Edmund Mikołajczak współorganizator i działacz NSZZ Solidarność Pracowników Oświaty i Wychowania Okręgu Kujaw Zachodnich w Inowrocławiu

Transkrypt

1 czartek, 12 stycznia :21 spółorganizator i działacz Solidarność Praconikó Ośiaty i Wychoania Okręgu Kuja Zachodnich Inorocłaiu W inorocłaskim środoisku nauczycieli organizoanie struktur Solidarności rozpoczęło się dopiero drugiej dekadzie października 1980 roku. 12 X 7-osoboa grupa przedstaicieli miejscoej ośiaty: Marian Frąszczak, Alfred Krysiak, Henryk Łada, Stefan Łożykoski, Józef Matuszeski, Zygmunt Rynarzeski i Mirosła Zacharczyk ybrała się do Torunia, gdzie auli Uniersytetu Mikołaja Kopernika miało miejsce spotkanie przedstaicieli różnych środoisk z organizatorami struktur noego ziązku regionie. W drodze porotnej zapadła decyzja, że Solidarność postanie rónież inorocłaskich szkołach. Już 16 X na zebraniu I Liceum Ogólnokształcącym im. Jana Kasproicza Inorocłaiu poołano Międzyszkolny Komitet Założycielski, którego przedstaiciele natychmiast rozpoczęli pracę na rzecz organizoania szkolnych kół mieście i okolicach. Struktury gminnego koła S postały połoie listopada Szkole Podstaoej nr 15 Inorocłaiu (óczas pełniła funkcję Zbiorczej Szkoły Gminnej). Przeodniczącym 8-osoboej komisji został łaśnie. W skład poołanego tutaj ziązku eszli także nauczyciele z Batkoa, Cieślina, Góry, Jaksic, Orłoa, Tupadeł, Turzan oraz Żalinoa (koło otrzymało numer 22). (ur. 1950) rozpoczął pracę ośiacie 1976 roku. Pierszą placóką jego karierze była Szkoła Podstaoa nr 3 Inorocłaiu, którą opuścił 1979 roku. Wóczas rozpoczął pracę dóch szkołach spomnianej yżej SP nr 15 oraz Zespole Szkół Mechanicznych i Elektrycznych Inorocłaiu, jednakże to łaśnie pierszej z nich przyszło mu udziale organizoać struktury noego ziązku. Jako przeodniczący Solidarności musiał się zmierzyć z ieloma problemami. Dla przykładu po latach odnalazł on soim pryatnym archium list z 13 VIII 1981 roku, którym zyał kieronika szkoły Żalinoie do yegzekoania decyzji Gminnego Dyrektora Szkół dotyczącej przydziału mieszkania służboego szkole Danucie Żuraskiej działaczce gminnej Solidarności. Najiększym jednak yzaniem, z którym przyszło się zmierzyć działaczom noego ziązku, była ożyiona dyskusja okół przynależności administracyjnej tej placóki. Członkoie gminnej S ypoiedzieli się negatynie spraie projektu zmiany podległości Szkoły Podstaoej nr 15, którą od gminy chciało przejąć miasto. Ich zdaniem takie postępoanie zagroziłoby integrującej roli gminnej placóki lokalnym systemie ośiaty. Niestety problemy ynikające z rozbudoy miasta, a złaszcza dzisiejszego osiedla Rąbin (co roku gałtonie ziększała się liczba ucznió mieście), ostatecznie zięły górę i od 2 I 1984 roku SP nr 15 stała się szkołą miejską, podległą Wydziałoi Ośiaty Inorocłaiu. Noa sytuacja społeczno-polityczna stanoiła yzanie nie tylko dla członkó ziązku. Ma to 1/7

