Badanie przedsiębiórstw óraz instytucji ótóczenia biznesu

Transkrypt

1 Badanie przedsiębiórstw óraz instytucji ótóczenia biznesu Wspó łpraca na rzecz budówania zdólnós ci innówacyjnych przedsiębiórstw w regiónie kujawskó-pómórskim Rapórt kón cówy Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 0 / 89

2 1

3 Badanie przedsiębiorstw oraz instytucji otoczenia biznesu w ramach projektu Współpraca na rzecz budowania zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw w regionie kujawsko-pomorskim Raport końcowy Toruń, grudzień

4 Zespół badawczy: Piotr Barański Robert Chlastawa Błażej Czajkowski Piotr Gadzinowski Bartłomiej Kazubski Magdalena Kosewska-Kwaśny Łukasz Kościjańczuk Artur Kotliński Wojciech Kwiatkowski Przemysław Loranc Katarzyna Pilarczyk-Mańko Grzegorz Rebkowiec Żaneta Rosiak Jarosław Sawicki Paweł Timler Arleta Wojno Anna Zaleska Wykonawca: Konsorcjum firm: Accreo Business Consulting Sp. z o.o. Ul. Grzybowska 5a, Warszawa oraz Instytut Badawczy IPC Agnieszka Kotlińska ul. Aleksandra Ostrowskiego 30, Wrocław Redakcja: Piotr Barański Areta Wojno Koordynator projektu TARR SA: Iwona Pietruszewska-Cetkowska 3

5 Spis treści 1 Streszczenie raportu Wprowadzenie Opis przedmiotu badania Cele i założenia badania Kontekst społeczno-gospodarczy badania Populacja województwa kujawsko-pomorskiego Podmioty gospodarcze w województwie kujawsko-pomorskim Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim Działalność innowacyjna oraz B+R Opis zastosowanej metodologii Opis technik badawczych i narzędzi Analiza danych zastanych (desk research) Wywiady telefoniczne CATI (computer assisted telephone interview) Indywidualne wywiady pogłębione IDI (individual in-depth interview) Zogniskowane wywiady grupowe FGI (focus group interview) Panel ekspertów Studium przypadków (case study) Opis wyników badania Bariery w nawiązywaniu współpracy przez przedsiębiorstwa w zakresie działalności innowacyjnej Bariery w nawiązywaniu współpracy między przedsiębiorcami Czynniki sprzyjające nawiązywaniu współpracy przedsiębiorstw z innymi przedsiębiorstwami Czynniki wpływające na korzystanie bądź rezygnację z oferty regionalnych IOB Dopasowanie instrumentów i działań prowadzonych przez IOB do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców Mechanizmy, jakie należy wprowadzić, aby zwiększyć podejmowanie i rozwijanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i IOB Warunki, jakie powinny stworzyć regionalne IOB przedsiębiorcom w celu ułatwienia nawiązywania współpracy z innymi przedsiębiorcami Określenie wewnętrznych czynników wpływających na podejmowanie działalności innowacyjnej Cechy kadry kierowniczej przedsiębiorstw wpływające na podejmowanie współpracy w zakresie działalności innowacyjnej Identyfikacja związku pomiędzy cechami kadry kierowniczej a stopniem innowacyjności przedsiębiorstwa Studia przypadków przedsiębiorstw, które podjęły działania innowacyjne, oraz tych, które takich działań nie podjęły Praktyka działania IOB w województwie kujawsko-pomorskim Rzeczywista skala korzystania przedsiębiorstw z proinnowacyjnych usług oferowanych przez IOB w stosunku do możliwości ich wykonywania Realizacja przez IOB usług wspierających przedsiębiorców w nawiązywaniu proinnowacyjnych kontaktów Sposób zachęcania przedsiębiorców przez IOB do korzystania z oferowanych usług Stopień współpracy IOB z innymi IOB w zakresie usług proinnowacyjnych Działania podejmowane przez IOB w celu pozyskania nowych klientów Bariery, jakie napotykają IOB w pozyskiwaniu nowych klientów Podsumowanie sytuacji w zakresie współpracy przedsiębiorców i IOB w województwie kujawsko-pomorskim Rekomendacje dla IOB z województwa kujawsko-pomorskiego Rekomendacje dotyczące zwiększenia poziomu współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami

6 4.5.2 Rekomendacje dotyczące zwiększenia poziomu współpracy między przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu Wypracowanie mechanizmów stymulujących współpracę Sposób, w jaki europejskie IOB wpływają na pobudzanie innowacyjności przedsiębiorstw Narzędzia wspierające wzajemne kontakty przedsiębiorstw w celu prowadzenia wspólnej działalności innowacyjnej stosowane przez europejskie IOB Narzędzia docierania do nowych klientów usług proinnowacyjnych stosowane przez europejskie IOB Działania, jakie należy podjąć, aby dopasować ofertę regionalnych IOB do standardów europejskich rekomendacje Załącznik 1 europejskie instytucje otoczenia biznesu Załącznik 2 spis źródeł informacji Spis tabel i wykresów

7 1 Streszczenie raportu W wyniku zdiagnozowanego przez Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego SA (TARR) niskiego poziomu współpracy w zakresie działań innowacyjnych pomiędzy przedsiębiorstwami, przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu (IOB) skutkującego niskim poziomem innowacyjności w regionie zostało przeprowadzone badanie przedsiębiorstw i IOB w celu określenia poziomu, barier oraz czynników sprzyjających nawiązywaniu współpracy tych podmiotów. Celem badania było określenie potrzeb przedsiębiorców i IOB w zakresie wzmacniania wzajemnych kontaktów przedsiębiorstw prowadzących do działalności innowacyjnej. W ramach projektu badaniu zostali podani przedsiębiorcy oraz IOB z województwa kujawsko-pomorskiego. W celu uzyskania pełnego obrazu współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami a IOB użyto badań ilościowych (wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo CATI) i badań jakościowych (indywidualne wywiady pogłębione IDI, zogniskowane wywiady grupowe FGI). Respondenci wywiadów zostali poproszeni o zidentyfikowanie barier oraz czynników sprzyjających nawiązywaniu kontaktów skutkujących wzrostem innowacyjności w regionie. Zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw, jak i IOB zidentyfikowali te same elementy. Najczęściej wskazywanymi barierami w kreowaniu współpracy, zarówno pomiędzy przedsiębiorcami, jak i przedsiębiorców z IOB, był brak takiej potrzeby ze strony przedstawicieli firm. Przedsiębiorcy nie prowadzą także wspólnych działań z innymi przedsiębiorstwami oraz IOB ze względu na brak poczucia osiągnięcia szybkich i wymiernych korzyści. Przedstawiciele biznesu bardzo często nie ufają współkooperantom i nie nawiązują kontaktów ze względu na obawę przed utratą technologii, klientów oraz pozycji rynkowej. Poza barierami natury mentalnej przedsiębiorców dosięgają również wewnętrzne problemy, niepozwalające lub ograniczające możliwość kooperacji. Są to przede wszystkim trudności finansowe ograniczające zdolność do podejmowania i inwestowania w innowacyjne przedsięwzięcia. Nawiązywaniu kontaktu i współdziałaniu przeszkadzają też zbyt sformalizowane struktury wewnątrz przedsiębiorstw oraz nadmierna biurokracja IOB. Respondenci wskazywali także na niewystarczający poziom działań informacyjno-promocyjnych prowadzonych przez IOB w zakresie ich działalności, jak również prezentacji tzw. dobrych praktyk, dotyczących zarówno współpracy z IOB, jak i z innymi przedsiębiorstwami. Według badanych czynnikami zniechęcającymi do podjęcia współpracy z instytucjami są również brak profesjonalizmu osób tam pracujących, duże rozproszenie IOB oraz brak kompleksowej oferty. Przy dość długiej liście barier w nawiązywaniu kontaktów respondenci wskazali również elementy, jakie warunkują współpracę pomiędzy przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami a IOB. Czynnikiem determinującym podejmowanie wspólnych działań przez przedsiębiorców jest możliwość ekspansji na nowe rynki oraz poprawa jakości produktów i usług. Badani wskazali, że środowiskiem sprzyjającym wzajemnemu poznaniu, a później prowadzeniu wspólnych przedsięwzięć są wszelkiego rodzaju spotkania prywatne i biznesowe oraz konferencje, seminaria, targi. Dodatkowo, zdaniem badanych, rola IOB w animowaniu współpracy między przedsiębiorcami jest niezwykle istotna, jednak na chwilę obecną jest ona niewystarczająca i powinna ulec poprawie. W niniejszym raporcie poza diagnozą sytuacji w województwie kujawsko-pomorskim w zakresie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami a IOB zostały przedstawione mechanizmy, jakie funkcjonują w europejskich IOB w zakresie wspierania powiązań kooperacyjnych obu grup. Zaprezentowane wyniki badania oraz zidentyfikowane narzędzia, jakimi posługują się europejskie IOB w kreowaniu współpracy ze strefą biznesu, zaowocowały propozycją działań, jakie powinny podjąć IOB w województwie kujawskopomorskim w celu poprawy i zintensyfikowania kontaktów z i pomiędzy przedsiębiorstwami w zakresie działań innowacyjnych. W kwestii równości szans, badani nie pokazują żadnych różnic między kobietami, a mężczyznami w zakresie wdrażania innowacji. Udział kobiet w przedsiębiorstwach o charakterze innowacyjnym nie jest zbyt wysoki. Najważniejsze stanowiska o charakterze decyzyjnym zajmują głównie mężczyźni. Kobiety, mimo promowanej polityki równościowej, w większości przypadków nie podejmują strategicznych decyzji w firmach w województwie kujawsko-pomorskim, w tym także w obszarze związanym z wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań. 6

8 2 Wprowadzenie 2.1 Opis przedmiotu badania Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA (TARR) realizuje projekt innowacyjny pn. Współpraca na rzecz budowania zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw w regionie kujawsko-pomorskim w ramach Poddziałania Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Celem projektu jest zwiększenie udziału instytucji otoczenia biznesu (IOB) w kształtowaniu warunków przyjaznych rozwijaniu proinnowacyjnej współpracy. Produktem finalnym projektu będzie model działania IOB sprzyjający budowaniu współpracy między firmami w celu zwiększenia innowacyjności w województwie kujawsko-pomorskim. Podjęcie się tego projektu to efekt obserwacji, z której wynika, iż obecnie innowacje rzadko powstają w izolacji. Firmy nawiązują różnego rodzaju współpracę z wieloma partnerami zewnętrznymi, by stworzyć bądź udoskonalać swoje produkty i usługi. Niski poziom współpracy między firmami, a także między firmami a IOB skutkuje niskim poziomem innowacyjności firm. W celu opracowania i wdrożenia modelu konieczna jest kompleksowa analiza praktyki nawiązywania współpracy między firmami oraz firmami i IOB w aspekcie działalności innowacyjnej. Zasadniczym odbiorcą niniejszego badania jest Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA. Wyniki badania pozwolą ocenić zapotrzebowanie firm i IOB na projektowany model współpracy zostaną wykorzystane przy opracowywaniu modelu w ramach projektu, a także pomogą w ustaleniu właściwych adresatów usług wypracowanych w ramach tego modelu. Staną się one też cennym źródłem informacji dla: pozostałych IOB w regionie, przedsiębiorców, jednostek samorządu terytorialnego, jednostek naukowych B+R, organizacji pozarządowych, środowiska akademicko-naukowego. Jak również pozwolą wyżej wymienionym podmiotom zidentyfikować sposoby nawiązywania współpracy międzyinstytucjonalnej oraz zwiększyć jej intensywność. Wpłynie to także na zwiększenie świadomości w zakresie korzyści płynących ze współpracy, co z kolei przyczyni się do wzrostu innowacyjności oraz rozwoju przedsiębiorstw w województwie kujawsko-pomorskim. 2.2 Cele i założenia badania Głównym celem badania jest identyfikacja potrzeb przedsiębiorców i IOB w zakresie wzmacniania kontaktów między przedsiębiorstwami prowadzących do działalności innowacyjnej. Szczegółowe cele badania to: Identyfikacja barier w nawiązywaniu współpracy przez firmy z innymi firmami i IOB w obszarze działalności innowacyjnej oraz określenie czynników stymulujących nawiązywanie współpracy przez firmy w zakresie działalności innowacyjnej. Określenie wewnętrznych czynników wpływających na podejmowanie działalności innowacyjnej. Uzyskanie wiedzy na temat praktyki działania w zakresie pobudzania innowacyjności przez IOB i identyfikacja barier w nawiązywaniu współpracy IOB z nowymi klientami. Wypracowanie mechanizmów stymulujących współpracę przedsiębiorców z innymi przedsiębiorcami. W celu realizacji celów badania zadano pytania badawcze dotyczące poniższych zagadnień. Bariery w nawiązywaniu współpracy przez przedsiębiorstwa w zakresie działalności innowacyjnej Jakie bariery przeszkadzają przedsiębiorstwom w nawiązywaniu współpracy z innymi przedsiębiorstwami? Jakie czynniki sprzyjają nawiązywaniu współpracy z innymi przedsiębiorstwami? Jakie czynniki wpływają na korzystanie bądź rezygnację z oferty regionalnych IOB? Czy działania i instrumenty proponowane przez IOB są dopasowane do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców? Jakie mechanizmy należy wypracować by zwiększyć podejmowanie i rozwijanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a IOB? Jakie warunki powinny stworzyć regionalne IOB przedsiębiorstwom w celu ułatwienia nawiązywania współpracy z innymi przedsiębiorstwami? Określenie wewnętrznych czynników wpływających na podejmowanie działalności innowacyjnej Jakie cechy kadry kierowniczej przedsiębiorstw wpływają na podejmowanie współpracy w zakresie działalności innowacyjnej? 7

9 Czy istnieje związek pomiędzy cechami kadry kierowniczej a stopniem innowacyjności przedsiębiorstwa? Praktyka działania IOB Jaka jest rzeczywista skala korzystania przedsiębiorców z proinnowacyjnych usług oferowanych przez IOB w stosunku do możliwości ich wykonywania? Czy IOB realizują usługi wspierające przedsiębiorców w nawiązywaniu proinnowacyjnych kontaktów? W jaki sposób IOB zachęcają przedsiębiorców do korzystania ze swoich usług? Jaki jest stopień współpracy IOB z innymi IOB w zakresie usług proinnowacyjnych? Jakie działania podejmują IOB w celu pozyskiwania nowych klientów? Na jakie bariery napotykają IOB w pozyskiwaniu nowych klientów? Wypracowanie mechanizmów stymulujących współpracę W jaki sposób europejskie IOB wpływają na pobudzanie innowacyjności przedsiębiorstw? Jakie narzędzia wspierające wzajemne kontakty przedsiębiorstw w celu prowadzenia wspólnej działalności innowacyjnej stosują europejskie IOB? Jakie narzędzia docierania do nowych klientów usług proinnowacyjnych stosują europejskie IOB? Jakie działania należy podjąć, aby dopasować ofertę regionalnych IOB do standardów europejskich? Odpowiedzi na postawione wyżej pytania opracowano na podstawie wyników analiz danych zastanych oraz informacji pozyskanych w trakcie prowadzenia badania. Szczegółowe wyniki przeprowadzonych badań znajdują się w raporcie z badania przedsiębiorstwo oraz raporcie z badania IOB. 2.3 Kontekst społeczno-gospodarczy badania Województwo kujawsko-pomorskie podzielone jest na trzy podregiony: bydgosko-toruński, grudziądzki oraz włocławski. Zgodnie z badaniem przeprowadzonym w 2012 roku, przez IBnGR (Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową) podregion bydgosko-toruński pod względem atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności przemysłowej zajął 8 miejsce wśród 54 badanych podregionów Polski, natomiast pod względem atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności usługowej 5 miejsce oraz dla działalności zaawansowanej technologicznie 7 miejsce. Pozostałe podregiony uzyskały w wyniku oceny niższe miejsca w rankingu niż podregion bydgosko-toruński. Tabela 1. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów województwa kujawsko-pomorskiego Podregion Działalność przemysłowa Działalność usługowa Działalność zaawansowana technologicznie bydgosko-toruński Bardzo wysoko (5) Bardzo wysoko (5) Bardzo wysoko (5) grudziądzki Nisko (2) Wysoko (4) Nisko (1) włocławski Wysoko (4) Przeciętnie (3) Nisko (1) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2012, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk Zidentyfikowanymi mocnymi stronami podregionu bydgosko-toruńskiego są: duże zasoby wykwalifikowanej pracowników oraz bezrobotnych, duża podaż absolwentów i studentów; korzystna struktura gospodarki; wysoka aktywność gospodarcza; ponadprzeciętna siła nabywcza przedsiębiorstw i gospodarstw domowych; bliskość dużego portu morskiego oraz ponadprzeciętnie rozwinięty sektor transportu i logistyki; funkcjonowanie portu lotniczego oferującego połączenia międzynarodowe, dobra dostępność transportowa; ponadprzeciętnie rozwinięta infrastruktura kultury, ponadprzeciętne nakłady na lokalną infrastrukturę publiczną; Słabe strony tego obszaru to: niewielka powierzchnia wolnych obszarów inwestycyjnych w specjalnych strefach ekonomicznych; wysoki poziom przestępczości oraz niski poziom wykrywalności przestępstw Populacja województwa kujawsko-pomorskiego Liczba ludności w województwie kujawsko-pomorskim w 2011 roku wyniosła , z czego ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 19,0%, w wieku produkcyjnym 64,4%, natomiast w wieku poprodukcyjnym 16,4%. Liczba 8

10 mężczyzn w wieku przedprodukcyjnym oraz w wieku produkcyjnym 1 jest większa niż liczba kobiet, jednak te różnice nie są zbyt istotne. Natomiast kobiety w wieku poprodukcyjnym stanowią ok. 70% wszystkich osób w tym wieku. Wykres 1. Liczba ludności w województwie kujawsko-pomorskim z podziałem na wiek w latach Mężczyźni w wieku przedprodukcyjnym Mężczyźni w wieku produkcyjnym Mężczyźni w wieku poprodukcyjnym Kobiety w wieku przedprodukcyjnym Kobiety w wieku produkcyjnym Kobiety w wieku poprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wskaźnik obciążenia demograficznego w 2011 roku w województwie kujawsko-pomorskim wynosił 55,3 osoby w wielu nieprodukcyjnym przypadające na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wartość ta jest zbliżona do wartości wskaźnika dla Polski, który wyniósł 55,8, najniższa wartość charakteryzuje województwo opolskie (52,8), natomiast najwyższa województwo lubelskie (58,3) Podmioty gospodarcze w województwie kujawsko-pomorskim W 2011 roku w województwie kujawsko-pomorskim liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wynosiła , z czego podmioty zarejestrowane na terenie miast: Bydgoszcz, Toruń, Włocławek stanowiły 42,7%, co świadczy o dużym skupieniu przedsiębiorstw wokół największych miast w regionie. Przedsiębiorstwa z sektora usługowego stanowiły 76% wszystkich, natomiast firmy z sektora przemysłowego 21%. Wśród wszystkich przedsiębiorstw, największy odsetek firm stanowią mikro przedsiębiorstwa zatrudniające od 0 do 9 osób (w 2011 roku 94,7%), natomiast najmniejszy odsetek stanowią przedsiębiorstwa duże zatrudniające powyżej 250 pracowników (0,1%). Wykres 2. Liczba podmiotów zarejestrowanych w województwie kujawsko-pomorskim wpisanych do rejestru REGON w podziale na wielkość przedsiębiorstwa w latach pow. 250 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Biorąc pod uwagę liczbę podmiotów zarejestrowanych na 10 tys. mieszkańców potwierdza się teza, że większość przedsiębiorstw zlokalizowanych jest wokół największego podregionu z dwoma silnie dominującymi ośrodkami, 1 Wiek produkcyjny wiek zdolności do pracy, obejmuje mężczyzn w wieku lata i kobiety w wieku lat. 9

11 tj. z Bydgoszczą i Toruniem. Przy średniej wysokości wskaźnika dla całego województwa wynoszącej 880 podmiotów na 10 tys. mieszkańców, w podregionie bydgosko-toruńskim przypada podmiotów na 10 tys. mieszkańców. Wykres 3. Liczba podmiotów zarejestrowanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim Sytuacja na rynku pracy w regionie w kontekście zjawiska bezrobocia kształtuje się na niezadowalającym poziomie. Stopa bezrobocia w województwie kujawsko-pomorskim wynosi ok. 17% i jest ona jedną z wyższych w kraju, przy średniej dla Polski wynoszącej 12,5%. W większości regionów województwa stopa bezrobocia oscyluje wokół 20%. Podregionem, w którym sytuacja jest najgorsza pod względem liczby osób bezrobotnych jest podregion włocławski z 22% bezrobociem (w powiecie lipnowskim sięga ono 28%). Podregion bydgosko-toruński jest natomiast tym, w którym osób bez pracy jest najmniej, tj. ok. 8%. Wykres 4. Stopa bezrobocia w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wysoką stopę bezrobocia potwierdza niski na tle całego kraju wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku produkcyjnym, który wynosi ok. 63%, co plasuje region na 12 miejscu spośród wszystkich województw. Średni wskaźnik zatrudnienia dla Polski wynosi 65,3%, natomiast województwo posiadające najwyższy wskaźnik to mazowieckie (70,6%). Dla wszystkich regionów kraju wskaźnik zatrudnienia jest wyższy dla mężczyzn, niż dla kobiet. 10

12 Wykres 5. Wskaźnik zatrudnienia w wieku produkcyjnym w województwie kujawsko-pomorskim w latach ,0% 69,0% 68,9% 67,9% 65,0% 62,6% 62,5% 63,2% 60,0% 55,0% 55,8% 56,7% 57,0% 50,0% Ogółem w wieku produkcyjnym Kobiety w wieku produkcyjnym Mężczyźni w wieku produkcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wysoka stopa bezrobocia oraz niski wskaźnik zatrudnienia w województwie w porównaniu do pozostałych regionów kraju wskazują na niekorzystną sytuację osób w wieku produkcyjnym na rynku pracy. Dodatkowo przeciętne miesięczne wynagrodzenie w porównaniu do średniej krajowej kształtuje się na poziomie 84%, co plasuje kujawsko-pomorskie na 13 miejscu w kraju. Warto zwrócić uwagę, że przykładowo w województwie mazowieckim wskaźnik przeciętnego wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej wynosi 124%. Podobnie jak w przypadku wcześniej omawianych wskaźników relacja wynagrodzenia w podregionie bydgosko-toruńskim jest wyższa, niż w całym województwie, najsłabiej wypada ponownie podregion grudziądzki. Wykres 6. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie kujawsko-pomorskim w relacji do średniej krajowej w latach ,0% 90,0% 91,0% 90,3% 90,5% 85,0% 80,0% 75,0% 84,8% 84,7% 84,5% 79,5% 79,8% 79,0% 77,7% 78,6% 78,1% Województwo kujawsko-pomorskie Podregion grudziądzki Podregion bydgosko-toruński Podregion włocławski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Działalność innowacyjna oraz B+R Działalność B+R w województwie kujawsko-pomorskim prowadzona była w 2010 roku przez 76 jednostek, z czego 64 były to jednostki z sektora przedsiębiorstw. Nakłady na działalność B+R w 2010 roku wyniosły 98,7 PLN na jednego mieszkańca, przy średniej krajowej wynoszącej 272,8 PLN. Najwyższe nakłady są ponoszone na terenie województwa mazowieckiego i wynoszą niemal 10 razy więcej niż w kujawsko-pomorskim, tj. 812,0 PLN w 2010 roku. Taka duża różnica pomiędzy wysokością nakładów w kujawskopomorskim oraz wiodących województwach, a także 12 miejsce pod względem wielkości nakładów w kraju, świadczą o niskiej aktywności B+R przedsiębiorstw w województwie. 11

13 [PLN] Wykres 7. Przeciętne wydatki na działalność B+R na 1 mieszkańca w latach ,0 272,8 250,0 237,7 202,2 200,0 167,6 150,0 100,0 50,0 62,6 98,7 0, Polska Województwo kujawsko-pomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Odsetek przedsiębiorstw ponoszących nakłady na działalność B+R w 2010 roku wyniósł 19% przy średniej dla Polski wynoszącej 24%. Województwo kujawsko-pomorskie pod względem liczby przedsiębiorstw ponoszących nakłady na działalność B+R plasowało się w 2010 roku na 10 miejscu. Najwyższy odsetek przedsiębiorstw ponoszących nakłady na B+R jest w województwach podkarpackim oraz pomorskim i wynosi odpowiednio 48% oraz 46,9%. Wykres 8. Udział podmiotów gospodarczych ponoszących nakłady na działalność B+R w ogólnej liczbie podmiotów w latach % 32% 30% 25% 20% 15% 27% 27% 14% 24% 19% 10% Polska Województwo kujawsko-pomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Poziom zatrudnienia w zakresie działalności B+R w ludności aktywnej zawodowo w regionie wynosi 0,47%, przy średniej krajowej wynoszącej ponad 0,7%. Województwa, w których ten wskaźnik jest najwyższy to mazowieckie (1,45%) oraz małopolskie (1,01%). Niski poziom zatrudnienia w regionie w zakresie działalności B+R jest konsekwencją niskiej liczby podmiotów prowadzących tego typu działalność w porównaniu do wiodących województw w kraju. 12

14 Wykres 9. Udział zatrudnionych w zakresie działalności B + R w ludności aktywnej zawodowo w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. W roku w województwie kujawsko-pomorskim przedsiębiorstwa z sektora usług poniosły na działalność innowacyjną wydatki w wysokości tys. PLN. Stanowi to 0,5% wszystkich wydatków w Polsce (10 miejsce wśród wszystkich województw w kraju). Największy odsetek wydatków ponoszony jest przez przedsiębiorstwa usługowe z województwa mazowieckiego (77% wszystkich wydatków), kolejne przez przedsiębiorstwa z województwa śląskiego (5% wszystkich wydatków krajowych). W przypadku przedsiębiorstw przemysłowych nie istnieje taka duża dysproporcja pomiędzy poszczególnymi województwami, jak dla przedsiębiorstw usługowych. Przedsiębiorstwa z województwa kujawskopomorskiego w 2010 roku poniosły 4% wszystkich nakładów na innowacje w kraju, tj tys. PLN. Największy odsetek nakładów został poniesiony w województwie mazowieckim, tj. 26%. Natomiast w 2011 roku przedsiębiorstwa z regionu w innowacje zainwestowały 2,8%, przy czym największe nakłady poniesiono województwie śląskim (19,3%). Największy odsetek nakładów na innowacje, bez względu na branże, przeznaczany jest na inwestycje w środki trwałe, natomiast najmniejszy na szkolenia personelu oraz marketing związany z wprowadzaniem nowych czy istotnie ulepszonych produktów. Przedsiębiorstwa z województwa kujawsko-pomorskiego ponoszą wyższe nakłady na innowacje związane z inwestycją w środki trwałe w relacji do pozostałych działań innowacyjnych, niż średnie przedsiębiorstwo w kraju. Widać również istotną różnicę pomiędzy średnimi nakładami na działalność B+R ponoszonymi przez przeciętne przedsiębiorstwo z Polski oraz przedsiębiorstwo z kujawsko-pomorskiego. W przypadku przedsiębiorstw usługowych jest to czterokrotna różnica, natomiast w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych trzykrotna. 13

15 Wykres 10. Wydatki w podziale na rodzaje działalności innowacyjnej w 2010 roku 100,0% 90,0% 80,0% 4,5% 3,2% 1,9% 0,5% 0,8% 0,7% 0,4% 0,3% 70,0% 60,0% 50,0% 54,9% 79,9% 75,3% 90,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 16,3% 7,6% 12,5% Polska 9,4% 0,2% 3,1% Województwo kujawsko-pomorskie Przedsiębiorstwa z sektora usług 2,1% 3,9% 14,1% Polska 1,0% 5,5% 1,5% Województwo kujawsko-pomorskie Przedsiębiorstwa przemysłowe marketing związany z wprowadzeniem nowych lub istotnie ulepszonych produktów szkolenia personelu związane bezpośrednio z wprowadzaniem innowacji produktowych lub procesowych nakłady inwestycyjne na środki trwałe ogółem zakup oprogramowania zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych działalność badawczo rozwojowa (B+R) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 14

16 3 Opis zastosowanej metodologii 3.1 Opis technik badawczych i narzędzi Analiza danych zastanych (desk research) Analiza danych zastanych opiera się na zebraniu i analizie danych istniejących. W ramach analizy danych zastanych przedstawione zostały kluczowe zestawy zmiennych charakteryzujących działania IOB na rzecz wspierania innowacyjności przedsiębiorstw zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Analiza desk research opiera się na: oficjalnych stronach internetowych IOB, broszurach informacyjnych oraz opracowaniach dotyczących przedmiotu i celu badania. Celem analizy jest zebranie najlepszych praktyk w zakresie wspierania innowacyjności przedsiębiorstw przez IOB Wywiady telefoniczne CATI (computer assisted telephone interview) Podczas wywiadu telefonicznego(cati) ankieter przeprowadza rozmowę z respondentem, nie spotykając się z nim osobiście, tylko pośrednio (kontakt telefoniczny). Wywiady telefoniczne są wspomagane komputerowo. Ankieterzy rozmawiając przez telefon, zadają wyświetlone na ekranie pytania kwestionariusza wywiadu i zapisują na klawiaturze (i/lub nagrywają) odpowiedzi respondentów, które automatycznie trafiają do pamięci komputera. w ten sposób na bieżąco kontroluje się postępy badania oraz sprawdza pracę teleankieterów. Wyniki są dostępne niemal natychmiast po zakończeniu badania. Taka procedura likwiduje proces przepisywania i kodowania, zmniejsza liczbę błędów ankieterskich, oszczędza czas i dostarcza wszystkich niezbędnych danych statystycznych. Wywiady telefoniczne gwarantują wysoką jakość badania oraz szybkie zakończenie pracy terenowej. Powinny być one jednak krótkie, a pytania niezbyt osobiste. Badanie metodą CATI jest najskuteczniejsze, gdy zachodzi konieczność zebrania odpowiednio dużej liczby wywiadów w określonym przez zamawiającego czasie oraz konieczność zminimalizowania kosztów badania. Dodatkowe zalety badań telefonicznych to: wysoki procent realizacji próby zapewniający reprezentatywność; ciągła kontrola nad przebiegiem i jakością zbierania danych; możliwość wkomponowania elementów badań jakościowych, czyli pytań otwartych i półotwartych, co pozwoli na uzyskanie dodatkowych informacji. W przedmiotowym badaniu wykorzystanie metody wywiadu telefonicznego jest zasadne ze względu na możliwość objęcia badaniem dużej grupy różnych typów respondentów. Celem tego badania było określenie barier oraz czynników stymulujących współpracę w zakresie działalności innowacyjnej z innymi podmiotami, w tym IOB w regionie kujawsko-pomorskim. W wywiadach udział wzięło łącznie respondentów osób decyzyjnych w przedsiębiorstwach funkcjonujących w tym regionie. Losowy dobór jednostek badanych w warstwach wyznaczonych z uwzględnieniem kryterium geograficznego zapewnił reprezentatywność badania dla całej populacji, z błędem nieprzekraczającym 3% przy zachowaniu 95-procentowego przedziału ufności. Badanie zrealizowano z wykorzystaniem standaryzowanego narzędzia kwestionariusza wywiadu. Zawierał on 26 pytań merytorycznych; 24 z nich to pytania zamknięte i półotwarte, z predefiniowaną kafeterią odpowiedzi, zaś 2 to pytania w pełni otwarte, pozwalające badanemu na swobodną poszerzoną wypowiedź. By umożliwić analizę wyników w dekompozycji na cechy istotnie charakteryzujące badane przedsiębiorstwa, kwestionariusz wywiadu uzupełniony został o 7 pytań metryczkowych. Tabela 2. Struktura próby Rodzaj przedsiębiorstw Sekcja PKD B 12 Wielkość przedsiębiorstwa Sektor własności Mikro Małe Średnie Duże Publiczny Prywatny Przedsiębiorstwa przemysłowe C D E 12 Przedsiębiorstwa z sektora usług G H

17 J K M Źródło: Opracowanie własne Indywidualne wywiady pogłębione IDI (individual in-depth interview) Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI) to jedna z bardziej popularnych metod badań jakościowych, polegająca na szczegółowej, wnikliwej rozmowie z informatorem/respondentem, której celem jest dotarcie do precyzyjnych informacji, poszerzenie wiedzy związanej z tematem badania. W trakcie wywiadu indywidualnego podejmowane są pytania badawcze o charakterze eksploracyjnym, próby wyjaśniania/zrozumienia zjawisk, motywacji, postaw, zachowań. Wywiady pogłębione prowadzone są przez wyspecjalizowanych badaczy o predyspozycjach psychologicznych, którzy umiejętnie wprowadzają kolejne tematy rozmowy, odpowiednio ukierunkowują wypowiedź respondenta, pomagają w ujawnianiu przekonań, opinii, postaw. Przebieg indywidualnego wywiadu pogłębionego jest zazwyczaj rejestrowany za pomocą dyktafonu lub kamery, a podstawą interpretacji wyników staje się pogłębiona analiza informacji uzyskanych w całej serii niezależnych wywiadów. Wywiady indywidualne prowadzone są zwykle w przypadkach trudnej dostępności określonego rodzaju respondentów bądź w sytuacjach, gdy podejmowane zagadnienia mają charakter drażliwy, kontrowersyjny, intymny. Techniką wywiadu indywidualnego zbadano dwie grupy: przedstawicieli kadry zarządzającej przedsiębiorstw oraz przedstawicieli IOB. W gronie 30 reprezentantów przedsiębiorstw znalazły się osoby pełniące różne funkcje, najczęściej byli to właściciele firm, dyrektorzy (m.in. dyrektor zarządzający, dyrektor działu rozwoju, dyrektor ds. produkcji), prezesi i wiceprezesi bądź członkowie zarządu, ale także kierownicy, menedżerowie i koordynatorzy projektów. Niektórzy z respondentów pełnili w swoich przedsiębiorstwach więcej niż jedną funkcję. Objęcie w ramach badania wywiadem indywidualnym osób dysponujących wiedzą niezbędną do sprawowania określonych funkcji pozwoliło na uzyskanie pogłębionych informacji dotyczących badanej problematyki. W ramach badania wzięło udział 15 firm z Torunia, 11 firm z Bydgoszczy oraz cztery z innych miejscowości (2 z Włocławka i po jednej z Zielonki i Łysomic). 15 firm reprezentowało przetwórstwo przemysłowe, 5 branżę informatyczną, 3 doradztwo, pozostałe m.in. usługi, transport oraz edukację. Wśród 30 przedstawicieli IOB znajdowało się 15 kobiet i 15 mężczyzn. Reprezentowali instytucje z takich miast województwa kujawsko-pomorskiego, jak: Bydgoszcz (13 wywiadów), Toruń (5 wywiadów), Włocławek (3 wywiady), Grudziądz (2 wywiady), Solec Kujawski (2 wywiady), Świecie (2 wywiady), Inowrocław (1 wywiad), Tuchola (1 wywiad), Płużnica (1 wywiad). Uczestnicy badania to pracownicy licznych, różnorodnych IOB z terenu województwa kujawsko-pomorskiego, którymi są: 1. Loża Bydgoska Business Centre Club EGB INVESTMENTS SA, 2. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości przy Polskim Towarzystwie Ekonomicznym Inowrocław, 3. Włocławski Inkubator Innowacji i Przedsiębiorczości, 4. Izba Gospodarcza w Grudziądzu, 5. Regionalne Centrum Innowacyjności przy UTP w Bydgoszczy, 6. Park Przemysłowo-Technologiczny Włocławek, 7. Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców w Bydgoszczy, 8. Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości UMK w Toruniu, 9. Kujawsko-Pomorska Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Bydgoszczy, 10. Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości WSG w Bydgoszczy, 11. Grudziądzki Park Przemysłowy, 16

