Wariant Ochrona siedlisk lęgowych l ptaków programu rolnośrodowiskowego. rodowiskowego na lata

Transkrypt

1 Wariant Ochrona siedlisk lęgowych l ptaków programu rolnośrodowiskowego rodowiskowego na lata ZałoŜenia i proponowane rozwiązania zania wdroŝeniowe Prezentacja na potrzeby przyrodniczych szkoleń terenowych doradców w rolnośrodowiskowych rodowiskowych Jarosław aw Krogulec Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Marek Jobda - Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków

2 CELE REALIZACJI WARIANTU OCHRONA SIEDLISK LĘGOWYCH L PTAKÓW Jednym z celów w programu rolnośrodowiskowego rodowiskowego na lata jest przywracanie walorów w lub utrzymanie stanu cennych siedlisk uŝytkowanych rolniczo oraz zachowanie róŝnorodnor norodności biologicznej na obszarach wiejskich Cele pakietu ptasiego: ochrona siedlisk lęgowych l rzadkich lub zmniejszających swoją liczebność gatunków w ptaków, w tym wymienionych w załą łączniku 1 Dyrektywy Ptasiej, zakładaj adających swoje gniazda na ziemi lub w roślinno linności zielnej na łąkach i pastwiskach, przed niekorzystnymi zmianami w uŝytkowaniu u rolniczym tj. intensyfikacją lub porzuceniem. Art. 4 ust. 2 Dyrektywy Ptasiej Państwa członkowskie podejmą podobne działania ania w odniesieniu do regularnie występuj pujących gatunków w wędrownych w ptaków, które nie sąs wymienione w załą łączniku 1 ( )( ) W tym celu państwa członkowskie zwrócą szczególn lną uwagę na ochronę obszarów w podmokłych.. ych..

3 GŁÓWNIE ZAGROśENIA POPULACJI PTAKÓW GNIAZDUJĄCYCH NA TUZ Zmiany hydrologiczne: obniŝenie poziomu wód w d gruntowych i powierzchniowych, utrata siedlisk w wyniku zmian reŝimu hydrologicznego rzek, melioracje i udraŝnianie starych systemów w melioracyjnych, osuszanie nadmorskich łąk k i śródpolnych zbiorników. Zmiany w uŝytkowaniu u rolniczym: zaniechanie uŝytkowania u rolniczego, zmiany obsady zwierząt t lub sposobu wypasu, intensyfikacja uŝytkowania u łąkowego tj. przyśpieszenie pieszenie pokosu, wyrównanie wnanie powierzchni terenu, nawoŝenia i podsiewanie, przekształcenie uŝytków w zielonych w grunty orne, mechanizacja rolnictwa. Bezpośrednia presja człowieka owieka: kłusownictwo, niepokojenie i niszczenie lęgów l w przez turystów, nadmierny ruch drogowy w pobliŝu u lęgowisk, l dzika eksploatacja kruszyw z terenów nadrzecznych, dzika zabudowa uŝytku ytków w zielonych.

4 GŁÓWNIE ZAGROśENIA POPULACJI PTAKÓW GNIAZDUJĄCYCH NA TUZ DrapieŜnictwo i baza pokarmowa: nadmierna presja drapieŝnik ników w czworonoŝnych nych (lis, jenot, kot domowy, norka amerykańska) i skrzydlatych (kruk, wrona siwa, sroka) niszczących cych lęgi, redukcja bazy pokarmowej. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym: utrata siedlisk w wyniku ograniczenia powierzchni łąk k i pastwisk kosztem innych form zagospodarowania przestrzennego, deniwelacja powierzchni dolin rzecznych. Bezpośrednia presja człowieka owieka: kłusownictwo, niepokojenie i niszczenie lęgów l w przez turystów, nadmierny ruch drogowy w pobliŝu u lęgowisk, l dzika eksploatacja kruszyw z terenów nadrzecznych, dzika zabudowa uŝytku ytków w zielonych.

5 WYMOGI WARIANTU OCHRONA SIEDLISK LĘGOWYCH L PTAKÓW MoŜliwo liwość uŝytkowania pastwiskowego, kośnego lub kośno no-pastwiskowego. Koszenie: - pierwszy pokos od 1 sierpnia do 30 września, - pozostawienie % nieskoszonej powierzchni, - określona wysokość (5-15 cm) i technika pokosu (zakaz od zewnątrz do środka), - usunięcie ściętej biomasy w ciągu 2 tygodni od pokosu. Wypas: - obsada przed 20 lipca do 0,5 DJP/ha; - obsada po 20 lipca od 0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha. - ograniczona obsada pastwiska i sezon pastwiskowy.