2 czartek, 12 stycznia :21 soje odzierciedlenie protokołach z posiedzeń Podstaoej Organizacji Partyjnej PZPR piętnastce. W zebraniach tych uczestniczył też, który do partii zapisał się jeszcze podczas odbyania służby ojskoej. Na majoym spotkaniu 1981 roku stierdził on, nie zażając na opinie pozostałych toarzyszy, że brak kandydató na stanoisko I sekretarza POP szkole śiadczy o słabości partii i marnych prognozach na przyszłość. Wkrótce zresztą sam oddał legitymację. Ciekae jednak, że jeszcze przed ostateczną decyzją złożył projekt reformy partyjnych struktur móiąc: Uażam, że sekretarze POP, KG, KM poinni być ybierani przez ogół członkó, a I sekretarz na zjeździe. Ograniczyć aparat partyjny niech spełnia rolę tylko kieroniczą, znieść programoanie ilości członkó POP, proadzić tajność głosoania i czasu przyjmoania do PZPR na kandydata, oddzielić funkcje administracyjne od partyjnych, pełne i rzetelne informoanie o przebiegu plenó, proadzenie oboiązkoego votum separatum przypadku podejmoania różnych decyzji przez kieronicto centralne, z którymi nie zgadza się część członkó kieronicta. Trudno kestionoać dobre intencje autora tych słó, ale realizacji takich postulató nie można było tedy oczekiać. Poza tym jeszcze grudniu 1980 roku dyrektor szkoły spominał na zebraniu POP o konfliktach nauczycieli z Solidarności i ZNP, a nieustanne odrzucanie krytyki doproadziło naet do rozłamu samej organizacji, boiem odrębna komórka partii postała óczas Szkole Rolniczej Inorocłaiu. Dla przeodniczącego Solidarności Zbiorczej Szkole Gminnej nie zabrakło także zajęć strukturach okręgoych ziązku. brał czynny udział organizoaniu Zjazdu Krajoego Sekcji Ośiaty i Wychoania Solidarność, który miał miejsce Inorocłaiu dniach VI 1981 roku, czy też obchodach pierszej rocznicy założenia ziązku, na których pojaiła się Anna Walentynoicz. 26 V 1981 roku, raz z Włodzimierz Huliszem, Alfredem Krysiakiem i Zofią Pomianoską, został ybrany delegatem do Wojeódzkiej Sekcji Ośiaty i Wychoania. Trzy dni później Edmunda Mikołajczaka ybrano do 9-osoboego Prezydium Regionalnej Rady Sekcji, a październiku został iceprzeodniczącym tego gremium. Względna soboda, która przez szesnaście miesięcy opanoała cały kraj, pozoliła Edmundoi Mikołajczakoi na zorganizoanie redakcji opozycyjnego pisma Biuletynu Solidarność Praconikó Ośiaty i Wychoania Okręgu Kuja Zachodnich. Do proadzenia stanu ojennego ukazały się da numery tego pisma. Redaktor nie omieszkał ykorzystać pisma dla przedstaienia soich poglądó na stan spółczesnej edukacji. W artykule Kilka uag o moralności i tradycjach napisał m.in.: (...) Wszelkie plagi naiedzające nasze społeczeństo ostatnich dziesięcioleciach uderzały zasze ze szczególną siłą ośiatę, na której odbijały się dotklie błędy i strząsy polityczne oraz bezmyślna propaganda. Obarczanie szkół różnorodnymi oboiązkami, ciągłe reformy, brak dbałości o łaściy poziom kształcenia nauczycieli, chroniczne oszczędzanie na szkolnictie to tylko niektóre przesłanki skłaniające do smutnego niosku, że yraźnie antyspołeczna polityka ośiatoa nosiła szelkie znamiona działalności celoej. Oprócz łasnej gazety środoisko inorocłaskich nauczycieli komunikoało się ze społeczeństem także za pomocą oficjalnych środkó przekazu. W 26 numerze Ilustroanego Kuriera Polskiego z 1981 roku opublikoany został list Edmunda Mikołajczaka (Przyrócić dane nazy inorocłaskim ulicom), którym zracał on uagę na konieczność zreidoania nazenicta inorocłaskich ulic, przede szystkim ze zględu na ogromne zmiany jakie zaszły na tym polu po 1945 roku (nie licząc rzecz jasna okresu okupacji hitleroskiej). Z mapy miasta zniknęły tedy stare, historyczne nazy ulic Ś. Ducha, 2/7