18 12. Vistula Park Świecie, 13. Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości UTP w Bydgoszczy, 14. Bydgoski Park Przemysłowy, 15. Związek Narzędziowców Regionu Bydgoszcz, 16. Centrum Rozwoju Progres w Tucholi, 17. Kujawsko-Pomorska Organizacja Pracodawców Lewiatan w Toruniu, 18. Izba Przemysłowo-Handlowa w Toruniu, 19. Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości WSHE we Włocławku, 20. Towarzystwo Rozwoju Gminy Płużnica, 21. Inkubator Przedsiębiorczości w Solcu Kujawskim, 22. Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości WSB w Toruniu, 23. Park Przemysłowy w Solcu Kujawskim, 24. Izba Przemysłowo-Handlowa w Bydgoszczy, 25. Stowarzyszenie Bydgoski Klaster Przemysłowy, 26. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Bydgoszczy, 27. Toruński Park Technologiczny, 28. Inkubator Przedsiębiorczości w Świeciu, 29. Kujawsko-Pomorskie Zrzeszenie Handlu i Usług w Bydgoszczy, 30. Pomorsko-Kujawska Izba Budownictwa w Bydgoszczy. Zgodnie z założeniem respondenci zajmowali stanowiska decyzyjne w swoich firmach i instytucjach. W wyniku takiego doboru uczestników badania możliwe było zebranie informacji od osób posiadających praktyczną wiedzę w zakresie analizowanych problemów. Badani pełnili następujące funkcje: prezes (9 osób), dyrektor (11 osób), wicedyrektor/zastępca dyrektora (3 osoby), kierownik (2 osoby), koordynator ds. projektów (1 osoba), koordynator ds. promocji i PR (1 osoba), podinspektor (1 osoba). Nieliczni respondenci wskazali na pełnienie kilku funkcji jednocześnie Zogniskowane wywiady grupowe FGI (focus group interview) Badania realizowane metodą wywiadu zogniskowanego mają przede wszystkim charakter eksploracyjny poszukiwane informacje to zazwyczaj odpowiedzi na pytania problemowe: jak? dlaczego? Nie jest to metoda mówiąca o natężeniu danej cechy, ale o powodach takiej a nie innej oceny. Wyników badań jakościowych nie generalizujemy na populację. Metoda interpretacji jest więc bardziej swobodna, subiektywna, daje odpowiedzi na pytania, które w przypadku badań ilościowych w ogóle nie są poruszane. FGI mają służyć zrozumieniu rzeczywistości, a nie jej pomiarowi. Badanie fokusowe przypomina swobodną rozmowę grupy znajomych bez sztywnego trzymania się pytań z ankiety, moderator jedynie przy pomocy scenariusza stopniowo pogłębia te obszary, które są najważniejsze z punktu widzenia celu badania. W ramach niniejszego badania wywiady grupowe zostały przeprowadzone z przedstawicielami IOB, przedstawicielami organizacji zrzeszających przedsiębiorców w województwie kujawsko-pomorskim oraz z przedstawicielami firm. Wśród przedstawicieli IOB biorących udział w wywiadzie znalazły się następujące osoby: przedstawiciel Włocławskiego Inkubatora Przedsiębiorczości i Innowacji, przedstawiciel Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości WSB z Torunia, przedstawiciel Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości WSG z Bydgoszczy, przedstawiciel Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości UTP z Bydgoszczy, przedstawiciel Ośrodka Wspierania Przedsiębiorczości przy Polskim Towarzystwie Ekonomicznym Inowrocław, przedstawiciel Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości WSHE z Włocławka oraz Stowarzyszenia Kujawskiej Inicjatywy Gospodarczej, dyrektor biura Izby Przemysłowo-Handlowej w Toruniu. Organizacje zrzeszające przedsiębiorców podczas badania reprezentowali: dyrektor biura Izby Przemysłowo-Handlowej w Toruniu, prezes Stowarzyszenia Bydgoski Klaster Przemysłowy, przedstawiciel Kujawsko-Pomorskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Bydgoszczy, kierownik projektu Voucher badawczy Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców, wiceprezes Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców, prezes Kujawsko-Pomorskiej Organizacji Pracodawców Lewiatan. 17

19 Wśród przedstawicieli przedsiębiorstw znalazły się następujące osoby: właścicielka firmy cateringowej i restauracji, właścicielka firmy konsultingowo-doradczej w zakresie analiz finansowych i zarządzania finansami, pracownik odpowiedzialny za utrzymanie ruchu i wdrażanie modernizacji i innowacji w firmie produkującej części metalowe, koordynator projektów w firmie zajmującej się montażem systemów wentylacyjnych, projektant-konstruktor w firmie zajmującej się automatyką Panel ekspertów Panel ekspertów jest swego rodzaju wywiadem zogniskowanym; ze względu na dynamikę, jaka występuje podczas wywiadu grupowego. Istotną różnicą pomiędzy panelem ekspertów a FGI jest sposób doboru respondentów. W przypadku panelu w charakterze respondentów zaprasza się osoby posiadające dużą wiedzę i doświadczenie z danej dziedziny oraz posiadające specjalistyczne kompetencje. Uczestnikami panelu ekspertów często są specjaliści z badanej dziedziny lub obszaru, naukowcy. Celem panelu jest podsumowanie informacji ustalonych na podstawie różnych źródeł oraz wypracowanie ogólnych wniosków wynikających ze zgromadzonych danych. W panelu ekspertów udział wzięli przedstawiciele IOB oraz szkół wyższych: dyrektor biura Izby Przemysłowo-Handlowej w Toruniu, prezes Stowarzyszenia Bydgoski Klaster Przemysłowy, reprezentant Kujawsko-Pomorskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Bydgoszczy, kierownik projektu Voucher badawczy Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców, wiceprezes Kujawsko-Pomorskiego Związku Pracodawców i Przedsiębiorców, prezes Kujawsko-Pomorskiej Organizacji Pracodawców Lewiatan, kierownik innowacyjnego laboratorium współpracy nauki i biznesu inlab z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, specjalista w zakresie zarządzania projektami strategicznymi oraz innowacyjnymi z Biura Doradztwa Inwestycyjnego i Projektów Unii Europejskiej eurofundusz Studium przypadków (case study) Studium przypadków to metoda badania, której głównym celem jest wszechstronny opis analizowanego przypadku z uwzględnieniem wartości poszczególnych zmiennych i interakcji między nimi występujących. Przedmiot badania ma charakter jednostkowy. Do badania przystępuje się bez zakładania hipotez, a celem studium przypadków jest zbadanie zjawiska w jego rzeczywistym kontekście. W niniejszym badaniu sporządzono studia przypadków, których celem było zaprezentowanie czynników determinujących podjęcie lub rezygnację z podejmowania działań innowacyjnych. Analizie poddane zostały 4 przedsiębiorstwa, w tym 2 przedsiębiorstwa, które podjęły działania innowacyjne, i 2 przedsiębiorstwa, które tych działań nie podjęły. Dodatkowym kryterium doboru celowego firm była wcześniejsza współpraca z IOB. Do stworzenia studiów przypadków wykorzystano kilka metod zbierania danych, tj. bezpośrednie wywiady pogłębione (IDI), telefoniczne wywiady pogłębione (ITI) oraz analizę materiałów zastanych (desk research). 18

20 4 Opis wyników badania 4.1 Bariery w nawiązywaniu współpracy przez przedsiębiorstwa w zakresie działalności innowacyjnej Bariery w nawiązywaniu współpracy między przedsiębiorcami Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu Przedstawiciele IOB wskazywali wiele różnych przyczyn, dla których współpraca między przedsiębiorstwami nie jest efektywna i nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Najistotniejszą z punktu widzenia badanych barierą, leżącą u podstaw wszystkich zidentyfikowanych trudności we współpracy, wydaje się mentalność przedsiębiorców. Zdaniem badanych innowacyjność i kreatywność, jak również umiejętność myślenia zadaniowego i współpracy powinny być wpajane młodym ludziom od pierwszych lat nauki. Wszyscy badani zauważali te same bariery oraz wskazywali na niechęć w nawiązywaniu kontaktów biznesowych. Zdaniem IOB przedsiębiorcom bardzo często brakuje woli współpracy oraz poczucia wspólnego celu rozwoju, więc nie komunikują się ze sobą. Każdy działa na własną rękę lub ewentualnie w niewielkich grupach. Nie ma zwyczajnych rozmów dotyczących prowadzonej działalności, dzięki którym mogłyby pojawić się potencjalne obszary współpracy. Bardzo często przedsiębiorcom brakuje także okazji do kontaktów z innymi firmami chcącymi nawiązać współpracę. Zdaniem badanych w województwie kujawsko-pomorskim nie ma też animatorów współpracy, którzy kojarzyliby przedsiębiorców naprawdę chcących wprowadzać działania innowacyjne. Z tym utrudnieniem związana jest kolejna bariera we współpracy przedsiębiorstw, jaką jest brak zinstytucjonalizowanych form kierowania taką współpracą. Zdaniem respondenta klastry nie utrzymują się w regionie, gdyż urzędnicy chcą sterować tymi klastrami. W przypadkach gdy przedsiębiorcy chcą nawiązać współpracę, pojawia się kolejna bariera wynikająca z nadmiernej biurokracji i sformalizowania struktur w samych przedsiębiorstwach. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy jedyną osobą w firmie zdolną do podjęcia decyzji jest dyrektor/prezes będący ciągle pod presją czasu. W takiej sytuacji tak naprawdę nie ma osoby, która mogłaby podjąć decyzję o tak ważnych dla przedsiębiorstwa sprawach, jak np. działalność innowacyjna. Respondenci zauważyli także, że jeżeli dochodzi już do współpracy między przedsiębiorcami, to ma ona charakter incydentalny i obejmuje jedynie elementy dotyczące wspólnej promocji oraz działania przynoszące szybkie i wymierne korzyści. Pomiędzy przedsiębiorstwami zauważalny jest również dystans i brak pomysłu na współpracę korzystną dla organizacji o różnej wielkości. Tego typu bariery występują np. w przypadku klastrów, gdzie większe firmy płacą wyższe składki, zaś mniejsze w większym stopniu korzystają z tej współpracy. Dodatkowo zdaniem respondentów podmioty zrzeszone w organizacjach są zazwyczaj silnymi konkurentami. Konkurencja na rynku jest zbyt duża, a progi wejścia zbyt niskie, aby była mowa o prawdziwej współpracy pomiędzy tymi podmiotami. Przedsiębiorcy nie mają do siebie zaufania, jeżeli chodzi o powiązania kooperacyjne. Według badanych większe podmioty boją się współpracy i udzielania pomocy mniejszym, gdyż ich obawa przed potencjalną konkurencją jest silniejsza niż potencjalne korzyści wynikające z takiej współpracy. Uczestnicy badania wskazali również na bardzo istotny element utrudniający współpracę problemy finansowe przedsiębiorców. Ciężko im zdobyć dofinansowanie na rozwój działalności innowacyjnej, a z bieżących przychodów niemożliwe jest podejmowanie wspólnych działań na rzecz innowacji. Inne bariery w nawiązywaniu współpracy między przedsiębiorcami to ograniczenie działalności firm do rynku lokalnego, nadmierna biurokracja w administracji samorządowej i rządowej, brak promocji tzw. dobrych praktyk oraz trudna sytuacja gospodarcza. Przedstawiciele przedsiębiorstw Pytani o swoją współpracę z innymi firmami w regionie przedsiębiorcy przyznają, że najczęściej kooperacja jest wynikiem doraźnych celów biznesowych. W gronie badanych przedsiębiorstw jedno na cztery (24%) deklaruje doświadczenia 19

21 we współpracy z innymi firmami lub podmiotami niekomercyjnymi w zakresie działalności innowacyjnej. Odsetek wskazań twierdzących jest bardzo zbliżony w przedsiębiorstwach usługowych i przemysłowych. W ponad połowie (55%) kooperujących firm (13,2% wszystkich przedsiębiorstw) kontakty z innymi podmiotami w zakresie działalności innowacyjnej mają według deklaracji badanych charakter stałej współpracy. Jako wspólne działanie definiują przede wszystkim stałe korzystanie z usług podwykonawców. Przedsiębiorcy bardzo często przywiązani są do własnych kontrahentów, działają na podstawie sprawdzonych sposobów, a to nie sprzyja zmianom. W co trzecim (29%) przedsiębiorstwie nawiązującym współpracę (7% wszystkich przedsiębiorstw) działania kooperacyjne występują często. Jedna na dziesięć (10%) współpracujących firm (2,4% wszystkich badanych) napotkała bariery i trudności w trakcie nawiązywania współpracy z innymi przedsiębiorstwami bądź podmiotami niekomercyjnymi w zakresie działalności innowacyjnej. Najczęściej wskazywaną przez respondentów (średnio 42% wskazań) przyczyną braku współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami w zakresie działalności innowacyjnej jest niedostrzeganie potrzeby kooperacji i prawdopodobnie brak świadomości płynących z niej korzyści. Bariera ta była również jedną z częściej wskazywanych przez uczestników badania podczas wywiadów indywidualnych i grupowych. W drugiej kolejności (po 17% wskazań) jako bariery współpracy badani przedstawiają brak odpowiednich partnerów oraz brak funduszy na finansowanie współpracy. Przedsiębiorcy wskazali, iż posiadają specyficzne wymagania w zakresie potrzebnych materiałów czy produktów, którym nie są w stanie sprostać wszyscy potencjalni kooperanci. Mniej więcej 13% badanych wskazało na problemy wynikające z braku zaufania do potencjalnych partnerów, co potwierdzili również respondenci wywiadów indywidualnych. Zdaniem uczestników wywiadu grupowego istotnym elementem ograniczającym nawiązywanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami jest brak zaufania oraz obawa przed utratą technologii czy klientów. Innym wskazywanym ryzykiem współpracy jest lęk przed wchłonięciem mniejszej firmy przez większą, co zostało też zauważone przez około 10% badanych metodą ilościową. Zabezpieczeniem dla kooperujących firm mogłyby być regulacje prawne oraz zewnętrzny nadzór nad przestrzeganiem zasad współpracy. Jednocześnie aż 15% uczestników badania nie potrafiło zidentyfikować konkretnych barier nawiązywania współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami. Warto zauważyć, iż dostrzegane trudności w podejmowaniu współpracy w zakresie działalności innowacyjnej są zbliżone w przedsiębiorstwach przemysłowych i usługowych. Istotna statystycznie różnica wyłoniła się tylko w odniesieniu do braku środków finansowych niezbędnych do podjęcia współpracy oraz problemów z jej organizacją i koordynacją obie te bariery znacznie częściej dotyczą przedsiębiorstw o charakterze przemysłowym. Wśród innych niż ujęte w kafeterii odpowiedzi dotyczących barier we współpracy pomiędzy przedsiębiorcami badani wymieniali brak potrzeby nawiązywania takich relacji samowystarczalność, niedostatek czasu na poszukiwanie odpowiednich partnerów biznesowych, nieufność wobec firm konkurencyjnych oraz przeszkody natury formalno-prawnej. Respondenci wywiadu zogniskowanego wskazywali na duże trudności w nawiązywaniu bliższych kontaktów biznesowych z innymi podmiotami wynikające z mentalności pokolenia, które jest zamknięte na wspólne działania. Zdaniem jednego z badanych zachowania te przekazywane są również młodszemu pokoleniu. Brak postaw proinnowacyjnych zauważyli również respondenci wywiadów indywidualnych. Przedstawiciele przedsiębiorstw podczas wywiadów indywidualnych zidentyfikowali jeszcze kilka barier w nawiązywaniu współpracy, w tym między innymi obawa przed problemami wynikającymi z wcześniejszych doświadczeń we współpracy, w tym terminowego i dobrego jakościowo świadczenia usług (np. opóźnienia w płatnościach, trudności z umowami, rozliczaniem faktur). Część respondentów posiada również obawę przed podkupieniem pracowników przez konkurencję. Inni z kolei wskazywali na wysokie koszty wzajemnych świadczeń, a także brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw. 20

22 4.1.2 Czynniki sprzyjające nawiązywaniu współpracy przedsiębiorstw z innymi przedsiębiorstwami Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu Zdaniem przedstawicieli IOB współpraca pomiędzy firmami następuje tylko w przypadku przewidywania przez przedsiębiorców szybkich i wymiernych korzyści ze współdziałania. Kooperacja między przedsiębiorstwami występuje np. w przypadkach gdy nie opłaca się każdej z firm kupować drogich specjalistycznych maszyn i nabywa je tylko jedna z nich, a inne z nią współpracują w tym zakresie. Współpraca przedsiębiorstw z tej samej branży występuje w obszarze wspólnej promocji czy też wspólnego udziału w targach poprzez wykup jednego stanowiska w celu zaprezentowania swoich usług. Polem współpracy pomiędzy przedsiębiorcami z tych samych branż skupionych w klastrach może być również udział we wspólnych badaniach czy zakupy grupowe. Generalnie bodźcem do nawiązywania współpracy między przedsiębiorcami są w dużej mierze ograniczenia finansowe małych firm. Bardzo istotnym elementem sprzyjającym nawiązywaniu współpracy jest świadomość długofalowych korzyści, jakie mogą osiągnąć przedsiębiorcy w wyniku współdziałania z firmami inwestującymi w innowacyjne technologie i rozwiązania. Niewątpliwie nawiązywaniu kontaktów pomiędzy przedsiębiorstwami sprzyjają nieformalne spotkania, na które zapraszani są przedstawiciele różnych firm. Spotkania takie posiadają charakter niebiznesowy. Badani jako czynnik sprzyjający współpracy przedsiębiorstw wskazywali również wsparcie ze strony władz lokalnych. Przykład tego typu działania możemy znaleźć w dwóch niewielkich miastach województwa kujawsko-pomorskiego, tj. Brodnicy i Solcu Kujawskim, w których burmistrzowie od wielu lat zabiegają o rozwój przedsiębiorczości. W obydwóch przypadkach na terenie miasta przed 2007 rokiem powstały tereny przemysłowe sfinansowane bez nakładu środków z funduszy Unii Europejskiej. Przedstawiciele przedsiębiorstw Najważniejszym czynnikiem sprzyjającym nawiązywaniu współpracy pomiędzy przedsiębiorcami jest perspektywa zwiększenia zysków firmy wymienia ją łącznie ponad 38% badanych. Czynnik ten został również wskazany podczas wywiadów indywidualnych. Zdaniem respondentów oczywisty wpływ na nawiązywanie współpracy przez firmy ma możliwość osiągnięcia zysków. Współpraca taka, zresztą jak każde inne działanie przedsiębiorstwa, musi mieć uzasadnienie ekonomiczne. W drugiej kolejności (po 28% wskazań) respondenci wymieniają zwiększenie możliwości ekspansji firmy na nowe rynki oraz poprawę jakości wyrobów lub usług. Możliwość działania na szerszą skalę oraz nie ograniczanie się do rynku lokalnego wskazywali również uczestnicy badań jakościowych. Co piąty badany (20%) nie potrafił wytypować czynników motywujących przedsiębiorstwa do nawiązywania współpracy. Inne niż ujęte w kafeterii odpowiedzi na temat czynników sprzyjających nawiązywaniu współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami to posiadanie odpowiednich kontaktów biznesowych i umiejętność znalezienia wspólnego celu, przynoszącego korzyści zaangażowanym we wspólne działanie partnerom. Kontakty biznesowe jako czynnik determinujący współpracę na rzecz innowacyjności wskazywali zarówno badani metodą ilościową, jak i jakościową. Ci drudzy zauważyli, że nawiązywaniu kontaktów prywatnych oraz towarzyskich sprzyjają różnego rodzaju konferencje czy spotkania. Ich zdaniem takie kontakty niejednokrotnie mogą przekształcić się we współpracę gospodarczą, także na zasadzie polecania. Respondenci bardzo często, jako główne kryterium sprzyjające nawiązywaniu współpracy między firmami wskazywali użyteczność i przydatność oferowanych usług/produktów w zależności od potrzeb poszczególnych przedsiębiorstw. Ich zdaniem, jeśli firmy mają zdefiniowane potrzeby, będą podejmowały działania na rzecz znalezienia partnerów zarówno dostawców, jak i odbiorców. Bez wątpienia czynnikami determinującymi podejmowanie działań kooperacyjnych są: wsparcie finansowe, powstanie regionalnej bazy danych o przedsiębiorcach, zatrudnianie pracowników naukowych w firmach, możliwość nawiązania kontaktu, także za pomocą nowoczesnych technologii, większa świadomość, wspierana przez akcje promocyjne, 21

23 sprecyzowane plany działania przedsiębiorców chcących nawiązać współpracę, poczucie zagrożenia oraz powstanie organizacji skupiającej i wspierającej tylko przedsiębiorców mikro, małych i średnich Czynniki wpływające na korzystanie bądź rezygnację z oferty regionalnych IOB Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu Podstawową barierą we współpracy przedsiębiorstw z IOB jest brak zainteresowania ze strony firm w zakresie usług innowacyjnych. Zdaniem respondentów elementem, który w pewnym stopniu utrudnia korzystanie przez przedsiębiorców z oferty IOB, jest duże rozproszenie instytucji pobudzających innowacyjność. Jeden z badanych wskazał na bardzo istotny problem, jakim jest występowanie na terenie województwa obszarów, w których brakuje tego typu instytucji. Zbyt duża odległość od IOB stanowi dla części przedsiębiorców barierę w korzystaniu z ich usług. Ponadto rozproszenie instytucji powoduje brak rzeczywistej mocy sprawczej; nieskoordynowane działania nie przekładają się bowiem na wcielanie przez władze lokalne i krajowe skutecznych rozwiązań systemowych. W efekcie wiele inicjatyw nie wykazuje się efektywnymi działaniami. Duże rozproszenie instytucji wspomagających rozwój innowacyjności przedsiębiorstw dodatkowo współwystępuje z drugim niekorzystnym zjawiskiem koncentracją podmiotów poszukujących nowatorskich rozwiązań w dużych ośrodkach miejskich (Bydgoszcz, Toruń) połączoną z brakiem świadomości o takim stanie rzeczy przedsiębiorców działających w innych częściach województwa. Barierę w nawiązywaniu współpracy przedsiębiorstw z instytucjami stanowi ich mentalność oraz priorytety, jakimi kierują się przedsiębiorcy, np. pobieranie dywidendy zamiast rozwijania działalności. Wielu przedsiębiorców nie myśli o rozpoczęciu współpracy, gdyż nie widzi natychmiastowych korzyści z tego płynących. Jeśli chodzi o mentalność, to konserwatywne podejście nie dotyczy tylko przedsiębiorców, ale także przedstawicieli IOB. Zdecydowaną większość IOB charakteryzuje pasywne podejście do współpracy z przedsiębiorcami, co zniechęca potencjalnych beneficjentów. Instytucje nie działają na zasadach sprzedaży, tylko wychodzą z założenia, że to przedsiębiorcy przyjdą do nich, aby skorzystać z ich oferty. Natomiast sytuacja powinna być odwrotna. To instytucje powinny wychodzić ze swoją ofertą do przedsiębiorców. Mentalność IOB w połączeniu z brakiem informacji o zakresie ich działalności, szczególnie w mniejszych miejscowościach, stanowi istotny czynnik odpowiedzialny za niekorzystanie przez przedsiębiorców z oferty IOB. Zdaniem badanych część instytucji nie prowadzi działań marketingowych, nie promuje firm, którym udało się coś na polu innowacji osiągnąć. A to właśnie dobre praktyki często stanowią najskuteczniejszą formę zachęcania przedsiębiorców do nawiązywania kontaktów z IOB. Poza trudnościami w dotarciu do biznesu badani zwracają również uwagę na nieefektywność wsparcia związaną z brakiem jego komplementarności. Przytaczany jest tu przykład sytuacji, gdzie IOB pomagają firmom w pozyskaniu środków na komponent badawczy i rozwój działalności, jednak po okresie realizacji projektu brakuje uzupełnienia w postaci np. wejścia kapitałowego. Przedsiębiorców chcących nawiązać współpracę z IOB zniechęca też duża biurokracja tych instytucji, a także trudności kadrowe. Wiele instytucji nie posiada kompetentnych i przygotowanych osób, które mogłyby nawiązać współpracę z przedsiębiorcami. W związku z relatywnie niskim poziomem wynagrodzeń w tych instytucjach osoby posiadające największą wiedzę i doświadczenie we współpracy z przedsiębiorcami nie podejmują w nich pracy. Brak kompetencji wśród pracowników IOB zdecydowanie negatywnie wpływa na postrzeganie instytucji oraz nie zachęca przedsiębiorców do podejmowania kolejnych prób współpracy. Istotną barierą w nawiązywaniu współpracy wskazywaną przez przedstawicieli IOB są ograniczenia finansowe, jakie posiadają przedsiębiorcy. Bardzo często, gdy zidentyfikowany zostanie ciekawy pomysł na współpracę, okazuje się, że brak jest środków finansowych na jego realizację. Przedsiębiorcy przyzwyczajeni do finansowania dużej części działań z funduszy unijnych rezygnują z podjęcia inicjatywy w przypadku konieczności pokrycia ze środków własnych kosztów z nią związanych. Z kolei nawiązywanie współpracy z IOB w zakresie pozyskiwania finansowania na inwestycje nie zawsze zdaje egzamin. Kolejną wymienianą barierą w nawiązywaniu współpracy między firmami a IOB w zakresie działalności innowacyjnej jest poczucie braku wsparcia ze strony rządu, administracji rządowej czy władz miasta. Władze lokalne zazwyczaj nie interesują się działaniami przedsiębiorstw i nie wspierają ich w tych przedsięwzięciach. IOB również nie mogą liczyć na wsparcie władz w promocji swoich działań na rzecz innowacyjności. 22

24 Z kolei elementem stymulującym współpracę przedsiębiorstw i IOB jest rosnąca konkurencja. Firmy zauważają, że gdy nie wprowadzają innowacji, to tracą przewagi konkurencyjne, zaczynają więc podejmować współpracę w zakresie wdrażania innowacji oraz pozyskiwania środków unijnych. Po zidentyfikowaniu przez przedsiębiorców potrzeby współpracy zaczynają oni poszukiwać oferty IOB. Niezbędnym elementem pozytywnie wpływającym na podjęcie współpracy jest promocja działań podejmowanych przez IOB. Wszelkie działania marketingowe mają na celu zaznaczenie swojej obecności na rynku, jak również zwiększenie zainteresowania ze strony przedsiębiorców. Znając określoną instytucję/organizację, firmom łatwiej jest podjąć decyzję o podjęciu współpracy. Niezwykle istotne, z punktu widzenia przedsiębiorcy, w nawiązywaniu współpracy z IOB jest uzyskiwanie profesjonalnych i pełnych informacji. Przedsiębiorcy, którzy zidentyfikowali potrzebę wsparcia przy pozyskaniu funduszy unijnych, zaczynają poszukiwać instytucji świadczących takie usługi. IOB promujące działania w tym zakresie mają możliwość nawiązania współpracy z przedsiębiorcami, którzy tego wsparcia poszukują. Wypełnianie wniosków o dofinansowanie jest często bardzo kosztowne i przekracza możliwości finansowe przedsiębiorców, więc bezpłatne wsparcie ze strony IOB jest kluczowym elementem w procesie wprowadzania innowacyjnych pomysłów w życie. Czynnikami skłaniającymi do współpracy są z jednej strony ograniczenia finansowe i kryzys gospodarczy to właśnie one, zwłaszcza w przypadku małych przedsiębiorstw, powodują konieczność nawiązania współpracy. Z drugiej zaś strony przedsiębiorstwa, których sytuacja jest stabilna, nawiązują współpracę z IOB ze względów prestiżowych oraz chęci poszerzenia i rozwinięcia swojej działalności. Przedsiębiorstwa nawiązują również współpracę z IOB ze względu na korzyści, jakie uzyskują, np. z lokalizacji swojego biznesu na terenie parku przemysłowego. Respondenci bardzo często podkreślali, że współpracę najlepiej podtrzymują i ułatwiają kontakty bezpośrednie. Dzięki spotkaniom możliwe jest utworzenie relacji, a to zdecydowanie sprzyja zainicjowaniu współdziałania. Kontakty osobiste są bardzo potrzebne w celu nawiązania pozytywnej współpracy w zakresie działań innowacyjnych. Szczególne znaczenie mają tutaj kontakty z przedsiębiorcami, którzy są już innowacyjni w swoich działaniach i dla innych podmiotów mogą być nie tylko przykładem, ale także źródłem wiedzy i informacji. Ważnym elementem, który sprzyja nawiązywaniu współpracy na linii przedsiębiorca IOB, są zmiany mentalne, jakie powoli następują w środowisku biznesowym. Dopiero, gdy przedsiębiorcy przekonają się do korzyści, jakie mogą płynąć z takiej współpracy, będzie ona podejmowana częściej i w szerszej perspektywie. Przedstawiciele przedsiębiorstw Na podstawie analizy wypowiedzi respondentów pozyskanych podczas zogniskowanego wywiadu grupowego widzimy, że współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami a lokalnymi IOB nie jest intensywna. W gronie uczestników badania tylko jedna osoba korzystała z oferty tych podmiotów w zakresie szkoleń, jednak miało to miejsce bardzo dawno. Pozostali przedsiębiorcy przyznają, iż w ogóle nie spotkali się ze wsparciem oferowanym przez IOB. Wypowiedzi respondentów potwierdzają wyniki przeprowadzonych badań ilościowych. Zaledwie 8% przedsiębiorców w województwie kujawsko-pomorskim deklaruje, że kiedykolwiek korzystało z oferty IOB działających w regionie. W pozostałej grupie po równo (46%) rozłożyły się wskazania przeczące oraz brak wiedzy w tym zakresie. Uwagę zwraca też fakt, iż współpraca biznesu z IOB najczęściej (łącznie 5% wskazań) ma charakter sporadyczny, incydentalny. Najważniejszą przyczyną niepodejmowania współpracy z lokalnymi IOB, którą wskazało łącznie 57% badanych przedsiębiorców niepodejmujących współpracy z IOB (26% wszystkich respondentów), jest nieświadomość korzyści płynących z takiego działania; w kafeterii odpowiedzi ujęta, jako brak takiej potrzeby. W dalszej kolejności (19% wskazań, tj. 8,7% wszystkich badanych) respondenci wymieniali nieznajomość oferty tych podmiotów oraz własne ograniczenia finansowe (13%, tj. 6% wszystkich badanych). Wśród istotnych barier współpracy z IOB badani wskazywali także brak zaufania do tych podmiotów oraz nie dostatek czasu, który mogliby poświęcić na kontakty z nimi. Zdaniem badanych przedstawiciele IOB nie wspierają także firm w pozyskiwaniu kontrahentów. Respondenci poproszeni o odpowiedź na pytanie: Co musiałoby się zmienić, by firma zaczęła korzystać z usług IOB?, najczęściej wskazywali na większą dostępność informacji o ofercie tych instytucji (29 odpowiedzi). Potwierdzili to również uczestnicy wywiadu grupowego, wskazując, że główną przyczyną nieznajomości oferty IOB przez przedsiębiorców jest mała promocja tych instytucji, a co za tym idzie niska świadomość obszarów ich działania. Zdaniem respondentów w działaniach instytucji brakuje proaktywnego podejścia do poszukiwania i informowania potencjalnych 23

25 beneficjentów o swoich usługach. Pojawiły się również głosy, że oferta IOB jest trudno dostępna nawet dla osób interesujących się daną usługą. Jedna z respondentek wskazuje, że chcąc skorzystać z usług IOB w zakresie dofinansowania, sama musiała szukać potrzebnych informacji. W ofertach IOB brakuje też informacji dotyczących wymiernych korzyści, jakie mogą osiągnąć przedsiębiorstwa dzięki współpracy. Istotną barierą w pozyskiwaniu informacji dotyczących usług oferowanych przez IOB jest sposób informowania o ich działalności. Respondenci wskazują, że przekazywanie im informacji drogą mailową lub telefoniczną jest mało skuteczne, gdyż codziennie zasypywani są różnymi treściami. Tego typu wiadomości traktują po prostu jako spam, w efekcie czego potencjalni odbiorcy nie zapoznają się z nimi w ogóle. Podmiotom z IOB brakuje, według badanych, kanałów skutecznej i efektywnej komunikacji z biznesem. Zdaniem przedstawicieli przedsiębiorstw badanych metodą ilościową oferta IOB musiałaby być lepiej dostosowana do potrzeb konkretnych typów przedsiębiorstw, często działających w wysoko specjalistycznych branżach. Badani często sugerowali również polepszenie lub rozszerzenie oferty, a także zmianę warunków finansowych oferowanych usług. Aż 31 osób nie potrafiło jednak wskazać obszarów, których polepszenie wpłynęłoby na skorzystanie z oferty IOB. Wartym uwagi jest fakt, że co czwarty (24%) badany, którego przedsiębiorstwo korzystało kiedykolwiek z oferty IOB (2% wszystkich respondentów), współpracował z inkubatorami przedsiębiorczości. Niemal równie popularne (22% wskazań, tj. 1,7% wszystkich badanych) okazały się parki naukowo-technologiczne oraz współpraca z izbami gospodarczymi, którą podejmowało 20% respondentów (1,6% przedsiębiorców objętych badaniem). Znacznie mniejszym zainteresowaniem przedsiębiorców w regionie cieszą się natomiast parki przemysłowe (współpracował z nimi co dziesiąty pytany uczestnik badania współpracujący z IOB, tj. 0,8% wszystkich badanych) oraz związki pracodawców (niespełna 9% odpowiedzi twierdzących, tj. 0,7% wszystkich). Przedstawiciele IOB częściej (45% przypadków, tj. 3,6% wszystkich badanych) niż sami przedsiębiorcy (37%, tj. 2,9% wszystkich badanych) są inicjatorami współpracy pomiędzy tymi podmiotami. Niemal co piąty (18%) respondent (1,4% wszystkich przedsiębiorców) nie potrafił jednak wskazać, kto zainicjował takie partnerstwo w przypadku relacji jego firmy z IOB. Najczęściej wskazywana przez uczestników badania przyczyna podjęcia decyzji o współpracy z IOB to ocena ich oferty jako ciekawej i atrakcyjnej do opinii tej przychyliła się ponad połowa (52%) respondentów współpracujących z IOB (4,2% wszystkich). Co trzeci przedsiębiorca współpracujący z IOB (32%, tj. 2,5% wszystkich badanych) podkreślał możliwość zdobycia wiedzy i informacji w wyniku tej kooperacji, a kolejne 28% (2,2% wszystkich) do współpracy nakłoniły korzystne warunki finansowe. Na poziomie deklaracji badanych najmniej istotną kwestią okazała się możliwość nawiązania kontaktu z innymi przedsiębiorstwami oraz możliwość pozyskania dofinansowania wskazywane przez 22% przedsiębiorców kooperujących z IOB (1,7% wszystkich badanych) Dopasowanie instrumentów i działań prowadzonych przez IOB do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu Według części badanych instrumenty i działania prowadzone przez IOB są dopasowane do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców. Instytucje argumentują to dużym doświadczeniem w zakresie współpracy z firmami i wsłuchiwaniem się w ich potrzeby. Każda z instytucji dysponuje szerokim pakietem usług. Jednak badani wskazują na występowanie niechęci ze strony samych przedsiębiorców do korzystania z ich oferty. Jeden z respondentów zauważa, że przedsiębiorcy oczekują od instytucji przedstawiania gotowych rozwiązań, bez konieczności własnego zaangażowania. Respondenci podawali wiele przykładów działań i instrumentów proponowanych przez IOB, które odpowiadają potrzebom i oczekiwaniom przedsiębiorców, jak również tych, które można jeszcze udoskonalić. Ich specyfika jest jednak mocno zależna od profilu działalności instytucji/organizacji reprezentowanej przez danego respondenta. Usługi, które część IOB już oferuje, w przypadku innych jednostek mogą nigdy nie pojawić się w ich ofercie. Co zrozumiałe, proponowane zmiany mocno związane były z możliwościami, jakimi obecnie dysponuje określona instytucja/organizacja. Respondenci uważają, że do potrzeb firm dostosowane są działania związane z organizowaniem spotkań, konferencji oraz imprez promujących i umożliwiających nawiązanie kontaktów z przedsiębiorcami. Na spotkania zapraszani są przedstawiciele przedsiębiorstw z różnych branż mogących nawiązać ze sobą współpracę lub przedstawiciele firm świadczących podobne usługi. Na tego typu spotkaniach istnieje możliwość wymiany doświadczeń oraz nawiązania nowych kontaktów. Agenda takich spotkań musi przewidywać również spotkania nieformalne. 24

