Analysis of Internet access and dietary habits during computer use by students from Bialystok and Grodno a comparative survey

Transkrypt

1 Kleszczewska Probl Hig Eidemiol E i ws. 2010, Analiza 91(3): dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem studentów Analiza dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem studentów z Białegostoku oraz z Grodna orównawcze badania ankietowe Analysis of Internet access and dietary habits during comuter use by students from Bialystok and Grodno a comarative survey Ewa Kleszczewska 1/, Katarzyna Łogwiniuk 1/, Andre Shakov 2/ 1/ Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku (WSKiOZ), Polska 2/ Państwowy Uniwersytet im. Janki Kuały w Grodnie (PUJK), Białoruś Wrowadzenie. Komuter stał się odstawowym narzędziem racy i wyoczynku. Z obserwacji życia codziennego młodego okolenia wynika, że toczy się ono obok komutera. Zmieniają się też nasze zwyczaje żywieniowe, jemy w ośiechu rodukty wysokoenergetyczne, aby szybko zasokoić głód i owrócić do rzerwanej czynności, n. gry lub racy na komuterze. Cel. Ocena zachowań i ostaw ryzyka zbyt długiego rzebywania rzy komuterze studentów uczelni WSKiOZ w Białymstoku oraz PUJK w Grodnie. Podjęto też róbę określenia codziennej aktywności studentów związanej ze sosobem sędzania czasu rzy komuterze oraz identyfikacji odstawowych roblemów zdrowotnych wynikających z uzależnienia od komutera. Materiał. W badaniach rzerowadzonym w roku akademickim 2009/2010 wzięło udział 295 studentów: Grua A 150 studentów (100% kobiet, wiek lat) z WSKiOZ w Białymstoku; Grua B 145 studentów (35% kobiet i 65% mężczyzn, wiek do 20 lat) z PUJK w Grodnie. Wyniki. Przerowadzone badania, w dwóch uczelniach, otwierdziły, że do najczęściej oisywanych skutków uzależnienia od Internetu należą: zaburzenia relacji interersonalnych (n. rezygnacja z bezośredniego kontaktu), utrata zainteresowania wszelkimi formami aktywności, zaominanie o osiłkach lub rzenoszenie ich obok stanowiska racy/ zabawy komutera. Wszyscy studenci gruy A i B mieszkający w mieście deklarują osiadanie osobistego komutera i dostę do Internetu w domu. Średni czas oświęcony na racę z komuterem w dwóch gruach to około 2,5 godzin dziennie. W gruie A najczęściej wymienianą dolegliwością jest zmęczenie wzroku i ieczenie oczu aż 60%, 47% deklaruje bóle mięśni i stawów, 38% znużenie i 12% osłabienie. W gruie B 67% studentów, jako najczęściej wystęujące dolegliwości związane z uciążliwością racy rzy użyciu komutera, deklaruje bóle mięśni i stawów, 55% sztywność/ bolesność nadgarstków, karku i ramion oraz drętwienie i skurcze rąk. Wnioski. Istnieje konieczność rzygotowania i wdrożenia edukacji rozdrowotnej w zakresie rofilaktyki zachowań rozdrowotnych wynikającej z długotrwałej racy z użyciem komutera oraz asektów związanych z żywieniem studiującej młodzieży. Introduction. A comuter has become an essential tool for work and leisure. The observation of the younger generation roves it is ever-resent in their life. Dietary habits have also changed, high-energy roducts are eaten in a hurry to quickly satisfy hunger and return to the interruted comuter oerations such as games or work. Aim. To assess risk behaviors and attitudes of long comuter-use eriods by the WSKiOZ college students in Bialystok and the PUJK college of Grodno. Also an attemt was made to determine the students daily activities related to the way they send their time at the comuter and identify the main health roblems resulting from comuter addiction. Material. 