FORMAT MARC 21 REKORDU BIBLIOGRAFICZNEGO DLA DOKUMENTU IKONOGRAFICZNEGO

Transkrypt

1 CENTRUM NUKAT BIBLIOTEKI UNIWERSYTECKIEJ W WARSZAWIE FORMAT MARC 21 REKORDU BIBLIOGRAFICZNEGO DLA DOKUMENTU IKONOGRAFICZNEGO oprac. Krystyna Sanetra, Beata Górecka, Anna Graff Warszawa 2011

2 Spis treści Przedmowa...3 Wprowadzenie...4 Etykieta rekordu i pola danych kontrolnych... 7 Etykieta Numer kontrolny rekordu (NP) Data ostatniej modyfikacji (NP) Dane kontrolne, dodatkowa charakterystyka dokumentu (P) Forma fizyczna dokumentu ikonograficznego (P) Dane kontrolne (NP) Instytucja sporządzająca opis (NP) Kod języka dokumentu (P) Kod kraju miejsca wydania/powstania dokumentu (NP) Hasło główne nazwa osobowa (NP) Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności (NP) Wariant tytułu (P) Strefa wydania (NP) Strefa adresu wydawniczego (NP) Strefa opisu fizycznego (P) Układ i struktura zespołu (P) Strefa serii i dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego Strefa serii i dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego (P) forma nie do wyszukiwania XX Strefa uwag Uwaga ogólna (P) Uwaga dotycząca prac współwydanych (P) Uwaga dotycząca zawartości dokumentu ikonograficznego (P) Uwaga dotycząca skali (P) Cytata bibliograficzna (P) Uwaga wyjaśniająca zawartość kompozycji (P) Uwaga dotycząca innej postaci fizycznej dokumentu (P) Uwaga dotycząca podstawy reprodukcji (P) Uwaga dotycząca finansowania dokumentu ikonograficznego (P) Uwaga dotycząca systemu (P) Uwaga dotycząca języka (P) Uwaga o złożonym powiązaniu między dokumentami (P) Uwaga dotycząca nagrody (P) Hasła dodatkowe Hasło dodatkowe nazwa ciała zbiorowego (P) Hasło dodatkowe nazwa imprezy (P) Hasła dodatkowe tytuł ujednolicony (P) Hasło dodatkowe tytuł (P) Hasło dodatkowe nazwa miejsca publikacji (P) Dane dotyczące dokumentu macierzystego (P) , 830 Hasła dodatkowe opisu dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego i serii Hasło dodatkowe opisu dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego nazwa osobowa (P) Hasło dodatkowe serii i dokumentu wieloczęściowego tytuł (P) Lokalizacja elektroniczna i sposób dostępu do dokumentu elektronicznego (P)...91 Aneks...93 Bibliografia

3 Przedmowa Przedmowa Instrukcja Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla dokumentu ikonograficznego zawiera infomacje niezbędne do sporządzenia takiego rekordu i jest przeznaczona dla bibliotek wykorzystujących różne oprogramowania obsługujące format MARC 21, a w szczególności dla naukowych i akademickich bibliotek uczestniczących we współkatalogowaniu w ogólnopolskim katalogu centralnym NUKAT. Opracowując instrukcję korzystano z aktualnie obowiązujących polskich norm w szczególności Polskiej Normy PN-N Opis bibliograficzny Dokumenty ikonograficzne, zaleceń ISBD (NBM), amerykańskich przepisów i instrukcji, opracowań wydanych w serii FOKA oraz uwzględniono ustalenia Centrum NUKAT i Biblioteki Narodowej dotyczące formatu MARC 21 rekordu bibliograficznego dla książki i dla starych druków. W instrukcji uwzględniono zasady sporządzania rekordu bibliograficznego i doboru haseł wypracowane przez współpracujące ze sobą biblioteki polskie. Uwzględnia ona tylko te pola, podpola i wartości wskaźników przewidziane w formacie MARC 21 rekordu bibliograficznego, które dotyczą dokumentu ikonograficznego. Przykłady, w szczególności te zamieszczone w załączniku, dobrano tak, aby reprezentowały możliwie wszystkie rodzaje dokumentów ikonograficznych. W niektórych oprogramowaniach (Virtua) zawartość podpola oddziela się jednym odstępem od jego separatora, reprezentowanego tutaj za pomocą znaku $ i odpowiednio małej litery lub cyfry. Taki odstęp stosuje się też w przykładach umieszczonych w niniejszej instrukcji, natomiast reprezentuje graficznie spację. Po nazwach pól i podpól w nawiasach okrągłych podano informację o ich powtarzalności: P pole/podpole powtarzalne, NP pole/podpole niepowtarzalne, oraz odpowiednie punkty PN-N :2008 Opis bibliograficzny Dokumenty ikonograficzne. Przyjęto drugi stopień szczegółowości opisu. Format rekordu bibliograficznego związany jest ściśle z formatem kartoteki haseł wzorcowych (khw). Ze względu na to, że dołączane do rekordu bibliograficznego pola haseł pobierane są z kartoteki haseł wzorcowych i że istnieją odrębne opracowania dotyczące khw, w niniejszej instrukcji ograniczono się do podania zasad doboru haseł oraz wartości wskaźników, podpól i przykładów. 3