26 Przedsiębiorstwa mogą skorzystać również z usług szkoleniowo-doradczych z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, prawa, księgowości oraz doradztwa indywidualnego - specjalistycznego - dopasowanego do danego przedsiębiorcy, które dostępne są w ofercie IOB. Zdaniem przedstawiciela inkubatora jego organizacja spełnia oczekiwania młodych przedsiębiorców w zakresie usług księgowych i prawnych. Bardzo pozytywnie odbieraną przez przedsiębiorców usługą jest także prowadzenie wirtualnego biura, spotkało się ono z uznaniem przedsiębiorców niepotrzebujących stałej lokalizacji firmy. W związku z zidentyfikowanymi problemami, jakie posiadają przedsiębiorcy z finansowaniem inwestycji i działań innowacyjnych, dużą popularnością cieszy się wszelkiego rodzaju wsparcie przy pozyskiwaniu finansowania, w tym np. korzystanie z ulg podatkowych czy środków z funduszy Unii Europejskiej. Dobrze oceniana przez respondentów jest także funkcja opiekuna inwestorskiego. Jego zadaniem jest wspierać przedsiębiorcę od samego początku, czyli od chwili podjęcia decyzji o realizacji inwestycji, przez pomoc w pozyskaniu wszelkich pozwoleń, aż po wsparcie w okresie realizacji inwestycji. Opiekun inwestorski oferuje pomoc przede wszystkim w zakresie realizacji inwestycji budowlanej. Na terenie badanego województwa realizowany jest pilotażowy program Voucher badawczy, w ramach którego Kujawsko- Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców pomaga w nawiązaniu współpracy z naukowcami. Zdaniem przedstawiciela tego związku oferta realizowana w ramach wspomnianego programu spełnia oczekiwania przedsiębiorców i naukowców, którzy zazwyczaj mają trudności w nawiązywaniu kontaktów między sobą. W wypowiedziach respondentów pojawiały się także sformułowania dotyczące niedopasowania oferowanych działań i instrumentów do potrzeb przedsiębiorców. Zdarzały się również opinie świadczące o tym, że gdyby oferta była dopasowana do potrzeb firm, to IOB miałyby więcej klientów. Zdaniem badanych nie zawsze oferta wsparcia finansowego, w pozyskiwaniu którego mogą pomóc IOB, odpowiada oczekiwaniom i potrzebom firm. Zdarza się tak, że przedsiębiorcy oczekiwaliby wsparcia w postaci bezzwrotnego dofinansowania, a oferuje się im jedynie preferencyjne pożyczki. Kolejnym elementem oferty, który także nie zawsze spełnia oczekiwania przedsiębiorców, są szkolenia. Bardzo często skupiają się one przede wszystkim na kształtowaniu umiejętności miękkich, natomiast przedsiębiorcom zależałoby w większym stopniu na pozyskiwaniu specjalistycznej wiedzy. IOB muszą jeszcze bardziej zaktywizować i zindywidualizować swoją ofertę. Z jednej strony respondenci przywołują działanie na terenie województwa programu Voucher badawczy, z drugiej strony wskazują na brak oraz utrudnioną współpracę naukowców z biznesem, która jest przedmiotem wspomnianego programu. Powodem takiego stanu rzeczy jest niewystarczający przepływ informacji pomiędzy oboma środowiskami. Ponadto obciążenia biurokratyczne i bariery prawne nie sprzyjają współpracy. Przedsiębiorcy narzekają również na nieznajomość przez środowisko naukowe realiów biznesu. Warto przy tym pamiętać, iż efektywna współpraca uczelni z partnerami gospodarczymi powinna również zaowocować pojawieniem się na rynku pracy absolwentów, posiadających nie tylko wiedzę teoretyczną, ale także praktyczne umiejętności i kompetencje społeczne. Według badanych wśród działań realizowanych przez IOB brakuje również nakierowania na współpracę w zakresie realizacji projektów. Czynnikiem wymienianym przez respondentów, który odbiega od oczekiwań przedsiębiorców, jest brak koordynacji pomiędzy sieciami instytucji, które udzielają przedsiębiorcom usług informacyjnych w regionie. Dość często zdarza się, że inicjatywy prowadzone przez IOB posiadają bardzo rozbudowaną sieć organizacji odpowiedzialnych za różne elementy danej inicjatywy. W związku z czym przedsiębiorca chcący dowiedzieć się podstawowych informacji odsyłany jest do kilku instytucji, a w każdej z nich otrzymuje tylko szczątkowe informacje. Zdaniem badanych potrzebna jest jedna instytucja lub punkt informacyjny, w którym przedsiębiorcy mieliby możliwość pozyskania wszystkich niezbędnych informacji dotyczących działalności i oferty poszczególnych IOB w regionie oraz możliwych sposobów finansowania swojej działalności, w zależności od planów i problemów, jakie zgłosi przedsiębiorca. Przedstawiciele przedsiębiorstw Zdaniem uczestników wywiadu zogniskowanego oferta IOB nie jest dopasowana do oczekiwań przedsiębiorców. Z jednej strony respondenci wskazują na trudności z dotarciem do beneficjentów usług oferowanych przez IOB, a z drugiej na niedopasowanie oferty do potrzeb i oczekiwań poszczególnych przedsiębiorstw. Wynika to między innymi z oferty dostosowanej do szerokiego kręgu odbiorców, często zbyt ogólnej, jak na specyficzne, branżowe potrzeby przedsiębiorców. 25

27 Większość badanych przedsiębiorców podczas wywiadów telefonicznych (łącznie 44%) uznała, że oferta IOB jest dopasowana do potrzeb lokalnej gospodarki; w grupie tej jednak zaledwie 4% zgodziło się z tą opinią w sposób stanowczy. Jednocześnie aż 28% badanych nie potrafiło ocenić spójności działań i instrumentów wykorzystywanych przez te instytucje z oczekiwaniami przedsiębiorców, co z dużym prawdopodobieństwem jest prostą konsekwencją nieznajomości danej oferty. Respondenci wywiadu grupowego wskazują, że szkolenia organizowane przez IOB, z którymi się zetknęli, są dyskusyjnej jakości i niedopasowane do faktycznych potrzeb odbiorców, a do tego odstraszają od poszukiwania innych, potencjalnie równie nieprofesjonalnych form wsparcia. Zdaniem badanych oferta szkoleń jest mało konkretna lub posiada nieodpowiednią tematykę. Z kolei respondenci wywiadów indywidualnych uważają, że oferta IOB jest częściowo dostosowana do potrzeb przedsiębiorstw w aspekcie usług o charakterze ogólnym (szkoleń). Natomiast jeśli chodzi o wsparcie dla firm o wysokim poziomie rozwoju technologicznego lub ze specjalistycznej branży IOB nie są w stanie zapewnić przedsiębiorstwom wsparcia i pomocy na satysfakcjonującym poziomie. Respondenci oczekiwaliby bardziej specjalistycznych szkoleń. Dodatkowo ważnym aspektem tego zagadnienia jest certyfikacja szkoleń. Uczestnicy badania wskazują, że brak uznanych certyfikatów potwierdzających odbyte szkolenie jest elementem, który raczej nie zachęca do udziału w tych przedsięwzięciach. Wypowiedzi uczestników badań jakościowych nie potwierdzają przeprowadzone badania ilościowe, gdyż najwyższy poziom zadowolenia z usług oferowanych przez lokalne IOB deklarują przedsiębiorcy w odniesieniu do organizowanych przez nie szkoleń, kursów i konferencji. Pozytywnie ocenia te działania trzy czwarte (76%, czyli 6% wszystkich badanych) ich uczestników, przy czym aż 47% jest z nich zdecydowanie zadowolonych. W drugiej kolejności badani pozytywnie oceniają udzielanie przez IOB informacji oraz pomocy w pozyskiwaniu funduszy europejskich; z tej formy pomocy zadowolonych jest 69% jej beneficjentów współpracujących z IOB (5,5% wszystkich). Tu ponownie w opozycji stają respondenci wywiadów indywidualnych, którzy uważają, że zdarza się także, iż skorzystanie z oferty IOB jest skomplikowane (dotyczy to głównie wniosków o dofinansowanie), a ponadto firmom trudno spełnić sztywne, określone przez instytucje wymogi. Wyrażono również przekonanie o niepotrzebnym zawężeniu grupy odbiorców działań tych instytucji do firm znanych, o ustalonej pozycji i potencjale. Według respondentów firmy młode nie mogą liczyć na takie wsparcie. Zdaniem badanych IOB nie poświęcają czasu na poznanie specyfiki przedsiębiorstw przed złożeniem oferty, co sprawia, że nie zawsze jest ona dopasowana do konkretnej sytuacji firmy. W opozycji do usług szkoleniowych oraz pomocy w pozyskaniu funduszy Unii Europejskiej badani stawiają przede wszystkim wynajem powierzchni biurowych i sal konferencyjno-szkoleniowych; aż 40% odbiorców tej usługi jest z niej niezadowolonych (3% wszystkich badanych). Badani przedstawiciele przedsiębiorstw zostali poproszeni o określenie zainteresowania poszczególnymi usługami świadczonymi przez IOB w przyszłości. Ponad jedna piąta badanych przedsiębiorców (19 25%) miała trudności z oceną swojego potencjalnego zainteresowania w najbliższych latach. Najatrakcyjniejsze dla respondentów okazało się uczestnictwo w kursach lub szkoleniach oraz skorzystanie z pomocy w pozyskiwaniu funduszy unijnych na rozpoczęcie lub rozwój działalności gospodarczej; zainteresowanie tymi usługami wyraziło ponad 47% respondentów. Również przekazywanie przez IOB informacji o możliwych źródłach finansowania działalności będzie, zdaniem badanych, chętnie wykorzystywane za interesujące uznało je 45% uczestników wywiadów. Najmniej interesujące okazały się natomiast usługi wynajmu powierzchni oraz wirtualnego biura (55% odpowiedzi odmownych) oraz wynajem sali konferencyjno-szkoleniowych (53% takich wskazań) Mechanizmy, jakie należy wprowadzić, aby zwiększyć podejmowanie i rozwijanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i IOB Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu Przedstawiciele IOB mają wiele różnorodnych pomysłów na zwiększenie podejmowania i rozwijania współpracy pomiędzy nimi i przedsiębiorcami. Zintensyfikowanie współpracy może nastąpić w wyniku dopasowania oferty IOB do potrzeb przedsiębiorców. Poznanie preferencji potencjalnych beneficjentów jest niezwykle istotne i może nastąpić w wyniku przeprowadzenia badań marketingowych lub badań ankietowych potrzeb przedsiębiorców prowadzonych w formie bezpośredniej, zbliżonej do realizacji audytu w firmie. Niestety, przedsiębiorcy do tego typu aktywności podchodzą dość sceptycznie. Ważne jest także wzajemne poznanie się IOB oraz przedsiębiorców. Znajomość potrzeb i oczekiwań przyczyni się do poprawy dostępności i adekwatności usług dla przedsiębiorstw. W zdobywaniu informacji na temat drugiej strony w znacznej mierze 26

28 pomocne są promocja i działania marketingowe docierające do różnych grup odbiorców. W tym celu wykorzystane powinny zostać wszystkie dostępne media. Zdaniem respondentów także IOB powinny być innowacyjne w promowaniu usług proinnowacyjnych. Dzięki poprawie jakości komunikacji przekaz informacji będzie sprawny i łatwiejszy. Jednak na współpracę IOB z przedsiębiorcami rzutuje także współpraca między samymi IOB. Rzadko wymieniano wykorzystanie w komunikacji z innymi podmiotami nowoczesnych technologii. Ważną rolę w poprawie kontaktów odgrywać mogą również specjalnie przygotowani konsultanci zapewniający firmom dostęp do wszelkiego rodzaju informacji dotyczących prowadzenia działalności innowacyjnej. Konsultanci mogliby również pełnić rolę pośredników między przedsiębiorcami a administracją publiczną oraz przedsiębiorcami a naukowcami, a także między przedsiębiorcami i IOB. Pośrednik ten, powinien być osobą niezależną, działającą poza formalnymi strukturami, która będzie potrafiła współpracować ze wszystkimi. Warto tutaj podać przykład mechanizmu współpracy, jaki funkcjonuje w ramach programu Voucher badawczy. Doskonale łączy on oczekiwania przedsiębiorców odnośnie do wsparcia finansowego oraz możliwość przetestowania w praktyce pomysłów naukowców. Współpraca IOB z uczelniami i szkołami, które są doskonałym zapleczem zarówno kadry przedsiębiorstw innowacyjnych, jak i myśli innowacyjnej, stanowi niezwykle istotny element promowania współpracy z przedsiębiorcami. Współdziałanie z uczelniami to także promowanie postaw proinnowacyjnych wśród uczniów. W celu poprawy współpracy korzystać można także z doświadczeń innych krajów w zakresie współpracy przedsiębiorców z IOB, szczególnie na linii biznes nauka. Żeby je poznać, konieczna są jednak współpraca polskich i zagranicznych instytucji/organizacji oraz stałe rozwijanie więzi między firmami a uczelniami w Polsce. Dla wzmocnienia i rozwijania współpracy na linii IOB przedsiębiorcy konieczne są również zmiany w sposobie wydatkowania środków finansowych przeznaczonych na innowacje w przedsiębiorstwach, zarówno w zakresie formułowania kryteriów jak i dokonywania oceny projektów. Innym sposobem na zwiększenie i rozwijanie współpracy między IOB oraz przedsiębiorcami jest zmiana statusu prawnego instytucji/organizacji. Dzięki temu ich działalność mogłaby być bardziej skuteczna i rzeczywiście wpływać na przedsiębiorczość i innowacje. IOB, aby zintensyfikować współpracę z przedsiębiorstwami, powinny również skupić się na: udostępnianiu miejsc, w których firmy mogą powstawać i funkcjonować (parki technologiczne); ukazywaniu tzw. dobrych praktyk i promowaniu firm, które cechuje innowacyjność oraz odniosły sukces. Niezależnie od wszystkich wymienionych wyżej mechanizmów, jakie można byłoby wprowadzić w celu zintensyfikowania działań pomiędzy przedsiębiorcami i IOB, najważniejszym wyzwaniem, któremu powinny sprostać IOB, jest próba zmiany mentalności przedsiębiorców. Nawiązanie współpracy między IOB a przedsiębiorcami powinno rozpoczynać się od edukowania przedsiębiorców, czym są IOB i jakie są ich zadania. Przedstawiciele przedsiębiorstw Nawiązywanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a IOB jest niezwykle trudne ze względu na problemy w komunikacji oraz w dotarciu z ofertą do potencjalnych beneficjentów. IOB powinny organizować różnego rodzaju akcje promocyjne, gdyż kluczową barierą w nawiązywaniu współpracy IOB i przedsiębiorców okazuje się brak skutecznych działań marketingowych. Jeden z respondentów wywiadu grupowego podał przykład firmy, która organizowała bezpłatne szkolenia podzielone na kilka cykli i początkowo miała problem z dotarciem do osób zainteresowanych. Pierwszą grupę uczestników udało się zebrać z ogromną trudnością, pomimo szeregu działań informacyjno-promocyjnych, natomiast z kolejnymi nie było już żadnych problemów, gdyż zadziałała tzw. poczta pantoflowa. Zdaniem większości respondentów wywiadów telefonicznych oraz indywidualnych IOB powinny kłaść większy nacisk na promocję swojej oferty i dotarcie do potencjalnych zainteresowanych, a także wypracować lepszy model komunikacji z firmami poprzez wykorzystanie nowoczesnych mediów. Zwrócono również uwagę, że należałoby udoskonalić funkcjonowanie stron internetowych organizacji. Rolą IOB powinna być koordynacja przedsięwzięć, organizacja spotkań przedsiębiorców będących platformą wymiany wiedzy i informacji. Według uczestników wywiadów telefonicznych, aby zwiększyć zainteresowanie lokalnych firm ofertą IOB, muszą one przede wszystkim wypracować wspólną platformę przekazywania informacji i promocji udostępnienie kompleksowej oferty wszystkich instytucji w regionie na jednej stronie internetowej to postulat ponad 36% przedsiębiorców. Respondenci IDI wskazywali natomiast na utworzenie bazy firm poszukujących współpracy dostępnej dla wszystkich na stronie internetowej w postaci wyszukiwarki. 27

29 Co trzeci (33%) badany uważa, że kooperację ułatwiłoby przypisanie przez IOB konsultantów odpowiedzialnych za kontakty z poszczególnymi firmami, przy czym 30% respondentów twierdzi, iż osoba taka powinna dojeżdżać do siedziby współpracującego z instytucją przedsiębiorstwa. Posiadanie indywidualnego opiekuna-konsultanta szczególnie ważne okazało się dla przedsiębiorstw przemysłowych. Podobne zdanie mają uczestnicy wywiadu grupowego, którzy dyskutując o możliwych formach komunikacji z potencjalnymi odbiorcami takich usług, podkreślali konieczność indywidualnego traktowania i patrzenia na przedsiębiorcę w kategorii klienta. Zdaniem jednego z badanych dobrym pomysłem byłoby odwiedzanie przedsiębiorstw i przedstawianie im usług podczas indywidualnych spotkań. Inny wskazuje natomiast na spersonalizowanie działań marketingowych i przesyłanie szczegółowych informacji dotyczących profitów, jakie może uzyskać potencjalny beneficjent w wyniku skorzystania z danej usługi, szkolenia, udziału w projekcie. Respondenci zidentyfikowali również inne mechanizmy, jakie powinny wypracować IOB w celu pobudzenia i zachęcenia przedsiębiorców do współpracy: kształtowanie oferty IOB w oparciu o systematyczne monitorowanie potrzeb przedsiębiorców; skupienie się na udzielaniu wsparcia dla mikro i małych przedsiębiorstw; poszerzenie oferty udzielanego wsparcia finansowego przedsiębiorcom, m.in. o udzielanie dotacji, pomoc w pozyskiwaniu finansowania w postaci np. preferencyjnych pożyczek lub dotacji z Unii Europejskiej; organicznie biurokracji przy aplikowaniu o środki publiczne oraz powołanie jednej instytucji, która będzie odpowiadała za udzielanie dotacji; obowiązkowe wprowadzenie ewaluacji projektów, szkoleń i pozostałych działań realizowanych przez IOB; wypracowanie planu działania współpracy np. z uczelniami czy innymi IOB, który pozwoliłby na lepsze wykorzystanie potencjału kujawsko-pomorskich przedsiębiorstw w zakresie działalności innowacyjnej (np. poprzez transfer technologii); przygotowanie oferty dla firm znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej Warunki, jakie powinny stworzyć regionalne IOB przedsiębiorcom w celu ułatwienia nawiązywania współpracy z innymi przedsiębiorcami Przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu W związku z ograniczoną współpracą pomiędzy przedsiębiorcami niezwykle istotna jest rola IOB w kreowaniu tych powiązań. Duży nacisk respondenci kładli na konieczność pomocy przedsiębiorcom w nawiązaniu współpracy i uświadomieniu im znaczenia i korzyści wynikających z takiej współpracy. IOB powinny również oferować obawiającym się utarty własnych technologii pomiotom ochronę prawną innowacyjnych rozwiązań. IOB powinny pełnić rolę instytucji/organizacji inicjujących pewne działania, być przewodnikiem dla firm, zachęcać je do podejmowania konkretnych działań, jednak za pomocą łagodnej perswazji, a nie nakazu. W odpowiedzi na pytanie o działania potrzebne do zintensyfikowania kooperacji pomiędzy firmami badani zgodnie wskazują, że musi powstać jednostka będąca swoistym centrum sieci współpracy, a jednocześnie niekonkurująca rynkowo z zaangażowanymi w tę sieć przedsiębiorstwami. Taka jednostką miało być w założeniu Regionalne Centrum Innowacyjności przy UTP w Bydgoszczy. Obecnie powołano również Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii przy UMK w Toruniu. Zatem można stwierdzić, że sieć współpracy powstała, jednak w opinii IOB nie spełnia swojej roli, bo zgłaszają oni potrzebę utworzenia tego typu instytucji. Rolę taką mogłaby pełnić jednostka naukowa, na przykład uczelnia wyższa. IOB powinny również mieć w swoich ofertach działalność tzw. brokerów innowacji, którzy z jednej strony mogliby funkcjonować na styku uczelnia przedsiębiorstwa, a z drugiej pełnić rolę chłodnego obserwatora działalności firmy. Istotne okazuje się także angażowanie w klastrach gospodarczych animatorów współpracy w związku z faktem, że nie zawsze przedsiębiorcy chętnie podchodzą do uczestnictwa w działaniach klastra, obawiając się konkurencji. Animatorzy mogliby pokierować wspólnymi działaniami przedsiębiorców w sposób zapewniający profity zarówno dużym członkom takich organizacji, jak i podmiotom sektora MŚP. Dodatkowo powinno się edukować przedsiębiorców nt. możliwości jakie daje utworzenie klastra branżowego. W tych działaniach powinno się podkreślać szanse jakie może dać klaster. Również bezpośrednie spotkania przedstawicieli przedsiębiorstw okazują się warunkiem skłaniającym do nawiązania współpracy. IOB mogą sprzyjać nawiązywaniu kontaktów między firmami, organizując na przykład konferencje, spotkania, targi itp. Powinny także dbać o własne relacje z przedsiębiorcami oraz ośrodkami akademickimi. 28

30 Regionalne IOB powinny zapewnić przepływ informacji między i do przedsiębiorców, prezentując ofertę oraz możliwości firm lokalnych i regionalnych, zachęcając tym samym do wspierania przedsiębiorczości. Bardzo dobrym sposobem na pobudzanie kreatywności wśród przedsiębiorstw oraz wspieranie innowacyjnych inicjatyw jest promowanie tzw. dobrych praktyk. Kolejnym z postulowanych przez uczestników dyskusji rozwiązań, mogących zwiększyć przepływ innowacyjnych technologii w lokalnym biznesie, jest wsparcie dla nowopowstających przedsiębiorstw o wysokim potencjale w dziedzinie kreowania takich rozwiązań, a także udzielanie im wsparcia finansowego. Respondenci zauważyli, że niezmiernie istotnym aspektem wspierania współpracy między przedsiębiorcami jest tak że inwestowanie w kształcenie przyszłej kadry w zakresie kwalifikacji i umiejętności potrzebnych w firmach i oczekiwanych przez przedsiębiorców. Jest to działanie, które było przez lata zaniedbywane; przedsiębiorcy zupełnie nie mieli wpływu na profile kształcenia młodzieży. Obecnie większe firmy mają możliwość tworzenia np. klas patronackich. Inwestycje w kadry wiążą się także ze zmianami mentalnymi społeczeństwa. Przedstawiciele przedsiębiorstw W związku ze zidentyfikowanym problemem w nawiązywaniu kontaktów między przedsiębiorcami wynikającym z obawy przed konkurencją ze strony potencjalnych współkooperantów, IOB powinny zapewniać szeroko rozumiane bezpieczeństwo tego współdziałania, również na gruncie odpowiednich regulacji prawnych. Według przedstawicieli przedsiębiorstw biorących udział w wywiadzie grupowym istotnym wsparciem IOB w zakresie ułatwienia nawiązywania współpracy z innymi podmiotami może być doraźna pomoc doradcza. Usługi doradcze mogłyby wiązać się m.in. z pomocą w przygotowaniu ofert dla nowych klientów czy ze wskazaniem sposobów dotarcia do potencjalnych odbiorców produktów lub usług. Respondenci poruszyli również kwestię specjalistycznych szkoleń. Z kolei uczestnicy wywiadów indywidualnych wskazywali na udzielanie pomocy prawnej oraz wsparcie przy rozliczaniu projektów dofinansowanych z Unii Europejskiej. W opinii respondentów wywiadów telefonicznych najbardziej istotną wytyczną, jaką powinny zrealizować IOB w regionie, by ułatwić przedsiębiorcom podejmowanie współpracy, jest organizacja klastrów branżowych (27% odpowiedzi); co potwierdzili również uczestnicy wywiadów indywidualnych. W dalszej kolejności wymieniane były: tworzenie parków naukowo-technologicznych skupiających firmy z jednej lub kilku strategicznych branż (24%) oraz stworzenie platformy internetowej z ofertami współpracy (23%). Wykorzystanie nowoczesnych technologii do komunikowania się między przedsiębiorcami sugerowali również uczestnicy wywiadów grupowych. Propozycje w zakresie komunikacji, jakie dawali respondenci, to możliwość powstania platformy internetowej lub stworzenie swego rodzaju bloga, na którego stronach przedsiębiorstwa mogłyby się promować. Platforma internetowa umożliwiałaby rozpowszechnianie i wymianę informacji, wspierałaby nawiązywanie kontaktów, które owocowałyby współpracą pomiędzy przedsiębiorcami, a także przedsiębiorców z innymi podmiotami na rynku. Niezależnie od promowania wykorzystywania nowych technologii wszyscy respondenci zgodnie postulowali stosowanie bardziej tradycyjnych form nawiązywania współpracy. Zdaniem badanych podstawowym działaniem, które powinny podjąć IOB w zakresie promowania współpracy przedsiębiorstw innowacyjnych, jest udostępnienie im platformy wymiany informacji poprzez organizację bezpłatnych spotkań networkingowych. Bezpośrednie spotkania przedstawicieli różnych branż oraz osób posiadających różne doświadczenia zawodowe sprzyjają wymianie wiedzy i informacji oraz podejmowaniu nowych wyzwań. Warto byłoby również podjąć inicjatywę organizacji spotkań z inwestorami. Podczas tego typu spotkań przedsiębiorcy kontaktowaliby się ze sobą i poszukiwali kontrahentów. Przedstawiciele przedsiębiorstw uważali także, że dobrym pomysłem byłoby udostępnianie przez IOB lokalu do organizacji spotkań potencjalnych partnerów biznesowych. IOB w opinii respondentów mogą również pośredniczyć w transferze nowych technologii z ośrodków akademickich do biznesu w regionie. Uczelnie wyższe przy wsparciu finansowym przedsiębiorców, z którymi podejmują długoterminową współpracę, mogłyby okazać się źródłem wielu innowacyjnych, a w efekcie dochodowych technologii. Przeszkodą takiej współpracy wydaje się przede wszystkim brak odpowiedniego animatora tego typu działań, w którego rolę mogłyby się właśnie wcielić IOB. Przedsiębiorcy chętnie skorzystaliby również z usług ułatwiających przepływ informacji o lokalnym rynku i innowacyjnych przedsiębiorstwach działających w poszczególnych branżach w celu sprawniejszego wyszukiwania partnerów biznesowych. W toku dyskusji wyłoniła się rola IOB jako swoistego kompleksowego centrum informacji biznesowej. Poza moderowaniem współpracy biznesu z nauką oraz pomocą w wyszukiwaniu innowacyjnych partnerów gospodarczych z lokalnego rynku IOB powinny pełnić rolę po części ułatwiającą kontakt między pracodawcami, przedsiębiorcami w danym rejonie. Po części tak samo powinny dostarczać informacji na temat tego, w jaki sposób są przeprowadzane szkolenia w danej branży, czy są 29

31 dostępne środki pomocowe, żeby rozwinąć dany kierunek, czy jest możliwość współpracy z uczelnią oraz czy świadczy porady prawne podsumowuje jeden z respondentów. Badani wskazują także na konieczność współdziałania IOB z przedsiębiorcami przy wypracowaniu modelu działania, który będzie satysfakcjonował obie strony. Zdaniem badanych, aby IOB mogły pełnić wspominane powyżej role powinny uelastycznić swoją ofertę i zwrócić szczególną uwagę na jej dopasowanie do potrzeb konkretnych przedsiębiorców. Zadaniem IOB powinno być również przekazywanie fachowej i kompleksowej porady oraz informacji przedsiębiorcom. Działania podejmowane przez IOB powinny przebiegać zgodnie ze schematem: zdiagnozowanie potrzeb przedsiębiorców, znalezienie rozwiązania, działanie, ewaluacja. Przedstawiciele przedsiębiorstw wskazywali na wiele czynników, które mogą stworzyć regionalne IOB, aby ułatwić współpracę między przedsiębiorcami, jednak niektórzy respondenci w swoich wypowiedziach podkreślali, że rola IOB w wspieraniu i działaniu na rzecz nawiązywania współpracy między przedsiębiorstwami jest mocno ograniczona. Wynika to między innymi z niewielkich możliwości finansowych firm. Bez dotacji czy wsparcia finansowego często nie są one w stanie podjąć jakichkolwiek działań innowacyjnych. Pojedyncze wypowiedzi wskazywały z kolei na brak potrzeby stwarzania firmom przez IOB specjalnych warunków w celu ułatwienia nawiązywania współpracy z innymi przedsiębiorstwami w zakresie działalności innowacyjnej. A zdaniem kilku respondentów IOB nie powinny w ogóle ingerować w działalność przedsiębiorstw. 4.2 Określenie wewnętrznych czynników wpływających na podejmowanie działalności innowacyjnej Cechy kadry kierowniczej przedsiębiorstw wpływające na podejmowanie współpracy w zakresie działalności innowacyjnej Przedstawiciele przedsiębiorstw Przedstawiciele przedsiębiorstw poproszeni zostali o określenie, na ile w pięciopunktowej skali różne cechy osobowe przedsiębiorców mogą być przydatne w zarządzaniu firmą. Najistotniejsza zdaniem respondentów okazała się umiejętność rozwiązywania trudnych problemów (4,58 punktu) oraz zachowania spokoju w trudnych sytuacjach (4,56punktu). Najmniej ważna jest natomiast zdaniem badanych gotowość do wdrażania innowacyjnych rozwiązań i usprawnień (4,39punktu); warto jednak podkreślić, że wszystkie cechy były porównywalnie istotne, a różnice ich średnich ocen niewielkie. W dalszej kolejności, posługując się tą samą skalą ocen, respondenci proszeni byli o wskazanie, które z cech osobowych menedżera mogą być przydatne we wdrażaniu innowacji w firmie. Zróżnicowanie rang nadawanych poszczególnym cechom było niewielkie. Za najistotniejsze uznano dbanie o przepływ informacji w przedsiębiorstwie i szybkie reagowanie na zmiany (po 4,55 punktu), zaś za najmniej ważne cechy przywódcze (4,43punktu) oraz umiejętność motywowania i nagradzania podległego zespołu pracowników (4,40punktu) Identyfikacja związku pomiędzy cechami kadry kierowniczej a stopniem innowacyjności przedsiębiorstwa Przedstawiciele przedsiębiorstw Przedstawiciele przedsiębiorstw zostali poproszeni o samoocenę pod kątem posiadania cech istotnych dla efektywnego zarządzania i wdrażania innowacji. Uczestniczący w wywiadach przedsiębiorcy za swoje najmocniejsze strony uznali umiejętność szybkiego reagowania na zmiany (4,40 punktu) oraz sprawne rozwiązywanie trudnych problemów i umiejętność pracy z ludźmi (po 4,39 punktu). Najsłabiej wypadła natomiast samoocena ze względu na raczej nieistotne w oczach badanych motywowanie i nagradzanie pracowników (4,32 punktu) oraz posiadane cechy przywódcze (4,27punktu). Przy dekompozycji na typ przedsiębiorstwa okazuje się, że przedstawiciele przedsiębiorstw przemysłowych oceniają się lepiej niż przedstawiciele przedsiębiorstw usługowych. 30

32 W związku z tym, że badanie zostało przeprowadzone wśród decydentów, możliwe jest powiązanie cech osobowych wskazanych przez respondentów ze stopniem innowacyjności przedsiębiorstwa i z wdrażaniem przez nie innowacyjnych rozwiązań w ramach współpracy. Tabela 3. Posiadane cechy samoocena w dekompozycji na typ przedsiębiorstwa i nawiązywanie współpracy innowacyjnej (N=1038) Cecha Rodzaj przedsiębiorstwa Współpraca w zakresie innowacji Brak współpracy w zakresie innowacji Szybkie reagowanie na zmiany Dbanie o efektywny przepływ informacji Pomysłowość/kreatywność Umiejętność zachowania spokoju w trudnych sytuacjach Gotowość do wdrożenia innowacyjnych / nowych pomysłów/ usprawnień Umiejętność rozwiązywania trudnych problemów Umiejętność pracy z ludźmi Cechy przywódcze Przemysłowe 4,27 4,50 Usługowe 4,26 4,39 Przemysłowe 4,13 4,49 Usługowe 4,31 4,36 Przemysłowe 4,19 4,46 Usługowe 4,28 4,32 Przemysłowe 4,00 4,47 Usługowe 4,18 4,34 Przemysłowe 4,33 4,50 Usługowe 4,13 4,34 Przemysłowe 4,22 4,55 Usługowe 4,17 4,36 Przemysłowe 4,03 4,51 Usługowe 4,38 4,36 Przemysłowe 3,97 4,42 Usługowe 4,09 4,25 Motywowanie i nagradzanie pracowników Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. Przemysłowe 3,97 4,44 Usługowe 4,20 4,32 Respondenci zostali również poproszeni o ocenę zależności między cechami kadry kierowniczej a stopniem innowacyjności przedsiębiorstw. Średnio co dziesiąty badany przedsiębiorca (10%) nie potrafił ocenić, czy istnieje istotny związek pomiędzy cechami osobowymi kadry zarządzającej a stopniem innowacyjności w firmie. Blisko trzy czwarte (72%) dostrzega jednak taką relację; przy czym ponad połowa (54%) jest raczej przekonana o jej istnieniu. Co do kwestii dotyczącej równości szans, to de facto badani nie pokazują żadnych różnic między kobietami a mężczyznami w zakresie wdrażania innowacji. Badanie IDI z przedsiębiorcami pokazuje, że udział kobiet w przedsiębiorstwach o charakterze innowacyjnym nie jest zbyt wysoki. Najważniejsze stanowiska o charakterze decyzyjnym zajmują głównie mężczyźni. Kobiety, mimo promowanej polityki równościowej, w większości przypadków nie podejmują strategicznych decyzji w firmach w województwie kujawsko-pomorskim (problem ten dotyczy zresztą całej Polski), w tym także w obszarze związanym z wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań. Taka sytuacja wymaga zmian o charakterze systemowym, które powinny zacząć się już od zmian w systemie edukacji. 31

33 4.2.3 Studia przypadków przedsiębiorstw, które podjęły działania innowacyjne, oraz tych, które takich działań nie podjęły Wdrożenie innowacyjnej techniki spawania laserowego w firmie LASERSTAR Centrum kompleksowej obróbki laserowej metali LASERSTAR to firma usługowa, która specjalizuje się w zakresie laserowej obróbki różnych elementów. Odbiorcami usług firmy są głównie producenci samochodów, autobusów i pociągów, ale także wytwórcy maszyn rolniczych i wyposażenia szpitali. LASERSTAR ma swoich odbiorców zarówno w Polsce, jak i w Danii, Niemczech i Francji. Siedziba LASERSTAR znajduje się w Toruniu przy ul. przy Lesie, na przemysłowych peryferiach miasta. Firma mieści się w biurowcu, obok którego stoją hale przemysłowe. Codziennie do firmy przyjeżdża kilka tirów, które przywożą arkusze blachy, stalowe rury i profile, a potem wywożą przetworzone materiały. Przed powstaniem firmy właściciel przedsiębiorstwa, Marek Wiśniewski, przez wiele lat pracował w branży metalowej. Własną firmę postanowił otworzyć w grudniu 2006 roku, kiedy na rynku pojawiły się nowe technologie cięcia i spawania metali laserem. Firma powstała jako spółka komandytowa i zatrudniała początkowo 10 osób. Na początku roczne obroty wynosiły około 6 mln zł. Już po kilku latach spółka zatrudniała 49 pracowników, wybudowała biurowiec oraz cztery hale o powierzchni produkcyjnej 5 tys. m 2, wyposażone w nowoczesny sprzęt wart kilkanaście milionów złotych. Blisko połowa została kupiona w ramach projektu współfinansowanego z dotacji Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Kompleksowość obsługi klientów firma zapewnia poprzez zestawienie w jednej linii produkcyjnej aż trzech typów urządzeń: wycinarek laserowych, precyzyjnych pras krawędziowych oraz robotów spawających. System wykorzystuje wiązkę lasera dyskowego, dzięki czemu powiększa zakres obrabianych materiałów o blachy z metali kolorowych, tj. miedź czy mosiądz. Co ważne, materiałów tych nie można obrabiać laserami gazowymi (CO 2 ). Spawanie laserowe metodą proszkową to ponadto technologia pozwalająca spełniać oczekiwania producentów zarówno niewielkich i precyzyjnych, jak i większych urządzeń oraz akcesoriów, LASERSTAR wprowadził ją do usług prawdopodobnie jako pierwszy w Polsce. Strategia rozwoju firmy zakłada stałe śledzenie najnowszych światowych osiągnięć i wynalazków w zakresie technologii obróbki metali. Wyznaczone osoby na bieżąco monitorują, czy nauka i rynek proponują bardziej efektywne lub lepsze od strony jakości wykonania metody przemysłowej obróbki metali. W takich sytuacjach firma natychmiast przystępuje do ich weryfikacji i kalkulacji kosztów wdrożenia. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego jest jedyną IOB, z którą współpracuje LASERSTAR. Wynika to z faktu, że przedsiębiorstwo jest obecnie zainteresowane współpracą wyłącznie w zakresie pozyskania funduszy z UE, a w regionie tylko Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego jest pośrednikiem między przedsiębiorcami ubiegającymi się o dofinansowania, a PARP. Kierownictwo LASERSTAR, mimo dostrzegania, że obecnie Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego oferuje również inne usługi, między innymi szkolenia, nie decyduje się na korzystanie z nich, ponieważ nie czuje takiej potrzeby. W grudniu 2008 roku LASERSTAR odniósł sukces w staraniach o unijne dofinansowanie swojego dalszego rozwoju. Opracowany przez firmę projekt pn. Utworzenie centrum kompleksowej obróbki laserowej metali wdrożenie technologii spawania laserowego został pozytywnie oceniony przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, która realizuje działania w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata Złożony wniosek mieścił się w zakresie tematycznym Działania 4.4 PO IG o nazwie: Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym. Firma nie przeoczyła możliwości zdobycia dotacji, ponieważ zgodnie z przyjętą strategią cały czas trzyma rękę na pulsie i uważnie obserwuje, co się dzieje na rynku. W przedsiębiorstwie przeglądana jest prasa oraz strony internetowe poświęcone funduszom unijnym, pracownicy biorą udział w szkoleniach organizowanych przez urząd marszałkowski i Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego. Na ogłoszony przez PARP w kwietniu 2008 roku konkurs o dotacje spółka nie przygotowała aplikacji sama. Skorzystała z pomocy warszawskiej firmy konsultingowej mającej duże doświadczenie w staraniach o unijne pieniądze dla przedsiębiorstw. Za przygotowanie skutecznego wniosku firma zapłaciła 3% wartości całego projektu. Firma zdecydowała się na taki krok, ponieważ, aby dostać dotację z Działania 4.4 POIG, trzeba spełnić kilka warunków. Inwestycja musi być warta więcej niż 8 mln zł oraz innowacyjna, a używane w niej technologie muszą być stosowane na świecie nie dłużej niż trzy lata. jak to wykazać? Spółka posłużyła się pozytywną opinią Instytutu Spawalnictwa w Gliwicach. Dodatkowym atutem firmy było to, że po zakupie nowego sprzętu LASERSTAR zadeklarował zatrudnienie ośmiu dodatkowych osób. Przyznane w konkursie środki oraz dalsze zaangażowanie zespołu umożliwiły powstanie w Toruniu pierwszego nowoczesnego centrum kompleksowej obróbki laserowej. Działalność centrum wzbogaciło w znaczący sposób sektor usług z zakresu wytwarzania podzespołów i wyrobów metalowych z wykorzystaniem urządzeń najnowszej generacji. 32

