Mirosława Mazur oddział przedszkolny REFERAT. ,,Zabawa jako dominująca forma aktywności dziecka sześcioletniego.

Transkrypt

1 Mirosława Mazur oddział przedszkolny REFERAT,,Zabawa jako dominująca forma aktywności dziecka sześcioletniego. Zabawa odgrywa niezwykle ważną rolę w życiu i ogólnym rozwoju dziecka. Jest ona swoistą drogą gromadzenia doświadczeń, uczenia się, ćwiczenia. Dziecko w zabawie poznaje właściwości różnych przedmiotów i utrwala wiedzę o życiu ludzi i świecie, rozwija wszystkie funkcje umysłowe. Z wiekiem zabawa staje się działalnością, którą dziecko już w pewien sposób planuje i w której realizuje swoje zamierzenia. Zabawa przynosi dziecku przyjemne przeżycia, radość estetyczną, humor, śmiech. Jest również doniosłym czynnikiem rozwoju społeczno moralnego. Poprzez zabawę dziecko uczy się współżycia z innymi dziećmi, podporządkowuje się przepisom i prawidłom obowiązującym w grupie. Aktywność zabawowa ma zawsze zabarwienie emocjonalne, towarzyszy jej uczucie przyjemności, zadowolenia z osiągniętego rezultatu, poczucie satysfakcji. Ponadto jest dominującą formą działalności dziecka przed pójściem do szkoły. W życiu dziecka nie spełnia jakiejś izolowanej funkcji, jest dla niego pracą, nauką, myśleniem, twórczością, realizmem, fantazją, odpoczynkiem i źródłem radości. Zabawa nie jest podejmowana pod kątem widzenia jakiegoś konkretnego i praktycznego celu, lecz z potrzeby samego działania. Kiedy dziecko pragnie budować dom, most, wieżę, stawia sobie cel i dąży do niego planowo i systematycznie. W tego rodzaju zabawie dziecko po zrealizowaniu zamiaru osiąga zadowolenie, podobnie jak dorosły po zakończeniu pracy. Praca jest zawsze czynnością lub działaniem, które przebiega celowo, które dąży do planowanego wysiłku. Istotą pracy jest wynik. Pragnieniem dziecka jest przede wszystkim samodzielne wykonanie czynności. Dziecko często odrzuca pomoc, bo uważa, że psuje mu zabawę i narusza jego prawa.

2 W zabawach dziecko rozwija inicjatywę, wytrwałość, osiągając efekt poznaje swoją wartość. S. Szuman pisał:,,każda zabawa jest wyrazem potrzeby bawienia się, działalnością, która się aktualizuje mniej lub bardziej impulsywnie i samorzutnie w rozmaitych sytuacjach, zależnie od danych warunków jest ona czymś, w czym inicjatywa i własna pomysłowość dziecka odgrywa i powinna odgrywać jakąś rolę, ale jest także taką działalnością, w której dziecko się trudzi, żeby osiągnąć swoje zamierzenie. Zabawa jako szczególny sposób rozwijania przez dziecko własnej aktywności umożliwia dziecku działanie, a przez to zdobywanie doświadczeń oraz umiejętności. Dziecko w zabawie ćwiczy ogólne funkcje umysłowe: spostrzeganie, myślenie, wyobraźnię twórczą, ciekawość. Poprzez nią kształtuje też sprawność manualną, koordynację wzrokową, słuchową, usprawnia się pod względem fizycznym i ruchowym. Mówiąc o zabawie i jej roli w procesie wychowania Z. Gilewicz wyraził pogląd, iż niezależnie od sposobu klasyfikowania form, dostrzegamy w nich pewne zasadnicze i z punktu widzenia wychowawczych konieczności, wyjątkowo ważne momenty: 1. manipulowanie przedmiotami, kształcące zmysły i prowadzące do poznawania cech przedmiotów, ich stosunku do otoczenia i sił działających na nie; 2. naśladownictwo czynności, obserwowanych w codziennym życiu u innych osób; 3. konstruowanie zrodzonych z wyobraźni form i kształtów, symbolizujących poznaną rzeczywistość; 4. wchodzenie w role innych osób wprowadzające jednostkę do czynności społecznie usankcjonowanych; 5. ześrodkowanie na zabawowych czynnościach całej uwagi, wysiłku zarówno intelektualnego, ruchowego jak i emocjonalnego, kształtujących spostrzegawczość, umiejętność kojarzenia zjawisk, podejmowanie decyzji i wysiłku woli; 6. współdziałanie uzmysławiające stosunek jednostki do społecznego otoczenia i wpajające potrzebę podporządkowania własnych interesów dążeniom innych ludzi, jak również obowiązującym normom i przepisom; 7. radość w działaniu i zadowolenie z osiągnięć, kształtujących życiowe postawy wobec zadań i konieczności; 8. poczucie własnych możliwości i wartości, rosnące w miarę własnych możliwości i wartości, rosnące w miarę systematycznego uprawiania zabaw i gier.

