rekreacyjno-terenowych typu SUV Atlas i Teramont produkowanych przez koncern Volkswagen odpowiednio w Stanach Zjednoczonych i Chinach. W obu przypadkach wykorzystano wkładki z materiału Tepex, które są ok. 50% lżejsze od porównywalnych wkładek wykonanych z blachy stalowej. Dodatkowo wzmocnione tym sposobem miejsca wytrzymują znacznie większe obciążenia wyjaśnia Harri Dittmar, specjalista ds. zastosowań materiału Tepex. JADALNE OPAKOWANIA ZASTĄPIĄ POLIMERY? Firma Evoware postawiła na biodegradowalne, a nawet jadalne, opakowania. Zanieczyszczenia wypełniające oceany szkodzą nie tylko zwierzętom, ale także ludziom, do których organizmów również dostaje się mikroplastik. W ostatnim czasie stworzono nowy rodzaj materiału przeznaczonego na opakowania, który jest wykonany z wodorostów. Następca plastiku jest biodegradowalny, a nawet jadalny zawiera witaminy, minerały oraz błonnik. Twórcy informują jednak, że takiego rodzaju opakowanie rozpuszcza się w wodzie, więc nie nadaje się do wszystkich produktów. Biodegradowalny materiał znalazł już swoje zastosowanie w Dżakarcie, gdzie jedna z lodziarni sprzedaje lody w bio- -kubeczkach o różnych smakach. Evoware informuje jednak, że ich produkt nie musi być stosowany tylko do żywności równie dobrze sprawdzi się jako opakowanie innych produktów, które są suche. 82 l Plastics Review Styczeń

83

84 POLYMER NEWS CHARYTATYWNY ANWIL Dwadzieścia sześć placówek opiekujących się chorymi na terenie całej Polski otrzyma wsparcie finansowe w łącznej wysokości 180 tys. zł na prowadzenie działalności statutowej od PKN ORLEN oraz czterech spółek Grupy ORLEN w tym ANWILU. Na wniosek pracowników chemicznej firmy darowizny trafią do włocławskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej oraz Stowarzyszenia Hospicjum Świętej Elżbiety ze Złotowa. Wspieranie hospicjów to przedsięwzięcie zainicjowane w ubiegłym roku przez Fundację ORLEN Dar Serca mające na celu pomoc placówkom, które mimo że spełniają niezwykle istotną społecznie misję, opiekując się osobami przewlekle chorymi zazwyczaj borykają się z problemami finansowymi. Przedsięwzięcie promuje także ideę wolontariat wśród pracowników Koncernu oraz uwrażliwia ich na potrzeby lokalnych organizacji, ponieważ to zatrudnieni w PKN ORLEN oraz w czterech spółkach Grupy ORLEN wskazują ośrodki, które w ich ocenie powinny otrzymać pomoc. Z inicjatywy pracowników ANWILU wsparcie finansowe zostanie przekazana dwóm ośrodkom włocławskiemu oddziałowi Polskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej (20 tys. zł) oraz Stowarzyszeniu Hospicjum Świętej Elżbiety ze Złotowa (10 tys. zł). Jednym z ważnych elementów formularza aplikacyjnego, służącego do zgłaszania placówek zasługujących na wsparcie Fundacji ORLEN Dar Serca, realizującej program, był opis własnej działalności wolontariackiej pracownika na ich rzecz. Najczęstszymi formami zaangażowania zadeklarowanymi przez zatrudnionych w Koncernie było udzielanie wsparcia finansowego zarówno w ramach przekazywania 1 proc. podatku dochodowego, jak i bezpośrednich wpłat na konto, pomoc w ramach programu grantowego realizowanego przez PKN ORLEN, wspieranie wolontariuszy działających w danej placówce, a także własna aktywność na tym polu. Kilku pracowników zadeklarowało, że po przejściu na emeryturę zamierza dołączyć do grona wolontariuszy wskazanego przez siebie hospicjum. STRATEGICZNA WSPÓŁPRACA GRUPY AZOTY I CTL LOGISTICS Grupa Azoty podpisała porozumienie z CTL Logistics ws. m. in. przejęcia spółek celowych, a tym samym konsolidacji działalności bocznic w Kędzierzynie i Puławach. Oznacza to, że od 1 stycznia 2018 roku wszystkie spółki zarządzające bocznicami w Grupie Azoty znajdują się w strukturach Grupy. Konsolidatorem usług bocznicowych jest Grupa Azoty KOLTAR, natomiast CTL Logistics pozostaje strategicznym partnerem Grupy Azoty w obszarze przewozów. Konsolidacja to jeden z fundamentów zaktualizowanej w maju br. Strategii Grupy Azoty. Wszędzie tam, gdzie pozwoli ona na wykorzystanie efektu synergii, wzmocnienie organizacji i korzyści dla całej Grupy oraz akcjonariuszy, konsolidacja będzie realizowana. Grupa Azoty chcąc pozostać kluczowym graczem na konkurencyjnym rynku chemicznym w Polsce i Europie nie może sobie w najmniejszym stopniu pozwolić na pozostawanie w tyle pod względem