295 students articiated in the studies conducted in the academic year of 2009/2010: Grou A 150 students (100% of women, aged years) of WSKiOZ in Bialystok, Grou B 145 students (35% of women and 65% of men, aged 20 years) of PUJK in Grodno. Results. The study at the two universities confirmed that the most commonly reorted effects of Internet addiction included: interersonal relations disorders (i.e. absence of direct contact), loss of interest in all other forms of activity, forgetting meals, or bringing them to eat by the comuter. All urban students in grou A and B declare a ersonal comuter ownershi and Internet access at home. The average time sent at the comuter in the two grous was aroximately 2.5 hours er day. In grou A, the most frequently mentioned ailment was eye fatigue and eye burning in as many as 60% of the subjects; 47% declared muscle and joint ains, fatigue 38% and 12% weakness. In grou B 67% of the students as the most common ailments associated with strenuous comuter work declared muscle and joint ains, 55% stiffness/soreness of wrists, neck and shoulders, numbness and crams of hands. Conclusions. The study results indicate the need for rearation and imlementation of health education for reventing health roblems resulting from extended comuter use and imroer nutritional habits of the students. Key words: dietary habits, nutritional behavior, addiction, Internet Słowa kluczowe: nawyki żywieniowe, zachowania żywieniowe, uzależnienie, Internet Probl Hig Eidemiol 2010, 91(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do koresondencji / Address for corresondence Dr n. med. Ewa Kleszczewska Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku ul. Krakowska 9, Białystok tel , fax kleszczewska.ewa@gmail.com

2 382 Probl Hig Eidemiol 2010, 91(3): Wstę Z licznie rzerowadzonych badań wynika, że liczba internautów rośnie lawinowo, rzy czym zgodnie z rzewidywaniami największa liczba nowych użytkowników została zarejestrowana w Azji (41% wszystkich internautów), na drugim miejscu znalazła się Euroa (28%), a na kolejnych Ameryka Północna (18%), Ameryka Łacińska (7%) oraz Bliski Wschód i Afryka (5%). W okresie ostatnich czterech lat obserwuje się także niezwykłą dynamikę rozszerzania się zasięgu Internetu w Polsce, n. liczba internautów wzrosła rzeszło trzykrotnie: od 5,4% w 1998 r. do 7,1% w 1999 r. i do 17,4% na koniec 2000 r. Obecnie dostę do Internetu ma jeden na ośmiu Polaków owyżej 15 roku życia. Zgodnie z danymi NetTrack Millward Brown SMG/KRC w III kwartale 2009 r. z sieci korzystało 14,8 mln Polaków, czyli 49,4% oulacji [1-2]. Mając na uwadze śledzenie zmian wywołanych dostęem do Internetu oraz ojawieniem się możliwości nauczania na odległość, zbadano dostę studentów do e-learningu orzez osobiste komutery oraz zaytano o zmiany, które wrowadził Internet w nauce i sędzaniu czasu wolego studiującej młodzieży. Nauczanie na odległość jest to metoda rowadzenia rocesu dydaktycznego w warunkach, gdy wykładowcy i studenci są od siebie oddaleni i nie znajdują się w tym samym miejscu, stosując do rzekazywania informacji orócz tradycyjnych sosobów komunikowania się również nowoczesne technologie telekomunikacyjne, rzesyłając: głos, obraz wideo, komuterowe dane oraz materiały do wydrukowania. Wsółczesne, stosowane technologie, umożliwiają również bezośredni kontakt w czasie rzeczywistym omiędzy wykładowcami a studentami z wielu uczelni za omocą latformy, niezależnie od odległości, jaka ich dzieli [3-5]. Pozwoliły też na szybkie ozyskanie i oracowanie danych ankietowych z dwóch wsółracujących ze sobą uczelni: z Białegostoku i Grodna. Z obserwacji życia codziennego młodego okolenia wynika, że tuż obok komutera czy latoa toczy się życie codzienne z jedzeniem i iciem włącznie. Zmieniają się też nasze zwyczaje żywieniowe, jemy w ośiechu rodukty wysokoenergetyczne, aby szybko zasokoić głód i owrócić do rzerwanej czynności n. gry lub racy na komuterze [6-8]. Cel racy Ocena zachowań i ostaw ryzyka zbyt długiego rzebywania rzy komuterze studentów uczelni WSKiOZ w Białymstoku oraz PUJK w Grodnie. Podjęto róbę określenia codziennej aktywności studentów związanej ze sosobem sędzania czasu rzy komuterze oraz identyfikacji odstawowych roblemów zdrowotnych wynikających z uzależnienia od komutera. Materiały i metody W badaniach rzerowadzonych w drugiej ołowie roku akademickiego 2009/2010 wzięło udział 295 studentów: Grua A 150 studentów (100% kobiet, wiek lat) z WSKiOZ w Białymstoku; Grua B 145 studentów (35% kobiet i 65% mężczyzn, wiek do 20 lat) z PU im J. Kuały w Grodnie. W rowadzonych badaniach stosowano samodzielnie rzygotowaną, analogiczną dla obu uczelni ankietę, umieszczoną na Platformie Moodle serwis WSKiOZ. Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku rowadzi od 2007 r. wsólne badania z Państwowym Uniwersytetem im. Janki Kuały w Grodnie [9-11]. Punktem wyjścia do badań były dane o wyraźnej dysroorcji związanej z wykorzystaniem Internetu w zależności od wielkości miejscowości w jakiej mieszka badany. Przyjmuje się, że w dużych miastach może się łączyć z Internetem co iąty mieszkaniec, natomiast na wsi - co iętnasty. Przybywa też użytkowników sędzających w Internecie 8-50 godzin tygodniowo [12]. Chcieliśmy na rzykładzie studentów dwóch uczelni, tj. WSKiOZ i PUJK zbadać nie tylko dostę do Internetu w domu, średni czas oświęcony na racę z komuterem, rodzaj informacji ozyskiwanych rzy użyciu Internetu, ale także świadomość zagrożeń związanych z uzależnieniem od komutera i Internetu. Wykonano badania dotyczące analizy jakościowego i ilościowego dostęu do Internetu oraz badania zwyczajów w trakcie racy z komuterem studentów: Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku oraz Państwowego Uniwersytetu im. Janki Kuały w Grodnie stosując metodę badań ankietowych z wykorzystaniem samodzielnie rzygotowanych rzez Centrum e-learningu WSKiOZ w Białymstoku na latformie Moodle serwis kwestionariuszy. Zgromadzone dane oddano analizie statystycznej. Istotność statystyczną analizy ostaw racy rzy komuterze dokonano za omocą wsółczynnik korelacji rang Searmana, który służył do oisu siły korelacji cech mających charakter jakościowy nastęnie aby srawdzić wystęowanie zależności omiędzy zmiennymi zastosowano test U Manna-Whitneya. Przyjęto 5% błąd wnioskowania i związany z nim oziom istotności =0,05 wskazujący na istnienie istotnych statystycznie różnic bądź zależności. Badania statystyczne rzerowadzono rzy użyciu orogramowania komuterowego Statistical Package for the Social Sciences (SPSS), wersja 18.

3 Kleszczewska E i ws. Analiza dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem studentów Wyniki Przerowadzona analiza dostęności do osobistego komutera i Internetu wykazała, że wszyscy studenci gruy A mieszkający w mieście deklarują osiadanie osobistego komutera i dostę do Internetu w domu. Deklaracja ta dotyczy zarówno mieszkańców miejscowości owyżej 200 tys., studentów ochodzących z miejscowości od tys. oraz mieszkających w mieście do 50 tys. Aż 92% studentów mieszających na wsi deklaruje osiadanie komutera i Internetu w domu. Nie dziwi więc, że jako miejsce najczęstszego korzystania z Internetu 86% studentów wskazało dom, tylko 14% racę. Jako miejsce korzystania z Internetu studenci wskazywali też uczelnię (11% studentów) oraz kawiarnie Internetowe (11% studentów). W gruie B 14% studentów mieszkających na wsi deklaruje brak dostęu do Internetu, ozostali mają dostę do Internetu w domu. Studenci mieszkający w mieście deklarują dostę do komutera i Internetu w domu w 100%. Jednocześnie aż 82% studentów wskazuje dom jako miejsce najczęstszego korzystania z Internetu. 