3 czartek, 12 stycznia :21 Kasztelańska, Śiętokrzyska, Ś. Mikołaja, Panny Marii czy plac Klasztorny. Nic dzinego, że pomysł spodobał się ielu mieszkańcom kujaskiego grodu, yołując ożyioną dyskusję na łamach IKP. Podczas zebrania przeodniczących kół (25 II 1981) inicjatyę poparły także ładze ziązku. Niestety entuzjazmu działaczy S nie podzielały ładze Inorocłaia. Projekt uchały, która przeidyała np. zmianę niezykle oryginalnej nazy ul. Bohateró Ludoej Armii Koreańskiej na daną, legitymującą się średnioiecznym rodoodem ul. Kasztelańską, został odrzucony iększością głosó przez członkó Miejskiej Rady Narodoej. Nie dzii zatem fakt, że opublikoanym na łamach opozycyjnego pisma Kontra (nr 1 z 6 XI 1981) liście ostrych słoach skrytykoał postępoanie tych członkó MRN, którzy zagłosoali przeciko projektoi: Znou zatem okazało się, że to społeczeństo jest dla administracji, a nie odrotnie, jak można by sądzić. Nieduże stosunkoo koszty i niechęć urzędnikó ystarczyły zdaniem iększości radnych aby zdeptać argumenty naukoe, tradycję i olę społeczeństa. Jako mieszkańcoi Inorocłaia i nauczycieloi jest mi po prostu styd za ładze miejskie. Schyłek roku 1981 nie sprzyjał zresztą podobnym pomysłom. W całym mieście yczuało się napiętą atmosferę. Na szelki ypadek inorocłascy nauczyciele podczas sojego ostatniego zebrania (12 XII 1981) poołali 5 konspiracyjnych zarządó. Tuż po proadzeniu stanu ojennego zaieszono jednak szelką działalność ziązkoą. został zmuszony zdać dyrektoroi szkoły całą dokumentację koła (nie udało się jej odzyskać do dziś), a ciągłe konflikty z Gminnym Dyrektorem Szkół Teresą Mróczyńską skłoniły go do ystąpienia z nioskiem o roziązanie umoy o pracę. Podanie a jakże zostało rozpatrzony pozytynie, zaś były przeodniczący szkolnego koła nr roku znalazł zatrudnienie Niższym Seminarium Duchonym Misjonarzy Oblató Maryi Niepokalanej Markoicach, szkole, która naet po proadzeniu stanu ojennego potrafiła utrzymać zględną autonomię zakresie nauczania. Nie zaniedbał on jednak działalności strukturach ziązku. W styczniu 1982 roku z inicjatyy Jadigi Fengler-Wieleskiej, nauczycielki I LO Inorocłaiu, mieszkaniu przy ulicy Władysłaa Łokietka odbyło się piersze zebranie podziemnej komisji ośiaty Solidarność. W ten sposób reaktyoano działalność ziązku, uzgadniając do realizacji da podstaoe cele: pomoc dla rodzin uięzionych i internoanych z regionu Kuja oraz rozpoczęcie działalności samokształcenioej. W skład komisji chodzili: Jadiga Fengler-Wieleska, Eugenia Pudeleicz, Hanna Płotka, Edmund Mikołajczak, Alfred Krysiak, Henryk Łada i Ryszard Brejza. W szkołach inorocłaskich bre zakazom ładz