modeli zarządzania, sprawności i efektywności organizacji. Dlatego cieszy, że intensywne prace w Grupie przynoszą takie efekty, że obsługa bocznic zostaje zintegrowana w Grupie. Cieszy także, że z naszym partnerem logistycznym podpisujemy porozumienie, które pozwoli obu podmiotom skupić się na specjalizacji obu stron powiedział dr Wojciech Wardacki, prezes zarządu Grupy Azoty S.A. Otwieramy nowy rozdział w naszej wieloletniej współpracy z Grupą Azoty. Przekazujemy Grupie Azoty efektywnie działające zaplecza logistyczne, wyposażone m.in. w nowoczesne systemy zarządzania ruchem kolejowym oraz wykwalifikowaną i kompetentną kadrę skomentował Grzegorz Bogacki, Prezes i Dyrektor Zarządzający CTL Logistics. Zgodnie z nową strategią koncentrujemy się na podstawowej działalności Grupy CTL Logistics i dynamicznie rozwijamy przewozy kolejowe dla przedstawicieli kluczowych sektorów przemysłu. Jestem przekonany, że nasza dalsza współpraca i strategiczne partnerstwo w tym zakresie, przyniesie obu stronom wymierne korzyści. Dziękujemy Grupie Azoty za docenienie jakości naszych usług i planowaną współpracę w ramach kontraktów przewozowych w najbliższych latach dodał. 84 l Plastics Review Styczeń

85 POLYMER NEWS Dzierżawione dotychczas bocznice od 1 stycznia 2018 roku wróciły w struktury właściciela czyli poszczególnych zakładów w Policach, Kędzierzynie i Puławach. Zgodnie z decyzjami zarządów spółek operatorem bocznic w Grupie Azoty zostaje Grupa Azoty KOLTAR. Podpisane Porozumienie przeszło proces konsultacji z pracownikami przejmowanych spółek i odbyło się przy pełnym zrozumieniu procesu. Zmianom w zakresie podmiotów obsługujących bocznice kolejowe towarzyszą zmiany w przepisach polskiego prawa. Zmiana ustawy kolejowej wprowadza rozdzielenie funkcji Zarządca bocznicy nie może być jej Operatorem. Równolegle, niezależnie od zmian w ustawie dobiegły końca dotychczasowe umowy na obsługę bocznic. OSIĄGNIĘCIE 65% RECYKLINGU OPAKOWAŃ Z POLIMERÓW REALNE Poprawa efektywności sortowania odpadów opakowaniowych z polimerów, podniesienia jakości produkowanych recyklatów, czy projektowanie produktów z myślą o ich późniejszym recyklingu są kierunkami działań do osiągnięcia 65 proc. recyklingu opakowań z polimerów oceniają eksperci. Nowe badanie przeprowadzone przez Plastics Recyclers Europe pokazuje, że docelowy 65-procentowy poziom recyklingu dla opakowań z polimerów jest możliwy do osiągnięcia do 2025 r. W badaniu określono zestaw środków i niezbędnych narzędzi, które doprowadzą do osiągnięcia tego wskaźnika recyklingu. Proponowane środki koncentrują się m.in. na poprawie jakości i zdolności sortowania odpadów opakowaniowych z polimerów w całej UE. Dodatkowy środek, taki jak Design for Recycling, czyli projektowanie z myślą o recyklingu, zwiększyłoby możliwość recyklingu opakowań z polimerów na rynku, a tym samym zmniejszyłoby koszty sortowania i recyklingu. Ważne jest również wprowadzenie zachęt finansowych na produkty powstałe z materiałów z recyklingu. Środki te doprowadziłyby do podniesienia jakości produkowanych recyklatów i ostatecznie zwiększyłyby zaufanie konsumentów do produktów poddanych recyklingowi. Zalecane środki powinny być uzupełnione o silną komunikację w całym łańcuchu wartości polimerów z naciskiem legislacyjnym umożliwiającym większe wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu. W raporcie podkreślono również korzyści środowiskowe, społeczne i ekonomiczne związane ze wzrostem poziomu recyklingu. Zastąpienie surowców pierwotnych recyklatami (materiałami z recyklingu) pozwala zaoszczędzić 80 proc. emisji CO2, tworzy miejsc pracy i dodatkowe korzyści ekonomiczne w postaci miliarda euro. NOWY MAGAZYN BLOKÓW DŁUGICH W CIECH PIANK Spółka CIECH Pianki zakończyła rozbudowę magazynu bloków długich i budynku spedycji. Dzięki wartej około 9 mln zł inwestycji znacząco poprawiła się efektywność procesów produkcyjnych i logistycznych. Efekty inwestycji są już widoczne w działalności bydgoskiego producenta pianek poliuretanowych Większa powierzchnia magazynowa nie tylko zwiększa możliwości obsługi klientów, ale pozwala również przyśpieszyć prace nad poszerzeniem portfolio produktowego. Rozwój możliwości produkcyjnych CIECH Pianki jest elementem strategii Grupy CIECH polegającej na dywersyfikacji swojej działalności