PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO 1

2 Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa został opracowany na podstawie: a) Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych z późniejszymi zmianami, b) Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, c) programu historii i społeczeństwa dla klas IV-V Szkoły Podstawowej Wczoraj i dziś /1/2012, d) programu historii i społeczeństwa dla klas VI Szkoły podstawowej Moja historia 6 DKOS /04 Wydawnictwa NOWA ERA, e) podręczników do nauczania historii i społeczeństwa w klasach IV-VI Wydawnictwa NOWA ERA, f) Statutu Szkoły. Wewnątrzszkolny system oceniania z historii i społeczeństwa zawiera: I. Ogólne cele i zasady oceniania. II. Cele edukacyjne przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV-VI. III. Cele kształcenia i wychowania. IV. Zakładane osiągniecia uczniów. V. Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie. VI. Formy i metody kontroli. VII. Ocenianie prac pisemnych. VIII. Kryteria ocen z historii i społeczeństwa. IX. Hierarchia poziomów wymagań i odpowiadające im stopnie szkolne. X.Wymagania edukacyjne. XI. Sposoby informowania uczniów i rodziców/ prawnych opiekunów o osiągnięciach edukacyjnych dzieci. XII. Sposoby dokumentowania osiągnięć uczniów. XIII. Ocenianie uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia, zaburzenia zachowania, obniżone wymagania, niepełnosprawność umysłowa). XIV. Program, podręczniki, wymiar godzin. XV. Ścieżki przedmiotowe. XVI. Zasady poprawiania niekorzystnych wyników. I. Ogólne cele i zasady oceniania. Przedmiotowy system oceniania ma na celu: 1. diagnozowanie osiągnięć dydaktycznych uczniów, 2

3 2. obserwowanie i wspieranie rozwoju uczniów, 3. motywowanie uczniów do dalszej pracy, 4. dostarczanie informacji zwrotnej uczniom, rodzicom/opiekunom prawnym i nauczycielom, 5. wdrażanie uczniów do samokontroli i samooceny, 6. gromadzenie informacji do oceny końcowej. Ogólne zasady oceniania: 1. Ocena ma dostarczyć rzetelnych informacji o uzdolnieniach, postępach i trudnościach ucznia. 2. Każda ocena jest opatrzona komentarzem nauczyciela ustnym lub pisemnym zawierającym wskazówki, jak podnieść osiągnięcia edukacyjne. 3. Wymagania edukacyjne są formułowane w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego oraz program nauczania. 4. Stosuje się cztery poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy. 5. Stosuje się sześciostopniową skalę ocen, dopuszcza się stosowanie plusów i minusów w ocenianiu wybranych obszarów aktywności ucznia. 6. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe i zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem. Uczeń musi je poprawić, czyli dokonać analizy i korekty popełnionych błędów. 7. Uczeń ma prawo do jednorazowej poprawy pracy klasowej, jeżeli otrzymał z niej ocenę niedostateczną lub dopuszczającą. 8. Kartkówki nie muszą być zapowiadane, są traktowane jak odpowiedź z maksymalnie trzech ostatnich tematów lekcji. 9. Uczeń jest zobowiązany do noszenia podręcznika na każdą lekcję i prowadzenia zeszytu, który podlega ocenie za zawartość merytoryczną i sposób prowadzenia. 10. Uczeń ma prawo 1 raz w semestrze zgłosić nieprzygotowanie bez ponoszenia konsekwencji. II. Cele edukacyjne przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV-VI Cele kształcenia - wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: okres p.n.e., n.e., tysiąclecie, wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością. 3

4 II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych i współczesnych. III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić. IV. Zainteresowanie problematyką społeczną. Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym - zadaje pytania dlaczego jest tak, jak jest?" i czy mogłoby być inaczej?" oraz próbuje odpowiedzieć na te pytania. V. Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi -planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Treści nauczania - wymagania szczegółowe 1. Refleksja nad sobą i otoczeniem społecznym. 1) wyjaśnia, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; 2) podaje przykłady różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposoby ich zaspokajania; 3) wyjaśnia znaczenie rodziny w życiu oraz wskazuje przykłady praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny; 4) wyraża opinię na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamiątek rodzinnych; 5) charakteryzuje społeczność szkolną, z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków; 6) podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole; 7) tłumaczy, odwołując się do przykładów, na czym polega postępowanie sprawiedliwe; 8) wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja; 9) podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania. 2. Mała Ojczyzna". 1) opisuje swoją małą Ojczyznę ", uwzględniając tradycję historyczno-kulturową i problemy społecznogospodarcze; 2) zbiera informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci i wydarzeń z przeszłości małej Ojczyzny"; 3) wskazuje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych i na przykładach omawia zakres działań oraz sposoby powoływania władz. 4

5 3. Ojczyzna. 1) wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych i miejsc ważnych dla pamięci narodowej; 2) wskazuje na mapie i opisuje główne regiony Polski; 3) wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce i na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje oraz wymienia miejsca największych skupisk Polaków na świecie. 4. Państwo. 1) wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć: wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja; 2) wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy, i omawia najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym; 3) podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej; 4) omawia wybrane prawa dziecka i podaje, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane. 5. Społeczeństwo. 1) wyjaśnia znaczenie pracy w życiu człowieka i dostrzega jej społeczny podział; 2) opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie; 3) podaje przykłady ważnych problemów współczesnej Polski, korzystając z różnych źródeł informacji (od osób dorosłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu). 6. Wspólnota europejska. Uczeń opowiada o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej, używając pojęć: Unia Europejska, europejska solidarność, stosunki międzynarodowe, oraz rozpoznaje symbole unijne: flagę i hymn Unii Europejskiej ( Oda do radości"). 7. Problemy ludzkości. 1) wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: świat stał się mniejszy" i wskazuje przyczyny tego zjawiska; 2) opisuje i ocenia na przykładach wpływ techniki na środowisko naturalne i życie człowieka; 3) wymienia pożytki i niebezpieczeństwa korzystania z mediów elektronicznych; 4) opowiada o przejawach nędzy na świecie oraz formułuje własną opinię o działaniach pomocowych podejmowanych przez państwa łub organizacje pozarządowe; 5) wyjaśnia na przykładach przyczyny i następstwa konfliktów zbrojnych na świecie. 8. Historia jako dzieje. 1) odróżnia historię rozumianą jako dzieje, przeszłość od historii rozumianej jako opis dziejów przeszłości; 5