nadal zbierano składki, które następnie gromadzono na pryatnym koncie jednego z członkó. Kilkakrotnie (ze zględó bezpieczeństa anonimoo) zasiłki przekazyano rodzinom uięzionych działaczy ze Strzelna oraz Franciszka Karpińskiego z Inorocłaia. Nie poiodły się próby zorganizoania Inorocłaiu obchodó rocznicy uchalenia Konstytucji 3 Maja 1982 roku, które, rzecz jasna, zaangażoali się nauczyciele z S. Leszek Tucholski jeszcze kietniu zaproponoał Edmundoi Mikołajczakoi, żeby ten przygotoał z tej okazji ulotki, które następnie zamierzano rozdać na początku maja mieszkańcom miasta. Niestety, kiedy pomysłodaca tego przedsięzięcia odebrał bibułę natychmiast został zatrzymany przez MO. Na szczęście nie ydał żadnego członka podziemnych struktur. Zebrania komisji ośiaty odbyały się początkoo raz miesiącu, a po zaieszeniu stanu ojennego raz na kilka miesięcy. Ostatnie spotkanie odbyło się jesienią 1985 roku. Zaróno 3/7

4 czartek, 12 stycznia :21 jak i Ryszard Brejza spominali po latach, że połoie dekady dalsza działalność ziązku takiej formule nie przynosiła spodzieanych rezultató, ale nadal przemycano bieżące podziemne ydanicta. Z Bydgoszczy przyoził je z reguły Edmunda Mikołajczak, a toruńską bibułę sproadzał Ryszard Brejza spółorganizator Niezależnego Zrzeszenia Studentó UMK 1980 roku. Oprócz ymienionych szczególnie yróżnili się jeszcze Marek Klimek, Mirosła Pietrzyk i Leszek Tucholski. Ponieaż działalność podziemna pooli traciła rację bytu, a nic nie zapoiadało zmiany sytuacji Polsce, inorocłascy nauczyciele postanoili obejść prao i zamiast nadal działać podziemiu podjęli próbę zalegalizoania ziązku. Podczas jednego ze spotkań zaproponoano, żeby możliie jak najiększa liczba praconikó ośiaty zapisała się do jednej z legalnie działających organizacji, tak aby krótkim czasie opanoać jej struktury i przejąć niej ładzę. Wybór padł na działający mieście od 1962 roku oddział Kujasko-Pomorskiego Toarzysta Kulturalnego. 28 II 1986 roku miało miejsce alne zebranie spraozdaczo-yborcze KPTK. Wybrano óczas noy zarząd, którym znalazł się rónież został sekretarzem toarzysta. Nie można jednak poiedzieć, że ten sposób KPTK stało się zakamufloanym ziązkiem zaodoym. Na pradzie zmiany przyszło jeszcze poczekać. Niemniej jednak zaangażoał się janą i z penością potrzebną działalność tej organizacji. W latach osiemdziesiątych, ziązku z rocznicą 800-lecia Inorocłaia, KPTK postanoiło ydać pierszy tom słonika biograficznego prezentującego syletki ybitnych osób ziązanych z miastem i okolicami. Pomysłodacami przedsięzięcia byli Zenon Kopeć i Zygmunt Kurek, zaś Edmunda Mikołajczaka ybrano na koordynatora działań. Niestety ze zględó politycznych i finansoych prace nad jego przygotoaniem zostały odłożone. Tymczasem, spólnie z Alfredem Krysiakiem, łączył się prace nad organizoaniem Stoarzyszenia Wychoankó Gimnazjum i Liceum im. Jana Kasproicza Inorocłaiu. Formalnie zostało ono zarejestroane 5 X 1987, a już 9 X odbyło się I Walne Zebranie Wyborcze Stoarzyszenia. Niecały miesiąc później, 6 XI 1987 roku, poołano 5 sekcji: organizacyjno-gospodarczą, sportoą, popularno-naukoą, artystyczno-kulturalną i historyczno-redakcyjną. został przeodniczącym tej ostatniej. W 1987 roku czterech członkó nauczycielskiej S zostało łączonych do struktur podziemnych Zarządu Oddziału Inorocłaiu, a rok później poołano Komisję Organizacyjną, stanoiącą część Rady Organizacyjnej Regionu Bydgoskiego. Mniej ięcej tym samym czasie uczestniczył spotkaniach Zarządu Oddziału inorocłaskiej Solidarności, które odbyały się pryatnym mieszkaniu Tadeusza Bieńka oraz na plebanii u ks. Alojzego Zielińskiego pobliskim Orłoie. Wreszcie 28 II 1989 roku reaktyoały się jane struktury Międzyszkolnej Rady Koordynacyjnej Praconikó Ośiaty i Wychoania Solidarność na Kujay Zachodnie z siedzibą Inorocłaiu. Jej głónym zadaniem było reaktyoanie szkolnych kół Solidarności, ulepszenie systemu działania rad pedagogicznych szkołach, ziększenie aktyności nauczycieli i ucznió życiu szkolnym i poza nim, a przede szystkim ypracoanie reformy ośiatoej mającej podnieść poziom szkolnicta regionie. nie tylko dołączył do składu MRK S, ale został także ybrany do trzyosoboej komisji roboczej, która reprezentoała środoisko nauczycielskie rozmoach z ładzami. 27 IX 1989 roku odbyło się zebranie delegató kół Solidarność z Inorocłaia i okolic. Zgodnie z oboiązującym statutem, delegaci pierszym rzędzie przystąpili do yboru 4/7

5 czartek, 12 stycznia :21 przeodniczącego Komisji Międzyszkolnej. Na tę funkcję zgłoszono m.in. Edmunda Mikołajczaka, który jednak odmóił. Został on członkiem prezydium ziązku, a także jednym z 3 delegató na alne zebranie yborcze regionu bydgoskiego otrzymał najięcej, bo 28 głosó (pozostali Leszek Tucholski 27 i Andrzej Radtke 24). Sukces kandydató Solidarności yborach z czerca 1989 roku skłonił inorocłaskie środoisko do poołania 6 VII Obyatelskiego Porozumienia, którego zadaniem miało być utrzymyanie stałej łączności między yborcami a senatorami i posłami ybranym z okręgu kujasko-pałuckiego: Romanem Bartoszcze, Aleksandrem Paszyńskim, Antonim Tokarczukiem, Andrzejem Wybrańskim (reprezentującym obydu izbach Komitet Obyatelski Solidarność ) oraz Janem Warjanem (reprezentantem Zjednoczonego Stronnicta Ludoego; popieranym przez Obyatelski Klub Parlamentarny). W szerszej perspektyie Obyatelskie Porozumienie zapoiadało łączenie się prace ziązane z przygotoaniami do przyszłych yboró samorządoych miastach i gminach regionu. Jednym z jego sygnatariuszy został oczyiście. Dodatkoo VII na posiedzeniu Obyatelskiego Porozumienia zaiązał się sekretariat zespołu senatorsko-poselskiego Inorocłaiu z udziałem posłó Romana Bartoszcze i Jana Warjana. W skład sekretariatu eszli: Włodzimierz Hulisz koordynator oraz Jerzy Cyganiak, Tomasz Malec, Edmund Mikołajczak, Stanisła Paradoski, Maria Sokołoska i Katarzyna Wróbel. Ponieaż OP postanoiło poołać redakcję łasnej gazety, i tym razem nie mogło zabraknąć Edmunda Mikołajczaka. Kolejny już raz dał o sobie znać cięty język redaktora naczelnego, który artykule Oby już nie długo skrytykoał nie tylko działania ładz miasta, ale rónież samych