34 Aby skutecznie przeprowadzić dofinansowany projekt, firma nawiązała współpracę z Uniwersytetem Techniczno- Przyrodniczym w Bydgoszczy, który pomagał jej pod względem technicznym wdrożyć, a następnie realizować nową technologię. Inicjatywa nawiązania współpracy wyszła od obu stron w zasadzie w tym samym czasie. Firma kupiła maszyny, a uczelnia od razu się z nią skontaktowała. Drugą jednostką naukową, z którą firma podjęła współpracę, jest Instytut Spawalnictwa w Gliwicach jedyny instytut spawalnictwa w Polsce. Ponadto firma planuje przyłączenie się do klastra, ale jest to dopiero rozważane. Proces wdrażania rozwiązania innowacyjnego nie obył się bez problemów. Kierownictwo firmy musiało wykazać się umiejętnością zachowania spokoju i radzenia sobie w trudnych sytuacjach, gdy pojawiały się problemy ze zbudowaniem nowej hali, czy też opóźnienia w otrzymaniu transzy z uzyskanej dotacji. Dobre radzenie sobie z problemami jest typowe dla kierowników firm produkcyjnych, oceniają oni u siebie tę cechę dużo lepiej niż osoby na takich samych stanowiskach w przedsiębiorstwach usługowych. Wdrożenie innowacyjnych rozwiązań w firmie OPTIGUARD Firma OPTIGUARD istnieje na rynku od prawie 20 lat. Przedsiębiorstwo założył jej obecny prezes, Romuald Gierszałd. W początkowym etapie działalności firma była typowym resellerem, tzn. kupowała produkty zagranicą i sprowadzała do kraju, by odsprzedać je na rynku polskim. Prezes dosyć dobrze wyczuł potrzeby polskiego rynku i firma zaczęła się rozwijać. Szybko zaczęła kreować swoje produkty, następnie zajęła się produkcją. Obecnie OPTIGUARD jest liderem na polskim rynku w kategorii elektronicznych systemów zabezpieczeń. Od wielu lat wdraża nowatorskie i kompleksowe rozwiązania. Firma realizuje wiele ze swoich celów dzięki ciągłej współpracy z Toruńską Agencją Rozwoju Regionalnego. Firma nie decyduje się na współprace z innymi IOB. Liczba ofert regionalnych przedstawianych przez tego typu jednostki ocenia jako mała, co zniechęca do zacieśnienia kontaktów. OPTIGUARD sam musi wychodzić z inicjatywą i szukać ofert współpracy regionalnej poza IOB. OPTIGUARD cały czas podejmuje różne działania innowacyjne. Są to zarówno inwestycje w park maszynowy, jak i w ludzi, czyli w szkolenia, sprzęt IT najwyższej klasy i najnowsze oprogramowanie. Firma zatrudnia dużo młodych osób. Mimo iż przedsiębiorstwo nie jest bardzo duże, to co roku ktoś z rynku dołącza do zespołu. Daje to firmie impuls do wprowadzania zmian i ulepszeń. Dołączający ludzie przychodzą z różnych branż. Są to inżynierowie mechanicy, inżynierowie elektronicy, programiści itd. Strategią firmy jest permanentny rozwój. Przedstawiciel działu rozwoju zapytany, czy firma jest innowacyjna, odpowiada, że od powstania tego działu nie było takiego momentu, żebyśmy byli z czegoś zadowoleni. Rozwijamy produkty cały czas. Do tego tworzymy nowe, których rynek potrzebuje, a czasami kreujemy produkty, o których rynek jeszcze nie wie, że ich potrzebuje. OPTIGUARD codziennie natrafia na mnóstwo trudności przy wdrażaniu rozwiązań innowacyjnych. Podstawowym problemem firmy są zasoby finansowe. Tych środków ile by nie było, to będzie zawsze za mało. Wiadomo, że moglibyśmy mieć więcej ludzi, nowocześniejszy sprzęt i chcielibyśmy być bardziej widoczni na rynkach światowych dzięki uczestnictwu w targach. Jesteśmy i tak na targach, ale zamiast być na 4 w roku, chcielibyśmy być na 8 10 w roku. Trzeba by było mieć więcej pieniędzy, ludzi itd. Generalnie ze wszystkim sobie radzimy. Mamy więcej pomysłów niż możliwości do wykonania. Generalnie ograniczają nas pieniądze. Jak byśmy mieli więcej pieniędzy, moglibyśmy realizować znacznie więcej planowanych projektów. W firmie nie zdarzyła się jeszcze sytuacja, by raz podjęta próba wdrożenia innowacyjnego rozwiązania nie zakończyła się sukcesem. Część pomysłów zostało wprawdzie odsuniętych w czasie, ale głównie spowodowane to było potrzebą budowy nowej siedziby. Stare zabudowania dawały niewystarczające możliwości lokalowe, co pchnęło firmę do zrealizowania inwestycji w parku technologicznym na Aleksandrowskiej. W parku firma będzie miała do dyspozycji 2,5 tys. m 2 do zagospodarowania, więc będzie mogła bardziej ergonomicznie prowadzić produkcję i zarządzać całymi procesami. W nowej lokalizacji wszystkie elementy zostały rozbudowane i przystosowane do cyklu produkcyjnego firmy. Przez cykl produkcyjny w firmie rozumie się drogę od pomysłu do realizacji, tzn. w pierwszej kolejności pomysł w postaci burzy mózgów; następnie faza tworzenia prototypów, kiedy to odbywają się spotkania z handlowcami, dystrybutorami, którym przedstawiany jest zakres tych pomysłów, wdrażanie, marketing; ostatni etap to produkcja i sprzedaż do dystrybutora albo do klienta końcowego. W nowej siedzibie inżynieria powstania całego produktu jest już bliska temu, co zostało zaplanowane. Jednak w OPTIGUARDZIE taki stan nie może trwać zbyt długo: ( ) za chwilę pewnie będziemy znowu szukać czegoś nowego. Już budujemy siedzibę 3 lata, no gdzieś 2,5, i dzisiaj już widzimy, że tak naprawdę powinna być trochę większa. Mamy cały czas jakieś nowe koncepcje, ale zdajemy sobie sprawę, że na świecie jest kryzys. Natomiast z tych impulsów z rynku, które do nas docierają, wnioskujemy, że będziemy potrzebowali więcej mocy do produkowania coraz większej liczby produktów niż to, co jest dzisiaj, i niż to, co będzie można wytworzyć w tej nowej siedzibie. 33

35 Aby przeciwdziałać efektom kryzysu, w firmie kilka lat temu podjęto decyzje o mocnym i agresywnym działaniu na rynkach światowych. Firma w ostatnich latach rozsądnie podchodziła do inwestycji, w związku z czym ma w tej chwili dość stabilną sytuację finansową, a także stabilnych klientów i sieć dystrybutorów. Za kierunek, w którym podąża firma, odpowiedzialny jest prezes, który widzi potrzebę rozwoju i innowacji: krąży i szuka rozwiązań, których tak naprawdę jeszcze nie ma, i on nas gdzieś tam pcha, pociąga i motywuje do tego. Ci młodzi ludzie, których mamy, to bardzo otwarte umysły, więc cała masa różnych koncepcji pochodzi z wewnątrz, ale mamy też swoich dystrybutorów i klientów, którzy potrzebują coraz to nowych rzeczy, więc o innowacyjność się nie martwimy. ( ) w branży IT musimy być bardzo blisko najnowszych produktów, które się pojawiają na rynkach, więc z tą innowacyjnością jesteśmy po prostu, chcąc nie chcąc, cały czas na bieżąco. OPTIGUARD wiele inwestycji zrealizował dzięki dotacjom z UE, m.in. projekt Paszport do eksportu, dzięki któremu zaistniał na światowych targach. Poza tym firma otrzymała dotację na zaprojektowanie nowego produktu innowacyjnego. OPTIGUARD współpracuje także z uczelniami, realizując program Voucher badawczy. Szybkie reagowanie na zmiany rynkowe jest typowe dla kierowników firm usługowych, takich jak OPTIGUARD. Pozwala to na proponowanie rozwiązań dobrze dopasowanych do aktualnego zapotrzebowania rynku. Prezes OPTIGUARD jest osobą otwartą na ciągłe innowacje i wdrażanie nowych rozwiązań, dzięki czemu firma cały czas rozwija się i szuka impulsów do ulepszeń. Otwartość na pomysły pracowników niezależnie od zajmowanego stanowiska, motywowanie ich do działania i tworzenia to niewątpliwe atuty prezesa. Taka postawa świadczy nie tylko o jego umiejętności współpracy z ludźmi, ale również o dbaniu o dobry przepływ informacji wewnątrz przedsiębiorstwa. Niepodjęcie działań innowacyjnych w firmie Privacon Poland Privacon Poland jest producentem nowoczesnych systemów ogrodzeniowych. Firma oferuje wybór bram, furtek, ogrodzeń oraz automatyki o najwyższej jakości wykonania. Odbiorcami produktów Privacon Poland są głównie zakłady przemysłowe, ale firma dostarcza także swoje wyroby klientom indywidualnym. Przedsiębiorstwo jest znane zarówno w Polsce, jak i w Holandii, Niemczech i Belgii. Spółka założona została 7 lat temu, powstała z połączenia dwóch spółek holenderskich. W miejscowości Zławieś Wielka, znajdującej się w połowie drogi między Toruniem a Bydgoszczą, postawiono wtedy dwie hale produkcyjne. W firmie zatrudnienie wynosi ponad 120 osób, z czego 20 to pracownicy administracji. Privacon obecny jest głównie na rynkach Europy Zachodniej, w związku z czym firma cały czas myśli o dalszym rozwoju poprzez wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. W 2010 roku podjęto decyzję o rozbudowie istniejących hal produkcyjnych oraz infrastruktury użytkowej. Jednym z podstawowych elementów wyposażenia, który miał zostać zakupiony, była bardzo nowoczesna maszyna służąca do zgrzewania paneli. W tym celu przedsiębiorstwo złożyło wniosek o dofinansowanie w ramach konkursu Poddziałania Wsparcie inwestycji przedsiębiorstw pn. Wzrost konkurencyjności poprzez rozbudowę hali produkcyjnej i zakup jej wyposażenia skutkujące zwiększeniem skali działalności, wdrożeniem innowacji procesowych i produktowych oraz wzrostem zatrudnienia. Decyzja komisji była jednak negatywna i firma nie otrzymała dotacji. Niepodjęcie działania innowacyjnego przez Privacon spowodowane było zatem wyłącznie faktem nieotrzymania wnioskowanych pieniędzy. Firma nie zarzuciła całkowicie zamiaru zrealizowania projektu. Z powodu braku finansowania podjęła starania realizacji projektu własnymi środkami, szukając przy tym innych zewnętrznych źródeł dokapitalizowania. Brak dotacji spowodował jednak, iż projekt nie zostanie zrealizowany zgodnie z przyjętym uprzednio harmonogramem oraz w zakresie opisanym w dokumentacji aplikacyjnej o przyznanie wsparcia. Kierownictwo firmy niewątpliwie nie rezygnując z realizacji projektu pokazało, że potrafi radzić sobie z trudnymi sytuacjami, szuka rozwiązań i nie poddaję się, gdy pojawiają się trudności. Otwartość na innowacje i upór w działaniu są kluczowymi cechami osób zarządzających firmą Privacon. 34

36 Niepodjęcie działań innowacyjnych w firmie ABM Space Education ABM Space Education jest polską firmą start-up powstałą w lipcu 2011 roku. Kapitał początkowy na uruchomienie działalności pochodził z funduszu zalążkowego akademickiego inkubatora przedsiębiorczości. ABM jest pierwszą polską firmą zajmującą się zagadnieniami dotyczącymi eksploracji kosmosu w aspekcie komercyjnym. Firma specjalizuje się w zakresie projektowania i konstruowania robotów-zabawek edukacyjnych dla dzieci, studentów oraz osób dorosłych. Edukację ABM prowadzi głównie poprzez rozwijanie własnych projektów, takich jak robot Magma 4 Kids, grę Virtual Mars Rover oraz interaktywne lekcje multimedialne z wykorzystaniem własnej produkcji łazików prowadzone w przedszkolach, szkołach podstawowych oraz gimnazjach. ABM pojawia się także z robotami na imprezach plenerowych i w galeriach handlowych. Pracownicy ABM, współpracownicy i konsultanci są rekrutowani spośród członków Mars Society Polska, na polskich uczelniach (studenci i wykładowcy) oraz wśród członków Polonii, którzy mają wieloletnie doświadczenie w pracy w odpowiednich obszarach w instytucjach badawczych w Unii Europejskiej, Azji i Ameryce Północnej, w tym również w USA. Firma działa w niszy rynkowej, w związku z czym nie ma obecnie konkurencji w zakresie robotyki i astronautyki na rynku lokalnym. W skali całego kraju ABM ma konkurentów takich jak firmy BIAP ikuka, jednak żadna z nich nie konstruuje robotów z przeznaczeniem na rynek edukacyjny. W firmie wszyscy pracownicy są otwarci na innowacje. Z jednej strony wymaga tego kosmiczna branża high-tech, ale z drugiej strony wynika to z wizji firmy reprezentowanej przez kierownictwo. Przejawia się to m.in. już w rekrutacji odpowiednich, myślących podobnie osób. Pomysły idą prawie zawsze z dołu, a to, czy zostaną dostrzeżone, a potem, jeśli są dobre, zrealizowane, zależy od samej góry, czyli zarządu firmy. Kluczową sprawą w innowacjach jest otwarty umysł. Co pozwala po pierwsze samemu być kreatywnym, a po drugie dostrzegać i wykorzystywać kreatywność innych. Mimo tak sprzyjających warunków w firmie nie udało się wdrożyć wszystkich planowanych projektów. Pierwszym z nich było stworzenie zrobotyzowanej zabawki edukacyjnej. W tym celu firma złożyła wniosek na Działanie 4.3 Kredyt technologiczny po IG. Pieniądze miały być przeznaczone na sfinansowanie zaplecza technologicznego oraz wybudowanie budynku. Ponadto z kredytu pokryte miały zostać wydatki na stworzenie prototypu oraz próbną serię produktu. Do realizacji innowacyjnego działania jednak nie doszło. Problemem było otrzymanie bankowej promesy kredytowej. Ocena zdolności kredytowej ABM była negatywna ze względu na zbyt duże ryzyko, jakim według banku obarczony był projekt. Nie pomogła też krótka historia finansowa firmy. W firmie panuje przekonanie, że obecnie jest bardzo trudno pozyskać finansowanie na ambitne działania. Powodem takiego stanu rzeczy jest brak kompetencji osób oceniających wnioski, ale również często małe doświadczenie wnioskodawców w składaniu tego rodzaju wniosków. Młodych firm z małym kapitałem najczęściej nie stać na wynajęcie wyspecjalizowanych firm doradczych dysponujących wiedzą, jakich słów-kluczy należy użyć, by wniosek został pozytywnie rozpatrzony. Pomimo niepowodzenia firma nie zarzuca chęci realizacji projektu w przyszłości. Trwają obecnie poszukiwania inwestora prywatnego. 4.3 Praktyka działania IOB w województwie kujawsko-pomorskim Oferta IOB z województwa kujawsko-pomorskiego Duża część Instytucji Otoczenia Biznesu w województwie kujawsko-pomorskim oferuje swoim klientom usługi doradcze. Oprócz standardowych porad udzielanych przez ekspertów, 14 instytucji zdecydowało się współpracować w ramach sieci KSU (Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw). Wśród nich znalazły się między innymi Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA, Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców w Bydgoszczy, Izba Przemysłowo- Handlowa w Toruniu. Sieć oferuje przedsiębiorcom następujące usługi: Punkty Konsultacyjne KSU (Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców w Bydgoszczy, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA, Towarzystwo Rozwoju Gminy Płużnica) w ramach, których oferowane są usługi informacyjne i doradcze zarówno dla przedsiębiorców chcących rozwijać swoje firmy, jak i dla osób planujących założenie działalności gospodarczej. Porady dla przedsiębiorców udzielane są z zakresu marketingu, organizacji, finansowania przedsiębiorstwa. Osoby rozpoczynające prowadzenie działalności gospodarczej uzyskują wsparcie 35

37 w tworzeniu biznesplanów oraz zbieraniu niezbędnej dokumentacji. Ponadto doradcy pomagają w szukaniu parterów, czy inwestorów, którzy mogliby wspierać kapitałowo dane przedsięwzięcie. Ośrodki Krajowej Sieci Innowacji KSU (Bydgoski Dom Technika NOT Sp. z o.o., Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców w Bydgoszczy, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA,) zajmują się analizowaniem potencjału wynikającego z nowych technologii, doradzają również nt. skutecznych metod wdrażania innowacyjnych rozwiązań w przedsiębiorstwie. Usługi oferowane w ramach Ośrodków pomagają klientom osiągnąć przewagę rynkową nad konkurencją. Ośrodek Enterprise Europe Network (Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA), jeden z 600 działających w Europie ośrodków sieci informacyjno-doradczej Komisji Europejskiej - oferuje małym i średnim przedsiębiorcom usługi w zakresie: informacji nt. prawa, polityk i programów Unii Europejskiej, rozwijania współpracy podmiotów gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem współpracy międzynarodowej, stymulowania potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw oraz transferu technologii i wiedzy, ułatwienia udziału w programach ramowych UE na rzecz badań i rozwoju. Fundusze Pożyczkowe współpracujące w ramach KSU (Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy) udzielają pożyczek na finansowanie działalności i początkowego funkcjonowania firmy. Ponadto w województwie funkcjonowały w latach następujące projekty wspierające innowacyjność w przedsiębiorstwach. Voucher badawczy to program finansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego, wspierający transfer technologii. Jest on realizowany przez Kujawsko-Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców. Ten pilotażowy projekt w województwie kujawsko-pomorskim realizowany jest w latach Głównym celem programu jest wspieranie mikroprzedsiębiorstw i firm z sektora MSP, które mając innowacyjny pomysł na rozwój, potrzebują wsparcia w zbadaniu jego wykonalności. W ramach współpracy można ubiegać się o dofinansowanie na współpracę z jednostkami naukowymi i prace badawczorozwojowe. W ramach programu oferowane są dwie formy wsparcia: Na pierwszy kontakt z instytucją badawczą przedsiębiorcy, którzy nigdy nie korzystali z usług oferowanych przez jednostki badawcze mogą ubiegać się o voucher, którego kwota może pokrywać 100% wydatków na badania, lecz nie więcej niż PLN. Na rozwój współpracy badawczo rozwojowej w tym przypadku voucher może obejmować maksymalnie 80% wydatków na badania, ale nie więcej niż PLN. KIGNET INNOWACJE projekt finansowany z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, realizowany na terenie województwa przez Izbę Przemysłowo-Handlową w Toruniu, który umożliwia korzystanie przedsiębiorcom z szeregu bezpłatnych usług. Warta uwagi jest oferta pomagająca w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych. Po pierwsze dla zainteresowanych przedsiębiorców eksportujących swoje towary lub mających zamiar rozpocząć działalność eksportową dostępny był punkt doradczy, w którym udzielana była pomoc z zakresu m.in. badania rynku, opracowywania ofert, umów. Ponadto możliwe było uzyskanie wsparcia w znalezieniu partnera zagranicznego i nawiązania z nim współpracy. Była to bardzo cenna usługa dla osób planujących wejście na zagraniczny rynek ze swoimi produktami, bądź tych poszukujących kapitału zagranicznego. Inną usługą oferowaną w ramach projektu KIGNET INNOWACJE był audyt energetyczny, którego celem było znalezienie rozwiązań umożliwiających przedsiębiorstwom zmniejszenie kosztów związanych ze zużyciem energii. W ramach audytu sprawdzone były nie tylko instalacje, a także przeprowadzona była optymalizacja zapisów w umowach z dostawcami energii. Enterprise Europe Network, w ramach projektu prowadzonego przez Toruńską Agencję Rozwoju Regionalnego SA przedsiębiorcy mogą nawiązać kontakty technologiczne z firmami zagranicznymi za pośrednictwem europejskiej internetowej bazy ofert technologicznych Bulletin Board Service. Mają oni również możliwość zamieszczenia własnej oferty lub zapotrzebowania technologicznego w bazie. Usługa jest bezpłatna i obejmuje koszty tłumaczeń oraz pomoc w bezpośrednich kontaktach z potencjalnym partnerem za granicą, od momentu nawiązania pierwszego kontaktu do zamknięcia procesu transferu technologii. Dla wielu przedsiębiorców ważnym czynnikiem sprawiającym, że współpraca z IOB staje się atrakcyjna jest możliwość pozyskiwania dodatkowego finansowania. Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego SA obsługuje małe i średnie przedsiębiorstwa z województwa kujawskopomorskiego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Agencja przyjmuje i ocenia wnioski o dofinansowanie a także nadzoruje wykorzystanie pomocy finansowej na realizację projektów z zakresu prowadzenia działalności B+R w przedsiębiorstwach, wdrożenia wyników prac B+R i wzornictwa przemysłowego oraz nowych inwestycji o wysokim potencjale innowacyjnym. W Toruniu ma siedzibę działający na terenie całego województwa Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy, który oferuje pożyczki zarówno dla start-upów jak i dla mikro, małych i średnich firm. Pożyczki mają charakter inwestycyjny, inwestycyjno-obrotowy i obrotowy. Innym przykładem funduszu pożyczkowego jest działający w Bydgoszczy Punkt Obsługi Subregionalnego Funduszu Pożyczkowego KUJAWIAK, skierowany do mikro i małych przedsiębiorców, którzy mają problem z otrzymaniem kredytu bankowego. Podobnie jak we wcześniejszym przykładzie pożyczka może być spożytkowana zarówno na cele inwestycyjne, jak i obrotowe. Inna inicjatywą jest stworzona przez Organizację Pracodawców Lewiatan sieć Aniołów Biznesu, która wspiera rozwój przedsiębiorstw we wczesnym stadium 36

38 prowadzenia działalności, poprzez kojarzenie ich z inwestorami. Do sieci Aniołów Biznesu należą przedsiębiorcy i menedżerowie posiadający kapitał w wysokości od kilkuset tysięcy do kilku milionów złotych, chcący zaangażować się finansowego w nowy projekt o dużym potencjale rozwoju. Oprócz wkładu finansowego oferują oni wsparcie merytoryczne, swoje doświadczenie i kontakty biznesowe. Analizując Parki Przemysłowe zlokalizowane w regionie kujawsko-pomorskim można zauważyć, że ich główną działalnością jest dzierżawa gruntów. Bydgoski Park Przemysłowy określa cel swojej działalności jako pobudzanie przedsiębiorczości i kreowanie nowych miejsc pracy poprzez tworzenie korzystnych warunków inwestowania dla firm. W ramach realizacji określonego celu oferuje grunty inwestycyjne na sprzedaż i pod dzierżawę. Przedsiębiorców do lokalizacji na terenie Parku zachęca przede wszystkim przynależnością do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w której przedsiębiorcy mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego. W Grudziądzkim Parku Przemysłowym, również częściowo zlokalizowanym w Specjalnej Strefie Ekonomicznej, oprócz gruntów oferowane są również powierzchnie użytkowe biurowe, w halach produkcyjnych i w magazynach. Dodatkowo Grudziądzki Park Przemysłowy oferuje usługę wirtualnego biura dla firm typu start-up, polegającej na wynajęciu adresu firmy, odbieraniu i przekazywaniu korespondencji, możliwość korzystania z sal na spotkaniach biznesowych i dostępie do porad prawnych i księgowych. Toruński Park Technologiczny przy Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego SA oferuje pełen pakiet usług z zakresu obsługi informatycznej firm w ramach nowoczesnego centrum przetwarzania danych, które zaprojektowane zostało z myślą o rozwiązaniach Cloud Computing. Ponadto daje możliwość łatwego i szybkiego wynajęcia infrastruktury lub oprogramowania dla firm z branży ICT bez ponoszenia kosztów ich zakupu. Inkubatory przedsiębiorczości w województwie kujawsko-pomorskim oferują różny zakres usług. W Regionalnym Centrum Przedsiębiorczości w Solcu Kujawskim działalność inkubatora ogranicza się do wynajmu powierzchni biurowych po atrakcyjnych stawkach oraz oferowania usług informacyjnych (bezpłatnie) i doradczych (płatne lub częściowo płatne) w ramach punktu konsultacyjnego. Szerszy zakres usług świadczony jest między innymi w Akademickim Inkubatorze Przedsiębiorczości w Bydgoszczy działającym w ramach Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości. Start-upy zlokalizowane w inkubatorze mogą korzystać z pakietu Benefits4Business polegającego na dostępie do zniżek i usług przeznaczonych wyłącznie dla firm o ugruntowanej pozycji na rynku. Wszystkie firmy inkubowane są objęte programem mentoringowym i mają dostęp do regularnie odbywających się szkoleń dotyczących różnych zagadnień istotnych dla istnienia nowoczesnego przedsiębiorstwa, między innymi PR, planowanie, wykorzystanie social media. Kilka razy w roku organizowany jest Start-up mixer, czyli nieformalne spotkania dla przedstawicieli start-up oraz ekspertów i partnerów. Dzięki takim spotkaniom młodzi przedsiębiorcy mają możliwość nawiązywania kontaktów biznesowych i tworzenia sieci powiązań. W celu zachęcenia osób chcących założyć własny biznes do lokalizacji w Akademickim Inkubatorze Przedsiębiorczości w Bydgoszczy orgaznizowane są spotkania Kick-off, w czasie których potencjalni przedsiębiorcy mają szanse spotkać się z Dyrektorem Inkubatora i przedyskutowania pomysłu na własny biznes i jego rozwój. Sposoby pozyskiwania klientów przez IOB z województwa kujawsko-pomorskiego Nie można wskazać jednego, skutecznego sposobu pozyskiwania nowych klientów przez IOB w województwie kujawskopomorskim. Najbardziej typowym, a zarazem najłatwiejszym działaniem podejmowanym przez prawie wszystkie IOB jest umieszczanie materiałów promocyjnych na stronie internetowej. Przedsiębiorcy zainteresowani współpracą z daną jednostką mogą znaleźć na niej szczegółowe informacje o dostępnej ofercie. Inną często podejmowaną inicjatywą jest organizacja wydarzeń takich jak szkolenia czy konferencje., W trakcie takich wydarzeń, oprócz przekazywania wiedzy merytorycznej promowany jest organizator. Te dwie metody mają jednak duże ograniczenie, trafiają tylko i wyłącznie to tych przedsiębiorców, którzy już wiedzą o istnieniu danych instytucji. Mimo tej dość istotnej wady są one najbardziej popularnym sposobem pozyskiwania klientów wśród IOB z regionu kujawsko-pomorskiego. IOB poszukują nowych klientów również poprzez udział w projektach o charakterze edukacyjnym. Przykładem może być Bydgoski Park Przemysłowy, który rozpoczyna organizacje szkoleń i programów stażowych jako działalności zachęcającą do korzystania z głównej usługi tj. dzierżawy gruntu. Ciekawą inicjatywę, podjętą przez Lożę Biznesu, jest współorganizowanie wraz z Gdańską Fundacją Kształcenia Menedżerów, Uniwersytetem Gdańskim oraz RSM Erasmus Universitet studiów Executive MBA BCC, skierowanych do osób z przynajmniej 4 letnim doświadczeniem menedżerskim. Dobrym i stosunkowo popularnym sposobem promocji jest nawiązywanie bezpośrednich kontaktów z przedsiębiorcami. Najczęściej odbywa się to poprzez uczestnictwo w targach, w takcie których prezentują oni zakres usług IOB. Przykładem jest uczestnictwo Bydgoskiego Parku Przemysłowo- Technologicznego na Międzynarodowych Targach Nieruchomości Komercyjnych i Inwestycji EXPO Real w Monachium, gdzie prezentowana była oferta inwestycyjna Parku. Dużo mniejsza grupa podmiotów decyduje się na kontakt telefoniczny i wizytacje firm w celu przedstawiania oferty, tak jak robi to np. Bydgoski Klaster Przemysłowy. 37

39 Kolejnym sposobem poszukiwania klientów jest wykorzystywanie własnej sieci powiązań. Przykładem jest Polskie Towarzystwo Ekonomiczne w Bydgoszczy, które polecane jest przedsiębiorcom przez organy samorządowe oraz ściśle współpracuje z działającym przy nim Regionalnym Ośrodkiem Europejskiego Funduszu Społecznego, którego celem jest animowanie rozwoju lokalnego zwłaszcza w zakresie rynku pracy, przedsiębiorczości, adaptacyjności i spójności społecznej oraz dobrego rządzenia. Innymi przykładami powiązań sieciowych służących pozyskiwaniu nowych klientów jest współpraca kilku instytucji. Duże zaangażowanie instytucji regionalnych widać w sieci KSU(Krajowy System Usług), która dąży do rozwoju przedsiębiorstw poprzez zapewnienie najwyższej jakości usług. W województwie kujawsko-pomorskim w ramach KSU współpracuje 14 instytucji. Punkty konsultacyjne, które udzielają informacji oraz doradztwa w zakresie prawa, finansów, organizacji i marketingu firmy znajdują się w Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Kujawsko-Pomorskim Związku Pracodawców i Przedsiębiorców w Bydgoszczy, oraz Towarzystwie Rozwoju Gminy Płużnica Rzeczywista skala korzystania przedsiębiorstw z proinnowacyjnych usług oferowanych przez IOB w stosunku do możliwości ich wykonywania Przedstawiciele przedsiębiorstw Przedstawiciele przedsiębiorstw tylko w 8% deklarują, iż korzystają z usług oferowanych przez IOB. Proszeni o ocenę częstotliwości swojego korzystania z poszczególnych usług badani najczęściej wskazywali na częste (częstsze niż raz na kwartał) wykorzystywanie wirtualnego biura (33% wskazań pomocy w transferze technologii (24%). Ze stosunkowo najmniejszą częstotliwością (1 2 razy w roku) wykorzystywano natomiast usługę audytowania przedsiębiorstwa (57% wskazań), wynajem powierzchni biurowych lub sal konferencyjno-szkoleniowych (54%) oraz udzielanie informacji na temat zagranicznych rynków i kontrahentów (50%).Wiąże to się również ze specyfiką usługi audytu i udzielania informacji o rynkach zagranicznych, które to usługi nie mają charakteru ciągłego. Wykres 11. Częstotliwość korzystania z oferty lokalnych IOB (N=82) Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań Realizacja przez IOB usług wspierających przedsiębiorców w nawiązywaniu proinnowacyjnych kontaktów Regionalne IOB posiadają szeroki katalog działań na rzecz wspierania innowacyjności, jednak w większości są to działania o charakterze pasywnym, pełniące rolę pomocniczą dla przedsiębiorców. Instytucje i organizacje, często z uwagi na własne 38

40 ograniczenia statutowe i prawne (np. działalność non profit, bez możliwości osiągania dochodu, podległość innym jednostkom), dysponują małymi środkami na prowadzenie inwestycji w rozwój innowacyjności przedsiębiorstw z województwa kujawsko-pomorskiego. Pomimo szerokiego wachlarza oferty IOB z województwa kujawsko-pomorskiego świadczą usługi, które w sposób pośredni wspierają przedsiębiorców w nawiązywaniu proinnowacyjnych kontaktów. IOB nie świadczą natomiast usług, które są bezpośrednio nakierowane na nawiązywanie relacji pomiędzy przedsiębiorcami w celu rozpoczęcia innowacyjnej działalności. Przykładem pośredniej działalności mającej na celu nawiązywanie proinnowacyjnych kontaktów są różnego rodzaju spotkania, konferencje i seminaria. Jeden z respondentów wspomina, że w ramach działalności inkubatora organizowane są różnego rodzaju spotkania, na które zapraszają przedstawicieli przedsiębiorstw. Podczas tych spotkań przedsiębiorcy mogą wymienić kontakty i poznać osoby mogące w przyszłości stać się kooperantami Sposób zachęcania przedsiębiorców przez IOB do korzystania z oferowanych usług Przedstawiciele IOB wskazywali, że prowadzą szereg działań informacyjno-promocyjnych, których celem jest zachęcenie przedsiębiorców do korzystania z ich usług. Wśród tych działań respondenci wymieniali zamieszczanie informacji na swoich stronach internetowych. Część badanych w celu dotarcia ze swoją ofertą do nowych podmiotów przesyła informacje za pośrednictwem poczty elektronicznej. Przedstawiciele IOB wskazują również na promocję w ramach projektów poprzez druk broszur informacyjnych i ulotek. Były także głosy wskazujące na publikację ogłoszeń oraz artykułów w prasie lokalnej i regionalnej. Jeden z respondentów przywołał emisję ogłoszeń w radiu i telewizji. Jak widzimy, przedstawiciele IOB korzystają z wszystkich dostępnych mediów. Dodatkowo niezwykle istotnym działaniem jest promocja poprzez organizację szkoleń, konferencji i seminariów. Część badanych prezentuje swoją działalność poprzez aktywny udział w targach, gdzie m.in. publikowane są wydawnictwa z ich ofertą. Ważnym elementem jest również korzystanie z tzw. poczty pantoflowej podczas nieformalnych spotkań. IOB chcąc zachęcić przedsiębiorców do skorzystania ze swoich usług, pokazują im możliwości oraz efekty tej współpracy. Ważnym elementem zachęty do skorzystania z usług IOB jest wizja zwiększenia konkurencyjności wobec innych graczy na lokalnym oraz regionalnym rynku. Podczas rozmów i osobistych kontaktów przedstawiciele IOB przekonują przedsiębiorców do wspólnego działania i sugerują np. tworzenie klastrów Stopień współpracy IOB z innymi IOB w zakresie usług proinnowacyjnych Sytuacja w zakresie współpracy pomiędzy IOB w obszarze usług proinnowacyjnych dla przedsiębiorstw zdaniem badanych jest zróżnicowana. Niektórzy respondenci przyznawali, że ich instytucja/organizacja nie prowadzi w ogóle współpracy z innymi IOB. Natomiast przedstawiciele IOB, którzy deklarowali współpracę z innymi instytucjami, wskazywali na wiele jej aspektów. Najczęściej przywoływanymi przejawami dobrej współpracy między IOB były zazwyczaj wspólne działanie informacyjne oraz wzajemna promocja organizowanych przez poszczególne instytucje wydarzeń, wspólny udział w regionalnych targach czy prowadzenie punktów konsultacyjnych. Współpraca z innymi IOB zdaniem jednego z respondentów polega także na uczestnictwie w tych samych spotkaniach biznesowych. Podejmowanie współpracy w ramach projektów partnerskich (najczęściej realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki) to bardzo dobre przykłady działań zmierzających do wsparcia przedsiębiorstw chcących podejmować działania innowacyjne. Zazwyczaj współpraca pomiędzy IOB przebiega pomyślnie, jednak zdarzają się także nieliczne przypadki problemów i trudności w zakresie współpracy z innymi IOB. Wynikać one mogą niekiedy z niewłaściwego działania samych instytucji niektóre nie spełniają oczekiwań i nie wypełniają swoich zadań, przez co współpraca jest problematyczna. Brakuje także odgórnej inicjatywy, która skłoniłaby IOB do częstszego podejmowania współdziałania. Trudności we współpracy miedzy IOB mogą wynikać także z czynników zewnętrznych. Jeden z respondentów wskazał w tym zakresie na ograniczenia samego systemu, w którym o przyznaniu środków decydują urzędnicy niemający wiedzy o prowadzeniu biznesu Działania podejmowane przez IOB w celu pozyskania nowych klientów Przedstawiciele IOB w celu pozyskania nowych klientów podejmują podobne działania jak w przypadku zachęcenia do korzystania ze swoich usług. 39