6 WYMOGI WARIANTU OCHRONA SIEDLISK LĘGOWYCH L PTAKÓW Inne: - ograniczenia w nawoŝeniu i stosowaniu środków w ochrony roślin, - ograniczenia w budowie i rozbudowie systemów w melioracyjnych, - ograniczenia w zabiegach agrotechnicznych. Warunkiem zaklasyfikowania uŝytku ytków w rolnych do wariantu jest wykonanie dokumentacji ornitologicznej przez eksperta, która będzie b podstawą do realizacji zadań w danym siedlisku. Płatność 1200 PLN / ha

7 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH błotniak łąkowy (Cirus( pygargus) - gatunek gniazdujący na ziemi wśród d roślinno linności torfowiskowej, - utrata siedlisk lęgowych l na skutek zaniechania lub intensyfikacji uŝytkowania u rolniczego, - gatunek wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, - 13,4 % populacji UE w Polsce, par, - spadek populacji lęgowej l na tradycyjnych, największych lęgowiskach. Fot. Rafał Siek

8 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH derkacz (Crex crex) - gniazdo na ziemi na trwałych uŝytkach u zielonych, - zagroŝony ony na skutek mechanizacji i intensyfikacji uŝytkowania u TUZ, - gatunek wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek wymieniony w Czerwonej Księdze ZagroŜonych onych Gatunków w (IUCN 2006), jako niŝszego ryzyka (NT), - 28,6 % populacji UE w Polsce, odzywających się samców, - gatunek obecnie dość liczny, jednak w krótkim czasie moŝna się spodziewać znacznego zmniejszenie krajowej populacji na skutek zmian siedliskowych. Fot. Eddie Dunne /Archiwum OTOP

9 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH czajka (Vanellus( vanellus) - gniazdo w płytkim p zgłę łębieniu wygrzebanych w ziemi lub murawie, -zagroŝona ona na skutek zmian w uŝytkowaniu rolniczym łąk k i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl l Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, -12,1 % populacji UE w Polsce, -silny spadek liczebności ci w Europie, -w w Polsce stabilny trend spadkowy; w roku 2006 o ¼ mniej w stosunku do roku 2000 Fot.. Marek Jobda

10 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH biegus zmienny (Calidris( alpina schinzii) - gniazdo na ziemi ukryte w kępach roślinno linności na słonawach, s - zagroŝony ony na skutek zaniechania wypasu słonaw, s - gatunek wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek zgłoszony do Dyrektywy Ptasiej przez Polskę, - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako silnie zagroŝony ony wyginięciem (EN), - poniŝej 10 par lęgowych, l spadek liczebności ci w Polsce i w Europie. Fot. Ken Kinsella /Archiwum OTOP

11 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH kszyk (Gallinago( gallinago) - składaj adają jaja w dołkach ukrytych w kępach turzyc, - zagroŝony ony na skutek zaniechania wykaszania łąk k w dolinach rzecznych, - gatunek nie wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl l Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, -5,8 % populacji UE w Polsce, - spadek liczebności ci w Europie. Fot.. John Carey /Archiwum OTOP

12 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH dubelt (Gallinago( media) - gnieŝdŝą Ŝą się na ziemi wśród w roślinno linności zielnej, - zagroŝony ony na skutek zaprzestania wykaszania podmokłych łąk turzycowych, - gatunek wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek wymieniony w Czerwonej Księdze ZagroŜonych onych Gatunków w (IUCN 2006), jako niŝszego ryzyka (NT), - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako naraŝony na wyginięcie (VU), -27,7 % populacji UE w Polsce, samców, - spadek liczebności ci w Europie. Fot. Rafał Siek

13 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH rycyk (Limosa( limosa) - gniazdo umieszczone na ziemi pod osłon oną wyŝszych traw, - zagroŝony ony na skutek utraty siedlisk wynikłej z porzucania lub intensyfikacji uŝytkowanie łąk k i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl l Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, - gatunek wymieniony w Czerwonej Księdze ZagroŜonych onych Gatunków w (IUCN 2006), jako niŝszego ryzyka (NT), - 8,6 % populacji UE w Polsce, - silny spadek liczebności ci w Polsce i Europie. Fot. Michał Radziszewski