mieszkańcó Inorocłaia, bezolnych obyateli, którzy iększości stracili iarę możliość jakichkoliek zmian. Artykuł, zamiast skłonić do refleksji, yołał burzę inorocłaskim środoisku. Wielu mieszkańcom nie przypadł do gustu styl olnej prasy, choć był to dopiero początek noej jakości polskich mediach dziś już penie nikogo nie szokujący. Niemniej jednak kontroersje okół tekstu doproadziły do zorganizoania 18 X 1989 roku inorocłaskim ratuszu spotkania tz. inorocłaskiego okrągłego stołu, którym udział zięli: Anna Bańkoska posłanka na Sejm z mandatu PZPR, Jerzy Kaźmierski I sekretarz Komitetu Miejskiego PZPR, Marian Kokoszyński artysta plastyk, Wincenty Koalski iceprzeodniczący Miejskiego Komitetu SD, Wojciech Kurczeski przeodniczący Miejskiej Rady Narodoej, Obyatelskie Porozumienie, Piotr Milchert prezes Klubu Inteligencji Katolickiej, Józef Łącki przeodniczący Miejsko-Gminnego Komitetu ZSL, ks. prof. Antoni Siemianoski ykładoca Wyższego Prymasoskiego Seminarium Duchonego Gnieźnie (mieszkaniec Inorocłaia), Ferdynand Zaleski działacz Solidarności, Marcin Wnuk iceprezydent miasta. Spotkanie miało na celu ożyienie dyskusji nad problemami i potrzebami miasta. Edmund Mikołajczak nie ycofał się ze sych słó. Krytykę przyjął ze zrozumieniem, ale jednocześnie przypomniał, jak iele zmian czeka całe społeczeństo najbliższych miesiącach. Tymczasem bydgoskich strukturach ziązku już od kilkunastu tygodni dochodziło do spięć między zolennikami Jana Ruleskiego i popieranego przez Lecha Wałęsę Antoniego Tokarczuka. Animozje te doproadziły ostatecznie do podziału łonie inorocłaskiej Solidarności. W yborach samorządoych z 1990 roku Komitet Obyatelski i Obyatelskie Porozumienie utorzyły odrębne komitety yborcze. Kandydaci do rady miejskiej ze środoiska nauczycielskiej S ystartoali z aż trzech list Porozumienia Obyatelskiego Solidarność (Ryszard Brejza, Włodzimierz Hulisz, Cezary Rydlichoski, Krystyna Tadeja), Porozumienia 5/7

6 czartek, 12 stycznia :21 Obyatelskiego (Stanisła Paradoski) oraz Komitetu Obyatelskiego (Piotr Czarnoleski i Eugenia Pudeleicz). W miarę upłyu czasu zaangażoanie Edmunda Mikołajczaka malało. Nie zdecydoał się kandydoać ani yborach czercoych (taką propozycje ysunął Piotr Milchert), ani yborach samorządoych, praktycznie ycofał się z życia politycznego już jesienią 1989 roku. Uczestniczył co prada jeszcze obchodach dziesiątej rocznicy utorzenia ziązku, na których zresztą miał okazję opoiedzieć o soich refleksjach dotyczących tamtego czasu, ale stopnioo jego nazisko przestało pojaiać się prasie kontekście sporó enątrz S. Zamiast tego skieroał soją uagę na konkretne problemy nurtujące środoisko praconikó ośiaty. W soich artykułach i pismach bronił on nauczycieli skonfliktoanych z ładzą czy też atakoał rażące naruszenia praa ze strony kuratorium. Przykładoo na początku 1990 roku spólnie ze Stanisłaem Paradoskim i Andrzejem Radtke skieroał list do Kuratora Ośiaty i Wychoania Bydgoszczy, którym krytycznie ustosunkoano się do spray poołania na dyrektora Szkoły Podstaoej Sukoach ob. Rimera byłego