6 2) wyjaśnia, na czym polega praca historyka; 3) podaje przykłady różnych źródeł historycznych i wyjaśnia, dlaczego należy je chronić. 9. Fundamenty Europy. 1) wyjaśnia znaczenie wynalazku pisma dla wspólnoty ludzkiej; 2) opisuje życie w Atenach peryklejskich, używając pojęć: teatr, filozofia, bogowie olimpijscy (Zeus, Atena, Apollo), mity (Herakles, Odyseusz), olimpiada; 3) charakteryzuje osiągnięcia Rzymu, używając pojęć i terminów: prawo rzymskie, drogi, wodociągi; 4) opisuje narodziny chrześcijaństwa i jego rozpowszechnianie w czasach starożytnych. 10. Państwo polskie za Piastów. 1) opowiada legendy o Piaście i Popielu oraz Lechu, Czechu i Rusie, a także rozpoznaje cechy charakterystyczne legendy; 2) wskazuje na mapie Gniezno i państwo Mieszka I; 3) opisuje panowanie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć: plemię, gród, drużyna, książę; 4) opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie: św. Wojciecha, Bolesława Chrobrego i Ottona III; 5) wskazuje na mapie Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego, umiejscawiając je w czasie; 6) opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego, z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej i uczty u Wierzynka. 11. Mnisi. 1) opisuje klasztor średniowieczny i tryb życia mnichów, używając pojęć: zakon, reguła, ubóstwo; 2) charakteryzuje postać św. Franciszka z Asyżu. 12. Rycerze. 1) charakteryzuje zamek średniowieczny i jego mieszkańców; 2) opisuje charakterystyczne cechy wzoru osobowego średniowiecznego rycerza. 13. Mieszczanie. 1) opisuje miasto średniowieczne, używając pojęć: kupiec, rzemieślnik, cech, burmistrz, samorząd miejski, rynek, mury miejskie; 2) porównuje warunki życia w mieście średniowiecznym i współczesnym. 6

7 14. Chłopi. 1) opisuje warunki życia na wsi średniowiecznej; 2) porównuje życie chłopa z życiem rycerza i mieszczanina. 15. Odkrycie Nowego Świata. 1) umieszcza Krzysztofa Kolumba i jego pierwszą odkrywczą wyprawę w czasie i w przestrzeni; 2) opisuje odkrycie Krzysztofa Kolumba, używając pojęć: karawela, Nowy Świat, Indianie, broń palna; 3) wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i dla Ameryki. 16. Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. 1) opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, astronom, odkrycie naukowe; 2) opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika, wyjaśniając, co znaczy powiedzenie: Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię ". 17. Jadwiga i Jagiełło. 1) wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie; 2) wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej; 3) charakteryzuje osobę Jadwigi i wymienia jej zasługi dla kultury polskiej; 4) opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem. 18. Dwór Jagiellonów. Uczeń opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania Zygmuntów, używając pojęć: dwór, paziowie, komnata, arras. 19. Polski szlachcic. 1) charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa, używając pojęć: sejm, sejmik, pospolite ruszenie; 2) opisuje działalność gospodarczą polskiej szlachty, używając pojęć: folwark, pańszczyzna, kmiecie, spichlerz, spław rzeczny - Wisłą do Gdańska. 20. Rzeczpospolita Obojga Narodów. 1) wyjaśnia, na czym polegała unia lubelska i wskazuje na mapie Rzeczypospolitą Obojga Narodów; 2) opisuje, w jaki sposób dokonywano wyboru króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne, koronacja. 21. Rzeczpospolita w XVII w. 1) sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego, z uwzględnieniem obrony Częstochowy i postaci Stefana Czarnieckiego; 7

8 2) sytuuje w czasie i opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego, używając pojęć: oblężenie, odsiecz, sułtan, husaria. 22. Upadek I Rzeczypospolitej. 1) podaje przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja; 2) omawia i sytuuje w czasie wydarzenia powstania kościuszkowskiego, używając pojęć: naczelnik powstania, przysięga Kościuszki, kosynierzy; 3) wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do upadku państwa polskiego, podaje datę III rozbioru. 23. Formy walki o niepodległość. 1) umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe; 2) wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa po przegranych powstaniach; 3) omawia, na wybranym przykładzie, walkę o język polski w nauczaniu; 4) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla rozwoju kultury polskiej: Jana Matejki, Stanisława Moniuszki, Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskiego. 24. Życie na emigracji. 1) wskazuje na mapie państwa, które przyjęły najwięcej emigrantów z ziem polskich; 2) rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową; 3) zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Marii Skłodowskiej-Curie, Heleny Modrzejewskiej. 25. Miasto przemysłowe. 1) opowiada o rozwoju uprzemysłowienia w XIX w., używając pojęć: maszyna parowa, kolej żelazna, statek parowy, silnik elektryczny, telegraf, fabryka; 2) wskazuje na mapie najbardziej uprzemysłowione miasta na ziemiach polskich; 3) rozróżnia rzemieślnicze i fabryczne (maszynowe) formy produkcji; 4) opisuje warunki pracy w XIX-wiecznej fabryce. 26. Odrodzenie państwa polskiego. 1) wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów; 2) wymienia czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę; 8

9 3) zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego. 27. Polska w okresie II wojny światowej. 1) wskazuje na mapie państwa, które dokonały agresji na Polskę; 2) podaje charakterystyczne cechy polityki Stalina i Hitlera wobec własnych społeczeństw i państw podbitych; 3) charakteryzuje życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem losów ludności żydowskiej; 4) omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów; 5) opisuje postawę ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy. 28. Polska Rzeczpospolita Ludowa. 1) wskazuje na mapie granice Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i wymienia jej sąsiadów; 2) opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: odbudowa zniszczeń wojennych, awans społeczny i likwidacja analfabetyzmu, planowanie centralne, zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, cenzura, opozycja demokratyczna. 29. Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. 1) wskazuje na mapie III Rzeczpospolitą i jej sąsiadów; 2) opisuje powstanie i działania Solidarności, używając określeń: strajk, walka bez przemocy, stan wojenny, Okrągły Stół"; 3) wyjaśnia, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Polsce w 1989 r. III. Cele kształcenia i wychowania Głównym celem nauczania historii i społeczeństwa w szkole podstawowej jest przedstawienie uczniom najważniejszych zagadnień historycznych przy jednoczesnym kształtowaniu w nich odpowiednich postaw. Dzięki temu będą oni przygotowani do życia we współczesnym społeczeństwie. Cele kształcenia Zapoznanie uczniów ze specyfiką przedmiotu historia i społeczeństwo oraz jego znaczeniem w kształceniu i wychowaniu. Wprowadzenie uczniów w świat pojęć pozwalających na posługiwanie się wiedzą historyczną i chronologią oraz na interpretowanie map historycznych. 9