14 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH kulik wielki (Numenius( arquata) - gniazdo w kępie k turzyc lub na wyniesieniu pośród d turzycowisk, - zagroŝony ony na skutek utraty siedlisk wynikłej z porzucania lub intensyfikacji uŝytkowanie u łąk k i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl l Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako naraŝony na wyginięcie (VU), par, - spadek liczebności ci w Europie, - wyraźny trend spadkowy w Polsce w dłuŝszym okresie czasu. Fot. Rafał Siek

15 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH krwawodziób (Tringa totanus) - gniazdo na ziemi w kępie k roślinno linności, - zagroŝony ony na skutek utraty siedlisk wynikłej z porzucania lub intensyfikacji uŝytkowanie u łąk k i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl l Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, par, - spadek liczebności ci w Europie, - spadek liczebności ci w Polsce. Fot. Ken Kinsella /Archiwum OTOP

16 PRZEGLĄD D GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH wodniczka (Acrocephalus( paludicola) - gniazdo w turzycach, - zagroŝony ony na zaniechania tradycyjnych sposobów w wypasu i koszenia, - gatunek wymieniony w Załą łączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako naraŝony na wyginięcie (VU), - 77,7 % populacji UE w Polsce, samców/ par, - spadek liczebności ci w Polsce i Europie. Fot. Alexander Kozulin

17 KRYTERIA LĘGOWOL GOWOŚCI DANEGO GATUNKU PTAKA Kryteria Polskiego Atlasu Ornitologicznego (PAO) kryterium symbol kategoria - pojedyncze ptaki obserwowane w o... okresie i siedlisku lęgowym - jednorazowa obserwacja s... gniazdowanie moŝliwe (A) śpiewającego samca lub tokujących ptaków - para ptaków obserwowana w okresie i p... siedlisku lęgowym - zajęte terytorium lęgowe te... - kopulacja, toki kt gniazdowanie - odwiedzanie miejsca nadającego się om prawdopodobne (B) na gniazdo - niepokój sugerujący bliskość gniazda np - budowa gniazda lub drąŝenie dziupli bu

18 KRYTERIA LĘGOWOL GOWOŚCI DANEGO GATUNKU PTAKA kryterium symbol kategoria - odwodzenie od gniazda lub młodych uda - gniazdo nowe lub skorupy jaj z gns danego roku - młode zagniazdowniki nielotne lub mło słabo lotne albo podloty gniazdowników poza gniazdem gniazdowanie pewne (C) - gniazdo wysiadywane wys - ptaki z pokarmem lub odchodami pod piskląt - gniazdo z jajami jaj - gniazdo z pisklętami pis Błotniak łąkowy bu Derkacz te Biegus te Dublet kt Rycyk te Kulik te Krwawodzób te Wodniczka te

19 KRYTERIA KWALIFIKACJI DANEGO TUZ DO PAKIETU PTASIEGO Rewir lęgowy powinien być określany w oparciu o kryteria PAO na podstawie min. trzech kontroli terenowych wykonanych w okresie od połowy owy kwietnia do końca czerwca. NadbuŜańskie siedlisko rycyka, krwawodzioba i czajki. Fot. Jarosław aw Krogulec

20 KRYTERIA KWALIFIKACJI DANEGO TUZ DO PAKIETU PTASIEGO KaŜde stwierdzone gniazdowanie w przypadku błotniaka łąkowego, tokowisko dubelta lub rewir lęgowy l w przypadku innych gatunków priorytetowych, wyznaczony na mapie załą łączonej do dokumentacji ornitologicznej, kwalifikuje do realizacji pakietu na moŝliwie jednorodnym płacie p siedliska nie przekraczającym cym 10 ha. Nadwiśla lańskie siedlisko rycyka, krwawodzioba i czajki. Fot. Marek Jobda Błotniak łąkowy. Fot. Rafał Siek

21 ZAKRES EKSPERTYZY ORNITOLOGICZNEJ Zadania stawiane przed ekspertyzą ptasią: - udokumentowanie występowania gatunków w kwalifikujących do realizacji pakietu ptasiego, - opis stanu siedliska występowanie ptaków, - szczegółowe zalecenia dotyczące ce gospodarowania na TUZ. Charakter ekspertyzy: - ekspertyza powinna być rzetelnie wykonana i moŝliwa do weryfikacji terenowej, - wykonanie ekspertyzy powinno być mało o pracochłonne, onne, - ekspertyza powinna być moŝliwie mało o obszerna co przyspieszy jej wykonanie, ułatwi u przyswojenie zawartości przez rolnika i przyspieszy kontrolę.