41 Są to przede wszystkim informacje umieszczane na stornach internetowych, mailingi, ogłoszenia w prasie, radiu, telewizji. Badani wskazują także na dystrybucję ulotek oraz broszur informacyjnych. Ważnym elementem służącym pozyskaniu nowych klientów wśród przedsiębiorców są ogłoszenia o poszukiwaniu partnerów do nowych bądź już realizowanych projektów. Respondenci wskazują również na aktywny udział w targach poprzez prezentowanie swojej oferty na stoiskach czy podczas prezentacji. Innym elementem kluczowym w pozyskiwaniu nowych klientów poza działalnością tradycyjną jest marketing szeptany prowadzony przez podmioty współpracujące z poszczególnymi instytucjami. Dodatkowo przedstawiciele IOB opowiadają o swojej ofercie i korzyściach płynących ze współpracy z nimi podczas nieformalnych spotkań prywatnych i biznesowych Bariery, jakie napotykają IOB w pozyskiwaniu nowych klientów Przedstawiciele IOB napotykają wiele barier w pozyskiwaniu nowych klientów. Pomimo licznych działań informacyjnopromocyjnych oraz marketingowych bardzo trudno jest dotrzeć z ofertą IOB do potencjalnych odbiorców. Trudności mają związek przede wszystkim z przebiciem się z ofertą przez gąszcz materiałów marketingowych otrzymywanych przez przedsiębiorstwa. Wiadomości elektroniczne bardzo często bez czytania zostają wyrzucane do kosza i traktowane jako spam. Jeśli chodzi o skuteczność informacji prasowych, jest ona również bardzo niska, a wynika to z faktu nieczytania lokalnych gazet przez przedstawicieli przedsiębiorstw. Inną niezwykle istotną barierą w pozyskiwaniu nowych klientów jest fakt, że przedsiębiorcy nie zauważają potrzeby współpracy z IOB, w związku z czym nie zwracają większej uwagi na ich ofertę. Wśród części przedsiębiorców brak zainteresowania może wynikać również z braku środków finansowych na współfinansowanie działalności. Natomiast większe przedsiębiorstwa bardzo często nie potrzebują nawiązywać współpracy, gdyż realizują działania innowacyjne samodzielnie. 4.4 Podsumowanie sytuacji w zakresie współpracy przedsiębiorców i IOB w województwie kujawsko-pomorskim Bariery w nawiązywaniu współpracy między przedsiębiorcami Zarówno przedsiębiorcy, jak i przedstawiciele IOB potwierdzają, że nawiązywanie kontaktów i wspólne działania pomiędzy firmami zdarzają się dość rzadko. Zaledwie 13% przedsiębiorstw wskazuje, iż współpraca w zakresie innowacji z innymi podmiotami ma charakter stały. Najczęściej wymienianym powodem niepodejmowania współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami jest brak takiej potrzeby oraz poczucia szybkich i wymiernych korzyści płynących z tej współpracy. Respondenci wskazują również, że nie posiadają postaw proinnowacyjnych skłaniających do nawiązywania kontaktów. Brak zaufania do potencjalnych kooperantów oraz obawa przed utratą technologii, pozycji konkurencyjnej czy klientów stanowią kolejne bardzo istotne elementy zniechęcające przedstawicieli firm do budowania relacji biznesowych. Przedsiębiorcom bardzo często brakuje pomysłu na rozpoczęcie takiej współpracy oraz kontaktów z innymi podmiotami chętnymi do kooperacji. Z pomocą tu mogliby przyjść animatorzy takiej współpracy, których również na terenie województwa nie ma lub przedsiębiorcy o nich nie wiedzą. Respondenci wskazywali także na brak zinstytucjonalizowanych form kierowania taką współpracą. Poza barierami natury mentalnej oraz instytucjonalnej respondenci przywoływali również wewnętrzne problemy dotyczące nadmiernej biurokracji i sformalizowania struktur w samych przedsiębiorstwach, ograniczenie działalności do rynku lokalnego oraz problemy finansowe. Przedsiębiorcy zauważyli, że posiadają niewystarczającą ilość czasu, aby rozpocząć poszukiwanie potencjalnych partnerów. 40

42 Czynniki sprzyjające nawiązywaniu współpracy między przedsiębiorstwami W przypadku czynników stymulujących przedsiębiorców do nawiązywania kontaktów wskazywano głównie możliwość osiągnięcia zysków, możliwość ekspansji na nowe rynki oraz poprawę jakości produktów lub usług. Podejmowanie przez przedsiębiorców wspólnych działań uzależnione jest w dużej mierze od posiadanych kontaktów osobistych i biznesowych. Nawiązywaniu kontaktów prywatnych oraz towarzyskich sprzyjają ponadto różnego rodzaju konferencje oraz spotkania. Bodźcem skłaniającym przedsiębiorców do podejmowania współpracy często są również ograniczenia finansowe w realizacji innowacyjnych projektów samodzielnie, co ma szczególne znaczenie w przypadku małych firm. Najczęściej wymienianymi czynnikami determinującymi podejmowanie działań kooperacyjnych przez przedstawicieli firm są: wsparcie finansowe ze strony IOB, powstanie regionalnej bazy danych o przedsiębiorcach, pomoc ze strony IOB w nawiązaniu współpracy z uczelniami poprzez zatrudnianie pracowników naukowych w firmach, możliwość nawiązania kontaktu, także za pomocą nowoczesnych technologii, większa świadomość korzyści płynących ze współpracy, wspierana przez akcje promocyjne, sprecyzowane plany działania przedsiębiorców chcących nawiązać współpracę, poczucie zagrożenia, powstawanie organizacji skupiających i wspierających tylko przedsiębiorców z mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Czynniki wpływające na korzystanie bądź rezygnację z oferty regionalnych IOB Zarówno przedstawiciele przedsiębiorstw, jak i przedstawiciele IOB jako najczęstszą przyczynę rezygnacji z oferty regionalnych IOB wskazali brak zainteresowania ze strony firm taką współpracą. Potwierdza to wynik badania ilościowego, który pokazuje, że zaledwie 8% przedsiębiorstw korzysta z oferty IOB. Przedsiębiorcy bardzo często nie są świadomi lub nie widzą korzyści płynących z podejmowania wspólnych działań z IOB. Duża część badanych wskazywała również na nieznajomość oferty, jaką posiadają instytucje. Brak informacji o ofercie jest przede wszystkim wynikiem mało zintensyfikowanych działań informacyjnych. Sytuacja mogłoby ulec zmianie w wyniku realizacji kampanii informacyjno-promocyjnych wykorzystujących nowoczesne media oraz poprawienia czytelności i funkcjonalności stron internetowych poszczególnych organizacji. Badani wskazywali również na duże rozproszenie instytucji pobudzających innowacyjność oraz koncentrację podmiotów poszukujących nowatorskich rozwiązań w dużych ośrodkach miejskich (Bydgoszcz, Toruń). Problemem, zdaniem badanych, jest także brak kompleksowej oferty IOB. Często jest to także powiązane z występującymi problemami kadrowymi w tych instytucjach. Pojawiały się również opinie, że pracownicy poszczególnych IOB nie posiadają wiedzy na temat tak podstawowy jak oferta własnej instytucji oraz nie potrafią przekazać informacji w jasny i przejrzysty sposób. IOB kojarzą się przedsiębiorcom ponadto z nadmierną biurokracją, co również nie ułatwia podjęcia decyzji o rozpoczęciu współpracy. Problemy IOB z dotarciem do przedsiębiorców zdaniem badanych wynikają też z mentalności samych IOB, które nie potrafią podjąć aktywnych działań w kierunku pozyskania klientów i posiadają konserwatywne podejście dotyczące swojej roli, tzn. biernie czekają na klienta. Bariery mentalne dotyczą także przedsiębiorców, którzy koncentrują się na prowadzeniu biznesu bez uświadamiania sobie możliwości jego rozwoju w innym, często innowacyjnym kierunku. Zarówno przedsiębiorcy, jak i przedstawiciele IOB są zgodni, że o podjęciu współpracy decydują często bezpośrednie kontakty biznesowe oraz osobiste z przedstawicielami IOB. 41

43 Dopasowanie oferty IOB do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorców Przedsiębiorcy często wskazywali na problem niedopasowania oferty regionalnych IOB do własnych potrzeb. Wszyscy respondenci przyznali, iż istnieje duża luka w ofercie w zakresie specjalistycznych szkoleń, które byłyby certyfikowane i posiadały uznanie wśród innych uczestników areny biznesowej. Oferowane przez IOB usługi dotyczące wynajmu powierzchni biurowych, konferencyjnych czy możliwość skorzystania z wirtualnego biura zostały ocenione stosunkowo nisko przez przedsiębiorców, natomiast zdaniem przedstawicieli IOB są to usługi wychodzące naprzeciw potrzebom firm. Kolejnym elementem oferty, który wzbudził ambiwalentne uczucia, było wsparcie przy pozyskiwaniu finansowania, w tym np. korzystanie z ulg podatkowych czy środków unijnych. Część badanych oceniała je bardzo pozytywnie, jednak zdarzały się głosy, iż jest to oferta niedopasowania do potrzeb przedsiębiorców. Z kolei zakres informacji przekazywanych przez IOB dotyczących możliwości uzyskania dofinansowania z różnych źródeł zewnętrznych został oceniony pozytywnie. Pozytywnie ocenione zostały również organizowane przez IOB konferencje i spotkania promujące nawiązywanie kontaktów biznesowych pomiędzy przedstawicielami firm. Według przedstawicieli IOB bardzo dobrym pomysłem odpowiadającym na potrzeby przedsiębiorców jest oferowana funkcja opiekuna inwestorskiego, który wspiera przedsiębiorcę od samego początku podjęcia decyzji o realizacji inwestycji, przez pomoc w pozyskaniu wszelkich pozwoleń, do wsparcie w okresie realizacji inwestycji. Opiekun inwestorski oferuje asystę w zakresie realizacji inwestycji, przede wszystkim budowlanej. Na terenie województwa realizowany jest ponadto pilotażowy program Voucher badawczy, w ramach którego Kujawsko- Pomorski Związek Pracodawców i Przedsiębiorców pomaga w nawiązaniu współpracy z naukowcami. Zdaniem przedstawiciela tego związku oferta realizowana w ramach programu spełnia oczekiwania przedsiębiorców i naukowców, którzy mają trudności w nawiązywaniu kontaktów między sobą. Dużym problemem jest jednak fakt, że oferta w ramach tego programu jest praktycznie niezauważalna przez przedsiębiorców. 4.5 Rekomendacje dla IOB z województwa kujawsko-pomorskiego Rekomendacje dotyczące zwiększenia poziomu współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami Przedsiębiorstwa nie dostrzegają potrzeby kooperacji oraz wykazują brak świadomości z korzyści płynących ze współpracy. Wśród przedsiębiorców brakuje wyraźnej woli współpracy oraz poczucia wspólnego celu rozwoju. Przedsiębiorcy oczekują przede wszystkim wymiernych korzyści ekonomicznych płynących ze współpracy. Istotna jest dla nich również możliwość ekspansji na nowe rynki oraz podniesienie jakości swoich wyrobów i usług. Rolę podmiotów podnoszących świadomość przedsiębiorców powinny przejąć IOB, których zadaniem winno być przede wszystkim podkreślanie długofalowych korzyści wynikających z kooperacji. W tym procesie bardzo istotna jest forma przekazywanego przez IOB komunikatu. Promując ofertę dotyczącą współpracy przedsiębiorstw należy mówić do przedsiębiorców językiem korzyści. Należy podkreślać, że udział we wspólnych badaniach, zakupy grupowe, działania w obszarze wspólnej promocji czy też wspólny udział w targach poprzez wykup jednego stanowiska w celu zaprezentowania swoich usług może przynieść firmom obniżenie kosztów czy też oszczędność czasu. Do przedsiębiorców najlepiej trafia przykład, zatem należy oprzeć się o przykłady firm, które odniosły sukces współpracując. 42

44 Przedsiębiorcy nie mają zbyt wiele okazji do kontaktowania się ze sobą. Większość przedsiębiorców działa na własną rękę lub niekiedy w niewielkich grupach. W regionie brakuje przede wszystkim animatorów takiej współpracy, których zadaniem byłaby pomoc w nawiązywaniu relacji pomiędzy przedsiębiorcami. W regionie odbywa się zbyt mała liczba wydarzeń interesujących przedsiębiorców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów biznesowych. Tymczasem w nawiązywaniu kontaktów biznesowych sprzyjają różnego rodzaju spotkania, które bardzo często skutkują rozpoczęciem współpracy gospodarczej. IOB powinny cyklicznie organizować, cieszące się zwykle dużym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców, imprezy typu Business Mixer czy Business Breakfast. Są to tematyczne spotkania kierowane do konkretnych grup jak np. główni księgowi, konsultanci czy dyrektorzy finansowi itp. Spotkania odbywają się w restauracjach, hotelach czy IOB w godzinach rannych. Na wydarzenie zapraszany jest gość o uznanej reputacji lub posiadający bogate doświadczenie w danej dziedzinie. Spotkania są nieodpłatne i cechuje je swobodna atmosfera, sprzyjająca nawiązywaniu kontaktów. Po zakończeniu lub w trakcie często odbywa się wymiana wizytówek oraz loteria wizytówek. Podobne spotkania można również organizować przy użyciu bardziej nowoczesnych metod takich jak webcasty, czyli spotkania tematyczne na żywo realizowanych całkowicie za pośrednictwem Internetu. Warunkiem koniecznym powodzenia tego typu spotkania jest jednak skuteczne zaproszenie uczestników. Kierowany do przedsiębiorców komunikat powinien cechować prosty język korzyści podkreślający nie tylko program imprezy, ale również możliwości nawiązania współpracy. Przykładem może być cykl wydarzeń organizowanych w Centrum Innowacji Uniwersytetu w Manchesterze, mający na celu umożliwienie budowania połączeń biznesowych między start-upami a dojrzałymi przedsiębiorstwami. Każde wydarzenie koncentruje się na innym temacie. Jednym z tematów spotkania z 2012 roku były social media i szanse, jakie niosą one dla biznesu. Zorganizowany został panel, na którym trzech ekspertów dyskutowało na temat trendów w mediach społecznościach oraz udzielało rad dotyczących korzystania z tego środka przekazu. Agenda spotkań powinna przewidywać również część nieformalną. Aby zapewnić jakość organizowanych imprez należy określić standardy tego rodzaju spotkań i przygotować osoby do pełnienia roli animatorów współpracy poprzez szkolenie i wyposażenie w narzędzia ułatwiające pracę. Przedsiębiorcy deklarują również zbyt małą ilość czasu, który mogliby poświęcić na poszukiwanie partnerów. Jednocześnie wskazują na znaczną trudność w uzyskaniu informacji na temat partnerów ze względu na duże rozproszenie i niedostateczną współpracę pomiędzy IOB, które prowadzą bazy przedsiębiorstw. W związku z powyższym przedsiębiorcy preferują kontakty elektroniczne i oczekują powstania jednego miejsca, w którym przedsiębiorstwa z regionu mogłyby zamieszczać swoje dokonania, oferty współpracy, w tym oczekiwania wobec partnerów. Należy utworzyć swoiste centrum informacji biznesowej o innowacyjnych firmach z regionu. Najlepszym rozwiązaniem jest uruchomienie portalu internetowego przyjaznego użytkownikom. Jako wzór narzędzi do ułatwiania kooperacji może posłużyć baza ofert współpracy utworzona w ramach projektu Komisji Europejskiej Enterprise Business Network. 43

45 Firmy w woj. kujawsko-pomorskim nie maja zaufania do potencjalnych partnerów oraz obawiają się utraty technologii, klientów i pracowników. Przedsiębiorstwa cechuje także lęk przed wchłonięciem przez większą firmę. W związku z taką sytuacją regionalne IOB powinny stworzyć przedsiębiorcom mającym tego typu obawy przed współpracą z innymi aktorami na rynku zaplecze instytucjonalno-prawne. Zadaniem IOB powinna być pomoc prawna przy konstruowaniu umów o współpracy pomiędzy firmami, a także swego rodzaju nadzór nad realizacją tych umów. IOB mogłyby świadczyć usługi niezależnego pośrednika współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, co pozwoliłoby przedsiębiorcom w sposób bardziej pewny podchodzić do tematu potencjalnej współpracy Rekomendacje dotyczące zwiększenia poziomu współpracy między przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu Zaledwie 8% przedsiębiorców w woj. kujawsko-pomorskim deklaruje, że kiedykolwiek korzystało z oferty IOB działających w regionie. Ci, którzy podejmują współpracę robią to sporadycznie, incydentalnie. Jednocześnie ci przedsiębiorcy, którzy korzystają z usług IOB najbardziej cenią sobie ciekawą ofertę tych instytucji, możliwość zdobycia nowej wiedzy i uzyskania aktualnych informacji oraz korzystne warunki finansowe współpracy. Zatem tak niski wskaźnik odbiorców wynika głownie z niedostatecznej autopromocji tych instytucji. Jednym z kluczowych elementów wskazywanym przez środowisko biznesowe jest niezadowalający poziom funkcjonalności istniejących stron internetowych IOB w woj. kujawsko-pomorskim. Wszystko to skutkuje tym, że przedsiębiorstwa nie znają usług oferowanych przez regionalne IOB. Aby to zmienić IOB powinny rozpocząć proaktywne podejście do poszukiwania i informowania potencjalnych klientów o swoich usługach. Przedsiębiorcy oczekują, aby informacja na temat zakresu działalności była bardziej dostępna. W tym celu należy zwiększyć intensywność działań promocyjnych, udoskonalić funkcjonowanie stron internetowych organizacji oraz rozpocząć wykorzystywanie najnowszych, internetowych form komunikacji, w tym mediów społecznościowych. Przedsiębiorcy nie podejmują współpracy z IOB ponieważ nie dostrzegają korzyści z takiej współpracy. Jednocześnie IOB podejmują bardzo wiele działań promocyjnych skierowanych do przedsiębiorstw, jednak nie wykorzystują w promocji przykładów firm, którym udało się osiągnąć sukces z pomocą IOB. Tymczasem dobre praktyki stanowią jedną z najskuteczniejszych form zachęcania przedsiębiorców do nawiązywania kontaktów z IOB. Ponadto IOB kierując swoją ofertę nie podejmują wysiłku aby poznać potencjalnego odbiorcę, na tyle dobrze, aby oferta była skierowana do właściwego podmiotu. Często oferta trafia do przypadkowego klienta. Dlatego promocja własnych usług IOB jest nieskuteczna, a komunikaty kierowane do przedsiębiorców są niezrozumiałe. Aby to zmienić działania informacyjne IOB promujące własne usługi powinny mówić do przedsiębiorców językiem korzyści. Przedsiębiorcy powinni otrzymywać czytelny komunikat na temat pożytków, jakie uzyskają w przypadku skorzystania z oferty tych instytucji. 44

46 Aby było to możliwe, przed przedstawieniem oferty, należy dobrze poznać odbiorcę, co jest możliwe wyłącznie poprzez określenie wspólnych parametrów przedsiębiorstwa, do którego adresowana jest oferta oraz dobór adresatów odpowiadających przyjętym parametrom. Przedsiębiorcy oczekują aby IOB traktowały ich, tak samo jak oni traktują swoich klientów, tj. aby docierały do firm bezpośrednio i utrzymywały z nimi bliskie relacje. Wtedy będą mogły skutecznie przekonać firmy do swoich propozycji. Przedsiębiorcy preferują przypisanie jednego konsultanta z danej IOB do stałej współpracy. Aby spełnić te oczekiwania należy w pierwszej kolejności dobrze poznać potencjalnego klienta. Następnie dopasować ofertę do specyfiki firmy i zaprezentować ją na osobistym spotkaniu. Dalszy proces współpracy, bez względu na zakres wykonywanych usług, powinien być prowadzony przez oddelegowanego jednego pracownika IOB do obsługi danej firmy. Informacje na temat działalności IOB najczęściej nie docierają do potencjalnych odbiorców usług, ze względu na nadmierną ilość informacji. Przeciętny przedsiębiorca nie jest wstanie wyselekcjonować samodzielnie najbardziej wartościowych informacji, które pozwoliłyby mu na podjęcie współpracy z IOB oraz innymi przedsiębiorcami w zakresie działalności proinnowacyjnej. W związku z tym IOB z województwa kujawsko-pomorskiego powinny stworzyć internetową platformę informacji, zawierającą m.in.: najlepsze praktyki, kluczowe informacje nt. działalności poszczególnych IOB, szkoleń i eventów itp. Platforma powinna stać się miejscem gdzie przedsiębiorcy mogliby skorzystać z usług ułatwiających przepływ informacji o lokalnym rynku i innowacyjnych przedsiębiorstwach działających w poszczególnych branżach w celu sprawniejszego wyszukiwania partnerów biznesowych. Internetowa platforma współpracy, wzorem tej stworzonej na potrzeby przedsiębiorców skupionych wokół Krakowskiego Parku Technologicznego, mogłaby stać się miejscem pierwszego kontaktu przedsiębiorców i inwestorów. W ramach serwisu obie grupy mogłyby otrzymać możliwość tworzenia własnych profili opisujących m.in. przedmiot działalności, branżę, a także wszelkie kwestie finansowe. Na platformie mógłby również powstać system bezpośredniego kontaktu i wymiany informacji pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami. Dodatkowo platforma powinna stać się narzędziem komunikacji pomiędzy przedsiębiorcami i środowiskiem naukowym. Ponadto przedsiębiorcy podnoszą problem zbyt dużego poziomu ogólności i braku specjalistycznej oferty skierowanej do przedstawicieli określonych branż. W związku z tym rekomendowana jest eliminacja usług skierowanych do masowego odbiorcy oraz realokacja zasobów w obszary wymagające największego wsparcia a także spersonalizowanie oferty. W celu optymalizacji portfolio należy prowadzić systematyczne badania wśród przedsiębiorców w zakresie preferowanych przez nich usług. Przykładem może być realizacja indywidualnych projektów szkoleniowych i doradczych, opartych na badaniu potrzeb, dla jednej lub kilku firm z branży, uwzględniających specyficzne potrzeby danego środowiska. Należy również prowadzić ewaluację świadczonych usług, co pozwoli na bieżąco dostosowywać ofertę do potrzeb poszczególnych firm. 45

47 IOB często cechują trudności kadrowe. Wiele instytucji nie posiada kompetentnych i przygotowanych osób, które mogłyby nawiązać współpracę z przedsiębiorcami. W związku z tym rekomendowane jest prowadzenie polityki kadrowej w IOB ukierunkowanej na powiększanie zasobu kapitału ludzkiego związanego z instrumentarium usług aktywnych, kształtujących innowacyjne środowisko. Ponadto IOB muszą kłaść szczególny nacisk na wykształcenie i umiejętności kadry zarówno na etapie naboru jak i w trakcie pełnienia obowiązków. Nawet w przypadku zatrudniania pracowników o bardzo dobrym wykształceniu kierunkowym niezbędny jest system ciągłego doskonalenia wiedzy i umiejętności personelu, zwłaszcza biorąc pod uwagę specyfikę środowiska innowacyjnych technologii, które stale ewoluuje. Należy również w bardziej profesjonalny sposób prowadzić nabór nowych pracowników oraz przeprowadzać ich cykliczną ewaluację. Zasadnym wydaje się wprowadzenie kart kompetencji na stanowiska kierownicze, które przydatne są w procesie rekrutacji nowych pracowników oraz w ich dalszym rozwoju. Karty kompetencji powinny zostać regularnie uzupełniane i wykorzystywane przy ewaluacji pracowników. Warto rozważyć również wprowadzenie systemu motywacyjnego opartego na wynikach. Taki system oparty o jasne kwantyfikowalne kategorie podnosi efektywność pracowników. Przykładem może być system promujący pracownika, gdy pozyska nowego klienta dla danej IOB. Uzupełnieniem kompetencji podstawowego personelu IOB mogą być mentorzy. Rekomenduje się wykorzystywanie w bieżącej pracy IOB mentora, czyli osoby, która wspiera w sposób kompleksowy działalność mniej doświadczonych przedsiębiorców. Pełni ona funkcję edukacyjną i przede wszystkim, poprzez połączenie dużej wiedzy i doświadczenia biznesowego, jest w stanie zaproponować mniej doświadczonym firmom zarówno kompleksowe sekwencje działań, jak i rozwiązania konkretnych problemów. Mentora można poszukiwać wśród przedstawicieli lokalnego lub regionalnego biznesu, jak również wśród byłych lub obecnych lokatorów parków technologicznych, którzy odnieśli sukces rynkowy. Ciekawym rozwiązaniem jest także promocja mentorów w ramach kompleksowych działań PR. Przykładem może być kampania prezentująca sylwetki mentorów oraz ich udział w projektach zakończonych sukcesem. Mentorzy mogą być bardzo skutecznym sposobem na pozyskanie klientów dla IOB. 4.6 Wypracowanie mechanizmów stymulujących współpracę Bodźcem silnie stymulującym rozwój innowacyjności jest połączenie trzech obszarów, jakimi są edukacja, badania naukowe oraz innowacje, czyli tzw. model trójkąta wiedzy. Zgodnie z tym modelem kluczowe czynniki, które wpływają na powodzenie procesu innowacyjności, to: 1. Edukacja stworzenie modelu edukacyjnego atrakcyjnego dla młodych ludzi oraz zapewniającego im nauczanie na światowym poziomie. 2. Badania prowadzenie badań naukowych w obszarach o dużym potencjale innowacyjnym, ze szczególnym nastawieniem na wykorzystanie ich wyników w praktyce gospodarczej. 3. Innowacje wprowadzanie nowości mających zastosowanie w działalności gospodarczej przy jednoczesnym rozwijaniu silnych związków z biznesem. Powyższy model można zastosować w przypadku podmiotów współpracujących przy wspieraniu rozwoju innowacji. Proces ten wymaga kooperacji partnerów z sektora publicznego, przedsiębiorstw oraz środowiska naukowego działającego w regionie. Niemniej jednak współpraca pomiędzy ww. podmiotami nie odbywa się w sposób bezpośredni. Kluczową rolę odgrywają tutaj podmioty pośredniczące. Są nimi m.in. IOB wspomagające przebieg procesów innowacyjnych w regionie. W ramach skonstruowanej sieci kooperacji tworzone mogą być zarówno narzędzia programowania rozwoju innowacji 46

48 (strategie innowacji), jak i infrastruktura dla tworzenia i finansowania innowacyjnych technologii (np. parki technologiczne, inkubatory technologiczne, fundusze kapitału zalążkowego, ośrodki szkoleniowo-doradcze, instytuty B+R i inne). Od 1990 roku liczba podmiotów IOB w Polsce systematycznie rośnie (poza okresem ), osiągając w połowie 2010 roku liczbę 736. Największy wzrost, poza początkowym okresem dynamicznych zmian, odnotowano w roku 2001 oraz w latach , gdy zwiększyła się dostępność funduszy unijnych. Wykres 12. Dynamika rozwoju instytucji wspierających innowacyjność w Polsce Źródło: Opracowanie własne na podstawie K.B. Matusiak (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Warszawa Wyraźnie zarysowuje się różnica pomiędzy poszczególnymi regionami Polski w ilości działających IOB. Na pierwszych pięciu miejscach znalazły się aż 3 województwa położone w południowej Polsce (śląskie, małopolskie i dolnośląskie), w których znajduje się w sumie 26,77% wszystkich podmiotów. Liderem w kraju pod względem liczby funkcjonujących IOB jest województwo śląskie, województwo kujawsko-pomorskie znalazło się na 11 miejscu. 47

49 Wykres 13. Liczba IOB w poszczególnych województwach w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie K.B. Matusiak (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Warszawa W układzie rodzajowym dominują ośrodki szkoleniowo-doradcze, stanowiące aktualnie prawie 43% wszystkich aktywnych podmiotów w Polsce. Ten typ ośrodków zdecydowanie przeważał w Polsce w pierwszych latach transformacji, kiedy szczególne znaczenie miała potrzeba rynkowej edukacji, rozwijania podstawowej wiedzy o przedsiębiorczości i prowadzeniu działalności gospodarczej. Wraz z rozwojem rynku pojawiła się potrzeba powstawania innych podmiotów oferujących szeroki wachlarz usług w zakresie wsparcia innowacyjnej przedsiębiorczości, transferu i komercjalizacji wiedzy. Bardzo istotną rolę stanowi pewien rodzaj popytu, jaki jest zgłaszany przez przedsiębiorców, a równocześnie stymulowany przez IOB. Oferta IOB składa się bowiem zawsze z: oferty pasywnej w kształtowaniu innowacyjności tj. usług znajdujących się w ofercie wielu podmiotów funkcjonujących na rynku i będących jednocześnie łatwo dostępnymi (np. udostępnianie przestrzeni biurowotechnologicznej lub świadczenie usług biura rachunkowego). Ich cechą charakterystyczną jest to, że realizują podstawowe i powszechnie występujące potrzeby biznesowe podmiotów gospodarczych; oferty aktywnej w kształtowaniu innowacyjności tj. usług mających wartość dodaną, które nie zostały do tej pory skomercjalizowane lub też nie są dostępne na rynku (np. transfer i komercjalizacja technologii, dostęp do lokalnej i globalnej sieci biznesu czy uczestnictwo w platformach technologicznych). W tym przypadku grono adresatów usług IOB jest nieporównanie węższe, gdyż wymaga od odbiorców odpowiedniego poziomu rozwoju i innowacyjności. 48

50 Bardzo często działalność IOB koncentruje się na szybkim znalezieniu nabywców oferowanych usług, bez dokonywania selekcji pod kątem ich przyszłego potencjału rozwoju, wdrażania innowacji, i kreowaniu tym samym innowacyjnego środowiska w regionie. W takim przypadku korzyści finansowe, stanowiące pierwotny atrybut i powód skorzystania z oferty IOB, pozostaną w przyszłości wyłącznym powodem korzystania z oferty tej jednostki. Taki stan rzeczy będzie w przyszłości stanowić realny problem w sytuacji konieczności urynkowienia oferty oraz w przypadku braku spełnienia kryteriów otrzymania pomocy regionalnej z funduszy Unii Europejskiej Sposób, w jaki europejskie IOB wpływają na pobudzanie innowacyjności przedsiębiorstw Sieci różnorodnych instytucji partnerskich Zróżnicowanie otoczenia instytucjonalnego jest konieczne dla każdej instytucji otoczenia biznesu. Atrakcyjni partnerzy zachęcają do współpracy przedstawicieli z różnorodnych środowisk (naukowego, biznesowego, samorządowego). Działanie w sieci partnerskiej przedstawicieli jednostek naukowych, jednostek samorządowych oraz przedstawicieli przedsiębiorstw pozwala na szerszą i bardziej kompleksową współpracę. Dzięki współpracy IOB z uniwersytetami i ośrodkami badawczymi przedsiębiorcy zyskują dostęp do transferu wiedzy i technologii, co bardzo pozytywnie wpływa na ich zdolności innowacyjne. Ponadto umożliwia im to korzystanie z infrastruktury badawczej, pomocy ekspertów i uczestnictwa w eventach organizowanych przez instytucje partnerskie. Z kolei uniwersytety dzięki współpracy z IOB mogą pomagać swoim studentom w znajdywaniu praktyk i pracy w przedsiębiorstwach zlokalizowanych na teranie danego parku. Współpraca przedsiębiorstw z instytucjami administracji publicznej może mieć natomiast pozytywny wpływ na decyzje podejmowane przez urzędy. Ciągły przepływ informacji między tymi jednostkami sprawia, że inicjatywy podejmowane między innymi przez urzędy miast są lepiej dopasowane do potrzeb rynkowych. Miasto, wspierając rozwój lokalnych innowacyjnych przedsiębiorstw, sprawia, że region staje się atrakcyjny dla inwestorów i następuje do niego napływ kapitału. Manchester Science Park 2 jest przykładem instytucji otoczenia biznesu, która jest współtworzona przez przedstawicieli różnych środowisk, w tym naukowego, biznesowego oraz samorządowego. Elementem kluczowym dla budowania zdolności innowacyjnych wśród przedsiębiorstw jest prowadzenie przez park działalności opartej na wspieraniu sektora high-tech. To, co wyróżnia Manchester Science Park na tle innych parków naukowych i zwiększa jego atrakcyjność dla potencjalnych lokatorów, to szeroko rozbudowana sieć powiązań biznesowych, akademickich i międzynarodowych. Park jest powiązany z organizacjami biznesowymi, zarówno z sektora prywatnego, jak i publicznego. Dzięki czemu umożliwia swoim lokatorom dotarcie do firm zainteresowanych współpracą lub wspierających rozwój innych jednostek. Baza kontaktów to coś więcej niż tylko książka telefoniczna. Stworzona sieć powiązań ułatwia znalezienie wsparcia finansowego, uzyskanie porad, a także daje dostęp do szkoleń i innych usług oferowanych przez zrzeszone przedsiębiorstwa. Do sieci należą między innymi takie instytucje, jak: Urząd Miasta Manchester (Manchester City Council), Manchester Corridor, Izba Przemysłowo-Handlowa w Manchesterze (Greater Manchester Chamber of Commerce), UMIC, Innospace, MIDAS. Manchester Corridor 3 jest organizacją, która oferuje miejsce dla instytucji wspierających rozwój gospodarki opartej na wiedzy. Na jego terenie znajdują się między innymi University of Manchester, Manchester Metropolitan University, Central Manchester University Hospital, a także inne organizacje i przedsiębiorstwa bogate w wiedzę. Jego działania mają na celu generowanie dalszego wzrostu gospodarczego oraz doprowadzenie do zwiększenie inwestycji w regionie. Oprócz skupiania organizacji mogących współpracować w jednym miejscu Manchester Corridor oferuje szereg szkoleń i konferencji organizowanych wraz ze swoimi parterami. Przykładem takiego wydarzenia jest konferencja Jak prowadzić działalność odpowiedzialnie? (How can we do business more respondibly?), która odbyła się na Manchester Metropolitan University. w ramach konferencji miały miejsce wykłady, panele, a także warsztaty. Prelegentami byli praktycy biznesowi na wysokich stanowiskach, między innymi dyrektor z Royal Social of Arts (organizacja zajmująca się szukaniem innowacyjnych rozwiązań) i dyrektor z Ipsos Mori (czołowa firma badawcza w Wielkiej Brytanii). w czasie sesji warsztatowych swoimi doświadczeniami dzielili się przedsiębiorcy, którzy wdrożyli innowacyjne projekty i chętnie dyskutowali na temat, jak pomysły uczestników 2 Opis instytucji znajduje się w załączniku 3 Źródło: ( ). 49

51 można zamienić na rozwijający się biznes. w czasie warsztatów można było zgłosić się ze swoim projektem do prowadzących. Przedsiębiorcom z najciekawszymi projektami proponowana była pomoc w rozwoju projektu przez 12 miesięcy. na wykładach tłumaczono, w jaki sposób biznes, społeczeństwo i organizacje mogą korzystać z doświadczeń innych jednostek w celu zwiększenia innowacyjności, przyspieszenia rozwoju oraz prowadzenia działalności odpowiedzialnej społecznie. North Campus Incubator 4 to inkubator znajdujący się w Centrum Innowacji Uniwersytetu w Manchesterze UMIC. Oferuje on swoim lokatorom oprócz wynajmu powierzchni szereg szkoleń, konferencji, wydarzeń oraz usługi doradcze. Bardzo cenna dla przedsiębiorców jest możliwość skorzystania z porad, zwłaszcza z obszaru ochrony własności intelektualnej i prawnej. dla nowych przedsiębiorców bardzo istotna jest wiedza, w jaki sposób chronić swoje pomysły, zwłaszcza te innowacyjne. Znajomość prawa i świadomość bezpieczeństwa innowacyjnych rozwiązań sprawia, że więcej osób decyduje się przekazać swoje dobre pomysły innym w celu ich wdrożenia. w UMIC organizowanych jest wiele wydarzeń (szkoleń/konferencji/spotkań), z których mogą korzystać lokatorzy inkubatora. Innospace jest inkubatorem przedsiębiorczości działającym w ramach Manchester Metropolian University (MMU). Jego działalność kierowana jest do absolwentów i pracowników MMU zakładających własną działalność gospodarczą. Inkubator tworzy 120 dynamicznie rozwijających się start-upów. Mają one do dyspozycji między innymi pomoc specjalistów i pracowników naukowych uniwersytetu. Dzięki testom swoich pomysłów biznesowych młodzi przedsiębiorcy mogą zminimalizować ryzyko wiążące się z wdrażaniem błędnych rozwiązań. Manchester Science Park wspiera przedsiębiorstwa zagraniczne chcące zainwestować w regionie Manchesteru. w tym celu nawiązał ścisłą współpracę z Manchester International Innovation Centre MIIC (Centrum Międzynarodowych Innowacji w Manchesterze), które oferuje program Soft Landing dla zagranicznych inwestorów. w ramach tego programu MIIC pomaga szybko znaleźć biuro, gwarantuje możliwość uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych w ramach parku dla jego lokatorów, tj. warsztatach, konferencjach, seminariach, oraz dostęp do specjalistycznych porad oferowanych przez MIDAS 5 agencję zajmującą się inwestycjami w regionie Manchesteru. Jej głównym celem jest utrzymanie ciągłej znaczącej liczby nowych inwestycji w regionie. Dzięki bezpośrednim inwestycjom zagranicznym do kraju oprócz nowych innowacyjnych spółek napływa również kapitał. Lokalne przedsiębiorstwa mogą korzystać z wiedzy, technologii produkcji i zarządzania stosowanych w firmach zagranicznych. Ponadto ułatwione jest znalezienie zagranicznej spółki partnerskiej. nie tylko firmy zagraniczne korzystają z usług MIDAS. ze względu na współpracę z wieloma zagranicznymi regionami lokatorzy parku mają możliwość odkrywania nowych potencjalnych rynków rozwoju poza Wielką Brytanią. Ponadto od 2005 roku park ściśle współpracuje z University of Arizona Research Park z Tuscon na zasadzie umowy bilateralnej. Dzięki temu możliwa jest internacjonalizacja działań. Angielscy przedsiębiorcy, którzy chcą rozszerzyć swoje działania poza Wielką Brytanię, mają możliwość skorzystania z pomocy przy wejściu na rynek w Stanach Zjednoczonych lub w Meksyku. Park badawczy w Tuscon pomaga w asymilacji w nowym otoczeniu oraz udostępnia swoją infrastrukturę badawczą. Nowy nieznany rynek daje możliwości rozwoju i inspiracji do nowych innowacyjnych rozwiązań. w podobny sposób park w Manchesterze pomaga przedsiębiorcom ze Stanów Zjednoczonych zacząć działalność na rynku brytyjskim. Manchester Science Park posiadając sieć powiązań z innymi instytucjami otoczenia biznesu, oferuje swoim lokatorom uczestnictwo w wydarzeniach odbywających się w innych instytucjach w regionie, np. w The Daresbury Business Breakfast. Jest to bezpłatne cykliczne spotkanie (raz w miesiącu) 100 jednostek dynamicznie rozwijających się w obszarze high-tech. Daje to możliwość nawiązania kontaktów biznesowych w mało formalnych okolicznościach, podczas 1 2-godzinnego śniadania w Daresbury Innovation Centre. Innym przykładem ciekawego wydarzenia, w którym bezpłatnie mogą brać udział lokatorzy MŚP, jest cykl spotkań Open Innovation and Technology Sourcing. Jedno ze spotkań prowadzili przedstawiciele zespołu zajmującego się ochroną wartości intelektualnej w Philipsie mówili oni o otwarciu na innowacje, w tym omawiali zagadnienia związane z budowaniem modelu biznesowego oraz współpracą z uczelniami. Całe spotkanie składało się dwóch części prezentacji Philipsa i sesji pytań od uczestników oraz w tzw. one-2-one session, w czasie której uczestnicy mogli bezpośrednio przedyskutować interesujące ich zagadnienia. Lokatorzy parku czerpią szereg korzyści ze współpracy z jednostkami akademickimi. Uniwersytety pomagają w rozwoju firm poprzez angażowanie studentów w projekty, rekrutacje absolwentów, szkolenia. Ponadto oferują wspólne badania, dostęp do nowych technologii i możliwość korzystania z zasobów bibliotek. Dzięki powiązaniom ze szkołami wyższymi możliwy jest transfer wiedzy i technologii, a także korzystanie z inkubatorów przedsiębiorczości działających w ramach uczelni. Współpracujące z parkiem jednostki uniwersyteckie to: The University of Manchester, Manchester Metropolitan University, Manchester Metropolitan University School of Business, The University of Manchester Business School, Salford University, UMI3 (The University of Manchester Innovation Group). Powiązania międzynarodowe pozwalają lokatorom internacjonalizować swoją działalność poprzez szukanie nowych rynków do inwestycji bądź pozyskiwanie zagranicznych partnerów. 4 Źródło: ( ). 5 Źródło: ( ). 50