4 Wprowadzenie Wprowadzenie Dokument ikonograficzny to dokument, którego głównym elementem jest obraz, a tekst (jeżeli się pojawia) pełni rolę pomocniczą, objaśniającą, bądź stanowi jeden z elementów kompozycyjnych przedstawienia i jego treść ma charakter wtórny w stosunku do obrazu. Dokument ikonograficzny to dwuwymiarowy, nieruchomy, nie przeznaczony do projekcji obraz, utrwalony jakąkolwiek techniką na przenośnym podłożu. Podane w niniejszej instrukcji zasady sporządzania rekordów bibliograficznych obejmują zarówno dokumenty zwielokrotnione, jak i dokumenty wytworzone w jednym egzemplarzu, opublikowane, jak i nieopublikowane. Dotyczą różnych rodzajów dokumentów ikonograficznych takich jak: grafiki, rysunki, rysunki architektoniczne i techniczne, dzieła malarskie, matryce graficzne (forma służąca do powielania kompozycji, np. klocek drzeworytniczy, płyta miedziorytnicza, płyta cynkograficzna), fotografie (pozytywy i negatywy), plakaty, afisze teatralne, ekslibrisy, zaproszenia, bilety, medale, reprodukcje (oryginalne obrazy utrwalone za pomocą technik drukarskich, a nie dokumenty wtórne, np. kserokopie), przeźrocza, kartki pocztowe, gry itp. Instrukcja zawiera zarówno informacje potrzebne do ustandaryzowania opisów grafiki dawnej (starych rycin), wpisania ich w rekord bibliograficzny w formacie MARC 21, jak również informacje niezbędne do sporządzania rekordów bibliograficznych dla nowszych, różnorodnych zbiorów ikonograficznych, aż do oryginalnych fotografii cyfrowych (born digital) oraz grafiki cyfrowej włącznie, a także dla cyfrowych odpowiedników dokumentów ikonograficznych (digital counterparts). W przypadku grafiki cyfrowej, w której matryca graficzna zapisana jest w pamięci komputera lub na dysku optycznym, a także w przypadku fotografii cyfrowej, jeżeli dostęp do tego typu dokumentów ikonograficznych możliwy jest tylko za pomocą komputera, dodatkowe pola do rekordu bibliograficznego należy zaczerpnąć z instrukcji dla dokumentów elektronicznych (np. pola 538, 856, dodatkowe pola 006 i 007 charakterystyczne dla dokumentów elektronicznych, obok pola 007 dla dokumentu ikonograficznego). Oryginalne grafiki, rysunki, fotografie, pocztówki posiadające swoich własnych autorów lub wydawców (odbitki z matryc graficznych wykorzystywane wtórnie jako ilustracje) lub grafiki, rysunki, ryciny, fotografie, których autorzy bądź wydawcy nie są znani, ale które posiadają swoje własne niezależne tytuły (nawet jeżeli znane spoza dokumentu) należy skatalogować zgodnie z niniejszą instrukcją, jako dokumenty niesamoistne wydawniczo czyli sporządzić dla nich odrębne analityczne rekordy bibliograficzne. W rekordach tych, w polu 773, należy podać informacje identyfikujące dokument macierzysty (album, teka, książka, czasopismo, zespół, kolekcja), w którym znajduje się niesamoistny dokument ikonograficzny. Oprócz tego, dla dokumentów macierzystych sporządza się rekordy bibliograficzne, stosownie do zaleceń odpowiedniej instrukcji dla danego rodzaju dokumentu. I tak, w przypadku książek, tek i albumów sprzed 1800 r. wg formatu rekordu bibliograficznego dla starych druków, w przypadku książek, tek i albumów wydanych po 1800 r. wg formatu dokumentu bibliograficznego dla książek, a w przypadku czasopism wg formatu dla wydawnictw ciągłych. Dla grafik, rysunków, fotografii etc., które są częścią składową np. książki, albumu, ale nie mają cech wyróżniających (winiety, ozdobniki, ilustracje tekstów poradników dziedzinowych, podręczników etc., np. rysunki ptaków w atlasie ptaków), nawet gdyby zostały wykonane w oryginalnych technikach graficznych, rysunkowych, lub fotograficznych (czyli nie są drukami), nie sporządza się odrębnych analitycznych rekordów bibliograficznych. Sporządza się wtedy rekord bibliograficzny dla całego dokumentu (albumu, książki, etc.), a informacje o ww. grafikach, rysunkach, fotografiach etc. umieszcza w polu 300 i/lub w polu uwag (500). Jednostką opisu bibliograficznego, dla której sporządza się rekord bibliograficzny, może być: luźny, pojedynczy, jednoczęściowy dokument ikonograficzny (czasem wydany w serii, lub jako dokument współwydany), dokument ikonograficzny wieloczęściowy, składający się z dokumentów, które w zamierzeniu autora stanowią pewną, skończoną całość (cykl, fotoreportaż, historyjka obrazkowa, kampania reklamowa), dokument ikonograficzny niesamoistny wydawniczo (ilustracja w książce, czasopiśmie, tablica w tece, czy w albumie, czyli książce składającej się w większej części lub w całości z dokumentów ikonograficznych), zespół dokumentów ikonograficznych, czyli utworzona sztucznie (factice) grupa dokumentów, składająca się z dokumentów odrębnie wytworzonych, odrębnie wydanych, odrębnie rozpowszechnianych, którą zestawiono w całość, ze względu na wspólną proweniencję, zasady przechowywania/zarządzania zespołem, zasady opracowania, wspólny temat. 4