10 Wyeksponowanie głównych etapów rozwoju cywilizacji, w tym dziejów społecznych, oraz najważniejszych osiągnięć człowieka. Zaprezentowanie podstawowej wiedzy na temat najważniejszych wydarzeń z historii Polski, Europy i świata. Ukazanie różnych aspektów życia społecznego: kultury, religii, nauki, polityki, ekonomii oraz ich wzajemnych powiązań. Przedstawienie współczesnej rzeczywistości jako rezultatu złożonych procesów historycznych. Prezentacja różnych struktur i systemów społecznych oraz sposobów organizacji pracy na przestrzeni dziejów. Kształcenie krytyki różnych źródeł wiedzy oraz selekcjonowania informacji pod względem ważności i wiarygodności. Ukazanie działań i motywów postępowania wybranych postaci historycznych na tle uwarunkowań epoki. Kształtowanie postawy obywatelskiej, motywującej do uczestnictwa w życiu społecznym i publicznym; budzenie szacunku dla państwa oraz poczucia odpowiedzialności za jego losy. Kształcenie krytycznego postrzegania działań ludzkich, samodzielnej interpretacji wydarzeń historycznych, wyrażania i uzasadniania własnych sądów i opinii, porównywania oraz wyciągania wniosków. Rozwijanie wyobraźni i ciekawości poznawczej. Ukazanie wpływu działań człowieka na otaczającą go rzeczywistość i środowisko naturalne. Kształcenie zdolności postrzegania procesu dziejowego w kategoriach przyczynowo-skutkowych. Rozwijanie zestawiania ze sobą informacji z odrębnych przedmiotów nauczania i dostrzegania łączących je relacji; ukazywanie związków zachodzących między różnymi dziedzinami wiedzy w duchu kształcenia zintegrowanego. Pobudzanie do samodzielnego poszukiwania wiedzy i wykształcenie korzystania z różnorodnych źródeł informacji. Cele wychowania Rozbudzanie zainteresowania przeszłością, a zwłaszcza dziejami małej ojczyzny". Kształtowanie postawy patriotycznej: szacunku dla ojczyzny i dumy z dziedzictwa narodowego. Formowanie tożsamości społecznej i narodowej poprzez rozwijanie poczucia przynależności do rodziny, społeczności lokalnej, grupy etnicznej, narodu, państwa. Uczenie wartości humanistycznych, w szczególności zasad tolerancji i szacunku dla odmiennych kultur, religii oraz dorobku cywilizacyjnego innych narodów. 10

11 Kształtowanie postawy otwartości w wyrażaniu własnych sądów i opinii. Zaprezentowanie kanonu wartości cywilizacji europejskiej; kształtowanie tożsamości europejskiej. Wychowanie do uczestnictwa w kulturze. Podkreślenie znaczenia pracy dla rozwoju społeczeństw. IV. Zakładane osiągniecia uczniów. Zakładane osiągnięcia uczniów to i, którymi uczeń powinien się wykazywać po zakończeniu nauki w szkole podstawowej. Dzięki przyporządkowaniu osiągnięć do poszczególnych rozdziałów można łatwo ustalić, jakie kompetencje młody człowiek musi zdobyć na danym etapie nauki. Rozdział I. Ja i moje otoczenie dostrzega niepowtarzalność i wyjątkowość każdego człowieka; wymienia potrzeby ludzkie: naturalne, bezpieczeństwa, przynależności, uznania i szacunku, samorealizacji; przedstawia rolę rodziny w życiu człowieka; opowiada o swojej rodzinie (w tym o zajęciach i zainteresowaniach jej członków); określa różnice między modelem rodziny sprzed stu lat a modelem rodziny współczesnej; omawia funkcjonowanie samorządu szkolnego; podaje podstawowe prawa i obowiązki ucznia; proponuje sposoby rozwiązania wybranego konfliktu z najbliższego otoczenia; tłumaczy, czym jest ojczyzna i mała ojczyzna ; porównuje patriotyzm z patriotyzmem lokalnym; wyjaśnia pochodzenie nazwy Polska; wskazuje elementy łączące przedstawicieli narodu polskiego; opisuje polskie symbole narodowe; wymienia najważniejsze polskie święta narodowe i objaśnia ich znaczenie; odnajduje na mapie miejscowość, w której mieszka; podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce; umiejscawia na mapie główne skupiska Polonii na świecie. Rozdział II. Z historią na ty wyjaśnia, czym zajmuje się historia; 11

12 odróżnia przeszłość od teraźniejszości i przyszłości; wskazuje przyczynę i skutek wydarzenia historycznego oraz określa ich wzajemną relację; podaje przykłady źródeł materialnych i niematerialnych; charakteryzuje archeologię jako naukę pomocniczą historii; na podstawie pamiątek po przodkach formułuje wnioski dotyczące historii rodziny; tłumaczy, dlaczego pamiątki rodzinne należy otaczać szczególną troską; tworzy drzewo genealogiczne własnej rodziny. Rozdział III. Czas i mapa w historii porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej; określa, w którym wieku rozegrało się dane wydarzenie; umieszcza daty wydarzeń na osi czasu; układa chronologicznie epoki historyczne: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność; odczytuje informacje z osi czasu i zaznacza na niej daty wydarzeń; interpretuje mapę historyczną, korzystając z symboli umieszczonych w legendzie. Rozdział IV. Z najdawniejszych dziejów wyjaśnia, w jaki sposób umiejętność rozpalania ognia zmieniła życie ludzi; tłumaczy, jak mieszkali i czym żywili się ludzie pierwotni; opisuje życie grupy ludzi pierwotnych oraz charakteryzuje zajęcia tworzących ją mężczyzn i kobiet; odpowiada, na czym polega różnica między koczowniczym a osiadłym trybem życia; wyjaśnia, co umożliwiło człowiekowi zmianę trybu życia z koczowniczego na osiadły; wymienia pierwsze narzędzia i rodzaje broni oraz określa, z czego były wykonane; odnajduje na mapie Mezopotamię, Tygrys, Eufrat, Nil i Egipt; nazywa najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne ludów Mezopotamii; tłumaczy, w jaki sposób zorganizowane było państwo faraonów; wymienia różne rodzaje pisma; określa, dlaczego wynalezienie pisma miało przełomowe znaczenie dla rozwoju cywilizacji. Rozdział V. W starożytnej Grecji wskazuje na mapie starożytną Grecję; 12