52 Kerry Technology Park 6 (KTP) zlokalizowany jest w kampusie Institute of Technology Tralee (ITT), dzięki czemu ułatwiona jest współpraca pomiędzy parkiem i środowiskiem naukowym. Narzędziem wspomagającym ten proces jest wspólnie stworzona platforma naukowo-biznesowa, która jest miejscem ciągłej wymiany wiedzy i doświadczeń między lokatorami parku a badaczami i studentami instytutu. Współpraca sprawia, że Tralee jest bardzo dobrą lokalizacją dla przedsiębiorstw szukających możliwości rozwoju i wzrostu. Utworzone środowisko sprzyja zarówno start-upom, które mają szansę szybkiego wzrostu, jak i międzynarodowym spółkom szukającym możliwości dynamicznego rozwoju. Inny aspekt współpracy KTP z ITT polega naszukaniu przez park talentów biznesowych w instytucie za sprawą organizowania programów praktyk studenckich umożliwiających praktyczny rozwój przedsiębiorczości. Dzięki współpracy z KTP instytut poznaje potrzeby rynku i wie, jacy pracownicy są pożądani. Pomaga to dostosować program studiów do zapotrzebowania w przemyśle. Wśród pracowników firm zlokalizowanych w parku prawie 20% to właśnie absolwenci zwerbowani z ITT, wielu z nich dostało ofertę pracy po odbyciu w trakcie studiów praktyk. Lokatorzy również korzystają z usług oferowanych przez założone przez studentów mikroprzedsiębiorstwo Connect. Usługi te są związane z grafiką, tworzeniem stron internetowych oraz produkcją materiałów filmowych. Korzyści są obopólne, z jednej strony firmy znajdują potrzebne usługi na terenie parku, z drugiej studenci rozwijają swoje umiejętności związane z zarządzaniem. Społeczność parku i instytutu integruje się również w sposób mniej formalny. Przedstawiciele obydwu instytucji korzystają z tej samej infrastruktury (restauracji, bibliotek, centrum sportowego). Innovation Works inkubator przedsiębiorczości jest bardzo ważną częścią Kerry Technology Park. Został stworzony, aby wspierać rozwój start-upów o dużym potencjale biznesowych przez pierwsze trzy lata ich działalności. Lokatorzy inkubatora mają dostęp do badań Institute of Technology Tralee, programów rozwoju przedsiębiorczości, infrastruktury ICT, pomieszczeń biurowych i usług wspierających biznes, ponadto są uczestnikami sieci zrzeszających przedsiębiorców na skalę regionalną, krajową i międzynarodową. Inkubator odnosił wielokrotnie sukcesy na skalę światową. Został nagrodzony między innymi nagrodami: Ernst & Young Entrepreneur of the Year Awards, Frost & Sullivan i World Economic Forum Technology Pioneers. Parque Tecnológico de Andalucía 7 (PTA) również przykłada dużą wagę do współpracy z innymi instytucjami. w 1995 roku zdecydowano o jego dołączeniu do International Association of Science Park(IASP) i utworzeniu siedziby zarządu na terenie parku. Trzy lata później, w 1998 roku, PTA dołączył do Association of Science and Technology Park of Spain (APTE) i również stał się siedzibą zarządu tej organizacji. APTE zrzesza hiszpańskie parki naukowe i technologiczne, dając im możliwość ciągłego kontaktu i współpracy. W celu oferowania swoim lokatorom lepszego wsparcia technologicznego PTA podpisał umowy bilateralne dotyczące współpracy z zewnętrznymi instytucjami i przedsiębiorstwami. Między innymi z Bruxelles Technopole, Oulu Technopolis, Innotech Technological Centre in Hungry, Nanjing High Technology and Development Zone in China, Parque Tecnológico del Litoralien Santa Fé Argentina, Parque Cibernetico de Santo Domingo, Parque Científico Industrial de HSIN-CHU en Taiwan. Dzięki tym umowom bilateralnym możliwy jest transfer wiedzy z całego świata; lokatorzy parku mogą wykorzystywać wiedzę i rozwiązania opracowywane przez instytucje partnerskie. Parque Tecnológico de Andalucía współpracuje również z University of Malaga. na terenie parku mieści się budynek, w którym znajduje się centrum badań. Oprócz naukowców pracują tam też przedsiębiorcy oraz pracownicy Biura Transferu Technologii (OTRI). OTRI należy do sieci transferu technologii (Red de Transferencia de Tecnología de la APTE), dzięki czemu możliwy też jest w tym przypadku transfer wiedzy z innych hiszpańskich parków. Misja Biura Transferu Technologii to wzmocnienie relacji między uczelniami i biznesem, w tym celu promowany jest transfer wiedzy między sektorem publicznym a prywatnym. Skutkuje to wdrażaniem i komercjalizacją wyników prac uniwersyteckiego działu badań i rozwoju. do zadań OTRI należy określanie oraz przekazywanie wyników badań, które mogą być interesujące i przydatne dla firm. Kolejnym zadaniem biura jest wspieranie grup badawczych, zarówno w sprawach dotyczących badań i rozwoju na terenie Unii Europejskiej, jak i ochrony własności intelektualnej. Pracownicy Biura Transferu Technologii również współuczestniczą i pomagają w negocjacji kontraktów i umów między przedsiębiorcami a grupami badawczymi. Ponadto w ramach całej sieci oferowane są następujące usługi: pomoc w szukaniu dostawców, partnerów do projektów, dostępu do subwencji i licytacji publicznych; możliwość uczestnictwa w wydarzeniach, w ramach których organizowane są serie spotkań z przedstawicielami innych firm z całego kraju; możliwość automatycznych powiadomień w przypadku pojawienia się w systemie informacji na temat zagadnień interesujących danego przedsiębiorcę; korzystanie z usługi doradztwa koordynatora sieci, udzielającego przez telefon wszelkich wyjaśnień i informacji dotyczących możliwości współpracy. 6 Opis instytucji znajduje się w załączniku 7 Opis instytucji znajduje się w załączniku 51

53 W tym samym budynku mieści się również inkubator dla nowych firm utworzonych na University of Malaga, w którym znajdują się one przez pierwszy rok działalności. Ponadto lokatorzy parku korzystają ze współpracy ze studentami. Korzyści są obopólne przedsiębiorstwa dostają wykwalifikowanych pracowników oraz zdobywają wiedzę na temat nowych technologii, studenci zyskują doświadczenie zawodowe, jako specjaliści w określonej dziedzinie. PTA i Izba Przemysłowo-Handlowa podpisały umowę dotyczącą rozszerzenia aktywności lokatorów parku na rynki zagraniczne. Izba zaoferowała usługi doradcze przedsiębiorcom chcącym zainwestować w rozwój poza granicami Hiszpanii. Pracownicy izby pomagają między innymi w przygotowaniu się do udziału w międzynarodowych targach oraz międzynarodowych misjach handlowych. Współpraca pomiędzy środowiskiem nauki i biznesu Transfer technologii to niezwykle istotny element współpracy środowisk naukowych i biznesowych na rzecz rozwoju innowacyjnej przedsiębiorczości. Transfer technologii opracowanych przez jednostki naukowe do przedsiębiorczości odbywający się w ramach polityki klastrowej lub parkowej jest dużo bardziej efektywny niż przekazywanie nowoczesnych technologii w modelu dostawca odbiorca technologii. w celu usprawnienia tego procesu powstają Centra Transferu Technologii (CTT), które są wydzielonymi obiektami z dostępem do laboratoriów i aparatury badawczej oraz doradztwa patentowego i technologicznego, prowadzą one bazy danych o nowych wynalazkach i ich twórcach. Współpracują z podobnymi jednostkami w kraju i na świecie, zapewniając kontakty pomiędzy uczestnikami centrów. Są to jednostki działające na styku nauki i biznesu. Zyski z korzystania z usług CTT są obopólne, naukowcy mogą prezentować swój dorobek naukowy, co może prowadzić do jego komercjalizacji, natomiast przedsiębiorcy uzyskują pomoc w przypadku problemów, do rozwiązania których nie mają wystarczającej wiedzy, nakładów finansowych czy czasu. Do podstawowych zadań działalności centrów należy zaliczyć 8 między innymi: zarządzanie własnością intelektualną powstałą w instytucjach naukowo-badawczych, udzielanie licencji; ocenianie potencjału komercyjnego nowych rozwiązań technologicznych, produktowych i organizacyjnych, opracowywanie studiów przed inwestycyjnych. Lubelskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Lubelskiej 9 (LCTT) koncentruje się na współpracy z zagranicznymi jednostkami. w każdym roku udaje się przeprowadzić do 10 międzynarodowych transferów technologii. Oferta centrum jest skierowana do lubelskich przedsiębiorstw, które wykazują potencjał innowacyjny. Każde przedsiębiorstwo, które zgłosi LCTT chęć wzięcia udziału w procesie transferu technologii, zostaje poddane audytowi mającemu na celu sprawdzenie potencjału rozwoju. w przypadku pozytywnego wyniku nawiązywana zostaje współpraca. Oprócz transferów międzynarodowych centrum zajmuję się również transferami lokalnymi, zarówno ze środowiska akademickiego do biznesu, jak i z biznesu do biznesu, oraz doradztwem. W 2012 roku centrum zostało wyróżnione przez Komisję Europejską za międzynarodowy transfer technologii dla przedsiębiorcy poszukującego przyjaznego środowisku sposobu recyklingu opon. w 2008 roku Orzeł SA, firma z branży motoryzacyjnej, zgłosił się do LCTT z prośbą o pomoc w znalezieniu dostawcy technologii oraz w wybraniu technologii optymalnej do recyklingu opon. Dzięki dokładnemu zbadaniu zgłoszonego problemu poprzez audyt technologiczny i rozmowy z kierownictwem pracownicy Politechniki Lubelskiej opracowali zapytanie o technologie, które następnie umieścili w międzynarodowej bazie technologii sieci Enterprise Europe Network (EEN). w dalszej kolejności eksperci z Politechniki Lubelskiej wraz z biurem EEN dokonali analizy otrzymanych ofert technologicznych oraz nawiązali kontakt z potencjalnymi dostawcami, w rezultacie czego wybrali najlepszą technologię, którą dostarczyła austriacka firma WIL AG. Kolejnym przykładem działalności na rzecz transferu technologii jest Biuro Gdańskiego Parku Naukowo- Technologicznego 10 Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, które we współpracy z Gdańskim Uniwersytetem Medycznym (GUMed) oraz Pomorskim Parkiem Naukowo-Technologicznym w ramach Działania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata realizowało projekt pn. Wzmocnienie współpracy środowiska naukowego GUMed z podmiotami gospodarczymi o charakterze regionalnym i ponadregionalnym oraz rozwój przedsiębiorczości akademickiej w GUMed. Celem projektu było utworzenie i rozwój sieci transferu wiedzy i informacji pomiędzy GUMed, jako przedstawicielem świata nauki, instytucjami otoczenia biznesu reprezentowanymi przez parki technologiczne a przedsiębiorcami o charakterze lokalnym i ponadregionalnym. 8 K.B. Matusiak, Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetów procesach innowacyjnych, SGH, Warszawa 2010, s Opis instytucji znajduje się w załączniku 10 Opis instytucji znajduje się w załączniku 52

54 W celu stworzenia korzystnych warunków dla efektywnej współpracy utworzono w ramach projektu w GUMed centralny punkt informacyjno-konsultacyjny ds. współpracy z otoczeniem gospodarczym (Business Point) oraz dwa dodatkowe punkty usytuowane na terenie Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego oraz Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego (Science Point). Punkt kontaktowy ds. współpracy z nauką (Science Point) w GPNT ma za zadanie promowanie oferty Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz innych uczelni wyższych i parków naukowo-technologicznych wśród przedsiębiorców zainteresowanych współpracą w ramach omawianego projektu, udzielanie informacji o możliwościach pozyskiwania funduszy unijnych, prowadzenie skutecznej aktywizacji środowiska naukowego, a zwłaszcza zapewnienie wsparcia naukowcom w kontaktowaniu się z partnerami biznesowymi, promocję projektu, m.in. poprzez stronę internetową projektu i materiały promocyjne, aktualizowanie bazy danych o ofertach badań naukowych prowadzonych przez GUMed oraz indywidualne firmy współpracujące ze środowiskiem naukowym. Bardzo dobrym przykładem instytucji otoczenia biznesu, której celem jest stworzenie przyjaznego środowiska współpracy i wymiany wiedzy pomiędzy sektorem nauki i biznesu jest Tamar Science Park 11, którego jednym z udziałowców jest Plymounth University. Dzięki ścisłej współpracy ze środowiskiem uniwersyteckim lokatorzy parku mają stały dostęp do usług oferowanych przez Plymounth University. Najwięcej korzyści przedsiębiorstwa mogą czerpać ze specjalistycznej bazy transferu wiedzy i technologii w ramach czołowego europejskiego programu Knowledge Transfer Partnerships (KTP) 12. Zyskują głównie lokatorzy parku chcący zwiększyć swoją konkurencyjności i produktywności poprzez stosowanie innowacyjnych rozwiązań. Platforma jest łącznikiem między trzema głównymi grupami uczestników: przedsiębiorstwami, instytucjami dostarczającymi wiedzę (ośrodkami akademickimi, ośrodkami badawczymi) oraz przedstawicielami KTP. Celem programu jest analizowanie głównych strategicznych potrzeb firm, a następnie szukanie innowacyjnych rozwiązań wspomagający rozwój biznesu. Współpraca w obrębie jednego projektu trwa zwykle od 26 tygodni do 3 lat. Spektrum działania programu jest bardzo szerokie obejmuje 140 baz wiedzy, które opierają się na doświadczeniach ze współpracy z ponad 3000 organizacji związanych z różnymi dziedzinami, od designu po marketing. Roczny koszt współpracy w ramach jednego projektu wynosi dla małego średniego przedsiębiorstwa 20 tys. GBP. Proces transferu wiedzy składa się z pięciu etapów: Sprawdzenie, czy projekt zgadza się z tematyką, którą zajmuje się KTP. Znalezienie partnera (doradcy) z KTP. Uzupełnienie aplikacji o grant i wniosek. Rozpatrzenie wniosku. Stworzenie oferty grantu. Dzięki współpracy Tamar Science Park z Plymounth University lokatorzy mają ciągły dostęp do transferu innowacyjnych technologii. Pracownicy parku cały czas analizują potrzeby swoich lokatorów, a także prowadzą weryfikację technologii opracowanych przez pracowników uniwersyteckich pod względem ich przydatności dla biznesu. Sprzyja to sprawnemu kierowaniu lokatorów do odpowiednich zespołów badawczych i szybkiemu rozwojowi firm. Atrakcyjny dla lokatorów parku jest program mentorski i program przedsiębiorczości na Plymouth University. Program mentorski opiera się na rozmowach pracownika parku z przedstawicielem firmy zlokalizowanej na terenie parku. Podjęcie takiej współpracy jest dobrym narzędziem diagnozy organizacji, może przynieść rozwiązanie problemów związanych z zaburzonym lokowaniem akcji spółki, innym niż oczekiwany wzrostem, błędnymi założeniami strategii czy złą strukturą organizacyjną. Przykładem hiszpańskiej instytucji wspierającej transfer technologii jest Instituto de Tecnología Cerámica 13. w 2006 roku, w wyniku połączenia Instituto de Tecnología Cerámica z firmą Alicer zajmującą się projektowaniem innowacyjnych systemów wykorzystywanych do produkcji wyrobów ceramicznych, powstało Obserwatorium Ceramiki. Obserwatorium zajmuje kluczowe miejsce w procesie transferu technologii. Dostarcza przedsiębiorcom informacji istotnych z punktu widzenia podejmowania decyzji strategicznych i operacyjnych. w jego skład wchodzą: Obserwatorium Rynku 14, Obserwatorium Technologii i Środowiska 15 oraz Obserwatorium Trendów Zachowań 16. Działania Obserwatorium Rynku opierają się na systemie wywiadu konkurencyjnego. Badany jest cały łańcuch związany z przemysłem ceramicznym, od dostawców materiałów, poprzez producentów i dystrybutorów, aż po popyt. Wszystkie uzyskane informacje są analizowane i syntezowanie, tak aby przedsiębiorcy mogli wykorzystywać je podczas podejmowania decyzji biznesowych. Firmy korzystające z usług Obserwatorium Rynku mają możliwość ciągłego monitorowania sił konkurencyjnych, tj. dostawców, klientów, konkurentów, substytutów. Zdobyte informacje mogą wykorzystać do analiz zachowań konsumentów i wyciągać wnioski dotyczące trendów na rynku. 11 Opis instytucji znajduje się w załączniku 12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 13 Opis instytucji znajduje się w załączniku 14 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 15 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 16 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 53

55 Obserwatorium Technologii i Środowiska zajmuje się obserwacją i przetwarzaniem specjalistycznych informacji technologicznych. Zebrane dane są filtrowane i analizowane przez wysoko wykwalifikowanych pracowników. Analizy opierają się na technikach prognozujących technologie. Przetworzone i opracowane dane mogą wnosić dużą wartość dodaną dla korzystającego z nich przedsiębiorstwa oraz ze względu na zmniejszenie niepewności związanej z przyszłością technologii wpływać na podejmowanie odpowiednich decyzji strategicznych. Obserwatorium Trendów Zachowań jest systemem, który tworzy i upowszechnia bazy wiedzy na temat zachowań w otoczeniu. Jest to narzędzie informacji potrzebne do podejmowania strategicznych decyzji dotyczących między innymi marketingu, designu, komunikacji, strategii biznesowych. Poszukiwane są główne trendy designu, dlatego analizy nie ograniczają się tylko do rynku lokalnego, ale również obserwowane są tendencje globalne. w ramach Obserwatorium Trendów Zachowań oprócz ekspertów z Instytutu Technologii Ceramiki pracują specjaliści Instytutu Technologii Mebli, Drewna i Pakowania (AIDIMA), Instytutu Technologii Włókiennictwa (AITEX) oraz zewnętrzni eksperci z zakresu socjologii, psychologii społecznej i estetyki. Wybór lokatorów parków Pozyskanie lokatorów strategicznych jest bardzo ważnym elementem wpływającym na wspieranie innowacyjności MŚP przez IOB. Często wynika to z konieczności wypełnienia misji, dla której zostały powołane. Lokator strategiczny to zazwyczaj duże przedsiębiorstwo posiadające własny dział B+R, co pozytywnie wpływa na innowacyjność kooperantów. Funkcjonowanie inwestora strategicznego stanowi jedno z kluczowych uwarunkowań istnienia lub też pojawiania się kolejnych podmiotów, współpracowników, dostawców, nabywców oraz konkurentów. Inwestor strategiczny przyciąga również do parku inne, mniejsze, lecz posiadające potencjał innowacyjny przedsiębiorstwa. Może on wywołać efekt kuli śniegowej, tzn. firmy innowacyjne będą kreować zapotrzebowania na kolejne innowacje, nowe kompetencje, a co za tym idzie nowe i rozwojowe miejsca pracy. Lokalizacja w parku inwestora strategicznego oraz innych mniejszych przedsiębiorstw z danej branży powoduje specjalizację instytucji w jednej lub kilku branżach. Doskonałym przykładem lokalizacji na terenie parku lokatorów strategicznych jest Lindholmen Science Park 17. w początkowym okresie funkcjonowania park nie cieszył się zbyt dobrą reputacją ze względu na lokalizację na poprzemysłowych terenach miasta. Lindholmen Science Park swój sukces w dużej mierze zawdzięcza zgromadzeniu na swoim terenie dużych znanych przedsiębiorstw. Przyczyniło się to do poprawy wizerunku obszarów Lindholmen, a także przyciągnęło kolejnych inwestorów. Wśród strategicznych lokatorów parku, posiadających uznaną markę w swojej branży, są: Ericsson (telekomunikacja), Volvo Technology (motoryzacja), IBM (telekomunikacja), Semcon (usługi inżynierskie), Sveriges Television (media). Decyzja władz parku o zaangażowaniu w pozyskanie lokatorów strategicznych oraz sukces w tym zakresie przyczyniły się do gwałtownego wzrostu liczby lokatorów. Lokatorzy strategiczni dostali również możliwość przystąpienia do struktury własnościowej. Lokalizacja na ternie Lindholmen Science Park międzynarodowych firm o rozpoznawalnej marce miała duże znaczenie marketingowe. Inwestorzy strategiczni stali się magnesem dla kolejnych mniejszych, ale innowacyjnych firm oraz podmiotów ze środowiska naukowego. Dzięki współpracy środowisk biznesowych i naukowych możliwe stało się tworzenie innowacji. Zgrupowanie na jednym terenie przedsiębiorstw oraz ośrodków akademickich posiada pozytywny wpływ na powstawanie nowych innowacyjnych przedsięwzięć. Lokatorzy parku zapraszają do współpracy przy projektach studentów, organizują dla nich także praktyki, dzięki czemu młode osoby zdobywają doświadczenie zawodowe. na terenie Lindholmen znajduje się inkubator, który obsługuje start-upy pochodzące ze środowisk akademickich, opierające się na technologiach firm parkowych, oraz spin-offy przedsiębiorstw przemysłowych zlokalizowanych w okolicach Göteborgu. Z inicjatywy parku w 2004 roku powstał Lindholmen Mentorship Program. Celem programu jest aktywacja firm zlokalizowanych na terenie parku na rzecz wspierania innowacyjności wśród młodzieży. Program opieki mentorskiej skierowany jest do studentów. Mentorami są przedstawiciele takich firm, jak IBM, Dassault Systèmes, Ericsson, Volvo Group and Volvo Cars. Rolą studentów jest określenie celów oraz przejęcie inicjatywy w relacji z mentorem. Przedsiębiorstwa są z kolei trenerami, pomagającymi osiągnąć założone przez studentów cele. Działania mogą obejmować dyskusje, jobshadowing, networking, zwiedzanie przedsiębiorstw i profesjonalne spotkania oparte na celach ucznia i zasobach 17 Opis instytucji znajduje się w załączniku 54

56 opiekunów. Job shadowing jest programem skierowanym do studentów. Daje on możliwość spędzenia czasu ze specjalistami z różnych dziedzin. Dzięki obserwacji, na czym polega praca w danej branży na danym stanowisku, student ma większą świadomość, kształtując swoją ścieżkę kariery zawodowej. High Tech Campus Eindhoven 18 jest bardzo specyficznym przykładem parku posiadającego strategicznych lokatorów. Początkowo było to centrum badań i rozwoju Philipsa, następnie drzwi parku zostały otwarte dla innych przedsiębiorstw, aż w 2012 roku Philips sprzedał park Chalet Group. przez lata firma Philips rozwijała dział badań i rozwoju, który przekształcił się w Philips Innovation Service, obecnie lokatorzy parku mają do niego dostęp. Ośrodek specjalizuje się w mikroi nanotechnologii, mechatronice, elektronice, inżynierii precyzyjnej, uprzemysławianiu, tworzeniu systemów elektronicznych oraz prowadzeniu testów i pomiarów jakości i niezawodności. Dostępne są usługi dotyczące wszystkich etapów budowania zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw, w zależności od zapotrzebowania firmy. Pomoc można otrzymać w zakresie: tworzenia konceptu projektu pomoc w szybkim i skutecznym rozwoju zalążka pomysłu poprzez testy, identyfikacje szans rozwoju przez ekspertów z centrum, analizę istniejących patentów, sprawdzenie wykonalności pomysłu przez ekspertów w dziedzinie technologii, stworzenie planu projektu, stworzenie konceptu projektu do wykorzystania wewnętrznego i przedstawienia inwestorom; rozwoju produktu procesu, budowania pomoc w wymyśleniu designu i w aspektach inżynieryjnych odpowiadających zapotrzebowaniu rynkowemu, a także weryfikacja produktu pod względem spełniania standardów obowiązujących w przemyśle oraz funkcjonalności dla użytkownika; rozwoju sprzętu przykładowo pomoc w stworzeniu systemów w produkcji półprzewodników, energii słonecznej; tworzenie rozwiązania sprzętowego od etapu budowania konceptu, przez projekt, design i technologię, realizację projektu, po weryfikację i optymalizację kosztów (analizę możliwości redukcji kosztów); prototypowania i wstępnej produkcji seryjnej pracownicy centrum pomogą firmom znaleźć najlepszą metodę na rozwój produktu w fazie produkcji, zidentyfikować potrzeby m.in. sprzętowe, wybrać najlepsze sposoby testowania produktów; uprzemysłowienia przygotowania planu uprzemysłowienia, pomoc w przygotowaniu do produkcji seryjnej na skalę masową; pracowania nad jakością i niezawodnością sprawdzanie, czy wymagania klientów w sprawie jakości są spełniane, analiza materiałów, z których produkt jest wykonany w przypadku pojawiania się problemu z wykonalnością produktu lub z jego jakością, pomoc w jego rozwiązaniu, praca nad ulepszeniem jakości produktu; zrównoważonego rozwoju, bezpieczeństwa i zdrowia pomoc w opracowaniu planu zrównoważonego rozwoju, tak aby jego koszt był jak najniższy i jego wprowadzenie niosło zauważalne pozytywne zmiany zarówno dla firmy, jak i jej klientów, kontrolowanie produktów pod względem potencjalnych zagrożeń dla użytkowników i eliminacji ewentualnych, zidentyfikowanych zagrożeń; doradztwa przemysłowego w zakresie wprowadzania innowacji, kreacji nowych produktów, planowania działań, zarządzania łańcuchem dostaw, inżynierii finansowej, outsourcingu, produkcji taśmowej. Dzięki tak dobremu zapleczu, marce Philips i wysokiej jakości usług wiele firm decyduje się na lokalizacje w Brainport, a dokładniej w High Tech Campus Eindhoven. Oprócz start-upów i małych przedsiębiorstw lokatorami są również międzynarodowe korporacje, takie jak: Accenture, IBM, Intel, Philips, Texas Instruments, NXP, Thomson, IDT, Atos. Lokatorzy i pracownicy parku mogą dołączyć do jednej z następujących sieci: Campus Business Club, Communication Network, Toastmasters, LinkedIn High Tech Campus, Campus Industry Connection, Campus Technology Seminar, Campus Sports. Ciekawym przykładem sieci jest Campus Technology Seminar. w ramach tej sieci organizowane są spotkania kierowane do ekspertów ds. technologii. Daje to możliwość wymiany opinii, wiedzy, doświadczeń między naukowcami i inżynierami na forum. Każde seminarium dotyczy innego tematu, uczestnictwo w nich jest bezpłatne. Przykładem takiego seminarium jest spotkanie na temat tranzystorów organicznych, w ramach którego trzech specjalistów z tej dziedziny prezentuje swoją wiedzę. Każde wystąpienie nie ma formy wykładu, lecz krótkiej, 20-minutowej wypowiedzi. po oficjalnych wystąpieniach zaproszonych specjalistów jest czas na nieformalne dyskusje przy kawie i herbacie. 18 Opis instytucji znajduje się w załączniku 55

57 Świadczenie usług internacjonalizacyjnych Realizacja programów na rzecz internacjonalizacji usług przez IOB jest jedną z form współpracy pomiędzy IOB a młodymi innowacyjnymi przedsiębiorstwami nastawionymi na rozwój, w szczególności na rynkach międzynarodowych. Dzięki współpracy z zagranicznymi parterami powstają programy, które dają przedsiębiorcom szansę na lokalizację działalności poza granicami kraju. Instytucje partnerskie oferują pomoc w poznaniu obcego rynku, znalezieniu korzystnej lokalizacji, a także w pozyskaniu inwestorów. Innym przykładem umiędzynarodowienia jest pozyskiwanie inwestorów i parterów zagranicznych, a co za tym idzie uzyskanie kapitału zagranicznego. Dobrym przykładem świadczenia tego typu usług jest Lahti Science and Business Park 19. Szeroki zakres współpracy parku w Lahti z otoczeniem koordynowany jest przez klaster Finnish Cleantech Cluster skupiający szeroką gamę fińskich podmiotów zajmujących się branżą cleantech. Wyjątkową cechą klastra jest liczba podmiotów, które udało się przekonać do współpracy. Finnish Cleantech Cluster gromadzi około 250 spółek z branży cleantech. Są one skupione wokół czterech podstawowych ośrodków: Kuopio, Lahti, Uusimaa oraz Oulu. Według szacunków stanowią około 60% branży cleantech Finlandii. Klaster skupia ponadto około 80% fińskich jednostek badawczo-rozwojowych skoncentrowanych na działalności w wymienionej specjalizacji, co zapewnia skuteczność wymiany wiedzy i transferu technologii. Klaster jest skoncentrowany na internacjonalizacji swoich działań. Programy, w których uczestniczy pomagają zrzeszonym firmom wejść na rynki chiński, rosyjski, indyjski, japoński, a także szkoli przedsiębiorców z tego jak osiągnąć wzrost na rynku światowym. Najlepiej rozwijają się programy nakierowane na Rosję i Chiny. FECC Finish Environmental Cluster for China (Fiński Klaster Ochrony Środowiska) celem jego działania jest pomaganie indywidualnym firmom i klastrom, by sprawnie weszły na rynek chiński. FECC odgrywa ważną rolę w dotyczących przemysłu cleantech rozmowach między Finlandią i Chinami. Aktualnie ponad 100 firm jest zaangażowanych w działalność klastra, a w ostatnich dwóch latach udało się dzięki niemu zawrzeć kontrakty o wartości 120 mln euro. Program rosyjski składa się z trzech małych klastrów: energetycznego, środowiskowego i Lahti Russian Cluster. w ramach każdego z tych mini klastrów firmy otrzymują pomoc w szukaniu partnerów oraz w przeprowadzaniu negocjacji. Nawiązana współpraca z Indiami ma na celu wypromowanie szans, jakie daje rynek indyjski przedsiębiorcom fińskim. Indie ze względu na szybki rozwój cechuje coraz większy popyt na rozwiązania i technologie z sektora cleantech. Jednostką odpowiedzialną za pomoc przedsiębiorstwom zainteresowanym współpracą z Indiami jest Yes Bank (prywatny bank indyjski). Oferowane wsparcie dotyczy szukania partnerów, ciekawych projektów oraz pozyskiwania informacji rynkowych. Aktualnie prowadzone są badania sprawdzające, czy fińscy przedsiębiorcy są zainteresowani inwestowaniem w Japonii. Warto rozważyć wejście na ten rynek w przypadku poszukiwania nowych interesujących rozwiązań, które można wykorzystać później w przemyśle cleantech, takich jak inteligentne konstrukcje czy inteligentne sieci elektroenergetyczne. Konkretne działania dotyczące współpracy między Japonią i Finlandią jeszcze nie zostały podjęte. Oprócz tego w ramach internacjonalizacji klaster organizuje program treningowy skierowany do firm chcących wejść na rynek globalny w celu osiągnięcia szybkiego wzrostu (Global Clusters Programme). Uczestnicy programu są wspierani przez specjalistów biznesowych z sektora high-tech, którzy prezentują im najlepsze metody rozwoju firmy. 19 Opis instytucji znajduje się w załączniku 56

58 4.6.2 Narzędzia wspierające wzajemne kontakty przedsiębiorstw w celu prowadzenia wspólnej działalności innowacyjnej stosowane przez europejskie IOB Organizowanie klastrów branżowych Tworzenie współpracy sieciowej poprzez organizację klastrów branżowych w danym regionie pozytywnie wpływa na kształtowanie konkurencyjności regionu oraz sprzyja wdrażaniu innowacyjnych pomysłów. Klaster według Portera rozumiany jest, jako znajdująca się w geograficznym sąsiedztwie grupa przedsiębiorstw i powiązanych z nimi instytucji, skoncentrowana wokół określonej dziedziny (branży) i wzajemnie uzupełniająca się w swej aktywności. OECD definiuje klaster, jako sieć produkcji silnie współzależnych firm, podmiotów wytwarzających wiedzę (uniwersytety, instytuty badawcze, firmy inżynieryjne), instytucji pomostowych (brokerzy, konsultanci) i klientów, powiązanych ze sobą w łańcuch produkcji wartości dodanej. Stowarzyszenie firm z danej branży posiada dużo większy potencjał niż pojedynczy przedsiębiorca w zakresie realizacji wspólnych szkoleń, wymiany najlepszych praktyk oraz współpracy z jednostkami naukowymi, a także przy promocji czy negocjacji cenowych z dostawcami. Klaster nie tylko wypływa na zawężanie kooperacji między instytucjami zrzeszonymi, ale również zwiększa ich potencjał innowacyjny przez istnienie konkurencji. Takie środowisko cechuje rozwój mechanizmów ciągłego uczenia się i szybkiego rozprzestrzeniania się wiedzy i informacji, a co za tym idzie zwiększenie zdolności do innowacji i wydajności zrzeszonych firm. Klaster umożliwia łatwe monitorowanie otoczenia i tworzenie analiz porównawczych dla własnej działalności z uwzględnieniem konkurentów, a także zapewnia sprzyjające środowisko do tworzenia nowych przedsiębiorstw i projektów. Instytucje otoczenia biznesu są niezwykle istotnym ogniwem spajającym firmy z danej branży, gdyż będąc niezależnymi, mogą być pośrednikiem oraz koordynatorem współpracy przedsiębiorstw. Tego typu zadania realizuje Krakowski Park Technologiczny 20, który jest inicjatorem organizacji klastrów. Pomaga on przedsiębiorcom w tworzeniu sieci współpracy oraz koordynuje powstające klastry. z inicjatywy środowisk naukowych, przedsiębiorców i samorządu terytorialnego KPT powołał dotychczas trzy klastry: Małopolski Klaster Technologii Informacyjnych, Europejskie Centrum Gier oraz Krakowską Strefę Dizajnu. W celu niwelowania różnic między przedsiębiorstwami oraz budowania zdolności innowacyjnych w regionie Mazowiecki Klaster ICT 21 angażuje firmy zrzeszone do wspólnego uczestnictwa w projektach badawczych, wdrożeniowych i inwestycyjnych. Jednostki uczestniczące w tych projektach mogą korzystać z dostępu do źródeł finansowania, dzięki którym mają możliwość wdrażania swoich innowacyjnych technologii i produktów. w klastrze oferowana jest pomoc mająca na celu usprawnienie procesu innowacyjnego dzięki transferowi wiedzy zrzeszonych jednostek akademickich takich jak Politechnika Warszawska czy Instytut Badań Systemowych PAN. Pracę ułatwia i przyspiesza sieć powiązań. w ten sposób szybsza jest dyfuzja informacji, wysiłki nie są dublowane, a co za tym idzie zwiększona jest produktywność. Istotne jest również nawiązywanie nieformalnych kontaktów, które pozytywnie wpływają na współpracę biznesową, a tym samym zwiększają szanse na skuteczne tworzenie i wdrażanie innowacyjnych projektów. Warty uwagi jest projekt Chmurostrada. Jest to konferencja pod patronatem Prezydent m.st. Warszawy, Marszałka Województwa Mazowieckiego i Rektora Politechniki Warszawskiej organizowana przez Mazowiecki Klaster ICT, Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej oraz Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości, która odbyła się w 2011 roku. Tematyką konferencji były rozwiązania technologii cloud computing. Celem konferencji było polepszenie współpracy pomiędzy firmami z branży i użytkownikami, aby wspólnie opracowane rozwiązania otwarte, dostępne w chmurze były coraz lepszej jakości i żeby w automatyczny sposób były ukierunkowane na klienta. w trakcie konferencji odbyły się prelekcje, dyskusje, a także podczas lunchu i przerwy na kawę znalazł się czas na budowanie networkingu. Mazowiecki Klaster ICT jest jedynym polskim klastrem biorącym udział w europejskiej misji gospodarczej w Japonii, organizowanej w ramach projektu Dyrektoriatu Generalnego Komisji Europejskiej. w listopadzie 2012 roku dwóch przedstawicieli wzięło udział w czterodniowych Green Innovation Expo 2012 w Tokio, gdzie odbyło się spotkanie matchmakingowe, którego celem było poznanie się menedżerów z małych i średnich przedsiębiorstw zrzeszonych w klastrach. Wydarzenie to miało na celu budowanie i wzmacniania kontaktów biznesowych w ramach klastrów z różnych części świata. 20 Opis instytucji znajduje się w załączniku 21 Opis instytucji znajduje się w załączniku 57