5 Wprowadzenie Katalogowanie materiałów ikonograficznych, ze względu na ich specyficzne cechy, różni się od katalogowania książek i innych drukowanych/publikowanych materiałów bibliotecznych. Na przykład, oryginalne prace graficzne są zasadniczo uważane za unikalne, chociaż często występują w wielu kopiach, a nawet jeżeli są publikowane, zwykle brak na nich jasnej/klarownej informacji charakterystycznej dla książek i materiałów książkopodobnych. Prócz tego, większość zespołów dokumentów ikonograficznych (kolekcji, spuścizn itp.) też jest unikatowa, ze względu na to, że nigdy nie były publikowane jako zespoły. Katalogowanie książki to przetransponowanie danych z opublikowanego egzemplarza danego wydania (z podstawowego źródła informacji, strony tytułowej) do odpowiednich pól formatu rekordu bibliograficznego. Podstawowe i dodatkowe źródła danych zdefiniowano również dla dokumentów ikonograficznych, ale ponieważ tekstu na tych dokumentach jest niewiele lub wcale, na słowny opis fizycznej postaci i zawartości dokumentu przetwarza się także informacje wizualne. Stwierdzanie autentyczności dokumentu, przypisanie oznaczeń odpowiedzialności to ważne czynności przy katalogowaniu, zwłaszcza w przypadku dawnej grafiki. Informacja musi być wydobyta z dokumentu, zinterpretowana, często wyekstrahowana z wizualnej zawartości i kontekstu dokumentu, jak również ze źródeł spoza niego. Istotne jest więc także, aby w rekordzie bibliograficznym dane przejęte z dokumentu były do odróżnienia od danych przejętych z innych źródeł i od danych pochodzących od katalogującego. W rekordzie bibliograficznym wprowadzanym do katalogu NUKAT umieszcza się dane opisujące dokument ikonograficzny będące wynikiem i związane z pierwotnym (oryginalnym) procesem twórczym i pierwotnym wykonaniem dokumentu. Informacje związane z późniejszym użytkowaniem dokumentu (dotyczące przechowywania, ekspozycji, konserwacji, proweniencji, źródła pochodzenia, uszkodzeń itp.) podaje się w polach lokalnych (561) rekordu bibliograficznego lub w rekordzie egzemplarza. Pomimo trudności jakie niesie ze sobą katalogowanie materiału ikonograficznego, ustalenie standardu opisu/formatu dla tych dokumentów, kompatybilnego, tak jak tylko jest to możliwe, z opisem/formatem innych materiałów bibliotecznych, umożliwi zaistnienie opisów dokumentów ikonograficznych w katalogach zautomatyzowanych, w tym także w katalogu centralnym NUKAT, co znakomicie rozszerzy dostęp do informacji o tych dokumentach. Dokumenty ikonograficzne ze względu na ich wartość estetyczną lub historyczne i ikonograficzne znaczenie kataloguje się indywidualnie i należy podkreślić, że zasady podane w niniejszej instrukcji są odpowiednie przede wszystkim do opisu i identyfikacji materiału ikonograficznego, którego znaczenie i wartość dla zbiorów biblioteki jest bezsprzeczna. W wielu przypadkach jednak, indywidualny dokument, jego obraz/ kompozycja ma relatywnie małą wartość jako dzieło sztuki czy dokument historyczno-społeczny, natomiast nabiera znaczenia jako część danego zespołu. Indywidualne katalogowanie nie jest więc zawsze konieczne, szczególnie w przypadku dokumentów, które łatwo zaaranżować w zespół wg wybranej kategorii. Z tego powodu w instrukcji sporo uwagi poświęcono sporządzaniu rekordu bibliograficznego dla zespołu. W katalogu NUKAT sporządza się rekord bibliograficzny dla zespołu, jeżeli zespół utworzony został celowo przez autora, kolekcjonera jako kolekcja i stanowi unikatowy zbiór, znany w literaturze jako taki (np. kolekcja Ponętowskiego, sztambuch Norwida). Zespół utworzony w bibliotece, w celu uporządkowania materiału ikonograficznego, stanowiący najczęściej zbiór jednorodnych dokumentów (np. album fotografii), często o małej wartości jednostkowej, jeżeli ma charakter stały, kataloguje się w NUKAT, a jeżeli czasowy w katalogu lokalnym. Zespoły dokumentów ikonograficznych, które mają formę teki i kodeksu (albumy wydawnicze i sztuczne) opisuje się tak jak książki lub jeżeli zawierają dokumenty powstałe przed 1800 r. jak stare druki. Podstawą opisu dokumentu ikonograficznego jest przede wszystkim sam dokument i znajdujące się na nim napisy określające autorstwo i współautorstwo (monogramy i sygnatury), tytuł, daty, (miejsce wydania w przypadku grafik lub pocztówek) a także różnego typu objaśnienia, cytaty, przywileje, dedykacje, wreszcie samo przedstawienie jego ikonografia, technika, podłoże (znaki wodne), znaki proweniencyjne i wydawnicze pozwalające choćby w przybliżeniu określić datę i miejsce powstania, a także krąg artystyczny, w którym dany dokument powstał. W przypadku rysunków należy odróżnić sygnatury i napisy dokonane ręką artysty od napisów dokonanych przez późniejszych właścicieli rysunków. Tylko te pierwsze mogą stanowić źródło główne, drugie pełnią jedynie funkcje pomocniczą, ale niejednokrotnie istotną w ustaleniu autora dzieła, bądź warsztatu, w którym powstało. W przypadku fotografii podstawowym źródłem są napisy drukowane (zakład fotograficzny i nazwa miejscowości, w której działał), a w drugiej kolejności napisy dokonane ręką właścicieli, stanowiące niejednokrotnie jedyne źródło informacji pozwalające określić osoby lub miejsce, które dana fotografia przedstawia. 5

6 Wprowadzenie Źródłem uzupełniającym, ale zarazem niezbędnym, jest literatura specjalistyczna: słowniki artystów, katalogi wystaw, katalogi aukcyjne, bibliografie, różne publikacje dziedzinowe jak również Internet (strony bibliotek, muzeów itp.). Dane do rekordu bibliograficznego należy czerpać z następujących źródeł stosownie do poniższej kolejności: a) podstawowe źródło danych, tj. tekst umieszczony na dokumencie przez autora na: awersie, rewersie, oryginalnej oprawie i/lub opakowaniu dokumentu. W przypadku dokumentów sporządzonych w jednym egzemplarzu jest to tekst rękopiśmienny napisany przez autora. W przypadku grafiki artystycznej (warsztatowej), gdzie artysta odpowiada za cały proces twórczy, od projektu przez sporządzenie matrycy do wykonania odbitek rycin (które mają wartość oryginalnych dzieł sztuki) jest to tekst rękopiśmienny napisany ręką artysty lub uzyskany z matrycy graficznej, zaś w przypadku grafiki użytkowej, a także innych dokumentów zwielokrotnionych tekst uzyskany z matrycy graficznej, drukarskiej lub negatywu, b) pozostałe źródła z dokumentu, którymi są: w przypadku dokumentów zwielokrotnionych tekst rękopiśmienny umieszczony na dokumencie przez autora, w przypadku dokumentów zwielokrotnionych, jaki sporządzonych w jednym egzemplarzu- tekst umieszczony na dokumencie przez osobę inną niż autor, c) źródła spoza dokumentu: inne, poza opisywanym, egzemplarze dokumentu, inne stany, wersje dokumentu, źródła publikowane: katalogi wystaw, katalogi zbiorów i aukcyjne, bibliografie, słowniki artystów, prasa, publikacje dziedzinowe, także w postaci elektronicznej, źródła niepublikowane: spisy proweniencyjne, dawne inwentarze, bazy danych, informacje zebrane od różnych osób i instytucji, d) obraz utrwalony na dokumencie. Jeżeli informacje do poszczególnych stref/pól opisu przejęto spoza źródeł uznanych za podstawowe, należy ująć je w opisie w nawiasy kwadratowe i podać w polu 500 odpowiednią uwagę o źródle. Etykieta pola 245 Strefa opisu bibliograficznego Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności 250 Strefa wydania 260 Strefa adresu wydawniczego Źródła danych do opisu Źródło podstawowe, tj. tekst umieszczony na dokumencie przez autora na: awersie, rewersie, oryginalnej oprawie i/lub opakowaniu dokumentu, w przypadku dokumentów w jednym egzemplarzu tekst rękopiśmienny napisany przez autora, w przypadku dokumentów zwielokrotnionych tekst uzyskany z matrycy graficznej, drukarskiej lub negatywu, lub tekst rękopiśmienny napisany ręką autora, jeżeli dokument zwielokrotniony jest grafiką artystyczną. 300 Strefa opisu fizycznego 490 Strefa serii i dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego jakiekolwiek źródło 5XX Strefa uwag 6