13 wymienia najważniejsze zajęcia Greków; odnajduje Ateny na mapie starożytnej Grecji; wyjaśnia, na czym polegała demokracja ateńska; tłumaczy, czym rożni się tragedia od komedii; nazywa najważniejszych greckich bogów; opowiada, jak Grecy wyobrażali sobie bogów; wyjaśnia, czym były mity i jaką rolę odgrywały w życiu Greków; opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich; porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi olimpiadami. Rozdział VI. W starożytnym Rzymie wskazuje na mapie Italię i Rzym; charakteryzuje ustrój republiki rzymskiej; opowiada, w jaki sposób powstało Imperium Rzymskie; opisuje wyposażenie rzymskiego legionisty; prezentuje najważniejsze osiągnięcia Rzymian; wyjaśnia, co oznacza powiedzenie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu"; tłumaczy, jakie znaczenie miało prawo rzymskie w starożytności i jaką rolę odgrywa współcześnie; omawia główne założenia religii chrześcijańskiej. Rozdział VII. Polska pierwszych Piastów nazywa plemiona polskie i wskazuje na mapie zamieszkiwane przez nie tereny; omawia genezę państwa polskiego; wyjaśnia, jakie korzyści uzyskała Polska w wyniku przyjęcia chrześcijaństwa; charakteryzuje postać świętego Wojciecha; wymienia postanowienia zjazdu gnieźnieńskiego; określa, kto i kiedy został pierwszym królem Polski; wylicza osiągnięcia Bolesława Chrobrego. 13

14 Rozdział VIII. Społeczeństwo średniowiecza określa, jaką rolę odgrywał Kościół w średniowiecznym społeczeństwie; porównuje styl romański ze stylem gotyckim; opisuje wygląd zamku oraz funkcje jego poszczególnych elementów; wymienia elementy rycerskiego uzbrojenia; omawia kolejne etapy w karierze rycerza; charakteryzuje wygląd średniowiecznego miasta; wskazuje różnice między miastem a wsią w okresie średniowiecza - z uwzględnieniem charakteru zabudowy oraz zajęć mieszkańców. Rozdział IX. Polska i Krzyżacy odnajduje na mapie państwo krzyżackie, Prusy, Pomorze Gdańskie, Grunwald i Malbork; podaje przyczyny sprowadzenia Krzyżaków do Polski; omawia panowanie Władysława Łokietka i określa jego rolę w zjednoczeniu państwa polskiego; wskazuje na mapie terytorium państwa polskiego w XIV wieku; przedstawia reformy przeprowadzone przez Kazimierza Wielkiego; ocenia politykę Kazimierza Wielkiego; wyjaśnia, dlaczego doszło do zawarcia unii polsko-litewskiej; wymienia postanowienia I i II pokoju toruńskiego. Rozdział X. Europejczycy odkrywają świat opisuje udoskonalenia techniczne umożliwiające dalekomorskie podróże; wskazuje na mapie Indie i Amerykę; wymienia głównych odkrywców i ich dokonania; określa pozytywne i negatywne skutki odkryć geograficznych; nazywa nowe rośliny i przyprawy sprowadzone do Europy; wyjaśnia znaczenie terminów renesans i humanizm; podaje nazwiska najwybitniejszych twórców europejskich okresu renesansu oraz tytuły ich dzieł; charakteryzuje najwybitniejsze postacie polskiego renesansu i wylicza ich dokonania. 14

15 Rozdział XI. W Rzeczypospolitej szlacheckiej wyjaśnia, dlaczego XVI stulecie jest nazywane w Polsce złotym wiekiem"; opisuje styl życia i zajęcia szlachty; przedstawia podział stanu szlacheckiego; tłumaczy, na czym polegała przemiana rycerstwa w szlachtę; odnajduje na mapie Wisłę, Gdańsk, Kraków, Zamość i Sandomierz; odpowiada, w jaki sposób zorganizowany był handel zbożem; wymienia postanowienia unii lubelskiej; wskazuje na mapie obszar Rzeczypospolitej Obojga Narodów; podaje nazwy narodów żyjących na terenie Rzeczypospolitej; dokonuje krótkiej charakterystyki głównych religii wyznawanych w dawnej Polsce; omawia przebieg wolnych elekcji w Rzeczypospolitej szlacheckiej; przedstawia najważniejsze dokonania Stefana Batorego. Rozdział XII. Upadek Rzeczypospolitej odnajduje na mapie Szwecję, Inflanty i Ukrainę; przedstawia główne dążenia polityczne Zygmunta III Wazy; omawia przebieg potopu szwedzkiego"; odpowiada, z kim Polska toczyła wojny w XVII wieku oraz jakie były ich skutki; wskazuje na mapie Imperium Osmańskie i Wiedeń; opowiada o przebiegu wyprawy wiedeńskiej; przedstawia początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego; ustala datę I rozbioru Polski i wymienia państwa, które go dokonały; opisuje działania Stanisława Augusta Poniatowskiego w dziedzinie edukacji, kultury i sztuki; charakteryzuje program obozu reformatorskiego; określa, na czym polegały najważniejsze reformy zapisane w Konstytucji 3 maja; podaje datę II rozbioru Polski i wskazuje państwa, które go dokonały; wyjaśnia, kiedy i dlaczego doszło do wybuchu powstania kościuszkowskiego; prezentuje postać Tadeusza Kościuszki oraz jego działalność w Polsce i zagranicą; wylicza cechy charakterystyczne sztuki barokowej; wymienia nazwiska najważniejszych twórców europejskiego baroku; przedstawia podstawowe założenia filozoficzne oświecenia; 15