59 Również niemiecki klaster CLIB działa na rzecz budowania sieci, w skład której wejdą przedstawiciele firm, ośrodków badawczych i naukowych. Zdaniem przedstawicieli klastra istotne jest stworzenie warunków do ich ścisłej współpracy w ramach wszystkich elementów łańcucha wartości. Szczególnie ważne jest zmniejszenie dystansu między nauką a przemysłem w zakresie badań i rozwoju oraz tworzenie konsorcjów zajmujących się tą dziedziną. Dzięki temu może następować dynamiczny rozwój, do czego niewątpliwie przyczyni się szybkie opracowywanie innowacyjnych rozwiązań odpowiadających potrzebom rynkowym. CLIB2021 dba o to, aby zrzeszeni przedsiębiorcy mieli dostęp do infrastruktury potrzebnej im do rozwoju swoich produktów. Kolejnym działaniem realizowanym przez CLIB2021 jest zdefiniowanie zapotrzebowania rynku i zaspokajanie go. Firmom oferowana jest pomoc we wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań, a także w tworzeniu procesów produkcyjnych, dzięki którym można zminimalizować koszty, oraz w uproszczeniu przepływów pracy. Firmy będące członkami klastra powinny dążyć do bycia liderami na rynku, zarówno pod względem ekonomicznym, jak i ekologicznym. W celu rozwoju współpracy z ośrodkami naukowymi w ramach CLIB organizowany jest Graduate Cluster Industrial Biotechnology. Jest to program stypendialny studiów doktorskich organizowany przez trzy uniwersytety należące do klastra: Universität Bielefeld, tu Dortmund, Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf. Każda ze szkół specjalizuje się w innej dziedzinie biotechnologii. Program trwa 39 miesięcy, z czego 36 miesięcy przeznaczonych jest na badania w laboratoriach, a ostatnie 3 miesiące na odbycie praktyki w przedsiębiorstwie zajmującym się dziedziną, w której przeprowadzane były badania. Wyniki projektów studentów są dostępne dla wszystkich zainteresowanych na stronie internetowej Graduate Cluster. Członkowie klastra mogą korzystać z warsztatów, spotkań organizowanych w ramach platformy komunikacji między firmami a ośrodkami badawczymi. Przykładem jest zorganizowana w listopadzie w São Paulo konferencja German Brazilian Partnering Event on the Way to a BioInnovation Hub. Jest to wydarzenie rozpoczynające współpracę między CLIB i brazylijską organizacją CNPEM (Centro Nacional de Pesquisa em Energia e Materiais) w ramach programu BioInnovation Hub. w trakcie konferencji poruszonych zostało szereg tematów istotnych dla rozwoju biotechnologii. Kolejnym przykładem jest CLIB- Conference organizowana od czterech lat. Tematem najbliższej konferencji będzie wykorzystanie globalnych możliwości do tworzenia wartości lokalnych w sektorze biotechnologii. CLIB jest członkiem powstałej z inicjatywy instytucji rządowych sieci współpracy niemiecko-rosyjskiej. Sieć koncentruje się na wzmocnieniu współpracy strategicznej w zakresie edukacji, badań i innowacji związanych z biotechnologią. Członkami sieci są niemieckie i rosyjskie przedsiębiorstwa z sektora MŚP, uniwersytety, a także instytucje administracji publicznej mające wpływ na decyzje podejmowane w zakresie działań, których celem jest rozwój biotechnologii. Oprócz wspólnej pracy nad badaniami i rozwojem następuje też transfer wiedzy dotyczącej zarządzania badaniami, tworzenia strategii, a także łatwiejsze jest stosowanie marketingu na skalę międzynarodową (rosyjsko-niemiecką). w ramach sieci oferowane są pomoc w znalezieniu partnera w drugim państwie, wsparcie w trakcie współpracy, dostarczenie szczegółowych informacji dotyczących rynku rosyjskiego i niemieckiego, udział w konferencjach i szkoleniach. Tworzenie platform współpracy Pobudzanie wzajemnej współpracy pomiędzy sektorem nauki, biznesu oraz instytucji otoczenia biznesu jest niezwykle ważnym elementach w procesie rozwijania innowacyjnych przedsiębiorstw. Jednym ze sposobów, jaki może zostać wykorzystany do budowania wzajemnych relacji, jest tworzenie platform współpracy. Platformy te to zazwyczaj internetowe portale wiedzy dostępne tylko dla zrzeszonych instytucji. Zawierają one bazy kontaktów, dobrych praktyk i projektów. z ich pomocą łatwiej jest znaleźć partnera do realizacji konkretnego projektu, a potencjalni inwestorzy mają możliwość uzyskania informacji o innowacyjnych pomysłach innych podmiotów, które nie mają wystarczających środków na realizację swoich przedsięwzięć. w ramach takich platform dostępne są specjalne aplikacje do zarządzania projektami online, za pomocą których łatwiej jest kontrolować przedsięwzięcia prowadzone przez kilka jednostek na raz. Istnieje również możliwość tworzenia grup roboczych ułatwiających komunikację wewnątrz projektowa. Ponadto firmy korzystające z platform współpracy otrzymują często dodatkowo dostęp do szkoleń w postaci e-learningu. Krakowski Park Technologiczny 23 odpowiadając na potrzeby kapitałowe innowacyjnych przedsiębiorstw, zrealizował ogólnopolski projekt Sieć Inwestorów KPT ( Projekt ten stanowi platformę łączącą najlepsze projekty start-upów oraz innowacyjne MŚP z inwestorami kapitałowymi i instytucjami finansowymi. Sieć Inwestorów KPT pozwala przejść innowacyjnym przedsiębiorstwom z fazy inkubacji do fazy pełnego rozwoju. Projekt budowy Sieci Inwestorów KPT został sfinansowany w ramach po IG Poddziałanie Tworzenie systemu ułatwiającego inwestowanie w MŚP. 22 Opis instytucji znajduje się w załączniku 23 Opis instytucji znajduje się w załączniku 58

60 Projekt był kierowany do trzech grup uczestników: polskich i zagranicznych inwestorów świadomych swoich możliwości inwestycyjnych biznesmenów i instytucji finansowych, zainteresowanych wspieraniem innowacyjnych przedsięwzięć biznesowych na początkowych etapach ich rozwoju; pomysłodawców osób lub firm dysponujących innowacyjnymi projektami, które można skomercjalizować, zwłaszcza z takich branż, jak: o informatyka, o telekomunikacja, o technologie komunikacyjne, o projekty internetowe i inżynierskie, o automatyka i robotyka; małopolskich instytucji otoczenia biznesu jednostek zajmujących się na co dzień pomocą młodym przedsiębiorcom, w tym: akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, inicjatyw klastrowych, izb gospodarczych oraz centrów transferu technologii. Zaangażowanie wskazanych powyżej grup podmiotów pozwoliło stworzyć bardzo ciekawą strukturę Sieci Inwestorów KPT. Inwestorzy zapewnili bogate zaplecze kapitałowe, a IOB wyselekcjonowane przedsięwzięcia biznesowe o dużej innowacyjności, które uzupełnione napływem pomysłów z rynku w znaczny sposób zwiększyły liczebność projektów biorących udział w Sieci Inwestorów. Krakowski Park Technologiczny w ramach projektu Sieć Inwestorów KPT oferuje swoje wsparcie wszystkim grupom biorącym udział w przedsięwzięciu. Dla przedsiębiorców oferuje: przygotowanie do pozyskania kapitału zewnętrznego; możliwość konsultacji z ekspertem ds. kontaktu z inwestorami i doradztwa inwestycyjnego; okazję do zaprezentowania najlepszych projektów przed gronem zaproszonych inwestorów; możliwość utworzenia na platformie pozwalającego na zaprezentowanie pomysłu biznesowego oraz stały kontakt z inwestorami kapitałowymi. Inwestorzy mogą liczyć na wsparcie KPT w następujących zakresach: dostęp do najbardziej obiecujących projektów inwestycyjnych; dostęp do internetowej platformy współpracy; możliwość współpracy z przedsiębiorstwami przygotowanymi do przyjęcia inwestycji; szansa kumulowania środków kapitałowych w większych projektach inwestycyjnych. Natomiast dla instytucji otoczenia biznesu KPT oferuje: urynkowienie najlepszych pomysłów inwestycyjnych; włączenie w system ułatwiający inwestowanie w sektor MŚP; bezpośredni kontakt z inwestorami kapitałowymi. Działaniami, jakie realizuje KPT w ramach Sieć Inwestorów KPT, są: budowa internetowej platformy współpracy ( mającej na celu stworzenie miejsca pierwszego kontaktu przedsiębiorców i inwestorów. w ramach serwisu obie grupy otrzymały możliwość tworzenia własnych profili opisujących m.in. przedmiot działalności, branżę, a także wszelkie kwestie finansowe. Udostępniono również system bezpośredniego kontaktu i wymiany informacji pomiędzy zainteresowanymi stronami; organizacja międzynarodowej konferencji poświęconej rynkom venture capital, jako narzędzia finansowania przedsięwzięć na początkowym etapie rozwoju; organizacja szkoleń dla przedsiębiorców z zakresu pozyskiwania kapitału zewnętrznego, w tym dostępnych źródeł finansowania innowacyjnych przedsięwzięć, przebiegu procesu inwestycyjnego, a także treningu umiejętności prezentacji projektu potencjalnym inwestorom; organizacja giełd start-upów dających młodym przedsiębiorcom możliwość zaprezentowania swoich innowacyjnych pomysłów przed potencjalnymi inwestorami, a tym samym szansa na zainteresowanie ich swoim projektem i pozyskanie kapitału na jego komercjalizację; organizacja forów inwestorów stwarzających pomysłodawcom sposobność zapoznania się z ofertami funduszy Seed Capital/VC/PE oraz aniołów biznesu; organizacja spotkań networkingowych dających możliwość promocji Sieci Inwestorów KPT oraz rynku venture capital podczas nieformalnych rozmów z przedsiębiorcami. W celu zintensyfikowania współpracy między uczestnikami Mazowieckiego Klastra ICT 24 oraz zwiększenia efektywności procesu wdrażania innowacyjnych rozwiązań stworzona została platforma współpracy online dla przedsiębiorstw, instytutów badawczo-rozwojowych, samorządów terytorialnych oraz IOB (projekt Innowacyjna platforma współpracy online dla podmiotów Mazowieckiego Klastra ICT koordynowany przez Stowarzyszenie Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Wiedza ). Dzięki platformie lokatorzy klastra mają możliwość korzystania z czterech nowych bezpłatnych usług: 24 Opis instytucji znajduje się w załączniku 59

61 zarządzania projektami online, kojarzenia inwestorów, e-learningu, tworzenia zespołów roboczych. W ramach zarządzania projektami online przedsiębiorcy mają możliwość planowania i kontroli projektów za pośrednictwem specjalnej platformy online, która przystosowana jest w szczególności do projektów IT. Ponadto mają dostęp do przestrzeni dyskowej, aplikacji do zarządzania harmonogramem projektu, planowania zasobów oraz platformy do wymiany opinii i informacji online. Dzięki tej platformie ułatwione jest pozyskanie inwestorów poprzez udostępnienie informacji o konkretnych inicjatywach. w zakres e-learningu wchodzą szkolenia online dotyczące prowadzenia projektów oraz pozyskiwania finansów. Platforma ułatwia również komunikację, tworzenie grup roboczych oraz planowanie zadań poszczególnych projektów realizowanych przez kilka podmiotów z klastra. Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice 25 w celu ułatwienia transferu technologii dostępnych na Politechnice Śląskiej stworzył BAZĘ TECHNOLOGII 26, która obejmuje 489 technologii w 15 preferowanych branżach. Baza ta jest systematycznie uzupełniana. Na stronach Technoparku Gliwice istnieje również możliwość pozyskania informacji o firmach zlokalizowanych w regionie śląskim, opolskim, małopolskim oraz dolnośląskim, a także firmach pracowników Politechniki Śląskiej. Każda z baz firm jest uporządkowana alfabetycznie i zawiera informacje dotyczące działalności oraz dane kontaktowe. Dostępność tego typu informacji ułatwia poszukiwanie potencjalnych partnerów do współpracy. Organizacja szkoleń, projektów i konkursów pobudzających innowacyjność Szkolenia, projekty oraz konkursy realizowane przez instytucje otoczenia biznesu są elementem niezwykle istotnym w procesie budowania nowych innowacyjnych przedsiębiorstw. Wiele instytucji organizuje szkolenia, podczas których uczestnicy mogą zdobyć praktyczną wiedzę, np. na temat ochrony prawnej własności intelektualnej, oraz umiejętności niezbędne podczas prowadzenia własnej działalności, np. przydatne w księgowości czy podczas negocjacji. Przekazywany uczestnikom know-how w istotny sposób może wpłynąć na poprawę funkcjonowania ich firm, a co za tym idzie zwiększa szansę na znalezienie inwestorów. Szkolenia są też dobrą okazją do poznawania innych osób zainteresowanych tą samą tematyką. Realizacja projektów we współpracy oraz na rzecz jednostek naukowych podnosi świadomość potrzeby współdziałania ze światem biznesu w zakresie wdrażania innowacyjnych projektów. Obecnie jednostki mają duże możliwości odnośnie do realizacji projektów wspierających kształtowanie innowacyjności dzięki dofinansowaniom unijnym i programom wsparcia rozwoju regionalnego. Konkursy organizowane przez IOB są natomiast rodzajem inicjatyw, które przyciągają osoby z najbardziej innowacyjnymi pomysłami. Często są szansą dla tych, którzy nie mają kapitału lub nie wierzą w swoje możliwości odnośnie do zrealizowania innowacyjnego projektu, a nawet uruchomienia własnej działalności gospodarczej. Ciekawym projektem na rzecz wspierania innowacyjności realizowanym przez Gdański Park Naukowo-Technologiczny 27 wraz ze Stowarzyszeniem Wolna Przedsiębiorczość Oddział Terenowy w Gdańsku jest projekt pn. Innovation BlackBelt czarny pas w innowacjach. Projekt ten jest realizowany w ramach programu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju Kreator innowacyjności wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej. Zakończenie projektu planowane jest na koniec września 2013 roku. Głównym założeniem projektu jest upowszechnienie w środowisku akademickim wiedzy związanej z innowacyjną przedsiębiorczością. Realizacja projektu ma na celu nabycie kompetencji niezbędnych do budowania postaw proinnowacyjnych służących podnoszeniu potencjału innowacyjnego wśród przedstawicieli pomorskiego świata nauki. W zakresie realizacji celów założonych w projekcie planuje się przeprowadzenie działań, które podzielone zostały na 3 grupy tematyczne: Działania szkoleniowe: Jump start wyzwalanie innowacyjności uczestnicy warsztatów pod okiem ekspertów wykreują i opracują wybrane innowacyjne pomysły, a także przygotują dla nich metodologię wdrażania. 25 Opis instytucji znajduje się w załączniku 26 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 27 Opis instytucji znajduje się w załączniku 60

62 Business Plan systematyzowanie innowacyjności seminarium poświęcone przygotowaniu biznesplanu w praktyce. Financial evaluation analiza finansowa przedsięwzięć innowacyjnych uczestnicy seminarium poznają tajniki analizy finansowej w praktyce, oceny potencjału ekonomicznego innowacyjnych pomysłów. Innovation management zarządzanie innowacjami doświadczeni eksperci zapoznają uczestników, jak wykorzystać w praktyce innowacje w przedsiębiorstwie w celu zwiększenia konkurencyjności rynkowej. Blue Ocean Strategy strategiczne wyprzedzanie konkurencji warsztaty przedstawiające narzędzia kreowania wolnej i niezagospodarowanej przestrzeni rynkowej w oparciu o założenia oraz organizację pracy w ramach metodologii błękitnego oceanu. Hi-tech audit czyli ile % innowacyjności w innowacji seminarium mające na celu przedstawienie metodologii wykonywania audytów technologicznych oraz oceny zaawansowania technicznego i technologicznego, a także potencjału innowacyjnego wybranych pomysłów/projektów. IP protection jak chronić innowacyjne pomysły w czasie warsztatu zostanie przeprowadzona analiza dostępnych narzędzi ochrony prawnej własności intelektualnej. Każde z wyżej wymienionych szkoleń będzie miało cztery edycje. w czasie jednej edycji będzie mogło w nim wziąć udział maksymalnie 15 osób. Działania informacyjno-promocyjne: Innovation Cafe spotkania odbywające się w GPNT z udziałem pracowników akademickich i przedsiębiorców, każde poświęcone innej innowacyjnej dziedzinie gospodarki (np. spotkanie przedstawicieli branży biotechnologicznej, spotkanie przedstawicieli branży telekomunikacyjnej i informatycznej, spotkanie przedstawicieli zajmujących się zagadnieniami związanymi z ochroną środowiska itd.). Innovation Guru konwersatoria dla 25 uczestników z zaproszonymi gośćmi reprezentującymi świat nauki i biznesu. Moderatorami dyskusji będą osoby, które w zawodowej karierze osiągnęli powszechnie rozpoznawalny sukces, wdrażając lub rozwijając innowacyjne produkty i usługi. Innovation Alert cyklicznie wydawany newsletter informujący o wszystkich ważnych wydarzeniach i faktach związanych z wdrażaniem innowacji. Działania doradcze Gdański Park Naukowo-Technologiczny, jako partner projektu odpowiedzialny jest m.in. za organizację: programu doradczego, którego celem będzie opracowanie planu rozwoju międzynarodowych przedsięwzięć biznesowych; 8 spotkań przedstawicieli świata biznesu i nauki mających na celu stworzenie pola do dyskusji i wymiany doświadczeń między tymi dwoma ośrodkami. Kolejnym działaniem podejmowanym przez Gdański Park Naukowo-Technologiczny 28 w latach na rzecz budowania sieci współpracy był udział jako partner w projekcie DISKE. Jest to projekt, którego celem było intensyfikowanie transgranicznych związków pomiędzy firmami z sektora MŚP i wzmacnianiu ich potencjału ekonomicznego oraz konkurencyjności dzięki współpracy parków naukowych i technologicznych oraz inkubatorów przedsiębiorczości. Liderem projektu była Gmina Miasto Elbląg. Partnerami w projekcie, obok GPNT, byli: Gdyńskie Centrum Innowacji/Pomorski Park Naukowo-Technologiczny (Polska), Technology Center of Western Pomerania (Niemcy), Videum Science Park (Szwecja) Business Centre Bornholm (Dania). Idea projektu jest oparta na promowaniu modelu triplehelix. Współpraca pomiędzy lokalnymi władzami, środowiskiem akademickim i przedsiębiorstwami jest kluczowym czynnikiem w procesie rozwijania dobrze funkcjonującej i innowacyjnej działalności parków naukowych i technologicznych. Największy nacisk w ramach projektu został położony na zapewnianie wszechstronnych warunków wzrostu, zwłaszcza dla przedsiębiorstw z sektora MŚP, a co za tym idzie na budowanie bliskich relacji pomiędzy tego typu firmami w regionie. W ramach projektu zostały zorganizowane konferencje, wizyty studyjne, szkolenia typu trainings by working together (szkolenia poprzez współpracę). Utworzono platformę internetową promującą projekt oraz służącą wymianie wiedzy. Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice 29 w celu łatwiejszego dotarcia z ofertą szkoleniową do grup docelowych stworzył PLATFORMĘ SZKOLENIOWĄ 30, na której można uzyskać informacje o odbywających się na terenie parku szkoleniach. 28 Opis instytucji znajduje się w załączniku 29 Opis instytucji znajduje się w załączniku 30 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 61

63 Istnieje również możliwość założenia konta na platformie, za pomocą którego zainteresowana osoba uzyskuje informacje o terminach szkoleń. Wszystkie projekty szkoleniowe realizowane przez Technopark Gliwice cieszą się bardzo dużą popularnością wśród grup docelowych, o czym świadczy realizacja kolejnych edycji tych samych szkoleń. Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice realizuje w ramach Działania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki projekt szkoleniowy skierowany do pracowników chcących podwyższyć swoje kwalifikacje. Pierwsza edycja została już zakończona i nosiła nazwę TECHNO-KAPITAŁ, czyli zainwestuj w swoją przyszłość" 31 (od lutego 2010 roku do listopada 2011 roku), natomiast druga edycja pod nazwą Euro-Tech, czyli dołącz do najlepszych! 32 jest realizowana obecnie (od listopada 2011 roku do września 2013 roku). Jest to cykl specjalistycznych szkoleń, podczas których uczestnicy pozyskują wiedzę praktyczną z zakresu obsługi maszyn oraz oprogramowania inżynierskiego dostępnego na terenie parku oraz Politechniki Śląskiej. Instytucją otoczenia biznesu, która pobudza innowacyjność wśród lokatorów poprzez regularną organizację szkoleń, konferencji i warsztatów, jest Tamar Science Park 33. Przykładam takich spotkań był organizowany wspólnie z firmą Santander Santander s Breakthrough Programme, program kierowany do firm o rocznych obrotach od 500 tys. do 10 mln GBP. w parku odbyło się spotkanie lunchowe, w czasie którego Dyrektor ds. Wzrostu Kapitału Bankowości Korporacyjnej Santander opowiadał o założeniach programu. Program opierał się na czterech filarach, tj.: Wzroście kapitału (Capital Growth Breakthrough) korzystaniu z dostępnego kapitału w wysokości 200 mln GBP w celu zniwelowania luki finansowej i umożliwienia szybszego wzrostu MŚP; warsztatach (Breakthrough Masterclasses) organizowanych jednodniowych warsztatach z firmami, którym udało się wprowadzić innowacje i osiągnąć wzrost, w ten sposób można się dowiedzieć, jak oni osiągnęli sukces; umiędzynarodowieniu (Breakthrough International) uczestnictwie w międzynarodowych misjach handlowych w celach uczenia się, jak radzić sobie z wyzwaniami wynikającymi z decyzji o eksporcie swoich produktów; talencie (Breakthrough Talent) bazie zdolnych absolwentów szkół wyższych, czyli potencjalnych nowych pracowników firm wyróżniających się świeżym spojrzeniem na projekty, nowymi pomysłami, innowacyjnym myśleniem; odpowiedzialności (Breaktrough Responsibily) współpracy z partnerami, którzy zachęcają do wdrażania praktyk społecznie odpowiedzialnych. Tego typu lunchowe spotkanie dla przedsiębiorców było nie tylko szansą zdobycia wiedzy na temat programu, ale również na nawiązanie kontaktów biznesowych. Inna ciekawa inicjatywa organizowana przez Plymounth University (udziałowiec Tamar Science Park) to bezpłatny miesięczny cykl szkoleń dotyczących ochrony własności intelektualnej i prawnej one Stop Idea Shop. w czasie trwania tego wydarzenia można uzyskać wiele cennych informacji od specjalistów m.in. z Plymouth University, NJ Akers & Co. Patent and Trade Mark Attorneys, Francis Clark, Bright Solicitors, Outset Finance and the Social Enterprise University Enterprise Network (SEUEN). Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice 34 (Lider Projektu) we współpracy z Poznańskim Parkiem Naukowo- Technologiczny Fundacji UAM (Partner Projektu) realizuje bezpłatną usługę audyt 35 poziomu kreatywności i absorpcji innowacji w przedsiębiorstwie skierowany do przedsiębiorstw z sektora MŚP, które w ciągu ostatnich 3 lat wdrożyły innowacje. Projekt jest współfinansowany w ramach Działania 5.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata Projekt obejmuje swym zakresem badanie innowacyjności i stylów rozwiązywania problemów w organizacji w 321 przedsiębiorstwach na terenie całego kraju oraz prowadzenie 48 usług doradczych oraz szkoleniowych (sesji facilitacyjnych). Poprzez udział w projekcie przedsiębiorstwa identyfikują swój poziom innowacyjności oraz uzyskują rekomendacje dotyczące przyszłych działań w tym zakresie. Lindholmen Science Park 36 opracował metodę pracy na projektami zwaną Open Arena Lindholmen, kładzie ona nacisk na współpracę między parkiem a przedsiębiorstwami i naukowcami. Open Arena Lindholmen służy również, jako baza dla programów i projektów inicjowanych oraz prowadzonych przez Lindholmen Science Park. Open Arena Lindholmen zapewnia stanowiska pracy, laboratoria oraz zaawansowaną infrastrukturę informatyczną niezbędną do realizacji projektów. w ramach Open Arena Lindholmen realizowanych jest osiem projektów lub programów. Poniżej zostały przedstawione najciekawsze z nich: 31 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 32 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 33 Opis instytucji znajduje się w załączniku 34 Opis instytucji znajduje się w załączniku 35 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 36 Opis instytucji znajduje się w załączniku 62

64 Security Arena 37 jest to szwedzki narodowy program na rzecz bezpieczeństwa publicznego, zarządzany przez Lindholmen Science Park na zlecenie Swedish Civil Contingencies Agency (MSB). Prace skoncentrowane są przede wszystkim w następujących obszarach: o rozwiązania transportowe, o dystrybucja informacji, o bezpieczeństwo informacji, o usługi informacyjne i komunikacyjne. Niektóre z projektów realizowanych w wyżej wskazanych obszarach to projekty pilotażowe, w których użytkownicy mogą testować nową technologię we wczesnej fazie. Celem współpracy jest przede wszystkim prowadzenie badań oraz wypracowanie rozwiązań mających na celu poprawę umiejętności zarządzania po katastrofach oraz lepsze przygotowanie społeczeństwa do radzenia sobie z poważnymi zagrożeniami oraz zakłóceniami w przekazie informacji. W ramach Security Arena realizowane są projekty na arenie krajowej, włączają się w nie przede wszystkim szkoły wyższe oraz strategiczni lokatorzy parku, a także eksperci z danej dziedziny oraz użytkownicy końcowi. Security Arena bierze również udział w wielu projektach unijnych. Program ten ma na celu rozpowszechnianie informacji na temat bezpieczeństwa publicznego i budowanie w tym zakresie kompetencji w perspektywie długoterminowej. Lindholmen Science Park kilka razy w roku na swoim terenie organizuje otwarte seminaria, o których informuje z miesięcznym wyprzedzeniem. Zaproszenia na seminaria są zawsze publikowane w kalendarzu, można również złożyć wniosek i otrzymywać zaproszenia bezpośrednio na adres mailowy. Media Arena 38 Lindholmen Science Park promuje obszar Lindholmen, jako atrakcyjne środowisko dla rozwijania projektów w obszarze mediów i designu. Dzięki tej promocji na terenie parku zlokalizowanych jest wielu kluczowych graczy z obszaru mediów, w tym SVT (Swedish State Television), Sveriges Radio (the Swedish Broadcasting Corporation), przedsiębiorstwa teatralne BackaTeater oraz Aftonstjärnan, a także klaster filmowy Göteborg Film Studios i Uniwersytecki Klaster Wizualizacji (IT University s visualisation cluster). Klaster IT współpracuje z Uniwersytetem Technologicznym Chalmers oraz Uniwersytetem w Göteborgu w kwestii badania mediów. Lindholmen Science Park współpracuje również z Göteborg Film Studios, które jest prężnie rozwijającym się klastrem wytwórni filmowych. Ponad 45 firm związanych z filmem znajduje się na terenie parku, w tym trzy studia oraz kilka biur. CISB Sweden 39 Lindholmen Science Park jest jednym z partnerów szwedzko-brazylijskiego Centrum Badań i Innowacji (CISB). Jest to międzynarodowa organizacja non profit zrzeszająca międzynarodowe korporacje, małe i średnie przedsiębiorstwa, władze publiczne i rządowe, instytucje i uniwersytety, której celem jest wspieranie rozwoju projektów z branży high-tech. CISB nastawione jest głównie na wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, wspiera je poprzez: o tworzenie i zarządzania międzynarodową siecią powiązań, o szukanie innowacyjnych pomysłów i projektów oraz promowanie ich na rzecz swoich członków, o budowanie powiązań między swoimi partnerami, którymi są trzy typy instytucji: przedsiębiorstwa przemysłowe, organizacje pozarządowe i organizacje akademickie, o zarządzanie projektami badawczymi, o wspieranie użytkowników w zakresie ochrony własności intelektualnej, transferu technologii oraz pozyskiwania funduszy na realizację przedsięwzięć. Kerry Technology Park 40 wraz z Institute of Technology Tralee uruchomiły wspólnie trzy innowacyjne programy mające na celu stymulacje lokalnej przedsiębiorczości. Dwa z nich promują przedsiębiorczość i kreowanie nowych pomysłów, a są to: The Junior Entrepreneur Programme 41 i The Young Entrepreneur Programme 42, trzeci Endeavour 43 nakierowany jest na rozwój istniejących start-upów. Uczestnikami The Junior Enterpreneur Programme (JEP) są uczniowie szkół podstawowych. Program przybliża zagadnienia związane z przedsiębiorczością, a także pomaga uczestnikom rozwinąć umiejętności takie jak kreatywne myślenie, rozwiązywanie problemów czy prezentacja. Dzięki uczestnictwu w JEP uczniowie zaczynają być świadomi tego, czym jest przedsiębiorczość i jaka jest jej rola w społeczeństwie. Często już w tak młodym wieku udaje się ich zachęcić do prowadzenia własnej działalności gospodarczej. w ten sposób zwiększa się również wiedza nauczycieli i rodziców na temat 37 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 38 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ).. 39 Źródło: Opracowanie własne na podstawie cisb.org.br ( ). 40 Opis instytucji znajduje się w załączniku 41 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 42 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 43 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ( ). 63

65 przedsiębiorczości. Zajęcia w ramach programu odbywają się w szkołach, w których na co dzień uczą się dzieci. Wcześniej nauczyciele odpowiedzialni za JEP muszą przejść szkolenie składające się z 10 spotkań. Wszystkie uczestniczące placówki rywalizują ze sobą. Zadaniem każdej jest wymyślenie innowacyjnego pomysłu i opracowania go. Szkoła, która wymyśli najciekawszy projekt i najlepiej go zrealizuje, wygrywa nagrodę pieniężną w wysokości 3000 euro, którą może przeznaczyć na cele dydaktyczne. The Young Entrepreneur Programme (YEP) jest rocznym programem kierowanym do studentów planujących założenie własnej firmy, mających oryginalny pomysł, dostrzegających możliwości rozwoju i zmian. Celem programu jest przybliżenie studentom zagadnień związanych z przedsiębiorczością oraz pokazanie, że może być to dobra ścieżka kariery. Celem YEP jest także szukanie i kreowanie przyszłych liderów biznesowych poprzez kursy, warsztaty, plany mentoringowe oraz konkursy na biznesplan. Zarówno uczestnicy, jak i prowadzący zajęcia w przypadku jakichkolwiek wątpliwości mogą korzystać z pomocy ekspertów mentorów, których rola polega na wskazywaniu ścieżek dojścia do rozwiązania problemu. Dzięki współpracy z praktykami studenci uczą się, jak efektywnie szukać informacji, przygotowywać prezentacje, dbać o finanse przedsięwzięcia oraz jak konstruować pozytywną krytykę. Oprócz możliwości ciągłego kontaktu z przedsiębiorcami program oferuje studentom dostęp do materiałów, książek, warsztaty, dwudniowe seminaria, a na koniec egzamin i nagrody dla najlepszych, w tym również oferty pracy. Endeavour jest intensywnym programem nakierowanym na szybki rozwój start-upów. Skierowany jest do innowacyjnych i ambitnych założycieli i współzałożycieli młodych firm, a także do naukowców, inżynierów i innych osób, które mogą przyczynić się do wprowadzenia nowych innowacyjnych rozwiązań w biznesie czy technologii. Program składa się z dwóch etapów. Etap pierwszy to 7 spotkań, na których poruszane są tematy związane z badaniami rynku, pozycjonowaniem produktu, budowaniem modelu biznesowego, marketingiem i sprzedażą. w czasie tej części programu uczestnicy mają do zrealizowania zadania, w tym przygotowanie projektu produktu i planu jego wdrożenia. Prezentacja wykonanych zadań odbywa się podczas ostatniego spotkania. Tylko osoby, które uczestniczyły w przynajmniej 85% zajęć oraz wykonały wszystkie zadania, mogą uczestniczyć w drugim etapie programu. ta część skupia się na dalszym rozwoju i przygotowaniu do wdrożenia opracowanego projektu. Każdej firmie przydzielony zostaje mentor. Ponadto przedsiębiorcy mają możliwość bezpłatnego korzystania z powierzchni biurowych przez rok, udziału w warsztatach i tzw. stress panels, w czasie których uczestnicy prezentują postęp swojego projektu oraz są oceniani i krytykowani przez ekspertów i mentorów. Program kończy International Investor Week, w czasie którego przedsiębiorcy prezentują swoje projekty inwestorom z Dublina, Doliny Krzemowej i Londynu. Niezwykle istotnym elementem oferty IOB z punktu widzenia budowania zdolności innowacyjnej wśród przedsiębiorców oraz innowacyjnych pomysłodawców jest organizacja różnego rodzaju konkursów, np. dla start-upów czy uczniów/studentów, które nie tylko pobudzają do przedsiębiorczości, ale także pomagają w rozwoju i wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań. Tego typu inicjatywę realizował Fundusz Zalążkowy Krakowskiego Parku Technologicznego w postaci konkursu UPRISER ( Była to inicjatywa, której celem było wyłonienie najbardziej innowacyjnych i pomysłowych pod względem koncepcyjnym i biznesowym projektów z branży ICT. Najciekawsze pomysły miały szansę przekształcić się w rzeczywiście działające firmy. Przedstawiciele Funduszu Zalążkowego KPT od początku listopada 2012 roku biorą udział w konkursach start-upów, podczas których do udziału w inicjatywie UPRISER zapraszają zwycięzców. Laureaci innych wcześniej organizowanych konkursów startupów mogą również zgłaszać swoje pomysły poprzez formularz rejestracyjny znajdujący się na stronie internetowej. W ten sposób zostanie wyłonionych projektów, mających szansę na zaprezentowanie przez pomysłodawców podczas finałowego spotkania zwanego pitching session. Spośród wszystkich prezentowanych projektów jednemu lub dwóm najlepszym pomysłodawcom złożona zostanie propozycja wejścia kapitałowego i wsparcia merytorycznego ze strony Funduszu Zalążkowego KPT. Oceny projektów dokonywać będzie siedmioosobowa komisja, w skład której wchodzą osoby z doświadczeniem w prowadzeniu biznesu, w tym w szczególności w rozwijaniu start-upów. Bardzo ważnym wydarzeniem pozytywnie wpływającym na rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw z regionu był Start-up Spring Camp 2012 (Wiosenny obóz start-upów 2012) organizowany na terenie Chalmers Innovation Business Incubator 44. Obóz został zorganizowany we współpracy z Brewhouse, Framtidens Företag i Innovationsbron. Celem 12-tygodniowych warsztatów innowacyjności było opracowanie przez co najmniej dwuosobowe zespoły wersji beta aplikacji, uruchomienie jej na rynku oraz uzyskanie opinii użytkowników. od zespołów wymagano pomysłu na aplikację, potencjału innowacyjnego oraz aby jeden z członków zespołu posiadał umiejętność programowania. w ramach obozu oferowano dostęp do biura 7 dni w tygodniu, przez 24 godziny na dobę, dzięki czemu uczestnicy mogli pogodzić udział w obozie z zajęciami czy pracą. Organizowano też seminaria i wykłady. Najlepsze zespoły miały możliwość otrzymania finansowania na rozpoczęcie własnej działalności. 44 Opis instytucji znajduje się w załączniku 64