7% studentów korzysta z Internetu na uczelni. Średni czas oświęcony na racę z komuterem lub korzystanie z Internetu w Gruie A to 3,5 godzin dziennie; rekordzistka odała 9 godzin w ciągu dnia. Najwięcej czasu (około 3 godz./dziennie) zajmuje studentom WSKiOZ oszukiwanie informacji w Internecie oraz oglądanie filmów. Ponieważ Internet daje możliwość jednoczesnego robienia kilku czynności, n. oszukiwania informacji i rozmów na czatach czy forach, studenci wskazywali, że na rozmowy w sieci oświęcają około 2,5 godzin dziennie. Wśród studentów znalazła się też grua osób (7%) oświęcająca około godziny dziennie na zakuy w Internecie. W gruie B nauka to zaledwie 8% sędzonego rzy komuterze czasu. Według deklaracji 42% czasu oświęca student zabawie rzy użyciu komutera. Komutera jako narzędzia w racy używa zaledwie 10% studentów. Czas do 1 godziny racy z komuterem deklaruje 24%, 1-3 godziny dziennie 47% owyżej 3 godzin dziennie 29% studentów. Użycie Internetu do 1 godziny dziennie deklaruje 26%, 1-3 godziny 37%, więcej niż 3 godziny 23% studentów. Kolejnym badanym asektem życia codziennego było żywienie. Jeśli chodzi o model żywieniowy, to w Gruie A 22% studentów deklaruje jadanie ięciu osiłków dziennie. Nieokoi, że 78% studentów deklaruje brak stałej ilości osiłków, rzy jednoczesnej deklaracji częstego odjadania odczas racy z komuterem; 22% studentów wskazało, że raca z komuterem łączy się u nich z jedzeniem, 99% z iciem naojów. Nie dziwi więc, że aż 89% studentów w czasie racy z komuterem ma na biurku oakowania o naojach, 33% talerze z resztkami jedzenia, 22% uste oakowania o roduktach żywieniowych. Potwierdzono owszechną oinię, że Internet jest często źródłem informacji o kaloryczności osiłków, oraz rodzaju diet stosowanych rzez młodych ludzi. W Internecie szukano też informacji dotyczących rozwiązań naszych roblemów żywieniowych. Przerowadzone badania, na odstawie oceny sosobu żywienia w gruie B, otwierdzają tendencje wskazujące na wiele nierawidłowości w zakresie częstości sożycia wybranych osiłków. Jednocześnie znaczny odsetek badanych sięgał chętnie o rodukty niesrzyjające zdrowiu rzekąski 61%. Jest to zjawisko niezadowalające, onieważ rodukty te mają małą wartość odżywczą, nie sełniają wymogów osiłku ani też nie są najleszymi zamiennikami tradycyjnych otraw; 10% studentów często, a 4% bardzo często je wszystkie osiłki rzy komuterze. Podobnie jest z rzekąskami, 10% studentów zawsze ma w obliżu komutera rzekąski, 9% uste oakowania o naojach. Główna różnica omiędzy gruami A i B to deklaracja aż 45% studentów z Białorusi, że nigdy nie iją i nie jedzą rzy komuterze. W celu określenie stonia, w jakim badane zmienne dotyczące czynności wykonywanych odczas racy z komuterem są ze sobą owiązane, wykonano analizę korelacji. Wszystkie arametry zastosowane w badaniu są cechami niemierzalnymi, dlatego aby znaleźć wsółzależność między arami tych zmiennych wybrano test oarty na uszeregowaniu obserwacji według kryterium orządkowego test korelacji rang Searmana. Dla wszystkich badanych ar wyliczono korelacje zarezentowaną w tabelach I-VI. Oceniając siłę związku zachodzącą omiędzy zmiennymi rzyjęto za B. Pułaską-Turyna nastęującą skalę: a. 0,0 0,2 wsółzależność bardzo słaba, b. 0,2 04 wsółzależność słaba, c. 04 0,6 wsółzależność umiarkowana, d. 06 0,8 wsółzależność silna, e. 0,8 1,0 wsółzależność bardzo silna. W ierwszej części oceniano nastęujące arametry rzyjęto za: F1 F2 F3 F4 F5 rzegryzanie małych osiłków (aluszki, chisy it.); /snacking (sticks, chis, etc.) jedzenie dużych osiłków (n. śniadanie, obiad it.); /eating large meals (e.g. breakfast, lunch, etc.) icie naojów; /drinking beverages alenie aierosów; /smoking cigarettes icie alkoholu; /drinking alcohol. W rezentowanych badaniach Gruy B, dotyczących analizy ostaw racy rzy komuterze, stwierdzono korelację wystęującą omiędzy sożywaniem dużych