16 wskazuje najważniejszych myślicieli epoki. Rozdział XIII. Walka o odzyskanie niepodległości wskazuje na mapie Włochy, Księstwo Warszawskie, Rosję; opowiada, w jakich okolicznościach powstał polski hymn narodowy; przedstawia główne etapy w historii Księstwa Warszawskiego; wskazuje na mapie Królestwo Polskie; określa, kiedy i dlaczego wybuchło powstanie listopadowe; wylicza skutki upadku powstania listopadowego; wymienia najwybitniejszych artystów romantyzmu i tytuły ich dzieł; podaje nazwiska najwybitniejszych artystów pozytywizmu i tytuły ich utworów; tłumaczy przyczyny wybuchu powstania styczniowego i ustala jego zasięg terytorialny; wskazuje na partyzancki charakter powstania; omawia skutki upadku powstania styczniowego. Rozdział XIV. Pod zaborami wyjaśnia, na czym polegała polityka rusyfikacji i germanizacji; przedstawia różne metody walki o polskość; porównuje sytuację Polaków w różnych zaborach; wyjaśnia, jaki wpływ miał rozwój przemysłu na życie codzienne ludzi; odróżnia odkrycie od wynalazku; podaje nazwy głównych XIX-wiecznych wynalazków i nazwiska ich twórców; wymienia główne odkrycia naukowe. Rozdział XV. Odrodzenie państwa polskiego określa, w jakich latach toczyła się I wojna światowa, oraz wymienia uczestniczące w niej państwa; wyjaśnia, kiedy i w jakich okolicznościach Polska odzyskała niepodległość; wskazuje na mapie II Rzeczpospolitą oraz porównuje zasięg jej terytorium z obecnymi granicami państwa polskiego; wymienia najważniejszych polityków II Rzeczypospolitej; tłumaczy, dlaczego Polacy obchodzą rocznicę bitwy warszawskiej; podaje podstawowe prawa i wolności obywatelskie wprowadzone przez Konstytucję marcową; 16

17 wylicza osiągnięcia polskiej gospodarki okresu międzywojennego. Rozdział XVI. Świat między wojnami opowiada, w jaki sposób przezwyciężono kryzys gospodarczy w latach 30. XX wieku; określa, kto i kiedy przeprowadził rewolucję komunistyczną w Rosji; wyjaśnia, czym był stalinizm; tłumaczy, kiedy i w jaki sposób naziści przejęli władzę w Niemczech; charakteryzuje program nazistów niemieckich. Rozdział XVII. Druga wojna światowa wyjaśnia, kiedy i w jakich okolicznościach doszło do agresji Niemiec i ZSRR na Polskę; wymienia przyczyny klęski wrześniowej; wskazuje na mapie kraje podbite przez Niemcy; odnajduje na mapie państwa zajęte przez ZSRR; opowiada o dokonaniach militarnych polskich żołnierzy na frontach II wojny światowej; wyjaśnia, czym był Holocaust; charakteryzuje sytuację narodu polskiego w czasach okupacji niemieckiej; opisuje sposoby walki Polaków z okupantami; przedstawia przebieg powstania warszawskiego; omawia ostatnie etapy II wojny światowej. Rozdział XVIII. Polska Rzeczpospolita Ludowa odnajduje na mapie kraje zdominowane przez ZSRR; wskazuje podstawowe różnice ustrojowe między krajami Zachodu a państwami komunistycznymi, określa granice PRL i porównuje jej obszar z zasięgiem terytorium IIRP; podaje główne cechy ustroju PRL; wyjaśnia, dlaczego PRL nie była państwem w pełni suwerennym; wylicza przyczyny społecznego niezadowolenia w Polsce pod rządami komunistów; wymienia najważniejsze wystąpienia społeczne skierowane przeciw rządom komunistycznym; tłumaczy, na czym polegało przełomowe znaczenie NSZZ Solidarność" w powojennej historii Polski. 17

18 Rozdział XIX. Współczesna Polska określa, kiedy i w jaki sposób Polska odzyskała pełną suwerenność; wymienia najważniejszych polityków III RP; opowiada o najistotniejszych wydarzeniach w historii III RP; wskazuje największe sukcesy i główne problemy III RP; omawia prawa i obowiązki obywatela; tłumaczy, jaka jest rola konstytucji w państwie demokratycznym; charakteryzuje najważniejsze kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej; określa terytorium i liczbę ludności współczesnej Polski; odnajduje na mapie kraje wchodzące w skład Unii Europejskiej; przedstawia główne zadania Unii Europejskiej; wylicza korzyści dla Polski wynikające z przynależności naszego kraju do Unii Europejskiej. Rozdział XX. Problemy ludzkości omawia szanse i zagrożenia wynikające z rozwoju techniki we współczesnym świecie; tłumaczy pojęcie globalnej wioski"; wyjaśnia wpływ rozwoju systemów komunikacji i transportu na powstanie globalnej wioski"; przedstawia problemy współczesnego świata, m.in. podział na kraje biedne i bogate; wymienia trudności, z którymi borykają się mieszkańcy najbiedniejszych państw świata; określa rolę międzynarodowych organizacji humanitarnych; wskazuje najważniejsze źródła konfliktów międzynarodowych i omawia sposoby walki z terroryzmem. V. Obszary aktywności ucznia podlegające ocenie I. Na lekcjach historii i społeczeństwa ocenie podlegają następujące obszary aktywności uczniowskiej: 1) Wypowiedzi ustne: kilkuzdaniowe wypowiedzi, udział w dyskusji, prezentacja pracy własnej i grupy. 2) Wypowiedzi pisemne: kartkówki, 18

19 sprawdziany, prace domowe: np. zadania w zeszycie ćwiczeń. 3) Prace praktyczne: niewerbalny wytwór pracy (np. albumy, pomoce), prace plastyczne, posługiwanie się mapą, atlasami, słownikiem, tekstem źródłowym, wykorzystywanie informacji z różnych źródeł (programy edukacyjne TV i multimedialne). 4) Prowadzenie zeszytu przedmiotowego/ zeszytu ćwiczeń wkład pracy w estetykę notatek. II. W ustalaniu oceny z historii i społeczeństwa przyjmuje się następującą hierarchię: a) samodzielność w wykonywaniu prac, b) wysiłek wkładany w proces uczenia się, c) zakres posiadanej wiedzy, d) stosowanie wiedzy w praktyce, e) posługiwanie się terminologią historyczną, f) praca w grupie, g)umiejętność samooceny. III. Ocena powinna być: a) zgodna z wymaganiami programowymi b) jawna i obiektywna c) wystawiana systematycznie d) uzasadniona VI. Formy i metody kontroli. 1. Wypowiedzi ustne - dotyczą bieżącego zakresu wiedzy i (do 3 ostatnich tematów). 2. Wypowiedzi pisemne: a) praca domowa - uczeń powinien otrzymać za pisemne zadanie domowe przynajmniej jedną ocenę - w klasie IV,V - i przynajmniej dwie oceny w klasie VI, b) kartkówka - obejmuje materiał bieżący (z 2-3 ostatnich tematów), może być przeprowadzona bez zapowiedzi, może trwać do 10 minut, 19