biznesowej i rozwoju segmentu organicznego. Prace nad rozbudową magazynu bloków długich w CIECH Pianki rozpoczęły się w I kwartale 2017 roku. W ramach inwestycji zamontowane zostały nowoczesne suwnice z chwytakami oraz transportery taśmowe. Urządzenia te umożliwiają pełną automatyzację procesu składowania bloków elastycznej pianki poliuretanowej o długości 30 m. Bloki te przemieszczane są suwnicami w obrębie magazynu, skąd za pomocą transporterów taśmowych kierowane są do rozkroju na bloki o zamówionych wymiarach i wysyłane transportem do klientów. Zrealizowana inwestycja umożliwiła Spółce znaczącą poprawę efektywności procesów produkcyjnych oraz udoskonaliła logistykę zakładów w obszarze spedycji. Dzięki inwestycji w nowy magazyn bloków długich CIECH Pianki w kolejnych kwartałach zwiększy swoje możliwości zaspokojenia wyższego popytu na pianki poliuretanowe (PUR). Większa powierzchnia magazynowa i nowy budynek spedycji zintensyfikują również prace nad rozszerzaniem portfolio produktowego. Całkowita wartość inwestycji wyniosła około 9 mln zł. Coraz częściej zlecenia realizowane przez CIECH Pianki wykraczają poza obsługę przemysłu meblarskiego i tapicerskiego. Spółka dostarcza między innymi pianki do produkcji środków utrzymania czystości, produkcji uszczelek, mat sportowych i innych specjalistycznych produktów. CIECH Pianki już dziś ma ugruntowaną pozycję na rynku, posiada grono zaufanych klientów oraz sukcesywnie zdobywa nowych. Dobrze zaplanowana inwestycja w magazyn bloków długich pozwala nam na umocnienie pozycji CIECH Pianki na rynku elastycznych pianek PUR. Po dobrym roku nie zamierzamy jednak spocząć na laurach już dziś planujemy inwestycje na kolejny rok mówi Dariusz Tołoczko, Prezes Zarządu CIECH Pianki. Styczeń 2018 Plastics Review l 85

86 POLYMER NEWS REKORDOWY MIĘSIEŃ Z POLIMERÓW Inżynierowie z MIT, zainspirowani origami, opracowali mięśnie wykonane ze polimerowego szkieletu pokrytego elastyczną osłoną podobną do skóry. Wewnątrz w roli mięśnia znajduje się płyn lub powietrze. Choć 2,6- -gramowy mięsień jest w stanie podnieść 3-kilogramowy przedmiot, to miękkie roboty potrafią być również bardzo delikatne. Jeszcze do niedawna inżynierowie często przyjmowali, że aby zapewnić robotom siłę i wytrzymałość, powinny być wykonywane z metalu oraz innych wytrzymałych materiałów. Najnowsze nurty robotyki skłaniają się raczej w kierunku miękkich, elastycznych części, aby np. urządzenia mogły poradzić sobie z dotarciem do trudno dostępnych miejsc lub mogły wchodzić w bezpieczne w interakcje z ludźmi. Naprzeciw tym oczekiwaniom wychodzi najnowszy wynalazek naukowców z MIT Computer Science and Artificial Intelligence Laboratory. Inżynierowie zainspirowani origami japońską techniką składania papieru opracowali sztuczne mięśnie wykonane z polimerowego szkieletu pokrytego elastyczną osłoną podobną do skóry. Stosując przy tym elektryczną pompę, można obniżyć ciśnienie wewnątrz skóry, co daje efekt podobny do skurczu mięśni. Skonstruowana w ten sposób maszyna może podnieść ciężar ponad tysiąckrotnie przekraczający jej masę. Możliwe jest delikatnie chwytanie przedmiotów bez ryzyka ich zmiażdżenia. AKWIZYCJA POLYONE Dostawca specjalistycznych materiałów polimerowych oraz koncentratów barwiących poinformował o przejęciu hiszpańskiej firmy IQAP Masterbatch Group S. L., oferującej specjalistyczne barwniki i dodatki. Założone w 1979 roku IQAP posiada specjalizuje się w obsłudze branży opakowaniowej, transportowej oraz producentów kabli i tekstyliów. Firma posiada dwie fabryki w Hiszpanii oraz laboratorium technologiczne w położonym w Kraju Basków Egüés (Nawarra). Potencjał produkcyjny IQAP uzupełnia również spółka IQAP Czech s. r. o., posiadająca w południowych Czechach zakład produkujący koncentraty barwiące i dodatki w ilości ton rocznie. 