22 ZAKRES EKSPERTYZY ORNITOLOGICZNEJ Zgodnie z projektem rozporządzenia rolnośrodowiskowego, rodowiskowego, dokumentacja przyrodnicza wymagana w przypadku realizacji pakietu ptasiego powinna zawierać: - opis typów w siedlisk występowania ptaków, - ocenę stanu siedlisk występowania ptaków, - zasięg g ich występowania odwzorowany na mapie gospodarstwa, - dane o liczebności ci gatunków w ptaków w uzyskane na podstawie inwentaryzacji terenowej, - uszczegółowienie stosowania wymogów w pakietu (w tym dodatkowe obostrzenia), - niezbędne zabiegi przywracające ce właściwy w stan siedlisk lęgowych, l - dokumentację fotograficzną siedlisk, - dane wnioskującego o dokumentację, - dane sporządzaj dzającego dokumentację.

23 ZAKRES EKSPERTYZY ORNITOLOGICZNEJ Opis typów w siedlisk występowania ptaków: - powinien zawierać podstawowe informacje umoŝliwiaj liwiające kontrolę czy w siedlisku nie nastąpi piły y niekorzystne zmiany środowiskowe, - zamiast opisu moŝe e być karta siedliska z zaznaczonymi właściwymi w cechami, - struktura roślinno linności: wysoka/ niska, rozproszona itp. - stan uŝytkowania u rolniczego: obecność lub brak uŝytkowania, u - warunki hydrologiczne: uwilgotnienie uŝytku u zielonego, obecność rozlewisk, oczek wodnych itp., - sieć melioracyjna: obecność i stan rowów melioracyjnych, - do opisu powinna być załą łączona dokumentacja fotograficzna. Siedlisko rycyka. Fot. Marek Jobda

24 ZAKRES EKSPERTYZY ORNITOLOGICZNEJ Ocena stanu siedlisk występowania ptaków: - wskazanie wszystkich niekorzystnych przekształce ceń w siedlisku, które mogą skutkować zanikiem populacji ptaków: nowa lub udroŝniona melioracja, brak uŝytkowania rolniczego, wypalania, zalesienia, załoŝone one plantacje roślin energetycznych lub sady itp. - do oceny powinna być załą łączona dokumentacja fotograficzna. Biebrzańskie siedliska wodniczki. Fot. Jarosław aw Krogulec

25 ZAKRES EKSPERTYZY ORNITOLOGICZNEJ dane o liczebności ci gatunków w ptaków w uzyskane na podstawie inwentaryzacji terenowej: - dane powinny dotyczyć wszystkich gatunków w ptaków w stwierdzonych podczas trzech kontroli na całej powierzchni zgłoszonej do płatnop atności. zasięg g występowania odwzorowany na mapie gospodarstwa: - wskazanie na mapie gospodarstwa zasięgu terytoriów w lęgowych l gatunków priorytetowych lub płatp atów w siedliska przez nie zajęte, ze wskazaniem poszczególnych gatunków w występuj pujących w danym miejscu. uszczegółowienie stosowania wymogów w pakietu (w tym dodatkowe obostrzenia): - w uszczegółowieniu wymogą powinny być wskazane fragmenty łąki, które nie powinny być uŝytkowane w danym roku, - określony w miarę potrzeb charakter i przebieg wypasu. niezbędne zabiegi przywracające ce właściwy w stan siedlisk lęgowychl gowych: - zapis ten ma na celu propozycję dodatkowych zabiegów, które pozwolą rolnikowi zachować populację priorytetowych gatunków w ptaków w i mogą dotyczyć np.. lokalizacji zastawek lub usuwania zakrzaczeń.

26 Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków ul. OdrowąŜa 24; Marki k. Warszawy tel: (22) faks: (22) Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków podejmuje się licznych działań mających na celu właściwą ochronę ptaków krajobrazu rolniczego i miejsc ich występowania. Wszystkie te działania opatrzone są wspólnym logo kampanii Rolnictwo Przyjazne Przyrodzie.