20 c) Sprawdzian - obejmuje i z danego działu, może trwać do 1 godziny lekcyjnej, może być poprzedzony lekcją powtórzeniową. Uczeń w ciągu dwóch tygodni od otrzymania pracy może poprawić stopień niedostateczny lub dopuszczający ze sprawdzianu w sposób uzgodniony z nauczycielem (poprawia raz). VII. Ocenianie prac pisemnych I. Formy sprawdzianu: pytanie i odpowiedź, zadania wyboru, zadania z luką, zadania typu prawda - fałsz, zadania polegające na kojarzeniu, zadania polegające na opisywaniu wydarzeń historycznych, zadania otwarte. II. Klucz oceniania prac pisemnych z historii i społeczeństwa: a) uczniowie o obniżonych wymaganiach programowych: 0-29 % - stopień niedostateczny % - stopień dopuszczający % - stopień dostateczny % - stopień dobry % - stopień bardzo dobry b) pozostali uczniowie: 0-44 % - stopień niedostateczny % - stopień dopuszczający % - stopień dostateczny % - stopień dobry % - stopień bardzo dobry. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który rozwiązał dodatkowe zadanie sprawdzające wiedzę i. 20

21 VIII. Kryteria ocen z historii i społeczeństwa Program Wczoraj i dziś" proponuje kryteria ogólne określające i, które uczeń powinien opanować podczas trzyletniego cyklu nauki historii i społeczeństwa. Nauczyciel może dostosować podane wymagania do możliwości uczniów w danej klasie. Aby uzyskać ocenę: dopuszczającą - uczeń powinien wykazać się znajomością elementarnej wiedzy, wyjaśniać z pomocą nauczyciela znaczenie podstawowych terminów historycznych, dokonywać opisów przeszłości i porównywać ją z teraźniejszością na podstawie materiałów ilustracyjnych; dostateczną - uczeń powinien posiadać podstawową wiedzę faktograficzną, czytać teksty ze zrozumieniem, dostrzegać związki teraźniejszości z przeszłością, opanować najprostsze przedmiotowe, takie jak: dokonywanie oceny zdarzenia, opis, porównanie, określanie, w którym wieku rozegrało się dane wydarzenie, porządkowanie zdarzeń w kolejności chronologicznej, odczytywanie daty wydarzenia z osi czasu; dobrą - uczeń powinien opanować wiedzę faktograficzną na poziomie ponadpodstawowym, wykazywać się aktywnością na lekcjach, wyrażać własną opinię, dostrzegać ciągłość rozwoju kulturalnego i cywilizacyjnego, integrować wiedzę uzyskaną z różnych źródeł, samodzielnie poszukiwać informacji o swoim regionie i rodzinnej miejscowości, umiejętnie posługiwać się mapą, odczytywać z wykresów i tabel; bardzo dobrą - uczeń musi wykazać się nie tylko dużą wiedzą, lecz także zrozumieniem procesów historycznych; powinien również samodzielnie wyciągać wnioski, ujmować treści historyczne w związki przyczynowo-skutkowe, krytycznie odnosić się do wydarzeń z przeszłości oraz porównywać epoki i okresy; celującą - uczeń powinien samodzielnie rozwijać swoje zainteresowania i wykazywać się wiedzą ponadprogramową, uczestniczyć w pracach przedmiotowych kółek zainteresowań, łączyć i wykorzystywać z różnych dziedzin, brać udział w konkursach przedmiotowych. IX. Hierarchia poziomów wymagań i odpowiadające im stopnie szkolne Kryteria oceniania osiągnięć uczniów Program Wczoraj i dziś proponuje kryteria ogólne określające i, które uczeń powinien opanować podczas trzyletniego cyklu nauki historii i społeczeństwa. Nauczyciel może dostosować podane wymagania do możliwości uczniów w danej klasie. 21

22 Aby uzyskać ocenę: dopuszczającą uczeń powinien wykazać się znajomością elementarnej wiedzy, wyjaśniać z pomocą nauczyciela znaczenie podstawowych terminów historycznych, dokonywać opisów przeszłości i porównywać ją z teraźniejszością na podstawie materiałów ilustracyjnych; dostateczną uczeń powinien posiadać podstawową wiedzę faktograficzną, czytać teksty ze zrozumieniem, dostrzegać związki teraźniejszości z przeszłością, opanować najprostsze przedmiotowe, takie jak: dokonywanie oceny zdarzenia, opis, porównanie, określanie, w którym wieku rozegrało się dane wydarzenie, porządkowanie zdarzeń w kolejności chronologicznej, odczytywanie daty wydarzenia z osi czasu; dobrą uczeń powinien opanować wiedzę faktograficzną na poziomie ponadpodstawowym, wykazywać się aktywnością na lekcjach, wyrażać własną opinię, dostrzegać ciągłość rozwoju kulturalnego i cywilizacyjnego, integrować wiedzę uzyskaną z różnych źródeł, samodzielnie poszukiwać informacji o swoim regionie i rodzinnej miejscowości, umiejętnie posługiwać się mapą, odczytywać z wykresów i tabel; bardzo dobrą uczeń musi wykazać się nie tylko dużą wiedzą, lecz także zrozumieniem procesów historycznych; powinien również samodzielnie wyciągać wnioski, ujmować treści historyczne w związki przyczynowo-skutkowe, krytycznie odnosić się do wydarzeń z przeszłości oraz porównywać epoki i okresy; celującą uczeń powinien samodzielnie rozwijać swoje zainteresowania i wykazywać się wiedzą ponadprogramową, uczestniczyć w pracach przedmiotowych kółek zainteresowań, łączyć i wykorzystywać z różnych dziedzin, brać udział w konkursach przedmiotowych. X.Wymagania edukacyjne. WYMAGANIA EDUKACYJNE KLASA IV W poniższej tabeli zestawiono poszczególne poziomy wymagań z konkretnymi ocenami szkolnymi. K K+P K+P+R K+P+R+D K+P+R+D+W Poziom dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Ocena poziom K konieczny poziom P podstawowy poziom R rozszerzający poziom D dopełniający poziom W wykraczający 22