7 Etykieta i pola danych kontrolnych Etykieta rekordu i pola danych kontrolnych Pola Etykieta (NP) 001 Numer kontrolny rekordu (NP) 005 Data ostatniej modyfikacji rekordu (NP) 006 Dane kontrolne - dodatkowa charakterystyka dokumentu ikonograficznego (P) 007 Forma fizyczna dokumentu ikonograficznego (P) 008 Dane kontrolne (NP) Zawartość pól Etykieta rekordu zawiera dane w postaci kodów identyfikowane za pomocą numerów znaków, które w niej zajmują. Podobną budowę mają pola 006, 007 i 008. Pole 006 zawiera 18 znaków ponumerowanych od 00 do 17, pole 007 zawiera 23 znaki ponumerowane od 00 do 22 lub 9 znaków ponumerowanych od 00 do 08, pole znaków ponumerowanych od 00 do 39. Formaty wewnętrzne systemów zautomatyzowanych traktują poszczególne elementy etykiety oraz pól 006, 007 i 008 jako odrębne pola stałej długości, identyfikowane za pomocą nazw mnemonicznych. Niniejsza instrukcja przeznaczona jest dla bibliotek wykorzystujących różne systemy zautomatyzowane. Należy ją stosować w połączeniu z dokumentacją systemu, w celu ustalenia, jakimi nazwami identyfikowane są elementy etykiety rekordu oraz pól 006, 007 i

8 Etykieta Etykieta Etykieta składa się z 24 znaków ponumerowanych od 00 do 23. Poszczególne znaki lub ich grupy przeznaczone są na ściśle określone informacje identyfikowane za pomocą numerów pozycji zajmowanych przez te znaki w etykiecie. Są to dane niezbędne do właściwego przetwarzania rekordu. W instrukcji podano tylko te pozycje znaków etykiety, których zawartość jest określona i nie mogą być automatycznie wygenerowane przez system. Zawartość etykiety Etykieta/05 Etykieta/06 Etykieta/07 Etykieta/08 Etykieta/17 Etykieta/18 Status rekordu Typ rekordu Poziom bibliograficzny Oznaczenie dokumentu archiwalnego Pochodzenie opisu/poziom kompletności opisu Kod przepisów katalogowania Etykieta/05 Status rekordu Podaje się jedną z poniższych wartości: c rekord zmodyfikowany, n rekord nowy. Etykieta/06 Typ rekordu Podaje się wartość: k dokument ikonograficzny. Etykieta/07 Poziom bibliograficzny Podaje się jedną z poniższych wartości: a dokument ikonograficzny niesamoistny wydawniczo (tablica w albumie lub tece, ilustracja w książce lub czasopiśmie) rekord zawiera opis niesamoistnej wydawniczo jednostki oraz pole 773 identyfikujące dokument macierzysty, c zespół dokumentów ikonograficznych rekord zawiera opis utworzonej sztucznie (factice) grupy dokumentów ikonograficznych, odrębnie wydanych, wytworzonych i rozpowszechnianych, które zostały zgrupowane i traktowane są jako całość ze względu na wspólną proweniencję lub zasady przechowywania, opracowywania lub udostępniania przyjęte w danej bibliotece (kolekcja, spuścizna, grupa tematyczna), d podzespół dokumentów ikonograficznych rekord zawiera opis grupy dokumentów ikonograficznych lub pojedynczego dokumentu stanowiącego cześć zespołu oraz pole 773 identyfikujące zespół, w skład którego wchodzi dana część, m dokument samoistny wydawniczo rekord zawiera opis pojedynczego dokumentu ikonograficznego, jednej części dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego, dokumentu ikonograficzne go wieloczęściowego (cykl, fotoreportaż, historyjka obrazkowa) opisywanego w całości. Etykieta/08 Oznaczenie dokumentu archiwalnego Podaje się dokument nie jest materiałem archiwalnym. Etykieta/17 Pochodzenie opisu/poziom kompletności opisu Podaje się pełny rekord, sporządzony z autopsji. Etykieta/18 Kod przepisów katalogowania Podaje się wartość: i rekord zgodny z ISBD. 8

9 Pole Numer kontrolny rekordu (NP) Wskaźniki brak Kody podpól brak Zawartość pola W formacie wymiennym MARC 21 pole to zawiera numer kontrolny identyfikujący rekord we wszystkich katalogach zawierających kopie tego rekordu. W formatach wewnętrznych niektórych systemów zautomatyzowanych pole to zawiera numer systemowy nadawany automatycznie przez system. Numer ten identyfikuje rekord w obrębie jednej bazy danych. W tym przypadku numer kontrolny umieszczony jest w polu

10 Pole Data ostatniej modyfikacji (NP) Wskaźniki brak Kody podpól brak Zawartość pola Pole 005 zawiera datę ostatniej modyfikacji rekordu. Pole jest wypełniane automatycznie przez system. 10