sekretarza propagandy Komitetu Miejsko-Gminnego PZPR Kruszicy. Ciekae, że przy okazji konfliktu Teresy Mróczyńskiej óczesnej gminnej inspektor ośiaty i ychoania Inorocłaiu z Tadeuszem Łojeskim (dyrektorem szkoły Jaksicach) prasa po raz kolejny przypomniała o tym, że to łaśnie pani inspektor przyczyniła się do odejścia Edmunda Mikołajczaka ze SP nr roku. Do czynnej polityki porócił 1994 roku, kiedy to z poodzeniem kandydoał do Rady Miejskiej Inorocłaia. W drugiej kadencji ( ) objął on stanoisko przeodniczącego Komisji Ośiaty i Kultury. W listopadzie 1997 roku Edmund Mikołajczak szedł skład komitetu organizacyjnego Ruchu Społecznego Akcji Wyborczej Solidarność, którego zadaniem było storzenie struktur partii rejonie Kuja Zachodnich. Na początku 1998 roku Adam Juszczak, odpoiedzialny za organizoanie Ruchu Społecznego AWS ojeództie bydgoskim, udzielił Edmundoi Mikołajczakoi pełnomocnict do torzenia struktur regionalnych ruchu mieście i gminie Inorocła. Radny Mikołajczak został także pierszym przeodniczącym koła RS AWS Inorocłaiu. za soją działalność Solidarność został yróżniony m.in. dyplomem z okazji 10-lecia Solidarność, a 22 IV 2010 roku Sekcja Krajoa Ośiaty i Wychoania nadała mu Srebrną Odznakę. Dokumenty archialne: 6/7

7 czartek, 12 stycznia :21 Wojciech Gonera Do opracoania artykułu ykorzystane źródła: Stoarzyszenia IZespołu Liceum Wychoankó Ogólnokształcącego Gimnazjum im Jana i Liceum Kasproicza im. Jana Inorocłaiu, Edmunda Inorocłaiu Kronika Okręgu Kuja Komisji Zachodnich, Międzyzakładoej dokumenty zznajduje lat Solidarność Praconikó Ośiaty i Wiadomości Wychoania Partii Archium Robotniczej Państoe Zbiorczej Bydgoszczy, Szkole Gminnej Podstaoa następujące Inorocłaiu. Organizacja Partyjna Polskiej Zjednoczonej przez opozycję Zarządu Uniersytetu latach Regionu Bydgoskiego Solidarność, zbiory czasopism ydaanych Szkoła Kalendarium Podstaoa Szkoły Szkół Podstaoej nr Integracyjnych Kronika nrszkoły 15 im. Postańcó Podstaoej Postańcó Wielkopolskich Wielkopolskich Nr 15Kasproicza ( ); Inorocłaiu Inorocłaiu. M. Hadzik, (dana Muzeum Ośiaty Bydgoszczy, dokumenty Bydgoszczy. przekazane przez Solidarność Archia Paradoskiego Jana Kozioroskiego, Alfreda Krysiaka, Edmunda Mikołajczaka, Stanisłaa Relacje: Ryszarda Brejzy, Alfreda Krysiak, Edmunda Mikołajczaka, Stanisłaa Paradoskiego. Artykuły Kuja Kurier Inorocłaskie, Praconikó Wolnych Polski, Zachodnich, zpryatne: Ziązkó, gazet: Ośiaty Inorocłaianin, Biuletyn Obyatelskie Gazeta Wolne i15), Wychoania Ziązki, Pomorska, Porozumienie, Solidarność Inorocłaski Okręgu Ziązkoiec Gazeta Kuja Praconikó Seris Biuletyn Solidarności, Zachodnich Informacyjny, Informacyjny Ośiaty Goniec Inorocłaiu i Wychoania Seris Kontra, Kujaski, Solidarności Noiny Ilustroany Informacje Mikołajczaka, Społeczeństie pracy dotyczące Toruń magisterskiej działalności Egzemplarz pt. Mikołaja Historia społeczno-politycznej Kopernika izostały regionalizm się Toruniu. Kujaski. Zakładzie praktyce Edmunda edukacyjnej Dydaktyki Mikołajczaka Historii zaarte iokręgu Wiedzy zostały o //mojej 7/7