23 Rozdział I Ja i moje otoczenie konieczny podstawowy rozumie, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu każdego człowieka, wymienia osoby, które wchodzą w skład szkolnej społeczności, zna swoje szkolne prawa i obowiązki, rozumie, w czym przejawiają się uprzejmość i tolerancja, tłumaczy pochodzenie nazwy Polska, zna daty najważniejszych polskich świąt państwowych, zna polskie symbole narodowe i najważniejsze miejsca pamięci narodowej, recytuje tekst Mazurka Dąbrowskiego, wymienia regiony Polski, odnajduje na mapie główne regiony Polski. Uczeń opanował na oceną dopuszczającą oraz: wie, na czym polega odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka, potrafi wymienić ludzkie potrzeby, podaje przykłady praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny, zna uprawnienia władz szkolnych i statut szkoły, wie, czym jest samorząd uczniowski, podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego w swojej szkole, wskazuje przyczyny konfliktów między ludźmi i przedstawia sposoby ich rozwiązywania, wymienia korzyści, jakie można osiągnąć przez uprzejmość i tolerancję, tłumaczy znaczenie terminów: ojczyzna, mała ojczyzna, naród, patriotyzm, patriotyzm lokalny, herb, rozumie znaczenie terminów: Rzeczpospolita Polska, mniejszość narodowa, mniejszość etniczna, Polonia, omawia okoliczności powstania tekstu Mazurka Dąbrowskiego, wie, jaka jest symbolika barw polskiej flagi narodowej, podaje nazwy mniejszości narodowych i etnicznych żyjących w Polsce, potrafi określić sposoby zaspokajania różnych potrzeb człowieka, wyjaśnia znaczenie praw i obowiązków poszczególnych członków rodziny, charakteryzuje społeczność szkolną z uwzględnieniem swoich praw i obowiązków, proponuje sposoby rozwiązania problemów własnej miejscowości, odszukuje informacje o rozmaitych formach upamiętniania postaci, wydarzeń związanych z historią swojej małej ojczyzny, wskazuje na planie swojej miejscowości siedzibę władz lokalnych, zbiera informacje o władzy lokalnej i jej zadaniach, prezentuje informacje związane z ważnymi postaciami i wydarzeniami z dziejów regionu, opisuje główne regiony Polski, przedstawia na wybranych przykładach mniejszości narodowe zamieszkujące współczesną Polskę, wskazuje główne skupiska Polonii na mapie świata. 23

24 rozszerzający Uczeń opanował na oceną dostateczną oraz: zna sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb, wyjaśnia znaczenie terminów: rodzina dwupokoleniowa, rodzina wielopokoleniowa wyjaśnia znaczenie terminów: rada pedagogiczna, rada szkoły, rada samorządu uczniowskiego, wie, na czym polega sprawiedliwe postępowanie, omawia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w okresie pokoju, zna sposoby zdobywania wiedzy o historii małej ojczyzny, wskazuje największe atuty swojej małej ojczyzny, wyjaśnia, co świadczy o tym, że Polacy należą do jednego narodu, podaje przykłady dzieł sztuki i architektury, które należą do polskiego dziedzictwa narodowego, wyjaśnia, kim był Józef Wybicki, wylicza prawa przysługujące mniejszościom narodowym i etnicznym w Polsce, wie, gdzie znajdują się główne skupiska Polaków na świecie, porównuje prawa i obowiązki poszczególnych członków rodziny, omawia zalety i wady rodziny współczesnej oraz rodziny wielopokoleniowej, określa szkołę jako wspólnotę uczniów, nauczycieli i rodziców, ocenia, które prawa i obowiązki uczniów są najważniejsze, potrafi opisać sytuację konfliktową i znajduje dla niej rozwiązanie, opisuje wygląd herbów wybranych miejscowości. dopełniający Uczeń opanował na oceną dobrą oraz : tłumaczy, czym jest rodzina niepełna i w jaki sposób ona powstaje, objaśnia, dlaczego wybrane dzieła sztuki i architektury są ważną częścią naszej kultury narodowej, wymienia wydarzenia, na pamiątkę których ustanowiono święta państwowe, rozumie, dlaczego powinno się okazywać szacunek symbolom narodowym, omawia różnice między szkołą dawną a współczesną, analizuje, w jaki sposób mniejszości narodowe i etniczne mogą zachować swoją odrębność, opisuje kulturę i tradycje wybranej mniejszości narodowej bądź etnicznej żyjącej w Polsce. Rozdział II Z historią na ty wykraczający konieczny Uczeń opanował na oceną bardzo dobrą oraz: wymienia mniejszości narodowe, które żyły w przedwojennej Polsce, analizuje tekst hymnu Polski i wyjaśnia znaczenie wybranych zwrotów, porównuje strukturę narodowościową II Rzeczypospolitej i współczesnej Polski, omawia na przykładach pochodzenie nazwisk i przydomków. wyjaśnia, kim jest historyk, wie, czym zajmuje się historia jako nauka, 24

25 podstawowy rozszerzający dopełniający wie, czym są źródła historyczne, i podaje ich przykłady. Uczeń opanował na oceną dopuszczającą oraz: zna sposoby badania wydarzeń z przeszłości przez historyków, zna podstawy myślenia przyczynowo-skutkowego dotyczącego wydarzeń historycznych, podaje przykłady efektów pracy historyków, wyjaśnia znaczenie terminów: zabytek, muzeum, archiwum, skansen, ród, archeolog, pamiątka rodzinna, genealogia, drzewo genealogiczne, wie, gdzie gromadzi się źródła historyczne, kwalifikuje różne źródła historyczne zgodnie z podziałem na źródła materialne (pisane, niepisane) i niematerialne, odróżnia postacie historyczne od bohaterów baśniowych i legendarnych, przedstawia pamiątki rodzinne i określa ich znaczenie, odczytuje informacje o przodkach na podstawie poszczególnych pamiątek rodzinnych, prezentuje swoją opinię na temat podtrzymywania tradycji rodzinnych. Uczeń opanował na oceną dostateczną oraz: wymienia główne zadania historii, wymienia przykłady postaci historycznych oraz bohaterów baśniowych i legendarnych, dokonuje podziału źródeł historycznych na materialne i niematerialne oraz wyróżnia wśród źródeł materialnych pisane i niepisane, wymienia informacje, jakie można zdobyć na podstawie poszczególnych źródeł historycznych, określa, czym zajmuje się archeologia, zna sposoby badania wiarygodności źródeł historycznych, wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem, potrafi na wybranych przykładach zaprezentować myślenie przyczynowo-skutkowe, opowiada o wybranym wydarzeniu z życia klasy w sposób potwierdzający opanowanie myślenia przyczynowoskutkowego, wymienia zasady prawidłowego zachowania się w muzeum, potrafi zaplanować wycieczkę prezentującą najważniejsze miejsca i obiekty w najbliższej okolicy, wyjaśnia, w jaki sposób podtrzymywanie tradycji rodzinnych umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie. Uczeń opanował na oceną dobrą oraz: wymienia filmy i książki o tematyce historycznej, objaśnia znaczenie powiedzenia: Historia jest nauczycielką życia, rozpoznaje znak Zabytek chroniony prawem i wie, co on oznacza, przedstawia na przykładzie przenikanie się faktów historycznych z legendą, ocenia, jakie znaczenie dla współczesnej nauki mają odkrycia 25