90% PROCENT PLASTIKÓW W OCEANACH POCHODZI Z ZALEDWIE 10 RZEK Raport przygotowany przez Centrum Badań Środowiskowych Helmholtz w Niemczech bazuje nie tylko na wielu naukowych doniesieniach, ale także na próbkach zanieczyszczeń pobranych z 57 rzek na świecie. Takie połączenie umożliwiło jednoznaczne wskazanie tych cieków wodnych, które najbardziej przyczyniają się do zanieczyszczenia wód oceanicznych. Wśród owej dziesiątki znajduje się osiem rzek znajdujących się na kontynencie azjatyckim, zaś dwie pozostałe znajdują się w Afryce. Największymi trucicielami wód oceanicznych są azjatyckie rzeki Jangcy oraz Ganges. Każdego roku wraz z ich nurtem do oceanów trafia aż 900 tysięcy ton plastiku. Dla porównania Tamiza przepływająca przez Londyn co roku dostarcza do oceanu tylko 19 ton odpadów z tworzyw sztucznych. Zmniejszenie odpadów plastikowych o 50% w dziesięciu najbardziej zanieczyszczonych rzekach świata pozwoliłoby obniżyć ilość plastikowych odpadów na dnie mórz i oceanów o 45% zauważył dr Christian Schmidt, główny autor przytaczanego raportu. Według szacunków możliwe jest, że do 2050 roku ilość tworzyw sztucznych na dnie mórz przekroczy liczbę ryb zamieszkujących te wody. NIE BRAKUJE CHĘTNYCH NA FINANSOWANIE POLIMERÓW POLICE 30 banków zgłosiło się do kredytowania budowy instalacji polipropylenu w należących do Grupy Azoty zakładach w Policach informuje poniedziałkowy Puls Biznesu. Zainteresowanie finansowaniem projektu jest bardzo duże. Zgłosiło się do nas około 30 banków z Europy, Azji i Ameryki mówi w rozmowie z Pulsem Biznesu Paweł Łapiński, wiceprezes Grupy Azoty. Jak podaje gazeta, wśród zainteresowanych projektem nazwanym Polimery Police są wszystkie największe polskie banki oraz instytucje finansowe m.in. z Chin i Japonii. Przedstawiciele Grupy Azoty zapewniają, że łączna kwota, jaką byłyby skłonne pożyczyć banki spółce celowej PDH Polska, która została powołana do budowy instalacji propylenu i polipropylenu w Policach, kilkakrotnie przekracza zapotrzebowanie. Przedsięwzięcie Polimery Police ma być zrealizowane na terenie należącym do specjalnej strefy ekonomicznej, nieopodal zakładów w Policach. Początek prac planowany jest na koniec przyszłego roku, zaś komercyjne uruchomienie fabryki na rok 2022 r. 86 l Plastics Review Styczeń

87 POLYMER NEWS NOWE INWESTYCJE W ŁSSE Firmy Wirthwein Polska i HSV Polska, dostawcy firm z branży AGD, uzyskały zezwolenia na działalność w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Dla Wirthwein Polska jest to już czwarte zezwolenie na prowadzenie działalności na terenie ŁSSE. Spółka zajmuje się produkcją elementów z polimerów do sprzętu gospodarstwa domowego, dla branży elektrotechnicznej, motoryzacyjnej i medycznej, a także dla kolejnictwa. Jest także producentem form wtryskowych. Wirthwein rozbuduje zakład w Łodzi i zwiększy jego zdolności produkcyjne. Firma będzie kontynuować działalność w zakresie przetwórstwa polimerów, polegającą na wytwarzaniu metodą wtryskową elementów podzespołów mających zastosowanie w sprzęcie AGD, a także rozwinąć produkcję o elementy dla przemysłu elektrycznego i motoryzacyjnego. Wirthwein zamierza zainwestować co najmniej 15 mln PLN do końca 2021 roku oraz zatrudnić przynajmniej 15 osób, a także utrzymać zatrudnienie na poziomie co najmniej 276 osób do października 2026 roku. Z kolei HSV Polska specjalizuje się w produkcji opakowań, kształtek, komponentów technicznych i izolacji ze spienionych polimerów metodą wtrysku. Opakowania stanowią funkcjonalną formę zabezpieczenia produktów podczas transportu. Są one używane do ochrony artykułów RTV oraz AGD. HSV rozbuduje zakład w Radomsku przeznaczając na ten cel przynajmniej 6 mln PLN do 2021 roku. W ramach inwestycji powstaną nowe pomieszczenia produkcyjne i magazynowe wraz z zapleczem socjalnym. Planowany jest też zakup maszyn (wtryskarek do produkcji kształtek ze spienionych polimerów) oraz urządzeń produkcyjnych, jak również zautomatyzowaniu systemu odbioru wyrobów. HSV zatrudnia obecnie 39 osób na terenie strefy, a do 2021 roku zamierza przyjąć do pracy co najmniej 8 nowych osób. POLIMERY NA WOJNIE Z CUKRZYCĄ Naukowcy opracowali nowy sposób wszczepiania setek tysięcy komórek wysp trzustkowych pacjentom z cukrzycą typu 1. Są one chronione warstwą hydrożelu. Umieszcza się je na polimerowej nici, która może zostać z łatwością usunięta lub wymieniona, gdy zajdzie taka potrzeba. Alternatywą dla zastrzyków z insuliną jest przeszczepianie komórek wysp trzustkowych pozyskanych z komórek macierzystych. Wymaga to jednak długotrwałego zażywania immunosupresantów. Jednym z dobrze zbadanych sposobów unikania odpowiedzi immunologicznej jest umieszczanie komórek w kapsułkach hydrożelowych. Niestety, kapsułek nie można łatwo usunąć, bo nie są one połączone, a jest ich bardzo