3 RODZAJE ZABAW: Zabawy dzieci można podzielić według różnych kryteriów. D. Claparede, przedstawiciel teorii funkcji zastępczej, przyjął za podstawę podziału zabaw zdolności funkcje psychiczne, jakie rozwijają się podczas zabawy. Wyodrębnił na tej zasadzie: zabawy sensoryczne (uczuciowe), które ćwiczą przede wszystkim zmysły dziecka, jego wrażenia i spostrzeżenia; zabawy motoryczne, kształtujące jego ruchy; zabawy psychologiczne rozwijające umysł, uczucia i wolę. Ch. Buhler podzieliła zabawy według towarzyszących im przeżyć psychicznych. Zgodnie z teorią przyjemności funkcjonalnej wyróżnia dwie grupy zabaw: te, podczas których uwaga dziecka nastawiona jest przede wszystkim na wykonywaną czynność; te, podczas których dziecko skupia uwagę na wyniku tej czynności, na jej chwilowym lub bardziej trwałym wytworze, na własnym,,dziele, jakie powstało w rezultacie zabawy. Podział, który obecnie przyjmujemy w pedagogice przedszkolnej obejmuje: - samorzutne zabawy dzieci (do nich należą zabawy tematyczne, konstrukcyjne, ruchowe i badawcze); - zabawy organizowane przez nauczyciela (zaliczamy tu zabawy i gry dydaktyczne, zabawy ruchowe i inscenizowane). Wymienione rodzaje zabaw przenikają się wzajemnie, splatają, wzbogacając działalność dziecka. Wydaje się nieodzowne poświęcić nieco uwagi każdemu z tych rodzajów zabaw, bowiem każda z nich charakteryzuje się i odznacza typowymi właściwościami i walorami oraz pewną specyfiką. Zabawy tematyczne określa się w pedagogice, psychologii czy metodyce takimi terminami, jak zabawy w role, naśladowcze, twórcze, fikcyjne. Każdy z tych terminów oznacza ten sam rodzaj zabawy. W każdej zabawie tematycznej dziecko przyjmuje na siebie