4 384 Probl Hig Eidemiol 2010, 91(3): osiłków, a iciem naojów (R Searmana =0,407**; =0,000), omiędzy sożywaniem dużych osiłków, a aleniem aierosów (R Searmana =0,281**; =0,007) oraz omiędzy aleniem aierosów oraz iciem alkoholu (R Seramana =0,690**; =0,000). Jednocześnie nie zaobserwowano związku omiędzy sożywaniem małych osiłków a ozostałymi badanymi arametrami. W tabeli I rzedstawiono wsółczynnik korelacji omiędzy arametrami F1 F5. Tabela I. dla oszczególnych ar zmiennych Grua B. Table I. Searman correlation coefficient R for each air of variables Grou B F2 & F3 0,407** 0,000* F2 & F4 0,281** 0,007* F4 & F5 0,690** 0,000* Korelacja statystycznie znamienna (<0,05) Nastęnie związek omiędzy zmiennymi F2, F3, F4 oraz F5 oddano testem U Manna-Whitneya aby srawdzić czy wystęuje zależność omiędzy wymienionymi wyżej zmiennymi, a łcią badanych resondentów. Uzyskane wyniki zestawiono w tabeli II. Na odstawie badań stwierdzono, że wystęuje jedynie zależność omiędzy łcią, a sożywaniem alkoholu odczas racy rzy komuterze. Tabela II. Statystyki U Manna-Whitneya dla Gruy B Table II. U Mann-Whitney Statistics for Grou B F3 F4 F5 c 2 0,048 1,378 8,062 Df Istotność asymtotyczna /Asymtotic significance (bilateral) 0,827 0,240 0,005 W rezentowanych badaniach Gruy A dotyczących analizy ostaw racy rzy komuterze stwierdzono korelację wystęującą omiędzy sożywaniem dużych osiłków, a małymi osiłkami (R Seramana=0,281**; =0,003), omiędzy sożywaniem małych osiłków, a iciem naojów (R Seramana=0,398**; =0,000) oraz omiędzy jedzeniem dużych osiłków, a iciem naojów (R Seramana=0,215**; =0,025). Jednocześnie nie zaobserwowano związku omiędzy ozostałymi badanymi arametrami (tab. III). Tabela III. Wsółczynnik korelacji Searmana R dla oszczególnych ar zmiennych dla Gruy A Table III. Searman correlation coefficient R for each air of variables for Grou A F1 & F2 0,281** 0,003 F1 & F3 0,398** 0,000 F2 & F3 0,215* 0,025 Korelacja statystycznie znamienna (<0,05) Nastęnie związek omiędzy zmiennymi F1, F2 oraz F3 badano testem U Manna-Whitneya, aby srawdzić czy wystęuje zależność omiędzy wymienionymi wyżej zmiennymi a wiekiem badanych resondentów (tab. IV). Z rzedstawionych danych wynika że, wystęuje zależność omiędzy wiekiem a sożywaniem małych osiłków oraz iciem naojów odczas racy rzy komuterze. Tabela IV. Statystyki U Manna-Whitneya dla Gruy A Table IV. U Mann-Whitney Statistics for Grou B F1 F2 F3 U Manna-Whitneya 54, ,500 78,000 Istotność asymtotyczna (dwustronna) / Asymtotic significance (bilateral) 0,023 0,565 0,096 Innym, badanym w ankiecie asektem jest wływ długotrwałej racy rzy komuterze na nasze zdrowie. I tak najczęściej wymienianymi w literaturze zagrożeniami dla zdrowia są: dolegliwości narządu wzroku oraz bóle mięśni, stawów i kręgosłua, sztywność/ bolesność nadgarstków, karku i ramion, drętwienie i skurcze rąk. Podaje się też, że odczas długotrwałej racy olegającej na watrywaniu się w szczegóły na ekranie nasze oczy wykonują tysiące ruchów stąd wynika rzemęczenie wzroku i idące za tym zmiany w ich srawności. Z rzerowadzonych w Gruie A ankiet wynika, że najczęściej wymienianą dolegliwością jest zmęczenie wzroku i ieczenie oczu aż 60%, 47% deklaruje bóle mięśni i stawów, 38% znużenie i 12% osłabienie. Grua B - 67% studentów, jako najczęściej wystęujące dolegliwości związane z uciążliwością racy rzy użyciu komutera deklaruje bóle mięśni i stawów, 55% sztywność/bolesność nadgarstków, karku i ramion oraz drętwienie i skurcze rąk. W tej części ytań oceniano arametry, które oznaczono nastęująco: C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 zmęczenie wzroku, ieczenie oczu; /eye fatigue, eye burning nieostrość widzenia; /blurring of vision zmiany ercecji barw; /change in color ercetion bóle mięśni i stawów; /muscle and joint ains sztywność (bolesność) nadgarstków; /stiffness (ain) of wrists ból i sztywność karku i ramion; /ain and stiffnesss of neck and shoulders, Drętwienie, skurcze rąk; /Crams, numbness of hands C8 C9 C10 C11 C12 C13 C14 bóle kręgosłua; /backache bóle bioder, mięśni nóg; /hi, leg muscle ains nieokój i nerwowość; /anxiety and nervousness znużenie; /fatigue osłabienie; /weakness, ieczenie skóry; /skin burning rzyrost masy ciała; /weight gain. W badaniach Gruy B dotyczących dolegliwości związanych z racą rzy komuterze stwierdzono wystęowanie korelacji omiędzy ww. arametrami (tab. V).