dużo (kilkaset tysięcy). Jak podkreślają specjaliści, możliwość usunięcia przeszczepu jest zaś kluczowa ze względu na ryzyko powstawania guzów. Kiedy nie spełniają swojej roli lub obumierają, trzeba je usunąć. Nie chcemy umieszczać w organizmie czegoś, czego nie da się wyjąć. Z naszą metodą to nie problem podkreśla prof. Minglin Ma z Uniwersytetu Cornella. Zespół Ma zainspirował się tym, jak krople wody osiadają na pajęczynie. Tak powstała uwalniająca zjonizowany wapń (Ca 2+ ) nanoporowata nić polimerowa. Jak wyjaśniają jej pomysłodawcy, wszystko zaczyna się od 2 helikalnie zwiniętych nylonowych nici, które dodatkowo się składa, tak by ułatwić tworzenie powłoki o nanoporowatej strukturze. Potem na nici umieszcza się cienką warstwę hydrożelu z kwasu alginowego. To w niej znajdują się komórki wysp trzustkowych. Nić nazywana TRAFFIC (od Thread-Reinforced Alginate Fiber For Islets encapsulation) powstała na wzór pajęczyny, ale Ma twierdzi, że pod pewnymi względami jest od niej nawet lepsza, bo hydrożel równo ją pokrywa. Między kapsułkami nie ma przerw. W przypadku pajęczego jedwabiu między kroplami wody są zaś odstępy. W naszym przypadku nie byłoby to dobre np. ze względu na bliznowacenie. Dodatkowo ponieważ nić jest skręcona i porowata, hydrożel z niej nie ścieka jak po zastosowaniu pojedynczego, gładkiego kawałka materiału. By umieścić w jamie otrzewnej ok cm nić, potrzeba tylko minimalnie inwazyjnej laparoskopii. Ze względu na dużą powierzchnię TRAFFIC sprzyja lepszemu transportowi masy. Dyfuzja jest dobra, bo wszystkie komórki wysp znajdują się blisko powierzchni. Oszacowania sugerują, że okres przydatności nici wynosi o 6 do 24 miesięcy. Konieczne są jednak dalsze testy. U myszy po przeszczepie 1-calowej nici poziom glukozy wrócił do normy już po 2 dniach. Pozostał prawidłowy przez co najmniej 3 miesiące od zakończenia eksperymentu. Możliwość wyjęcia nici przetestowano na licznych psach. Fragmenty o długości 10 cali (ok. 25,5 cm) z powodzeniem wszczepiano i usuwano laparoskopowo. Styczeń 2018 Plastics Review l 87

88 POLYMER NEWS WIELOMATERIAŁOWE BIODRUKOWANIE KROPLA NA KROPLI Japońscy naukowcy opracowali nowy rodzaj tuszu do drukowania narządów. Wykorzystali do tego polimerowy enzym peroksydazę chrzanową (ang. horseradish peroxidase, HRP). Zespół z Uniwersytetu w Osace podkreśla, że nim drukowane organy zamienne staną się rzeczywistością, najpierw trzeba rozwiązać kilka problemów związanych z biotuszami. Ważne jest m.in., by biotusz trzymał się sam siebie i by żelowata wydrukowana struktura utrzymywała nadany kształt. Na razie istnieje zaledwie parę technik sklejania kropli biotuszu, w dodatku nie sprawdzają się one w przypadku niektórych rodzajów komórek. Drukowanie tkanek jest złożonym procesem. Biotusz musi mieć na tyle niską lepkość, by przepływać przez dysze drukarki. Z drugiej strony po wydrukowaniu musi szybko przyjmować wysoce lepką strukturę żelu. Nasze nowe podejście zapewnia jedno i drugie bez alginianu sodu. Zastosowany polimer ma spory potencjał w zakresie zapewniania modyfikowalnego materiału na rusztowania [...] wyjaśnia Shinji Sakai. Obecnie podstawowym czynnikiem żelującym w biodruku jest wspomniany alginian sodu. Niestety, nie jest on kompatybilny z pewnymi rodzajami komórek. W technologii Japończyków w hydrożelowaniu pośredniczy enzym HRP, który odpowiada za sieciowanie grup fenylowych dodanego polimeru w obecności nadtlenku wodoru. Ponieważ nadtlenek wodoru może uszkadzać komórki, autorzy publikacji z pisma Macromolecular Rapid Communication dostarczają H 2 O 2 i komórki w osobnych kroplach. Ogranicza to ich kontakt. Testy uzyskanych w ten sposób żeli wykazały żywotność ponad 90% komórek. Makoto Nakamura dodaje, że skoro poczyniono takie postępy w dziedzinie indukowanych pluripotencjalnych komórek macierzystych, teraz potrzeba rusztowań, dzięki którym można by się przybliżyć do drukowanych, funkcjonalnych tkanek. POLIMER ŻELAZOWO- SIARKOWY Naukowcy z Uniwersytetu Georgii odkryli nowy sposób magazynowania żelaza w mikroorganizmach. Wszystkie organizmy żywe potrzebują żelaza. Zazwyczaj jest ono magazynowane przez ferrytynę (w grę wchodzi Fe 2+ w formie uwodnionej, a więc bezpieczne dla komórki). Teraz autorzy publikacji z pisma Nature Communications odkryli nowy typ białka IssA, które