66 Plymounth University, będący udziałowcem Tamar Science Park 45, prowadzi też działania zachęcające do przedsiębiorczości. Organizuje między innymi coroczny konkurs FLUX, kierowany do studentów, którzy w małych grupach mają opracować proces biznesowy. Mają na to tylko pół dnia. Następnie kolejno odbywa się panel z przedstawicielami biznesu. Udział w konkursach organizowanych w ramach wspierania rozwoju przedsiębiorczości jest bezpłatny. Organizacja spotkań networkingowych Aby skutecznie rozwijać biznesową działalność innowacyjną należy aktywnie uczestniczyć w systemie formalnych i nieformalnych kontaktów między członkami danego środowiska lub organizacji. Najskuteczniejszą formą funkcjonowania w międzyorganizacyjnych sieciach współpracy jest wspólne uczestnictwo w nieformalnych spotkaniach, posiadanie jak największej ilości kontaktów oraz wymiana poglądów na różnorodne tematy. Dzięki tworzeniu sieci kontaktów możliwy jest szybki przepływ informacji czy też łatwe znajdowanie partnerów do projektów. Działania networkingowe polegają na wzajemnym pomaganiu sobie, wspieraniu, rekomendowaniu się. Dobrą praktyką IOB są organizowane cyklicznie spotkania networkingowe, które pomagają przedsiębiorcom w budowaniu szerokiej sieci kontaktów. Są one nie tylko okazją do poznawania nowych przedsiębiorców, ale również do podtrzymywania relacji z tymi już poznanymi. to spotkania, które oprócz prelekcji merytorycznej zapewniają też czas na nieformalną dyskusję, wymianę wizytówek, zjedzenie posiłku. Najczęściej są one kierowane do przedstawicieli z konkretnego sektora, dzięki czemu ich skuteczność jest jeszcze większa. Istnieje jednakże szereg działań, które realizowane w sposób konsekwentny prowadzić będą do wzmocnienia wzajemnych powiązań i relacji. Działania takie kierować można do przedsiębiorstw, podmiotów IOB lub do obydwu grup łącznie. Wybrane formy i rodzaje działań omówione zostaną poniżej. Niezwykle ciekawym cyklem spotkań, jakie oferuje Inkubator Technologiczny KPT 46 jest Inkubowana kawa. od 2010 roku organizowane są cykle spotkań z ekspertami. Inkubowana kawa ma na celu przygotowanie młodych przedsiębiorców do stworzenia profesjonalnej prezentacji skierowanej do potencjalnych inwestorów. w ramach wydarzenia odbędą się trzy czterogodzinne spotkania. na pierwszych dwóch eksperci skupią się na omówieniu tematyki prezentacji i jej technik. na ostatnim uczestnicy mają okazję zaprezentowania przygotowanego materiału, który następnie zostaje omówiony przez ekspertów. Firmy, których prezentacje zostają najlepiej ocenione, zapraszane są do udziału w Giełdzie start-upów. Jest to wydarzenie dające możliwość zaprezentowania się przed gronem inwestorów i nawiązania z nimi kontaktów biznesowych. Dobrym przykładem budowania networkingu są organizowane przez Brytyjsko-Polską Izbę Handlową (British Polish Chamber of Commerce) śniadania biznesowe (business breakfast). Są to poranne cykliczne spotkania tematyczne kierowane do konkretnych grup, np. do głównych księgowych, konsultantów czy dyrektorów finansowych. w trakcje takiego wydarzenia zwykle ma miejsce prezentacja i jest czas na dyskusję. Często na spotkania zapraszani są specjalni goście ze świata biznesu i ekonomii. Przykładem może być chociażby wrześniowe wydarzenie poświęcone polityce monetarnej w Polsce, na którym głównym gościem był Marek Belka. Oprócz śniadań izba organizuje również miksery biznesowe, które zwykle mają za zadanie ułatwiać przedsiębiorcom nawiązanie kontaktów nieformalnych. w trakcie takiego spotkania przedsiębiorcy mają okazję się poznać i wymienić wizytówkami. Ciekawą inicjatywą są miksery kierowane tylko do kobiet. Jeden z nich zorganizowany był w salonie piękności i szkole tańca, gdzie uczestniczki mogły spędzić razem czas na masażu, zabiegach relaksacyjnych, korzystając z sauny, jacuzzi czy uczestnicząc w lekcjach tańca. 45 Opis instytucji znajduje się w załączniku 46 Opis instytucji znajduje się w załączniku 65

67 4.6.3 Narzędzia docierania do nowych klientów usług proinnowacyjnych stosowane przez europejskie IOB Kompleksowość oferty Kompleksowość oferty oraz różnorodność świadczonych przez IOB usług stanowi istotny element wpływający na owocną współpracę pomiędzy IOB a biznesem na rzecz budowania zdolności innowacyjnych przedsiębiorstw. w celu zapewnienia przedsiębiorcom dogodnych warunków do prowadzenia firmy oraz jej rozwijania w kierunku proinnowacyjnym niezwykle istotne jest, aby oferta IOB obejmowała wszystkie niezbędne elementy. Oferta IOB powinna być dopasowana do przedsiębiorstw będących na różnych etapach rozwoju począwszy od innowacyjnego pomysłu, firmy start-up, poprzez przedsiębiorstwa, które dopiero osiągnęły etap dojrzałości, po firmy, które posiadają duże doświadczenie i funkcjonują na rynku od wielu lat. Firmy na różnych etapach potrzebują różnego typu wsparcia. dla osób zakładających nowe przedsiębiorstwa, które posiadają innowacyjne pomysły, ważnym elementem jest funkcjonowanie w ramach parku dobrze działającego inkubatora. w przypadku firm osiągających dojrzałość ważne jest wsparcie w dalszym rozwoju i poszukiwaniu potencjalnych partnerów biznesowych. Natomiast przedsiębiorstwa posiadające doświadczenie i przynajmniej kilkuletni staż na rynku zwracają szczególną uwagę na rozwijanie przedsiębiorstwa poprzez wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań oraz nawiązywanie kontaktów z potencjalnymi kooperantami. Jednak bez względu na etap rozwoju działalności dla wszystkich lokatorów niezwykle ważne są takie elementy, jak kompleksowa infrastruktura obejmująca dobrze wyposażone przestrzenie biurowe i laboratoryjne czy profesjonalna obsługa biura. Poza pasywnymi elementami oferty dotyczącymi działalności operacyjnej niezwykle istotne są również szkolenia, konferencje i seminaria. Bardzo ważne jest, aby w ofercie parku poza elementami szkoleniowymi z zakresu prowadzenia działalności były także szkolenia dotyczące m.in. ochrony własności intelektualnej. Elementami, które doskonale uzupełniają oraz ułatwiają działalność firm oraz nawiązywanie kontaktów między przedsiębiorcami są przestrzenie wspólnego użytku takie jak restauracja czy przedszkole pracownicze. Dobrym przykładem instytucji, która posiada szeroki wachlarz usług oferowanych dla swoich lokatorów oraz przedsiębiorstw spoza swoich struktur, jest Gdański Park Naukowo-Technologiczny 47 (GPNT). Park posiada w swojej pasywnej ofercie obiekty biurowo-technologiczne, centrum konferencyjno-szkoleniowe, EduPark oraz EduPrzedszkole. Obok tradycyjnych form lokalizacji przedsiębiorstwa w strukturach parku firmy mają także możliwość skorzystania z usług wirtualnego biura. Biuro to jest doskonałą formą lokalizacji siedziby dla firm, które są niewielkie i nie potrzebują stałej lokalizacji wraz z całą infrastrukturą. Podmioty korzystające z wirtualnego biura posiadają prestiż firmy zlokalizowanej na terenie parku, co pozytywnie wpływa na ich postrzeganie w środowisku biznesowym. Mają także możliwość nawiązywania współpracy z innymi podmiotami zlokalizowanymi na terenie parku. w pakiecie wirtualnego biura są: adres siedziby adres Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego (Gdańsk, ul. Trzy Lipy 3), obsługa korespondencji przychodzącej i wychodzącej, obsługa faksów przychodzących i wychodzących, spersonalizowana usługa odbierania połączeń profesjonalny zespół recepcyjny odbierający telefony w imieniu firmy, dedykowana lokalna linia telefoniczna możliwość posługiwania się lokalnym numerem telefonu, przekierowanie połączeń nowoczesny system telefoniczny umożliwiający przekierowanie połączeń na wybrany numer, preferencyjne ceny na materiały biurowe i usługi kurierskie możliwość skorzystania z rabatów na usługi firmy kurierskiej i wiele innych, dostęp do w pełni wyposażonych salek konferencyjnych. Obsługa kadrowa i PHP oraz opieka prawna stanowią dodatkowe usługi, z których mogą korzystać klienci wirtualnego Biura, zaś z usługi biura rachunkowego, obejmującej księgowość, płace, kadry i rozliczenia, mogą korzystać firmy z parku oraz spoza parku. 47 Opis instytucji znajduje się w załączniku 66

68 Zlokalizowane na terenie Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego centrum konferencyjno-szkoleniowe jest doskonałym elementem uzupełniającym ofertę parku. z usług centrum korzystać mogą lokatorzy, a także firmy zewnętrzne w celu nawiązywania i rozwijania wewnętrznej oraz zewnętrznej współpracy. Centrum posiada dwie duże sale konferencyjne (na 160 i 190 osób), a każdą z nich można dodatkowo podzielić na maksymalnie trzy mniejsze sale. w ofercie centrum znajduje się również sala do obrad (z owalnym stołem) na 42 osoby, sala komputerowa z kompleksowym oprogramowaniem na 13 osób, a także trzy mniejsze sale (na 15, 20 i 80 osób). Na terenie parku zlokalizowany jest również obiekt składający się z 5 hal przemysłowych o powierzchni od 500 do 1500 m 2, o łącznej powierzchni 5157,53 m 2, dzięki czemu firmy produkcyjne mogą dodatkowo skorzystać z oferty parku poprzez lokalizację zarówno części produkcyjnej, jak i biurowej w jednym miejscu. Firmy rozpoczynające działalność na terenie parku mogą uzyskać pomoc publiczną w formie procentowego zwolnienia z podatku dochodowego na podstawie zezwolenia, jakie posiada Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Sp. z o.o. (z tytułu określonych w zezwoleniu wydatków inwestycyjnych lub określonego w zezwoleniu poziomu zatrudnienia). Dla start-upów rozpoczynających działalność oraz chcących ją prowadzić na terenie Gdańskiego Parku Naukowo- Technologicznego w strukturach paku powstał Inkubator Technologiczny. Lokatorami inkubatora są nowopowstałe firmy poszukujące wsparcia w fazie organizacyjnej, firmy zakładane przez studentów, absolwentów oraz pracowników wyższych uczelni oraz innowacyjne firmy opierające swoją działalność na wiedzy i nowoczesnych technologiach. Okres inkubacji trwa 3 lata, po tym okresie firmy mogą przenieść się do parku lub zaczynają realizować swoje cele poza jego strukturami. Młode przedsiębiorstwa zlokalizowane w inkubatorze mogą liczyć na wsparcie w zakresie finansowym poprzez wynajem powierzchni na preferencyjnych warunkach. Dzięki sieci kontaktów, jakie posiada inkubator, oferuje on pomoc w nawiązywaniu współpracy i pozyskiwaniu partnerów biznesowych oraz kontakt z instytucjami z otoczenia parku. Dodatkowo firmy mogą liczyć na opiekę merytoryczną i doradztwo prawne, możliwość korzystania z usług sekretariatu. Lokatorzy mogą też bezpłatnie korzystać z sal spotkań znajdujących w na terenie inkubatora oraz wynajmować po preferencyjnych cenach sale konferencyjne. Inkubator daje również możliwość bezpłatnej promocji firmy na stronie internetowej oraz podczas seminariów i konferencji organizowanych przez park. Niezwykle ważnym elementem oferty parku, pozwalającym na rozwianie wątpliwości dotyczących prawnych aspektów prowadzonej bądź przyszłej działalności, są bezpłatne ustne porady prawne. Możliwość skorzystania przez przyszłych przedsiębiorców z porad prawnych oraz zniwelowanie obaw związanych z prawnymi aspektami prowadzenia działalności jest niezwykle istotna z punktu widzenia powstawania innowacyjnych przedsiębiorstw. od marca 2012 roku na terenie parku można uzyskać bezpłatne ustne porady prawne obejmujące: ustalenie stanu prawnego sprawy (również z uwzględnieniem przedstawionych dokumentów), wstępną ocenę sytuacji prawnej, wskazanie i interpretacje przepisów prawa, wskazanie zainteresowanym osobom prawidłowego kierunku podejmowanych działań, udzielenie zaleceń, co do dalszego prowadzenia sprawy, w tym odnośnie do możliwych rozwiązań problemu, ich konsekwencji, uwzględniając zarówno zalety, jak i wady poszczególnych rozwiązań. Porady te mogą uzyskać zarówno lokatorzy parku, jak i przedstawiciele firm niemających siedziby na terenie GPNT oraz osoby prywatne nieprowadzące działalności. Jednym z działań, jakie prowadzi park na rzecz wspierania innowacyjności oraz budowania sieci współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a IOB, jest umieszczenie na stronie internetowej paku informacji o szkoleniach, konferencjach i konkursach organizowanych nie tylko przez park, ale również przez inne organizacje zlokalizowane w regionie. Storna stanowi doskonałe źródło informacji o eventach organizowanych przez IOB z regionu, a także przez organizacje rządowe i samorządowe. Usługi, jakie Gdański Park Naukowo-Technologiczny oferuje swoim lokatorom, to: usługi organizacyjne, informacyjne i konsultacyjne; usługi z zakresu doradztwa i wspierania przedsiębiorczości; doradztwo i kompleksową obsługę prawną w zakresie: o obsługi przedsiębiorców polskich i zagranicznych, w tym stałą obsługę spółek prawa handlowego, o transakcji przekształcenia, łączenia, nabycia spółek prawa handlowego innych przedsiębiorców, o realizacji zamówień publicznych (doradztwo na każdym etapie przeprowadzania procedury dla zlecającego oraz doradztwo dla podmiotów występujących w zamówieniach publicznych, jako oferenci), o obsługi prawnej projektów finansowanych z Unii Europejskiej, o wykonywania audytów prawnych, o pozyskiwania kapitału (fundusze inwestycyjne, New Connect itp.), o partnerstwa publiczno-prywatnego, budowania i realizacji tego partnerstwa (w tym zakresie kancelaria współpracuje z firmami finansowymi), o ochrony własności intelektualnej, prawa autorskiego, znaków towarowych i czynów nieuczciwej konkurencji; pomoc we wdrażaniu i transferze nowych technologii; 67

69 wsparcie merytoryczne ze strony samorządu oraz uczelni partnerskich; opieka naukowa i biznesowa; osiągnięcie dojrzałości technologicznej; zamieszczenie oferty firmy w bazach ośrodków naukowych i biznesowych współpracujących z GPNT; edukacja i promocja nowych rozwiązań technologicznych; szeroko rozumiane wsparcie w prowadzonych innowacyjnych przedsięwzięciach oraz wspólna promocja. W strukturach Parku funkcjonuje także EduPrzedszkole, które pozwala zarówno lokatorom parku, jak i wszystkim innym zainteresowanym na pozostawienie pod fachową opieką swoich pociech. Rozwiązanie takie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom młodych aktywnie zawodowo rodziców, dla których takie przedszkole to idealne rozwiązanie, pozwalające godzić pracę z opieką nad swoimi dziećmi. Ciekawy program edukacyjny przedszkola wzbogacony o szereg zajęć fakultatywnych, takich jak przedsiębiorczość czy informatyka, pozwala zapewnić najmłodszym prawidłowy rozwój poprzez optymalne środowisko i odpowiednią stymulacje zdolności każdego dziecka. Dodatkowym atutem przedszkola jest obecność EduParku, w którym maluchy mają okazję ciekawie i owocnie spędzić czas, ucząc się poprzez zabawę. Z myślą o przyszłych inspiratorach innowacyjności, u których dopiero rozwijają się zdolności innowacyjne, na terenie parku powstał EduPark, czyli Centrum Edukacji w GPNT. Jest to miejsce stworzone, by pokazać tym najmłodszym i trochę starszym, że nauką można się bawić. EduPark to miejsce, gdzie można uczyć się poprzez zabawę. Fizyka, chemia czy biologia nie muszą być nudnym szkolnym przedmiotem. Stała wystawa obejmuje interaktywne stanowiska z pięciu dziedzin nauki, przy których, poprzez zabawę, można samodzielnie badać prawa przyrody. w EduParku przedmioty służą do zabawy nie tak jak w typowym muzeum. z każdym stanowiskiem doświadczalnym można się zmierzyć, sprawdzić jego działanie. Wystarczy trochę ciekawości i zapału, by stać się odkrywcą praw nauki. Inkubacja przedsiębiorstw Inkubacja przedsiębiorczości to zespół działań składających się na kompleksowy program wsparcia przedsiębiorcy i procesu tworzenia nowej firmy od pomysłu do stabilności rynkowej. Udzielane wsparcie powinno być adekwatne do sygnalizowanych potrzeb i posiadać kompleksowy charakter. Powszechnym oraz bardzo efektywnym przykładem inkubacji przedsiębiorczości jest funkcjonowanie inkubatorów i preinkubatorów. Inkubatory to jednostki, które wspierają rozwój młodych przedsiębiorstw. ich celem jest doprowadzenie do takiego momentu, gdy firma jest na tyle dojrzała, iż może sama przetrwać na rynku 48. Inkubatory najczęściej oferują 3-letnie programy inkubacji, w trakcie których ich klienci mogą korzystać z usług: wynajmu lub dzierżawy powierzchni, wsparcia biznesu, takich jak doradztwo finansowe, prawne, księgowe itp., pomocy finansowej lub pomocy w pozyskiwaniu funduszy, transferu technologii, biurowych. Preinkubatory to z kolei jednostki skupione na wzroście firm odpryskowych z uniwersytetów (spin-offy). ich celem jest zachęcenie studentów, którzy mają pomysły na biznes, do podjęcia działalności gospodarczej oraz rozwijania umiejętności takich jak kreatywność, innowacyjność, zdolności negocjacyjne. Najczęściej preinkubatory rozwijają się przy uczelniach wyższych, jednak coraz częściej są również częścią działalności parków technologicznych i lokalnych programów rozwoju przedsiębiorczości. w ramach uczelni wyższej preinkubator daje szczególne możliwości rozwoju nowych biznesów poprzez potencjalny dostęp do 49 : uczelnianych laboratoriów i aparatury badawczej, doradztwa technologicznego i patentowego, wiedzy naukowców i studentów przy świadczeniu usług doradczych i szkoleniowych, baz danych o badaczach i wynalazcach, pomysłach, patentach i technologiach, sieci zewnętrznych kontaktów z inwestorami ryzyka, stowarzyszeniami absolwentów, inkubatorami i parkami technologicznymi. 48 Źródło: G. Gęsicka, Instytucje rozwoju lokalnego, Katowice Źródło: K.B. Matusiak (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Warszawa

70 Ze względu na spadek zainteresowania takimi typami instytucji coraz częściej powstają inkubatory technologiczne. w związku z tym większość parków technologicznych zawiera inkubator w ramach własnej struktury lub ściśle z nim współpracuje. Często klienci inkubatora po odpowiednim rozwoju firmy stawiają kolejny krok, stając się lokatorami parku. Przykładem dobrze działającego oraz ściśle współpracującego z parkiem inkubatora, posiadającego szeroką ofertę, jest Inkubator Technologiczny KPT 50 ( Inkubator został utworzony przy Krakowskim Parku Technologicznym w 2008 roku. Oferta inkubatora skierowana jest przede wszystkim do małych przedsiębiorstw oraz mikrofirm prowadzonych przez absolwentów, doktorantów, studentów oraz pracowników naukowych krakowskich szkół wyższych. Lokatorzy inkubatora prowadzą działalność w następujących branżach: informatycznej, telekomunikacyjnej lub inżynierskiej. Inkubator Technologiczny oferuje swoim najemcom szeroki zakres usług, od możliwości wynajęcia powierzchni łącznie z obsługą biura po doradztwo i szkolenia. Wśród usług na preferencyjnych warunkach (50% stawki rynkowej) inkubator oferuje: w pełni wyposażone biura o wielkości od 6 do 23 m 2, o podwyższonym standardzie, stanowiska w ramach powierzchni wspólnej typu open space. Każdy z lokatorów może korzystać bezpłatnie z następujących usług: obsługa sekretarska, sala konferencyjna z pełnym wyposażeniem multimedialnym, Internet przewodowy i/lub bezprzewodowy, oferta szkoleniowa w ramach prowadzonych przez KPT projektów, usługi doradcze w zakresie: prawnym i patentowym, marketingu i promocji, źródeł finansowania projektów, transferu technologii i współpracy z nauką; świadczone przez ekspertów z parku raz w tygodniu w wyznaczonych godzinach, po wcześniejszym zgłoszeniu zapotrzebowania przez lokatora, baza inwestorów KPT, promocja firmy (targi, konferencje, wystawy), partnerzy zagraniczni. Częściowo płatnymi (dofinansowanymi na poziomie 50%) usługami są: doradztwo i szkolenia specjalistyczne, wizyty studyjne oraz misje gospodarcze. Inkubator Technologiczny KPT organizuje konferencje, których celem jest rozwijanie przedsiębiorczości, oraz sieci współpracy wśród start-upów i osób posiadających innowacyjne pomysły na biznes oraz planujących rozpoczęcie własnej działalności. Przykładem tego typu przedsięwzięcia jest Dzień Przedsiębiorczości w Inkubatorze Technologicznym KPT organizowany w ramach Światowego Tygodnia Przedsiębiorczości. Podczas eventu istnieje możliwość wysłuchania prelekcji dotyczących zakładania i prowadzenia firmy, uzyskać informacje o projektach, jakie są obecnie prowadzone na terenie KPT oraz w innych organizacjach działających na rzecz wspierania przedsiębiorczości. Podczas Dnia Przedsiębiorczości istnieje również możliwość odwiedzenia firm zlokalizowanych w inkubatorze i uzyskania od ich przedstawicieli informacji na temat zalet i wad własnego biznesu oraz trudności, jakie występują w początkowej fazie działalności firmy. Chalmers Innovation Business Incubator 51 jest inkubatorem, który za podstawowy cel stawia sobie przekształcenie unikalnych innowacyjnych pomysłów w dobrze prosperujące firmy. Głównym kluczem do sukcesu jest szczegółowa selekcja firm, z którymi inkubator podejmuje współpracę. Chalmers Innovation zaprasza do współpracy osoby posiadające pomysły z branży zaawansowanych technologii, które są unikatowe w skali nie tylko regionu czy kraju, ale również całego świata. Zasady, którymi kieruje się inkubator podczas selekcji firm, to: Zapoznawanie się z wieloma modelami biznesowymi i zawężanie ich liczby do tych z największym potencjałem. Opracowanie silnej hipotezy o możliwościach rozbudowania modelu biznesowego. Szybko rozszerzaj modele biznesowe z kapitałem podwyższonego ryzyka. Okres inkubacji w Chalmers Innovation Business Incubator trwa od 2 do 3 lat. Chalmers Innovation Business Incubator oferuje szeroki zakres wysokiej jakości usług, które pobudzają lokatorów do kreowania nowych innowacyjnych pomysłów, a także pomagają w budowaniu sieci wzajemnej współpracy pomiędzy IOB a przedsiębiorstwami. Chalmers Innovation Business Incubator w celu zwiększania szans na rozwój nowych pomysłów wprowadziło niespotykany nigdzie indziej model działania. Jest to model zbliżony do działalności venture capital, czyli finansowania na poczet przyszłych wydatków. Zamiast pobierać opłatę za oferowane inkubowanym przedsiębiorcom usługi Chalmers Innovation staje się częściowym udziałowcem w start-upie. Jedynymi usługami, za które pobierana jest opłata, to wynajem biura i jego obsługa. 50 Opis instytucji znajduje się w załączniku 51 Opis instytucji znajduje się w załączniku 69

71 Chalmers Innovation jest aktywnym udziałowcem w start-upach przez cały okres inkubacji. Jednak kiedy uzna, że firma sama bardzo dobrze sobie radzi na rynku, wtedy sprzedaje udziały pomysłodawcy lub innemu nowemu właścicielowi. Chalmers Innovation stając się udziałowcem w start-upie, dba o jego intensywny i właściwy rozwój. Posiadający duże doświadczenie biznesowe przedstawiciel Chalmers Innovation aktywnie uczestniczy w spotkaniach zarządu, bardzo często w roli przewodniczącego, służy pomocą podczas strategicznych dla firmy spotkań i negocjacji. Przedstawiciele Chalmers Innovation w początkowym okresie funkcjonowania firmy spotykają się z jej właścicielami raz w tygodniu na krótkich zebraniach w celu coachingu biznesu. Chalmers Innovation patrząc z boku na pewne sytuacje, jest w stanie wspomóc młodych przedsiębiorców w rozwiązywaniu problemów. Tego typu spotkania pozytywnie wpływają na proces rozwoju i innowacji wśród inkubowanych start-upów. Chalmers Innovation obok inwestycji finansowej w biznes oraz dbania o rozwój start-upów duży nacisk kładzie również na rozwój ludzi, którzy za tymi pomysłami stoją. Przyjmuje to formę kursów, seminariów, innowacyjnych obiadów (lunches innovation), forów przywódczych (leadarship forum) i warsztatów. Podstawowe szkolenia są dostępne dla wszystkich członków inkubatora bezpłatnie, natomiast bardziej specjalistyczne szkolenia oferowane są po obniżonych cenach. Raz w tygodniu organizowane są spotkania połączone ze śniadaniem. Podczas tych spotkań istnieje możliwość zaprezentowania się nowym firmom z inkubatora przedstawicielom pozostałych firm, przedstawienia swojej działalności oraz zebrania na jej temat opinii. Spotkania te dają możliwość młodym przedsiębiorcom ćwiczenia publicznych wystąpień. Jest to również doskonały sposób nawiązania kontaktów wśród firm zlokalizowanych w inkubatorze, wymiany doświadczeń oraz pomysłów. Kolejny przykład dobrze działającego inkubatora to Inkubator LEAD (Linköping University Entrepreneurship and Development) 52, będący osobnym podmiotem działającym w ramach Mjärdevi Science Park. Powstał w 2007 roku z połączenia inkubatora z Linköping i Norrköping, należy do organizacji zrzeszającej szwedzkie inkubatory i parki naukowe SISP (Swedish Incubators & Science Parks). Jest to miejsce do rozwoju nowych innowacyjnych przedsiębiorstw o dużym potencjalne wzrostu z dziedzin takich, jak nauki przyrodnicze, mikroelektronika oraz wizualizacja i cyfrowe przetwarzanie obrazu. Lokatorzy inkubatora korzystają z nie tylko z wiedzy z Linköping University, ale także z badań instytutów rządowych, wojskowych i innych wspierających przedsiębiorczość. Firmy w inkubatorze są do 3 lat i w tym czasie mają zagwarantowane wsparcie opiekuna, który pomaga w pozyskaniu finansów, kontaktów biznesowych i inwestorów, a także przygotowuje przedsiębiorstwo do ciągłego wzrostu po opuszczeniu inkubatora. Aktualnie w inkubatorze znajduje się 17 firm, a od początku jego istnieniu było ich 82. w 2012 roku trzy firmy z inkubatora zostały nagrodzone przez VINNOVA szwedzką agencję rządową wspierającą systemy innowacyjne: Ecospark AB za szybkie i opłacalne metody produkcyjne; Minovi AB za rozwój unikalnej metody dostosowania życia poprzez zwiększenie aktywności, aby zredukować stres; Senionlab AB za stworzenie nawigacji dla pieszych obejmującej wnętrza centów handlowych, instytucji państwowych, uniwersytetów, szpitali, muzeów i lotnisk. Fundusz kapitału zalążkowego Fundusze kapitału zalążkowego (FKZ) należą do instrumentów finansowania podwyższonego ryzyka. Są podmiotami prowadzącymi profesjonalną działalność inwestycyjną w obszarze projektów na bardzo wczesnym etapie rozwoju w fazie zasiewu (seed) oraz w fazie rozruchu (start-up). Finansowanie seed capital obejmuje zazwyczaj przygotowanie do tworzenia projektu, tj. budowanie prototypu produktu, wstępne badania rynkowe, przygotowanie biznesplanu, procedury patentowe, natomiast finansowanie w fazie start-up dotyczy wdrożenia projektu. Fundusze kapitału zalążkowego odgrywają niezwykle ważną rolę w rozwoju młodych lub dopiero zakładanych innowacyjnych przedsiębiorstw, które nie mają zdolności kredytowych i ryzyko inwestycji w nie jest wysokie ze względu na początkową fazę rozwoju oraz brak możliwości przewidzenia reakcji rynku na innowacje. Celem ich działalności jest dofinansowanie nieznanego jeszcze na rynku projektu, produktu, usługi bądź metody produkcji. Dzięki wsparciu innowacyjne pomysły mają możliwość przerodzenia się w biznes. FKZ pozwalają firmom osiągnąć trwały i dynamiczny rozwój oraz zwiększyć wartość rynkową przedsiębiorstwa. Oferowany spółką jest kapitał długoterminowy (3 7lat) w zamian za udziały. ze względu na brak obciążenia spłatą bieżących odsetek łatwiej jest rozwijającym się przedsiębiorcom utrzymać płynność finansową. 52 Źródło: Opracowanie własne na podstawie 70

72 Krakowski Park Technologiczny 53 działa na rzecz wspierania innowacyjności poprzez Fundusz Zalążkowy KPT. Fundusz Zalążkowy KPT jest spółką celową założoną przez Krakowski Park Technologiczny Sp. z o.o. oraz spółkę zarządzającą funduszem SATUS Sp. z o.o. (obecnie SATUS Venture Sp. z o.o.). Innowacyjne projekty i przedsięwzięcia mają szansę uzyskania finansowania poprzez przekazanie udziałów w spółce na rzecz Funduszu Zalążkowego KPT. Fundusz swoją ofertę kieruje w szczególności do projektów z obszarów informatyki, telekomunikacji oraz branży inżynierskiej, tj. elektroniki użytkowej, nanotechnologii i mechatroniki. Celem funduszu jest realizacja projektu Inkubowanie nowych innowacyjnych spółek w Krakowskim Parku Technologicznym. Pomysłodawcy mogą zgłaszać swoje innowacyjne projekty do funduszu zalążkowego poprzez formularz na stronie internetowej, wtedy to rozpoczyna się faza preinkubacji biznesu. W pierwszym etapie eksperci z Funduszu Zalążkowego KPT sprawdzają potencjał projektu poprzez sporządzenie wstępnej wersji biznesplanu i weryfikacji go. W przypadku, jeżeli projekt dobrze rokuje, sporządzane są bardziej szczegółowe analizy, w tym analiza finansowa i prawna przedsięwzięcia. Badany jest również rynek i możliwe ścieżki rozwoju spółki. Efektem tych analiz jest profesjonalny biznesplan. Okres preinkubacji trwa zazwyczaj od 3 do 6 miesięcy, po tym okresie następuje etap wcielania przedsięwzięcia w życie i założenia firmy. Fundusz Zalążkowy KPT inwestuje kapitał (maksymalnie do 200 tys. euro na jeden projekt) i przejmuje część udziałów w nowopowstałej spółce prawa handlowego (do 50%). Pomysłodawca, aby rozpocząć współpracę z funduszem, nie musi posiadać środków własnych na realizację inwestycji. Fundusz inwestuje kapitał zazwyczaj na okres 3 5 lat, w tym okresie nie pobiera zysków w postaci dywidendy. Wyjście funduszu z inwestycji polega na odsprzedaniu udziałów spółce pomysłodawcy lub inwestorom zewnętrznym. Każdy z pomysłodawców może również liczyć na bezpłatne doradztwo w zakresie ochrony własności intelektualnej, finansowym, strategicznym, prawno-podatkowym, księgowym i marketingowym. Chalmers Innovation Business Incubator 54 jest kolejną instytucją otoczenia biznesu, która wspiera finansowo innowacyjne przedsięwzięcia poprzez fundusz zalążkowy. w 2008 roku powstał Chalmers Innovation Seed Fund(CISF), który inwestuje w nowe pomysły od 500 tys. SEK nawet do 10 mln SEK. w zamian za zainwestowany kapitał CISF staje się aktywnym współwłaścicielem przedsiębiorstwa. Zasada działania CISF jest podobna do działalności innych organizacji wysokiego ryzyka, z tą różnicą, że Chalmers Innovation Seed Fund inwestuje w biznesy, w które jeszcze nikt nie odważył się zainwestować. Dodatkowo w ramach Chalmers Innovation Seed Fund funkcjonuje sieć aniołów biznesu, czyli prywatnych inwestorów, chcących włączyć się w rozwój młodych innowacyjnych firm z potencjałem wzrostu. Chalmers Innovation prowadzi ścisłą współpracę z innymi organizacjami, które udzielają wsparcia finansowanego, w tym z ALMI Business Partner, Innovation Bridge oraz VGR (Västra Götaland Regionen). Organizacje te są ważnymi inwestorami dla inkubowanych firma zlokalizowanych w Chalmers Innovation. Biuro inwestora Istotne z punktu widzenia przedsiębiorców pragnących rozpocząć działalność w wybranym przez siebie obszarze jest uzyskanie rzetelnych informacji na temat możliwości zakupu bądź dzierżawy gruntów czy o zasadach, na jakich można prowadzić działalność w wybranym regionie (np. informacje o zwolnieniach z tytułu lokalizacji przedsiębiorstwa w obszarze specjalnej strefy ekonomicznej). dla inwestora ważne jest również uzyskanie pomocy podczas zakładania firmy i załatwiania wszelkich formalności w urzędach. Świadczenie tego typu usług przez IOB w danym regionie jest niezwykle istotne, gdyż pomaga to przyciągać ważnych inwestorów, bardzo często z zagranicznym kapitałem. Krakowski Park Technologiczny 55 wyszedł naprzecie oczekiwaniom inwestorów i we współpracy z Województwem Małopolskim oraz Małopolską Agencją Rozwoju Regionalnego otworzył biura obsługi inwestora i eksportera pod nazwą Centrum Business in Małopolska (CeBiM). Głównym obszarem działalności biura mieszczącego się na terenie parku jest wsparcie inwestorów na etapie planowania inwestycji oraz koordynacja procedur inwestycyjnych w urzędach i instytucjach. Dodatkową funkcją centrum jest działalność na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w regionie. 53 Opis instytucji znajduje się w załączniku 54 Opis instytucji znajduje się w załączniku 55 Opis instytucji znajduje się w załączniku 71

73 4.7 Działania, jakie należy podjąć, aby dopasować ofertę regionalnych IOB do standardów europejskich rekomendacje Wyniki badania wskazały na deficyt współpracy środowisk. Warto w tym miejscu podkreślić, że skuteczność takich powiązań w rozwiniętych innowacyjnych gospodarkach jest bardzo wysoka. Konkretne przyjęte rozwiązania powinny charakteryzować się stałością oddziaływania na gospodarkę regionu, co implikuje konieczność ciągłości prowadzonych działań i zapewnienia ich długoterminowego finansowania. Oprócz działania na szczeblu lokalnym i regionalnym celem współpracy powinno być artykułowanie potrzeb i lobbowanie na rzecz propozycji związanych z otoczeniem zewnętrznym na poziomie krajowym, np. koncepcji wspierania innowacyjności i przedsiębiorczości. IOB powinny skupić się na świadczeniu usług, które w sposób aktywny kształtują innowacyjność, a więc takich usług, które mają wartość dodaną, które nie zostały do tej pory skomercjalizowane lub też nie są dostępne na rynku. Są to transfer i komercjalizacja technologii, dostęp do lokalnej i globalnej sieci biznesu czy uczestnictwo w platformach wymiany wiedzy i informacji. Należy powołać jednostkę będącą swoistym centrum sieci współpracy, a jednocześnie niekonkurującą rynkowo z zaangażowanymi w tę sieć przedsiębiorstwami i IOB. Rolę taką mógłby pełnić związek jednostek naukowych, na przykład uczelni wyższych i IOB. w celu stworzenia korzystnych warunków dla efektywnej współpracy można także wzorem GPN-T utworzyć centralny punkt informacyjno-konsultacyjny ds. współpracy z otoczeniem gospodarczym (Business Point) oraz punkty kontaktowe ds. współpracy z nauką (Science Point), które miałyby za zadanie promowanie oferty IOB oraz uczelni wyższych wśród przedsiębiorców zainteresowanych współpracą, udzielanie informacji o możliwościach pozyskiwania funduszy unijnych, prowadzenie skutecznej aktywizacji środowiska naukowego, a zwłaszcza zapewnienie wsparcia naukowcom w kontaktowaniu się z partnerami biznesowymi, promocję projektu, m.in. poprzez stronę internetową czy materiały promocyjne. IOB w województwie kujawsko-pomorskim cechuje nieefektywność wsparcia związana z brakiem komplementarności. Przykładem może być sytuacja gdy IOB pomagają przedsiębiorstwom w pozyskaniu środków na komponent badawczy i rozwój działalności, jednak po okresie realizacji projektu brakuje uzupełnienia w postaci np. wejścia kapitałowego. Jednak skuteczność IOB w tym zakresie jest uzależniona od działań podejmowanych przez władze regionalne, które dysponują środkami finansowymi na wspieranie innowacyjności. Do obowiązków brokera innowacji należałyby zadania polegające na integrowaniu środowiska przedsiębiorców z pracownikami naukowymi kluczowych uczelni wyższych w regionie. Broker innowacji powinien mieć kompetencje w zakresie procesów innowacyjnych w środowisku biznesowym, samorządowym i naukowym pozwalające na skuteczny i efektywny transfer technologii. Broker powinien być odpowiedzialny za koordynowanie regularnych (panelowych) spotkań między lokatorami, uczelniami wyższymi oraz jednostkami badawczo-rozwojowymi w celu identyfikacji oraz uwolnienia ich potencjału. Spotkania powinny w pełni odzwierciedlać potrzeby zaangażowanych podmiotów, np. agenda powinna być sporządzana po jej zaopiniowaniu przez zaangażowane podmioty. 72