4 określone role i nadaje różne znaczenie używanym z zabawie przedmiotom. Te zabawy są swoistą formą działalności, w której dziecko w postaci zabawowej wprowadza w czyn to, co wcześniej zaobserwowało, przeżyło. Zabawy konstrukcyjne - istotą tego rodzaju zabaw jest tworzenie,,dzieła z dowolnego, czasami zupełnie nieodpowiedniego materiału. Czynnościom konstrukcyjnym towarzyszy uczucie przyjemności. Zainteresowania rozbudzone w toku zabaw tego rodzaju są wyzyskiwane w procesie wychowania politechnicznego, efektem którego jest opanowanie podstawowych umiejętności technicznych oraz rozwijanie zaradności życiowej i śmiałości w podejmowaniu zadań wymagających doświadczenia, a także odpowiedniej wiedzy. Działania tego rodzaju, w których zabawa splata się z twórczą pracą, posiadają nie tylko walory kształcące i poznawcze, lecz także wychowawcze. W toku owych działań powstają bowiem uczuciowe związki koleżeńskie, przyjaźnie, przekonanie o potrzebie współpracy i współdziałania. Zabawy konstrukcyjne angażują dzieci także ruchowo. Z tego punktu widzenia umożliwiają realizację celów stawianych przed wychowaniem fizycznym. Zabawy ruchowe - czynnikiem dominującym w tych zabawach jest ruch, który w wieku przedszkolnym stanowi ważny bodziec rozwoju dziecka. Wyróżnić tu należy zabawy oparte na różnych wzorach, podejmowane samorzutnie oraz zabawy o charakterze dydaktycznym, z ustalonymi regułami, instrukcjami podanymi przez nauczyciela. Każda tego typu zabawa ruchowa ma do zrealizowania określony cel, który stanowi kryterium wyodrębnienia następujących rodzajów zabaw ruchowych: - zabawy orientacyjno ruchowe; - zabawy bieżne; - zabawy równoważne; - zabawy z czworakowaniem; - zabawy z elementem skoku i podskoku; - zabawy z elementem wspinania, rzucania, toczenia i celowania; - zabawy ogólne ruchowe. Zabawy dydaktyczne - ważną rolę we wszechstronnym rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym odgrywają systematycznie prowadzone zabawy i gry dydaktyczne, czyli te, które wpływają na podstawowe funkcje psychiki dziecka, wywierają świadomie zmiany jego czynności umysłowych. Do ich realizacji dzieci wykorzystują

5 wiadomości zdobyte w czasie obserwacji obiektów i zjawisk przyrodniczych. Zdaniem W. Okonia zabawa dydaktyczna to zabawa, według wzoru opracowanego przez dorosłych, prowadząca z reguły do rozwiązania założonego w niej zadania. Zabawy dydaktyczne inicjowane i organizowane są przez dorosłych celowo zaplanowane z myślą o ich kształcącej i ćwiczebnej roli. Zabawy te wymagają partnerów, współdziałania, ustalania zależności. Dojrzałe są do nich dzieci podejmujące współzawodnictwo z własnej inicjatywy, świadomie działające w zabawie, chcące poddać się obowiązującemu regulaminowi. Cechą charakterystyczną tych zabaw jest uprzednio przygotowanie ich według określonego planu. Planem objęta jest zarówno forma organizacyjna zabaw, jak i założenia dydaktyczno wychowawcze. Stałe przestrzeganie reguł, prawideł wdrożą dzieci do stosowania ich i do zrozumienia potrzeby doprowadzania do końca przebiegu atrakcyjnej i udanej zabawy zespołowej. Każdej zabawie dydaktycznej, obok wiadomego dla nauczyciela celu kształcącego, powinien istnieć cel zabawowy bliski dzieciom, który uaktywni ich myśli. Warunkiem atrakcyjności zabaw jest nawiązanie ich treści do zainteresowań dzieci. Chcąc uzyskać daleko sięgające rezultaty, zabawy dydaktyczne należy prowadzić systematycznie i o tyle interesująco, by dzieci uczyły się nowych i tworzyły inne z własnej inicjatywy. Do zabaw zalicza się również zagadki, loteryjki, rebusy, układanki, krzyżówki i gry stolikowe. Warto podkreślić założenia pedagogiki, stwierdzające, że wszechstronność i bogactwo zabaw zależy nie tylko od rzeczywistości, w której dziecko żyje i rozwija się, ale i od tego, jakiej pomocy udzielają mu dorośli. Chodzi o to, aby stworzyć dzieciom warunki samodzielnego przyswajania sobie poprzez działalność zabawową wiedzy o otaczającym je świecie oraz zdobywania różnych umiejętności w odnajdywaniu środków ekspresji wyrażania siebie. Literatura: 1. W. Dynar: Zagadnienia zabawy w przedszkolu, Warszawa, 1958; 2. S, Szuman: Rola działania w rozwoju umysłowym dziecka, Wrocław, 1955;

6 3. W. Okoń: Zabawa a rzeczywistość, Warszawa, 1987; 4. W. Okoń: O stosunku zabawy do rzeczywistości. Kategorie zabawy w rzeczywistości dziecka. (w) Wychowanie w przedszkolu, 1992; 5. D. Waloszek: Zabawa a edukacja, Zielona Góra, 1992