przechowuje żelazo z siarką zamiast tlenu (mamy tu do czynienia z żelazowo-siarkowym polimerem zwanym tiożelazianem). Ten żelazowo-siarkowy polimer uzyskano wcześniej w probówce, a teraz [...] po raz pierwszy zidentyfikowano w systemie biologicznym. IssA samoorganizuje się w bardzo duże kompleksy czy [inaczej mówiąc] nanocząstki, które mogą osiągać ponad 20-krotnie większe rozmiary niż ferrytyna [średnica IssA sięga 300 nm, dzięki czemu jest to największa znana naturalna metaloproteina]. Nanocząstki IssA są tak duże, że widać je w komórce obserwowanej za pomocą mikroskopu opowiada prof. Michael W. Adams. IssA odgrywa ważną rolę nie tylko w magazynowaniu żelaza, ale i w powstawaniu białek zawierających klastry żelaza i siarki. To badanie rzuca nieco światła na sposoby magazynowania żelaza i siarki przez mikroorganizmy, a także na przyjmowanie przez białka postaci nanocząstek. Białka zawierające w swojej strukturze klastry [centra] żelazowo siarkowe są szeroko rozpowszechnione. Klastry te są wykorzystywane do katalizowania reakcji chemicznych lub transportu elektronów, np. podczas oddychania wyjaśnia Adams. Podczas eksperymentów Amerykanie hodowali na dużą skalę archeony Pyrococcus furiosus, które rosną optymalnie w temperaturze bliskiej 100 C w morskich kominach hydrotermalnych, oczyszczali je, a następnie charakteryzowali żelazowo-siarkowe białka i enzymy.- Na podstawie analiz genetycznych wiedzieliśmy, że IssA to główne białko w komórce. Podczas badań biochemicznych zauważyliśmy je dzięki skrajnie dużym rozmiarom. Obfitość i spore rozmiary sprawiają, że dość łatwo je oczyścić. Oczyszczone białko można było zbadać za pomocą różnych technik analitycznych, spektroskopowych i mikroskopowych. W ten sposób ustalono, że IssA to nanocząstka zawierająca nieznany dotąd w biologii żelazowo-siarkowy polimer (tiożelazian). Dysponując czystym IssA, byliśmy też w stanie uzyskać przeciwciała, które pozwoliły zwizualizować IssA w komórce mikroorganizmu; miało ono postać dużego kompleksu. wyjaśnia Adams. 88 l Plastics Review Styczeń

89 POLYMER NEWS BEZFTALANOWE PP Z BOP Wszystkie rodzaje gatunków polipropylenu ( PP ) Moplen produkowane przez Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o. ( BOP ) w Płocku w oparciu o technologię Spheripol na licencji LyondellBasell są wytwarzane w technologii bezftalanowej. Materiały te są dostępne w ofercie Basell Orlen Polyolefins Sprzedaż Sp. z o.o. ( BOPS ). W ciągu ostatnich kilku miesięcy, BOP i BOPS, które stanowią Grupę BOP podjęły działania mające na celu użycie nowego katalizatora, który nie zawiera w swoim składzie żadnych ftalanów do produkcji kopolimerów udarowych. Dzięki zastosowaniu katalizatora bezftalanowego Zieglera-Natty najnowszej generacji, aktualnie również i ta grupa PP jest produkowana bez dodatku donora ftalanowego. Już od października 2017 roku Grupa BOP realizuje produkcję pełnego zakresu tego typu kopolimerów udarowych w skali technicznej do regularnych dostaw do odbiorców zarówno w Polsce, jak i w ramach sieci sprzedażowej LyondellBasell. BIOPLASTIK Z ZESTRESOWANYCH BAKTERII. DO RANY PRZYŁÓŻ Niektóre bakterie w warunkach stresu zaczynają produkować... plastik. Takie tworzywo wcale nie sztuczne w miarę szybko rozkłada się w środowisku, a na dodatek jest biozgodne. Można więc wykorzystać je do produkcji opatrunków czy pokrywać nim implanty. Mikrobiolog dr Maciej Guzik z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie wyjaśnia, że znamy już ponad 150 gatunków bakterii, które w warunkach stresu wytwarzają polimer przypominający plastik. Tak jak misie na zimę odkładają tłuszcz, tak te bakterie, kiedy nadchodzą trudne czasy, odkładają bioplastik. To są dla nich zapasy węgla i energii opowiada. Kiedy popatrzymy na taką bakterię pod mikroskopem, widzimy w jej wnętrzu perełki. To jest właśnie bioplastik. Takie granulki mogą stanowić nawet 90 proc. masy bakterii opowiada mikrobiolog. Jego zespół skupia się na badaniu elastycznych biopolimerów, a szczególnie PHA (polihydroksyalkanianów). Jedna z podgrup PHA ma właściwości podobne do polietylenu. Bakteryjne plastiki są biodegradowalne. W środowisku naturalnym szybko się więc rozkładają. Np. jeśli nasz bioplastik trafi na kompost, gdzie jest wilgoć i ciepło, zostanie rozłożony na dwutlenek węgla i wodę już po trzech miesiącach opisuje mikrobiolog.