11 Pole Dane kontrolne, dodatkowa charakterystyka dokumentu (P) Pole zawiera 18 znaków na pozycjach od 00 do 17, przeznaczonych na kody dotyczące zawartości katalogowanego dokumentu, które nie mogą być podane w polu 008. Wykorzystywane jest, jeżeli dokument posiada cechy charakterystyczne dla różnych typów dokumentów. Zawartość pola zależy od typu dokumentu oznaczonego kodem podanym na pozycji pierwszego znaku 006/00. W każdym wystąpieniu pola 006 (każde dla określonego aspektu zawartości dokumentu) kody ustalone dla pozycji są takie same jak kody ustalone w odpowiednim polu 008 w pozycjach (dla odpowiedniego typu dokumentu). Niektóre pozycje nie będą wykorzystywane przez biblioteki polskie, przypisane im wartości zastępowane są znakiem wypełniacza. Dla pozycji niemającej określonej zawartości podano tylko ich numer, w miejscu tych pozycji zostawia się spację. Pole 006 o opisanej poniżej zawartości stosuje się, gdy w polu 008 podane są informacje dotyczące innego (bardziej istotnego) aspektu zawartości katalogowanego dokumentu, np. pole to może być wykorzystywane w rekordach sporządzanych dla grafiki komputerowej, dla dokumentu elektronicznego, którego zawartość stanowi dokument ikonograficzny, dla książki z ikonograficznym dokumentem towarzyszącym np. w postaci fotografii, dla których nie sporządza się odrębnego rekordu bibliograficznego, itp. Zawartość pola 006/00 Typ dokumentu 006/01-03 Brak zastosowania 006/04 Zawartość nieokreślona 006/05 Przeznaczenie dla określonego użytkownika 006/06-10 Zawartość nieokreślona 006/11 Publikacja urzędowa 006/12 Forma zapisu 006/13-15 Zawartość nieokreślona 006/16 Typ dokumentu ikonograficznego 006/17 Technika 006/00 Typ dokumentu Podaje się wartość: k dokument ikonograficzny. Pozostałe pozycje w tym polu wypełnia się tak, jak odpowiadające im pozycje pola 008 opisanego w niniejszej instrukcji. 11

12 Pole Forma fizyczna dokumentu ikonograficznego (P) Pole zawiera kody określające fizyczne cechy całego dokumentu lub jego części, takiej jak materiał towarzyszący. Kod na pierwszej pozycji 00 oznacza typ dokumentu. Kody na pozostałych pozycjach określają poszczególne cechy fizyczne. Pole 007 zawiera 6 pozycji znakowych ponumerowanych od 00 do 05. Pole o zawartości przedstawionej poniżej wykorzystuje się przy opisie dokumentów ikonograficznych wszystkich typów. Jest to pole obowiązkowe, dopuszcza się jednak konsekwentne pomijanie niektórych jego elementów. Na pozycji znaków przeznaczonych na te elementy umieszcza się znak wypełniacza. Kod u (nieznany) wskazuje, że pozycja ma zastosowanie w przypadku danego rekordu, ale informacja potrzebna do prawidłowego zakodowania pozycji nie jest znana. Kod n (brak zastosowania) wskazuje, że pozycja znakowa nie jest wykorzystywana w przypadku dokumentu ikonograficznego. Niektóre pozycje znakowe pola 007 nie mają określonej zawartości. W miejscu tych pozycji zostawia się spacje. Pole powtarza się, jeżeli zachodzi konieczność określenia cech fizycznych związanych z innym aspektem zawartości dokumentu, wypełniając je danymi określonymi przez odpowiednią instrukcję (np. rekord dla dokumentu ikonograficznego z dokumentem towarzyszącym w postaci dokumentu drukowanego, dla którego nie sporządza się odrębnego rekordu, w jednym polu 007 powinien zawierać dane zgodne z niniejszą instrukcją, w następnym polu 007 dane zgodne z instrukcją Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla książki). Zawartość pola 007/00 Typ dokumentu 007/01 Postać fizyczna dokumentu ikonograficznego 007/02 Zawartość nieokreślona 007/03 Kolor 007/04 Podłoże 007/05 Materiał ochronny, oprawa 007/00 Typ dokumentu Podaje się wartość: k dokument ikonograficzny. 007/01 Postać fizyczna dokumentu ikonograficznego Podaje się jedną z poniższych wartości: c kolaż, d rysunek, e obraz (dzieło malarskie), f reprodukcja fotomechaniczna, g negatyw fotograficzny, h pozytyw, i obraz (przestawienie graficzne), j grafika, l rysunek techniczny, n schemat, diagram, tablica, tabela wykres, o tablica edukacyjna (plansza z obrazem i tekstem), u nieokreślona, z inna (także będąca rezultatem zastosowanie techniki mieszanej). Przykład 007/01 d $a 1 rys. : $b akwarela, gwasz ; $c 32 x 46 cm. 007/01 j $a 1 graf. : $b drzewor. kol. ; $c 33,5 x 26 cm. 12

13 007/03 Kolor Podaje się jedną z poniższych wartości: a jednobarwny (jeden kolor, inny niż czarny), b czarno-biały, c wielokolorowy, h kolorowany ręcznie, m mieszany, n nie ma zastosowania, u nieznany, z inny, brak zamiaru kodowania. Pole 007 Przykład 007/03 b $a 1 graf. : $b litogr. ; $c 30,1 x 24 cm. 007/03 c $a 1 graf. : $b linor. barwny ; $c 32 x 24 cm. 007/04 Podłoże Podaje się jedną z poniższych wartości: a płótno, b brystol, karton, c tektura, d szkło, e tworzywo sztuczne (nie tkaniny z włókien syntetycznych), f skóra (nie syntetyczna), g tkanina (z włókien syntetycznych i naturalnych, z wyjątkiem płótna), h metal, m podłoże mieszane (zespół dokumentów na różnych podłożach), o papier, p gips, q płyta wiórowa, r porcelana, s kamień, t drewno, u podłoże nieznane, z inne, brak zamiaru kodowania. Przykład 007/04 a $a 1 graf. : $b drzewor. ; $c 44,7 x 30,2 cm. $a Drzewor. odb. na płótnie. 007/04 o $a 1 graf. : $b drzewor. ; $c 14,6 x 11,9 cm. $a Odb. na bibułce japońskiej. 007/05 Materiał ochronny, oprawa Podaje się jedną z poniższych wartości: a płótno, b brystol, karton, c tektura, d szkło, e tworzywo sztuczne (nie tkaniny z włókien syntetycznych), f skóra (nie syntetyczna), g tkanina (z włókien syntetycznych i naturalnych, z wyjątkiem płótna), h metal, 13