5 Kleszczewska E i ws. Analiza dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem studentów Tabela V. Wsółczynnik korelacji Searmana R dla oszczególnych ar zmiennych Gruy B Table V. Searman correlation coefficient R for each air of variables for Grou B C1 & C2 0,402** 0,000 C4 & C14 0,289** 0,005 C1 & C3 0,349** 0,001 C4 & C5 0,449** 0,000 C1 & C8 0,391** 0,000 C4 & C7 0,362** 0,000 C1 & C11 0,287** 0,006 C4 & C8 0,308** 0,003 C1 & C12 0,277** 0,008 C5 & C6 0,449** 0,000 C2 & C3 0,275** 0,008 C5 & C7 0,362** 0,000 C2 & C6 0,319** 0,002 C5 & C8 0,308** 0,003 C2 & C8 0,298** 0,004 C6 & C8 0,526** 0,000 C3 & C4 0,278** 0,008 C6 & C9 0,323** 0,002 C3 & C5 0,343** 0,001 C6 & C11 0,340** 0,001 C3 & C7 0,447** 0,000 C7 & C8 0,279** 0,007 C3 & C8 0,218** 0,038 C7 & C9 0,415** 0,000 C3 & C9 0,319** 0,002 C7 & C14 0,323** 0,002 C3 & C10 0,312** 0,003 C8 & C11 0,269** 0,010 C3 & C14 0,219* 0,037 C8 & C12 0,259** 0,013 C4 & C5 0,336** 0,001 C8 & C14 0,225* 0,032 C4 & C6 0,531** 0,000 C10 & C11 0,356** 0,001 C4 & C7 0,349** 0,001 C10 & C12 0,466** 0,000 C4 & C8,548** 0,000 C11 & C12 0,621** 0,000 C4 & C9 0,282** 0,007 C13 & C14 0,311** 0,003 Korelacja statystycznie znamienna (<0,05) Tabela VI. Wsółczynnik korelacji Searmana R dla oszczególnych ar zmiennych Gruy A Table VI. Searman correlation coefficient R for each air of variables for Grou B C1 & C2 0,506** 0,000 C4 & C8 0,375** 0,000 C1 & C3 0,563** 0,000 C4 & C9 0,290** 0,002 C1 & C7 0,309** 0,000 C5 & C7 0,457** 0,000 C2 & C3 0,521** 0,000 C6 & C7 0,272** 0,004 C2 & C7 0,319** 0,001 C6 & C8 0,461** 0,000 C2 & C9 0,322** 0,001 C7 & C8 0,277** 0,004 C2 & C10 0,258** 0,007 C7 & C11 0,272** 0,004 C2 & C12 0,276** 0,004 C8 & C12 0,284** 0,003 C3 & C7 0,341** 0,000 C9 & C10 0,386** 0,000 C3 & C9 0,295** 0,002 C9 & C12 0,267** 0,005 C4 & C6 0,440** 0,000 C10 & C11 0,264** 0,006 Korelacja statystycznie znamienna (<0,05) C11 & C12 0,270** 0,005 W tabeli V znalazły się jedynie te korelacje, które miały wsółczynnik korelacji >0,250 (słaba i silna korelacja). Umiarkowany związek korelacyjny wystęuje omiędzy: zmęczeniem wzroku a nieostrością widzenia (R Seramana=0,402**; =0,000); zmianą ercecji barw a drętwieniem i skurczem rąk (R Seramana=0,447**; =0,000); bólem mięśni i stawów a bólem i sztywnością karku, ramion (R Seramana=0,531**; =0,000); bólem mięśni i stawów a bólem kręgosłua (R Seramana=0,548**; =0,000); sztywnością (bolesnością) nadgarstków a bólem i sztywnością karku i ramion (R Seramana=0,449**; =0,000); drętwieniem, skurczem rąk a bólem bioder, mięśni nóg (R Seramana=0,415**; =0,000); nieokojem i nerwowością a osłabieniem (R Seramana=0,466**; =0,000). Zaobserwowano również jedną silną korelację wystęującą omiędzy znużeniem a osłabieniem (R Seramana=0,621**; =0,000). W tabeli VI znalazły się jedynie te korelacje które miały wsółczynnik korelacji >0,250 (słaba i silna korelacja). Umiarkowany związek korelacyjny wy-

6 386 Probl Hig Eidemiol 2010, 91(3): stęuje omiędzy: zmęczeniem wzroku a nieostrością widzenia (R Seramana=0,506**; =0,000); zmęczeniem wzroku a zmianami ercecji barw (R Seramana=0,563**; =0,000); nieostrością widzenia a zmianami ercecji barw (R Seramana=0,531**; =0,000); bólem mięśni i stawów a bólem i sztywnością karku i ramion (R Seramana=0,440**; =0,000); sztywnością (bolesnością) nadgarstków a drętwieniem i skurczem rąk (R Seramana=0,449**; =0,000); bólem i sztywnością karku i ramion a bólem kręgosłua (R Seramana=0,415**; =0,000). Pozytywnie nastraja informacja, że rawie wszyscy studenci z gru A i B deklarują znajomość działań rofilaktycznych związanych z racą rzy komuterze (grua A 98%, B 93%) Zostało to otwierdzone odowiedziami z ytania otwartego oisującego stosowane rzez studentów w trakcie racy z komuterem czynności rofilaktyczne (najczęściej wskazywano