- Kolejną supercechą tych bakteryjnych polimerów jest ich biozgodność- dodaje dr Guzik. I wyjaśnia, że ludzki organizm sprawnie radzi sobie z cięciem tych polimerów na małe fragmenty są dla nas zupełnie niegroźne. Cząsteczkę polimeru można bowiem porównać do długiego łańcucha. Okazuje się, że ogniwami takiego łańcucha są w przypadku bioplastików (np. PHA) kwasy tłuszczowe. Te same kwasy tłuszczowe, które wchodzą w skład naszego pokarmu i tworzą tłuszcze. Kiedy więc organizm zetknie się z takim biopolimerem, stopniowo odcina od niego kolejne ogniwa i po prostu się nimi odżywia przetwarza je na energię. Dr Guzik chce używać biopolimerów w zastosowaniach medycznych. Materiał świetnie spisze się w opatrunkach, które przyspieszałyby proces gojenia. Chodzi zwłaszcza o leczenie rozległych ran. Z polimerowej siateczki czy też pianki zrobiona byłaby tylko dolna część opatrunku przylegająca do rany. Ta część opatrunku nie musiałaby być zmieniana. Nasz biopolimer pozostawałby w ranie i odżywiał komórki dookoła. A skóra dzięki niemu szybciej by odrastała. Właśnie tworzymy taki opatrunek- wyjaśnia mikrobiolog. I dodaje, że organizm z czasem samodzielnie pozbyłby się resztek opatrunku. Poza tym polski opatrunek mógłby też pełnić dodatkowe funkcje np. stopniowo uwalniałby do rany leki: antybiotyki czy środki przeciwzapalne. Rana byłaby więc dodatkowo zabezpieczona przez zakażeniem i zapaleniem. Dr Guzik podkreśla, że jego zespół chciałby też produkować opatrunki na zamówienie. Opatrunek zawierałby więc leki dobrane specjalnie dla konkretnego pacjenta. Jeśli będziemy mieć już dopracowany proces, przygotowanie takiego wyjątkowego opatrunku zajęłoby nam pewnie jeden dzień zakłada naukowiec. Zespół z krakowskiego instytutu pracuje też nad zastosowaniem bioplastiku w implantach np. kości. WARSZAWA: METAL TWÓJ WRÓG Ślizgając się do metra. ZTM dostał 55 skarg na stalowe prowadnice na peronach. Czy na stacjach metra zostaną wymienione stalowe prowadnice, które są ułatwieniem dla niewidomych podróżnych, ale widzący pasażerowie się na nich ślizgają? Prowadnice, czyli listwy ze stali, zwane też liniami prowadzącymi, są umieszczone na peronach i w korytarzach stacji metra. Są ułatwieniem dla niewidomych podróżnych przykładają oni do listw laskę i mogą bezpiecznie poruszać się po stacji. Jednak w ostatnim czasie słychać coraz więcej skarg pełnosprawnych pasażerów, że prowadnice są poślizgowe i można się o nie potknąć. Ursynowscy radni pisali interpelacje, by pilnie usunąć zagrożenie. Co mogłoby się pojawić na stacjach zamiast stalowych prowadnic? W urzędzie dzielnicy Ursynów linie prowadzące są wykonane ze polimeru. Styczeń 2018 Plastics Review l 89

90 POLYMER NEWS GRUPA AZOTY Z KOLEJNYM DŁUGOTERMINOWYM FINANSOWANIEM OD EBI Grupa Azoty podpisała 25 stycznia 2018 roku z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym umowę kredytową długoterminowego finansowania do kwoty 145 mln euro. Umowa ta wesprze Grupę w finansowaniu istotnych projektów inwestycyjnych, a także obszaru badań i rozwoju Grupy Azoty. Zawarcie nowej umowy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym to z jednej strony potwierdzenie wysokiej oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej Grupy Azoty, z drugiej wyraz zaufania do zarządu i realizowanej strategii. Jako lider polskiego przemysłu chemicznego uzyskujemy w ten sposób dostęp do długoterminowego, stabilnego finansowania na bardzo dogodnych warunkach. To dobra informacja zarówno dla Grupy, jak i polskiej gospodarki, bo pokazuje że polski champion chemiczny jest postrzegany jako pewny i znaczący podmiot. Umowa ułatwi nam finansowanie inwestycji rozwojowych oraz modernizacyjnych, zgodnych ze standardami BAT powiedział dr Wojciech Wardacki, Prezes Zarządu Grupy Azoty. Umowy zawarte z EBI stanowią integralną część pakietu długoterminowych umów o finansowanie korporacyjne Grupy Azoty, służącego finansowaniu ogólnych potrzeb korporacyjnych, w tym strategii i programu inwestycyjnego oraz badań i rozwoju Grupy Azoty dodał. Nasze finansowanie w sektorze przedsiębiorstw skupia się zwłaszcza na innowacjach, efektywności energetycznej oraz przyjaznych dla środowiska procesach i zakładach produkcyjnych. Jest to druga pożyczka, której EBI udziela Grupie