14 Pole 007 m materiał mieszany (zespół dokumentów w oprawach z różnych materiałów), o papier, p gips, q płyta wiórowa, r porcelana, s kamień, t drewno, u materiał nieznany, z inny, brak zamiaru kodowania. Przykłady 007/05 b $a 1 graf. : $b akwaf. ; $c 29,3 x 20,8 cm. $a Tyt. na kartce naklejonej na karton, stanowiący oprawę dla grafiki. 007/01 j 007/03 b 007/04 g 007/05 o $a 1 graf. : $b miedzior. punktowany ; $c 12,7 x 7,9 cm. $a Odb. na żółtym atłasie, podklejonym pap. żeberkowym. 14

15 Pole Dane kontrolne (NP) Pole o długości 40 znaków zawiera identyfikowane za pomocą numerów znaków kody dotyczące całego rekordu lub specjalnych bibliograficznych aspektów katalogowanego dokumentu. Kody te mogą być wykorzystywane przez systemy zautomatyzowane dla celów wyszukiwawczych oraz przetwarzania danych. Kody w pozycjach i są takie same dla wszystkich typów dokumentów, natomiast w pozycjach są właściwe dla danego typu dokumentu. Niektóre pozycje nie będą wykorzystywane przez biblioteki polskie przypisane im wartości zastępowane są znakiem wypełniacza. W przypadku pozycji nie określonych podano tylko ich numery; pozycje te zawierają spacje. Zawartość pola 008/00-05 Data wprowadzenia rekordu 008/06 Kod typu daty publikacji 008/07-14 Daty publikacji 008/15-17 Kod kraju publikacji 008/18-20 Kod czasu odtwarzania 008/21 Zawartość nieokreślona 008/22 Kod przeznaczenia dla określonego użytkownika 008/23-27 Zawartość nieokreślona 008/28 Kod publikacji urzędowej 008/29 Kod formy zapisu 008/30-32 Zawartość nieokreślona 008/33 Kod typu dokumentu ikonograficznego 008/34 Kod techniki 008/35-37 Kod języka dokumentu 008/38 Kod zmiany formy zapisu w stosunku do występującej w dokumencie 008/39 Kod źródła opisu 008/00 05 Data wprowadzenia rekordu Pole jest wypełniane automatycznie przez system. Data zapisana jest zgodnie z wzorcem: rrmmdd. 008/06 Kod typu daty publikacji Podaje się jedną z poniższych wartości określających rodzaj dat(y) zawartych(ej) w pozycjach pola 008: s pojedyncza znana data, data prawdopodobna - pozycje 008/07-10 zawierają tę datę, pozycje 008/11-14 zawierają spacje (@@@@), brakujące cyfry daty wypełnia się literą u, np. 19uu, m pozycje 008/07-14 zawierają kolejno rok rozpoczęcia i zakończenia publikacji dokumentu ikonograficznego, np. wieloczęściowego (jeżeli wszystkie części były wydane w tym samym roku, stosuje się kod s), q data niepewna pozycje 008/07-10 zawierają najwcześniejszą z możliwych dat wydania/sporządzenia, pozycje 008/11-14 najpóźniejszą z możliwych dat wydania/sporządzenia, r data ponownego wydania reprodukcji i data pierwotnego wydania/powstania oryginału pozycje 008/07-10 zawierają datę wydania reprodukcji, datę wykonania ponownej odbitki z oryginalnej matrycy lub negatywu, pozycje 008/11-14 datę pierwotnego wydania oryginału, jeżeli jest znana, lub kod u (uuuu), jeżeli nie jest znana, i pozycje 008/07-10 zawierają datę powstania/wydania najwcześniejszego dokumentu z zespołu, a pozycje 008/11-14 najpóźniejszego, k pozycje 008/07-10 zawierają początkową datę powstania/wydania a pozycje 008/11-14 końcową datę największej grupy dokumentów z zespołu. 008/07 14 Daty publikacji Element o długości ośmiu znaków. Zapisane tu daty podane są w postaci umożliwiającej wyszukiwanie. W systemach zautomatyzowanych stanowią one podstawę do zawężania obszaru poszukiwań do określonego przedziału czasowego. Zawartość tych pozycji związana jest z zawartością pozycji 008/06 w sposób podany w objaśnieniach do tej pozycji. 15

16 Pole 008 Przykłady 008/06 s 008/ /11 $a Wien : $b Kunstanstalt Kilophot, $c /06 q 008/ / $a Warszawa : $b Czytelnik, $c [ca ]. 008/15 17 Kod kraju publikacji/powstania dokumentu Pole zawiera dwu- lub trzyliterowy kod kraju wydania/powstania dokumentu ikonograficznego (wg MARC 21 Code List for Countries), wybrany na podstawie informacji zawartej w polu 260. Jeżeli w polu 260 podano więcej miejsc wydania, znajdujących się w różnych krajach, kod dotyczy pierwszej wymienionej nazwy. W takim przypadku kod ten powtórzony jest również w polu 044 w pierwszym podpolu $a. Przy kodach dwuznakowych miejsce na trzeci znak pozostaje puste. Jeżeli miejsce wydania nie jest znane, wpisuje się kod xx. Podaje się kod miejsca wydania właściwy dla jego aktualnej przynależności politycznej (np. Lwów Ukraina), a kodowanie ogranicza się wyłącznie do nazwy kraju. Przykłady 008/15 17 fr@ $a fr $a xxu $a Paris [etc.] : $b Goupil & Cie ; $a New-York : $b M. Knedler, $c [ca ] $e (Paris : $f Imp. Lemercier). 008/15 17 xx@ $a [S.l. : $b s.n.], $c /18 20 Kod czasu odtwarzania Podaje się wartość: nnn brak zastosowania. 008/22 Kod przeznaczenia dla określonego użytkownika Podaje się jednoznakowy kod informujący, dla jakiego użytkownika przeznaczony jest opisywany nieznany lub nieokreślony, a przedszkole, b klasa 1-3 szkoły podstawowej, c klasa 4-6 szkoły podstawowej i gimnazjum, d liceum, e dorośli, f odbiorca wyspecjalizowany, g odbiorca ogólny, j młodzież. 008/28 Kod publikacji urzędowej brak zamiaru kodowania. 008/29 Kod formy inne (niż następne), r wierna reprodukcja (bez zmiany nośnika i rodzaju druku, np. fotokopia), s elektroniczna. 008/33 Kod typu dokumentu ikonograficznego Podaje się jedną z poniższych wartości: a oryginał dzieła, b zestaw dokumentów różnego typu, c reprodukcja dzieła, 16