obracanie w rękach kulek oraz ćwiczenia mięśni karku i szyi. To, że większość swojego czasu sędzają stosując komuter, jako narzędzie racy owoduje, że owszednieje im ta raca i nie widzą zagrożeń związanych z bardzo długim korzystaniem z tego narzędzia. Zaledwie 6% wskazała, że faktycznie stosuje rofilaktykę rzy jednoczesnym obciążeniu 6-8 godzin dziennie racą rzy użyciu komutera! Kolejnym badanym w ankiecie zagadnieniem było odczuwanie otrzeby zwiększenia czasu sędzonego rzy komuterze i róba określenia się jako osoby z roblemem uzależnienia. Na ytanie czy czuje Pan(i), że jest uzależniony(a) od komutera? w Gruie A 98% wskazało, że nie. Pokłosiem tych odowiedzi jest wskazanie raczej się nie zgadzam z oisem sędzania rzy komuterze coraz większej ilości czasu kosztem innych dotychczasowych zainteresowań, czy zaniedbań obowiązków rodzinnych; 2 osoby na 145 deklarowały, że nabywa coraz to nowsze orogramowania, akcesoria i ksiązki oraz czasoisma o charakterze komuterowym, rzy jednoczesnej reakcji rozdrażnieniem czy nawet agresją w sytuacjach, kiedy korzystanie z komutera jest utrudnione bądź niemożliwe. W Gruie B 11% studentów czuje, że jest uzależniona od komutera. Ostatnim zagadnieniem badanym w ankiecie była ocena stylu życia jako aktywnego lub biernego: w Gruie A 78% studentów oceniła swój styl życia jako aktywny,11% wskazała styl bierny ze względu na brak czasu na ruch; 44% oświęca 2-3 godziny w tygodniu na aktywność ruchową, 33% godzin w tygodniu, 22% deklaruje owyżej 5 godzin tygodniowo oświęconych na aktywność ruchową. W Gruie B 86% studentów deklaruje aktywność ruchową. Podsumowanie i wnioski Dzisiejsze roblemy związane z uzależnieniami to nie tylko alkoholizm czy narkomania. Do zjawisk tych należy też syndrom XX wieku uzależnienie od komutera oraz od Internetu [6, 13-15]. Powszechnie rzyjmuje się, że wielogodzinne korzystanie z komutera rzynosi negatywne konsekwencje. Najczęściej oisywane są stoniowy zanik więzi rodzinnych i możliwości oddziaływań wychowawczych. Długotrwała raca lub zabawa z użyciem komutera szkodzi zdrowiu, gdyż z jednej strony oznacza wielogodzinne wystawienie na romieniowanie w zamkniętym omieszczeniu, a z drugiej strony rowadzi do rezygnacji z ruchu i aktywnego wyoczynku. Długotrwałe rzesiadywanie rzy komuterze owoduje zmęczenie oraz zaniedbywanie obowiązków, wreszcie rowadzi do oadnięcia w uzależnienie. Przerowadzone badania, w dwóch uczelniach, otwierdziły, że do najczęściej oisywanych skutków uzależnienia od Internetu należą: zaburzenia relacji interersonalnych (n. rezygnacja z bezośredniego kontaktu), utrata zainteresowania wszelkimi formami aktywności, zaominanie o osiłkach lub rzenoszenie ich obok stanowiska racy/zabawy komutera. Z drugiej strony XXI wiek to nowe wyzwania, ale też nowe możliwości. E-learning nauczanie z wykorzystaniem technik komuterowych i Internetu, oznacza dziś wsomaganie dydaktyki za omocą komuterów osobistych, CD ROM i Internetu. Pozwala nie tylko na ukończenie kursu, szkolenia, a nawet studiów bez konieczności fizycznej obecności w sali wykładowej, ale też oszczędza nasz czas związany z dojazdami do miejsc edukacji. Ponadto e-learning umożliwia studentom samodzielne wybranie referowanego formatu dostarczania wiedzy i tema jej rzekazywania. Do zalet e-learningu zaliczamy ruchomy czas racy i wygodę studentów (szczególnie jeśli mają oni jeszcze inne zobowiązania, n. studenci studiów niestacjonarnych racują), ułatwienie komunikacji między studentami, lesze dostosowanie do otrzeb studentów, większe urozmaicenie nauki dzięki zastosowaniu multimediów i niewerbalnej rezentacji materiału. Użycie technik wideo umożliwia uczenie się za omocą materiału audiowizualnego, który można zatrzymać i rzewinąć w celu onownego obejrzenia. Rywalizacja o studenta owoduje ojawianie się coraz szerszej gamy roozycji na rynku edukacyjnym. Jej odbiorcą staje się student, który z różnych rzyczyn (wieku, sytuacji rodzinnej, odległości do uczelni) decyduje się na inną niż tradycyjna forma edukacji. Dziś komutery i dostę do Internetu są tanie i owszechne nawet w małych miejscowościach czy wsiach. Wśród sołeczeństwa wzrósł też oziom świadomości i wiedzy informatycznej. Nie idzie to, niestety, w arze z zachowaniami znoszącymi negatywne skutki dłu-