Azoty w ciągu trzech lat, co potwierdza nasze wsparcie dla planów i aktualnej strategii firmy. W przyszłości chcemy nadal towarzyszyć Grupie Azoty w jej rozwoju powiedział Vazil Hudak, Wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). Kluczowe spółki zależne: Grupa Azoty Puławy, Grupa Azoty Kędzierzyn i Grupa Azoty Police równolegle zawarły z EBI nową umowę gwarancji. Na jej podstawie, według dotychczasowego mechanizmu zabezpieczenia umów o finansowanie korporacyjne, udzieliły gwarancji za zobowiązania Grupy Azoty S.A. wynikające z nowej umowy z EBI, każda spółka do wysokości 58 mln euro. Nowa umowa z EBI została zawarta na okres do 10 lat od daty uruchomienia finansowania, a ratalna spłata rozpocznie się w ciągu 3 lat od daty jego uruchomienia. Umowa zawiera zobowiązania do przedstawiania raportów (okresowych i końcowego) dotyczących m.in. kosztów inwestycji oraz badań i rozwoju. Pozostałe zapisy nie odbiegają od standardów przyjętych w umowach tego typu. Jednocześnie Grupa Azoty S.A. zawarła z EBI aneks do umowy kredytu z 28 maja 2015 roku dotyczącej finansowania w maksymalnej kwocie PLN dla zharmonizowania istotnych warunków obu umów, w tym kluczowych wskaźników dostosowanych do Strategii oraz Planu Wieloletniego Grupy. W 2017 roku Grupa Azoty uruchomiła w Tarnowie dwie duże inwestycje współfinansowane przez EBI w ramach umowy kredytu z Były to Wytwórnia Poliamidów II oraz Instalacja Mechanicznej Granulacji Nawozów II. Grupa prowadzi jeszcze trzy inne inwestycje współfinansowane przez bank w ramach tej umowy, w tym budowę Wytwórni Mechanicznej Granulacji Nawozów w Puławach. Na mocy nowej umowy EBI nadal będzie finansować duże, istotne dla Grupy zadania inwestycyjne. Wśród nich będą: Modernizacja Wytwórni Kwasu Azotowego w Puławach oraz Wytwórnia Compoundingu Tworzyw w Tarnowie. Wsparcie finansowaniem banku w latach uzyska też obszar badań i rozwoju Grupy Azoty. BRUKSELA: RECYKLING POLIMERÓW NA GWAŁT Komisja Europejska przedstawiła strategię dotyczącą materiałów polimerowych. Chce, by do 2030 roku wszystkie plastikowe opakowania na rynku unijnym podlegały recyklingowi. Ochrona środowiska to nie jedyny powód takiego działania. Komisja myśli też o nowych możliwościach biznesowych. Pracowaliśmy nad tym od miesięcy. To bardzo ważna część procesu przechodzenia na gospodarkę o zamkniętym obiegu. To część czwartej rewolucji przemysłowej. Nie możemy żyć bez plastików, ale możemy być przez nie zabici, jeśli nie zmienimy naszej polityki powiedział wiceszef KE Frans Timmermans. Wiceprzewodniczący Komisji zaznaczył, że trzeba powstrzymać przedostawanie się tworzyw sztucznych do wody, żywności, a także do ludzkiego organizmu. Jedynym długoterminowym rozwiązaniem jest ograniczenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych. Pomóc ma w tym szersze stosowanie technologii recyklingu i ponownego użycia. Z danych KE wynika, że Europejczycy wytwarzają co roku 25 milionów ton odpadów z tworzyw sztucznych. Poniżej 30 proc. z nich trafia do recyklingu. Urzędnicy mają nadzieję, że nowe podejście pozwoli ograniczyć odpady z polimerów na lądzie, w powietrzu i w morzu. Liczą też na otwarcie nowych możliwości w obszarze innowacji, konkurencyjności i powstawanie wysokiej jakości miejsc pracy. Na konkretną propozycję legislacyjną jeszcze poczekamy. Frans Timmermans zapowiedział, że pojawi się ona jeszcze w tym roku. Wtorkowy dokument Komisji, który wyznacza kierunek zmiany, ma doprowadzić do reorientacji w projektowaniu, wytwarzaniu i stosowaniu produktów oraz ich recyklingu w UE. Do 2030 r., czyli za 12 lat, wszystkie opakowania na unijnym rynku muszą być wielokrotnego użytku lub muszą być możliwe do przetworzenia w sposób przynoszący zyski mówił Timmermans. Obecnie przeszkodą w przynoszącym zyski przerabianiu śmieci plastikowych na surowiec wtórny jest np. stosowanie barwników do opakowań. Komisja chciałaby lepszego i znormalizowanego systemu selektywnej zbiórki i sortowania odpadów w całej UE. Bruksela chce podjąć też działania zmierzające do ograniczenia stosowania mikrodrobin plastiku w produktach oraz ustanowienia etykiet do oznaczania biodegradowalnych i nadających się do kompostowania polimerów. 90 l Plastics Review Styczeń

91 WKRÓTCE ZMIANA NAZWY NA: BCD POLYMERS Sp. z o.o. POZNAŃ: TEL , WARSZAWA: TEL ,

92