17 d diorama, g gra, i obraz (przestawienie graficzne), k grafika, l rysunek techniczny, n schemat, diagram, tablica, tabela wykres, o tablica edukacyjna, w zabawka, z inny. Pole /34 Kod techniki Podaje się wartość: n brak zastosowania. 008/35-37 Kod języka Podaje się trzyliterowy kod języka wg MARC Code List for Languages. Przykład 008/35 37 pol 041 0@ $a pol $a lat $a Dewiza w jęz. łac. Jeżeli dokument ikonograficzny zawiera tekst w wielu językach, w polu 041 podaje się kilka kodów (wg zasad obowiązujących w tym polu), natomiast w pozycjach 008/35-37 umieszcza się kod z pierwszego podpola $a pola 041. Jeżeli dokument ikonograficzny nie zawiera tekstu w języku naturalnym, w polu 041 nie będzie podpola $a, a pozycje 008/35-37 zawierać będą trzy spacje 041. Informacja o języku może być również podana w formie tekstowej w polu /38 Kod zmiany formy zapisu w stosunku do występującej w dokumencie Podaje się jeden z poniższych dane nie transliterowane, o dane transliterowane. 008/39 Kod źródła opisu Podaje się jednoznakowy kod wskazujący twórcę pierwotnego opisu. Kod dotyczy instytucji, której siglum podano w podpolu $a pola Biblioteka Narodowa (BN), c program współkatalogowania NUKAT (twórca opisu jest uczestnikiem programu innym niż BN). 17

18 Pole Instytucja sporządzająca opis (NP) Wskaźniki Pierwszy Drugi Kody podpól $a Instytucja, która sporządziła opis (NP) $c Instytucja, która sporządziła rekord (NP) $d Instytucja, która zmodyfikowała rekord (P) Zawartość pola Pole 040 zawiera sigla bibliotek i identyfikatory osób, które uczestniczyły w sporządzeniu rekordu. Stosuje się sigla podane w Wykazie siglów bibliotek polskich uczestniczących w centralnych katalogach Biblioteki Narodowej. Znaki umowne Kolejnych podpól nie poprzedza się żadnym znakiem. Identyfikatory osób poprzedza się kreską ukośną. Na końcu 040 nie stawia się kropki. $a KR U/GOR $c KR U/GOR $d KR U/AG 18

19 041 Kod języka dokumentu (P) Pole 041 Wskaźniki Pierwszy wskaźnik przekładu 0 dokument nie jest przekładem i nie zawiera przekładów 1 dokument jest przekładem lub zawiera przekład Drugi źródło MARC 21 Code List for Languages Kody podpól $a Kod języka tekstu (P) $g Kod języka tekstu dokumentu towarzyszącego (P) $h Kod języka tekstu oryginalnego dokumentu towarzyszącego (P) Zawartość pola Pole 041 zawiera informacje dotyczące języka tekstu umieszczonego na dokumencie ikonograficznym oraz wskazuje język dokumentu towarzyszącego. Pole jest stosowane, jeżeli w polu 008/35-37 nie mieści się pełna informacja dotycząca języka, a więc w rekordach opisujących dokument ikonograficzny z tekstem wielojęzycznym i/lub dokumentem towarzyszącym w jednym lub kilku językach. Pole 041 używane jest w połączeniu z pozycjami pola 008. Kod podany w tych pozycjach powinien być identyczny z kodem wpisanym w pierwszym podpolu $a pola 041. Informacje o języku podaje się w formie trzyliterowego kodu wg MARC 21 Code List for Languages. Informacje o języku mogą być także podawane w formie słownej w polu 546. Znaki umowne Na końcu pola 041 nie stawia się kropki. Wskaźniki Pierwszy wskaźnik wskaźnik przekładu 0 dokument nie jest przekładem i nie zawiera przekładów 008/35 37 eng 041 0@ $a eng $a fre Tekst na dokumencie w jęz. ang. i fr. 1 dokument jest przekładem lub zawiera przekład Wartość 1 oznacza, że tekstowe materiały towarzyszące dokumentowi ikonograficznemu są przekładem lub zawierają przekład. 008/35-37 pol 041 1@ $a pol $g pol $h eng Tekstowe materiały towarzyszące tłumaczone z jęz. ang. Drugi wskaźnik źródło MARC 21 Code List for Languages (spacja) oznacza, że kody podawane w polu 041 są przejmowane z MARC 21 Code List for Languages. Podpola $a Kod języka tekstu Podaje się trzyliterowe kody języków tekstu w porządku ich dominacji na dokumencie ikonograficznym lub w porządku alfabetycznym, jeżeli żaden z języków nie dominuje. Dla każdego języka tekstu powtarza się podpole $a. Pierwszy kod powinien być zgodny z kodem wymienionym w pozycjach pola

20 Pole 041 Jeżeli tekst jest w wielu językach (więcej niż sześciu), w pierwszym podpolu $a podaje się kod języka tytułu (lub pierwszego tytułu, jeżeli tytuł występuje w więcej niż jednym języku), a w drugim podpolu $a kod mul (wiele języków). 008/35-37 eng 041 0@ $a eng $a swe $a Tekst w jęz. ang. i szwedz. 008/35 37 mul 041 0@ $a eng $a mul $a Languages of the world $h [Dokument ikonograficzny] Dokument ikonograficzny w wielu językach, w pierwszym podpolu $a kod języka tytułu. W przypadku dokumentu ikonograficznego, na którym nie ma żadnych napisów, w polu 008/35-37 umieszcza się trzy spacje. W takiej sytuacji pole 041 nie będzie zawierało podpola $a @ $g eng Na dokumencie ikonograficznym brak tekstu, w podpolu $g kod języka dokumentu towarzyszącego. $g Kod języka tekstu dokumentu towarzyszącego Podpole zawiera kody języków dokumentu towarzyszącego. Dla każdego kodu języka dokumentu towarzyszącego powtarza się podpole $g. 008/35-37 eng 041 0@ $a eng $g pol Tekst na dokumencie ikonograficznym w jęz. ang., broszura w jęz. pol. $h Kod języka tekstu oryginalnego dokumentu towarzyszącego Podpole zawiera kod języka, z którego dokument towarzyszący został przetłumaczony. Jeżeli język oryginalnego dokumentu towarzyszącego nie jest znany podaje się kod und. 008/35-37 eng 041 1@ $a eng $g pol $h eng Tekst na dokumencie ikonograficznym w jęz. ang., broszura w jęz. pol., przetłumaczona z jęz. ang. 20