7 Kleszczewska E i ws. Analiza dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem studentów gotrwałego rzebywania rzy komuterze, a rzecież umiejętne korzystanie z komutera i Internetu to nasza rzyszłość. Wyniki badań świadczą, że główną rolę zarówno w ocenie jak i rognozie zdrowia młodzieży oraz jej zawodowej rzydatności odgrywa diagnostyka i korekta stanu i zachowań zdrowotnych, w tym żywienia. Zestawiają się i nakładają negatywne skutki długotrwałej racy rzy komuterze oraz złe nawyki żywieniowe wynikające m.in. z tej racy. Oracowane wyniki wskazują na konieczność rzygotowania i wdrożenia edukacji rozdrowotnej w zakresie rofilaktyki zachowań rozdrowotnych wynikającej z długotrwałej racy z użyciem komutera oraz asektów związanych z żywieniem studiującej młodzieży. Badania mające na celu monitorowanie sosobów żywienia różnych gru wiekowych, a szczególnie młodzieży, stanowią odstawę takich właśnie rogramów. W okresie studiów zwiększa się zainteresowanie własnym ciałem, wyglądem zewnętrznym, zmienia się obraz własnej osoby, zwiększa odatność na wzorce tworzone rzez rówieśników, w związku z czym zmieniają się zarówno zachowania żywieniowe, jak i ogólne zachowania, określane jako styl życia. Dużą rolę w zmianie stylu życia badanej oulacji może odegrać edukacja, z realizacją tematyki związanej z włączeniem młodych ludzi do wsółorganizowania modelu żywienia w rodzinie, na zasadach otymalizacji i zbilansowania. Piśmiennictwo / References 1. Antosiewicz K. Marshall McLuhan - rorok informatycznego kosmoolityzmu. Mag Intern WWW 2000, 6(38), Berent T. Polish IT/Internet. BNP Paribas, London Brenner V. Parameters of Internet use, abuse, and addiction: The first 90 days of the Internet Usage Survey. Psychological Reorts 1997, 80: Grohol JM. Internet addiction guide. Mental Health Page, 1999, December Black DW, Belsare G, Schlosser S. Clinical features, sychiatric commorbidity, and health-related quality of life in ersons reorting comulsive comuter use behavior. J Clin Psychiatry 1999, 60, Orzack MH. The symtoms of comuter addiction. Comuter Addiction Services Turkle S. Life on the screen: Identity in the age of the Internet. Simon & Schuster, New York Turkle S, Kiesler S. Culture of the Internet. Lawrence Erlbaum, Mahwah Kleszczewska E, Szakow N, Klimackaja L. Wsółczesne zagrożenia zdrowego stylu życia oraz modele żywienia na rzykładzie młodzieży z Polski, Białorusi i Rosji. Relacje nowych krajów z Federacją Rosyjską (w asekcie olitycznym, ekonomicznym, kulturowym i sołecznym), WSKiOZ, Białystok 2008: Szakow A. Rozowszechnienie rogramów diagnostycznych, edukacyjno-rozdrowotnych i kształcenie zdrowia wśród nastolatków. Family Medicine & Primary Care Review 2006, 8, 2: Szakow A i ws. Ocena żywienia i zwyczajów żywieniowych młodzieży akademickiej z Grodna i Białegostoku. Rehabilit Prakt 2008, 2: Scherer K. College life online: Healthy and unhealthy Internet use. J Coll Stud Dev 1997, 38: Matuszczyk M. Psychiatria Online roczne doświadczenia z racy wirtualnego sychiatry. Psych Pol 2000, 34: Shotton M. The costs and benefits of comuter addiction. Behavior and Information. Socha J, Stolarczyk A, Socha P. Zachowania żywieniowe od genetyki do środowiska sołeczno-kulturowego. Nowa Pediatria 2002, 6 (3): Woronowicz BT. Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu. IPiN, Warszawa 2001.