26 Rozdział III Czas i mapa w historii wykraczający konieczny podstawowy archeologiczne, uzasadnia, dlaczego należy dbać o źródła historyczne i chronić obiekty zabytkowe, dociera do rodzinnych źródeł, które pozwalają mu sporządzić drzewo genealogiczne, przygotowuje drzewo genealogiczne najbliższej rodziny. Uczeń opanował na oceną bardzo dobrą oraz: wskazuje przebieg, przyczyny i skutki wybranych wydarzeń historycznych, wyjaśnia, kim był prawdziwy święty Mikołaj, zna legendy związane z Mikołajem, biskupem Miry, przedstawia postać Henryka Schliemanna, znajduje w internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy tworzeniu drzewa genealogicznego. rozumie znaczenie terminów: chronologia, data, era, rok, wiek, tysiąclecie, epoka historyczna, okres przed naszą erą i naszej ery, wskazuje narodziny Jezusa z Nazaretu jako początek naszej ery, wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, plan, legenda mapy, odczytuje skróty: p.n.e. i n.e., umie narysować linię chronologiczną i zaznaczyć na niej daty, oblicza upływ czasu między poszczególnymi wydarzeniami, ustala wiek, w którym miało miejsce dane wydarzenie, zapisuje cyframi rzymskimi liczby arabskie i na odwrót. Uczeń opanował na oceną dopuszczającą oraz: wyjaśnia, dlaczego mierzenie czasu jest ważne w pracy historyka, tłumaczy zasadę tworzenia osi czasu i sposób umieszczania na niej dat, posługuje się cyframi rzymskimi i arabskimi w celu oznaczania jednostek czasu, wymienia epoki historyczne oraz podaje ich daty graniczne, wymienia elementy, z jakich składa się mapa historyczna, porządkuje daty na linii chronologicznej, określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku, dostrzega różnice w określaniu, do której połowy wieku należą daty przed naszą erą i naszej ery, odczytuje z mapy podstawowe informacje. rozszerzający dopełniający Uczeń opanował na oceną dostateczną oraz: wie, jakie jest pochodzenie słowa kronikarz, rozumie, że daty graniczne poszczególnych epok mają charakter umowny, tłumaczy, czym są legenda i skala mapy, porównuje mapy historyczną i geograficzną, odróżnia mapę od planu, rysuje plan najbliższej okolicy. Uczeń opanował na oceną dobrą oraz: 26

27 Rozdział IV Z najdawniejszych dziejów wykraczający konieczny podstawowy rozszerzający dopełniający zna przyczyny powstawania kronik i dostrzega w nich źródło ważnych informacji, wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec poszczególnych epok historycznych, dostrzega umowność rachuby czasu w kontekście przykładów z różnych kręgów kulturowych, przedstawia, w jakich okolicznościach narodziła się tradycja zabaw sylwestrowych, wie, czym zajmuje się kartografia, rozumie, jaką rolę odgrywa mapa w poznawaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych, podaje przykład zastosowania GPS, krótko charakteryzuje poszczególne epoki historyczne, przedstawia ewolucję znaczenia terminu mapa, opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, i na tej podstawie określa, jakie wyobrażenie o świecie mieli ludzie w przeszłości. Uczeń opanował na oceną bardzo dobrą oraz: wyjaśnia różnice w określaniu dat za pomocą kalendarzy juliańskiego i gregoriańskiego, omawia pochodzenie polskich nazw miesięcy. przedstawia podział ludności starożytnego Egiptu na warstwy społeczne, rozumie znaczenie terminów: pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne, wskazuje, jakie znaczenie dla rozwoju cywilizacji miał wynalazek pisma, rozpoznaje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Uczeń opanował na oceną dopuszczającą oraz: wymienia materiały pisarskie, których używano od starożytności do współczesności, umieszcza na linii chronologicznej przybliżone daty wynalezienia pism a i powstania pierwszego pisma alfabetycznego, charakteryzuje pismo obrazkowe, klinowe i alfabetyczne, a także wskazuje różnice między nimi. Uczeń opanował na oceną dostateczną oraz: tłumaczy, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki, wie, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie, opisuje materiały pisarskie od starożytności do czasów współczesnych, dostrzega podobieństwa i różnice między dawnym i obecnym sposobem przekazywania informacji. Uczeń opanował na oceną dobrą oraz: wyjaśnia, dlaczego ludzie tworzyli malowidła naskalne, wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego, tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu stosuje się je współcześnie, 27

28 Rozdział V W starożytnej wykraczający konieczny przedstawia ewolucję materiałów pisarskich, tworzy własne pismo obrazkowe oraz przedstawia zalety i wady takiego sposobu przekazywania informacji. Uczeń opanował na oceną bardzo dobrą oraz: wie, jak zmieniał się wygląd człowieka, rozumie, jakie znaczenie dla praludzi miała umiejętność rozpalania ognia, tłumaczy, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało posługiwanie się mową, przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia, zna dawne i współczesne sposoby wytopu żelaza, wyjaśnia znaczenie terminów: pięściak, ziemianka, dymarka, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza, cywilizacja, miasto-państwo, mumia, sarkofag, piramida, faraon, kanał nawadniający, Sumerowie, Babilon, Mezopotamia, Bliski Wschód, wie, dlaczego pierwsze cywilizacje powstały nad wielkimi rzekami, podaje najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz, wymienia najważniejsze zabytki starożytnych Mezopotamii i Egiptu, opowiada, w jakim celu wznoszono piramidy i w jaki sposób one powstawały, podaje najważniejsze fakty z życia faraona Ramzesa II, umieszcza na linii chronologicznej przybliżoną datę pojawienia się człowieka rozumnego oraz daty powstania pierwszych państw sumeryjskich, wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka i zaznacza kierunki ich wędrówki, odnajduje na mapie starożytne Egipt i Mezopotamię, rzeki Eufrat, Tygrys i Nil oraz miasto Babilon, charakteryzuje koczowniczy i osiadły tryb życia, ocenia, który tryb życia człowieka koczowniczy czy osiadły był korzystniejszy dla praludzi, porównuje życie praludzi z życiem współczesnego człowieka, wskazuje różnice między stosowanymi dawniej i obecnie sposobami wytopu żelaza, ocenia dokonania ludów starożytnej Mezopotamii, omawia sposób działania kanałów nawadniających, dostrzega związek między ą budowy piramid a wysokim poziomem nauk ścisłych w starożytnym Egipcie, charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu, ocenia znaczenie odkrycia grobowca faraona Tutenchamona dla współczesnej nauki. zna warunki geograficzne Grecji, podaje cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej, 28