21 Pole Kod kraju miejsca wydania/powstania dokumentu (NP) Wskaźniki Pierwszy Drugi Kody podpól $a Kod kraju miejsca wydania/powstania dokumentu (P) Zawartość pola Pole 044 zawiera dwu lub trzyliterowy kod kraju wydania względnie powstania dokumentu ikonograficznego podawany wg MARC 21 Code List for Countries. Stosuje się wyłącznie kody krajów, nie stosuje się kodów dla stanów, prowincji itp. Pole jest stosowane jeżeli w polu 008/15-17 nie mieści się pełna informacja dotycząca kraju publikacji, a więc w rekordach, w których w polu 260 podano więcej niż jedno miejsce wydania. Znaki umowne Na końcu pola 044 nie stawia się kropki. Wskaźniki Nieużywane Podpola $a Kod kraju wydania/powstania dokumentu Podaje się dwu- lub trzyliterowy kod kraju wydania lub powstania dokumentu ikonograficznego. Podpole powtarza się dla kodu każdego kraju. Podaje się do czterech kodów kraju publikacji. Kod w pierwszym wystąpieniu podpola $a powinien być zgodny z kodem wymienionym w polu 008/ Podaje się kod miejsca wydania właściwy dla jego aktualnej przynależności politycznej (np. Lwów Ukraina). Kodowanie ogranicza się do nazwy kraju. 008/15 17 fr@ $a fr $a xxu $a Paris [etc.] : $b Goupil & Cie ; $a New-York : $b M. Knedler, $c [1861] $e (Paris : $f Imp. Lemercier). 21

22 Pole Hasło główne nazwa osobowa (NP) Wskaźniki Pierwszy rodzaj pierwszego elementu nazwy osobowej 0 imię 1 nazwisko Drugi Kody podpól $a Nazwa osobowa (NP) $b Numeracja (NP) $d Daty biograficzne (NP) $c Dopowiedzenie inne niż daty biograficzne (P) Zawartość pola Pole 100 zawiera: nazwę jedynego autora dokumentu ikonograficznego (grafiki, rysunków, obrazów, fotografii i innych dokumentów ikonograficznych), lub nazwę autora uznanego za głównego twórcę intelektualnej lub artystycznej zawartości dokumentu ikonograficznego niezależnie od liczby autorów na podstawie wyróżnienia jego nazwy za pomocą odpowiedniego wyrażenia lub typograficznie, lub nazwę autora wymienionego w dokumencie ikonograficznym na pierwszym miejscu, jeżeli liczba autorów nie przekracza trzech i żaden z nich nie został uznany za głównego, lub nazwę autora domniemanego. W rekordach sporządzanych dla: jednej części dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego pole 100 zawiera nazwę autora tej części, całości dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego pole 100 zawiera nazwę autora całości, dla prac współwydanych bez wspólnego tytułu, pole 100 zawiera nazwę autora pracy, której tytuł jest wymieniony w polu 245 na pierwszym miejscu, dokumentów niesamoistnych wydawniczo (np. tablicy w albumie, ilustracji w książce, czy czasopiśmie) pole 100 zawiera nazwę autora tego dokumentu, albumów, jeżeli dokument zawiera równorzędnie tekst i ilustracje innej osoby niż autor tekstu, pole 100 zawiera nazwę osoby (autora tekstu bądź autora ilustracji) wskazanej w dokumencie jako główny jego twórca, lub wymienionej na pierwszym miejscu (wtedy nazwę współtwórcy należy umieścić w polu 700). Pola 100 nie wypełnia się w rekordach sporządzonych dla: całości dokumentu ikonograficznego wieloczęściowego, jeżeli części są różnego autorstwa i autorów jest więcej niż trzech, prac współwydanych różnych autorów opublikowanych pod wspólnym tytułem, zespołów dokumentów ikonograficznych, w skład których wchodzą dokumenty różnego autorstwa, dokumentu, którego autorstwo jest sporne, dokumentu którego autor jest anonimowy, a nazwa została nadana wtórnie od jednego z jego dzieł, sposobu znakowania dzieła etc. (np. Mistrz Koronacji Marii, Mistrz Kostki do Gry). Hasło autorskie przejmuje się w formie ustalonej w kartotece haseł wzorcowych. Przykłady 100 1@ $a Wyczółkowski, Leon $d ( ) $a [Autoportret] $h [Dokument ikonograficzny] / $c L. Wyczół[kowski]. $a Sygn. u dołu z prawej. 22

23 100 $a Pronaszko, Zbigniew $d ( ) $a Stefan Jaracz $h [Dokument ikonograficzny] / $c [rysunek z natury Zb. Pronaszki] @ $a Treliński, Jerzy $d (1940- ) $a Schody $h [Dokument ikonograficzny] / $c J. Treliński. $a Sygn. wzdłuż lewego boku kompoz. Pole @ $a Wójtowicz, Stanisław $d ( ) $a Kataryniarz $h [Dokument ikonograficzny] / $c S. Wójtowicz. $a Sygn. na środku pod kompoz. ołówkiem: S. Wójtowicz i monogramem SW koloru czerwonego (litery jedna nad drugą w kwadratowych polach) odbite z osobnej matrycy @ $a Falkowski, Edward $d ( ) $a Poznań $h [Dokument ikonograficzny] / $c wszystkie zdjęcia E. Falkowski. $a Nazwa aut. fot. na rewersie pierwszej k @ $a Konieczny, Włodzimierz Fryderyk $d ( ) $a [Autoportret en face] $h [Dokument ikonograficzny] / $c [Włodzimierz Koniecz ny]. $a Nazwa aut., miejsce powstania i data z: Narodziny polskiej grafiki artystycznej / Irena Kossowska, Kraków 2000, s

24 Pole Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności (NP) Wskaźniki Pierwszy sporządzanie dodatkowej pozycji pod tytułem 0 nie sporządza się dodatkowej pozycji 1 sporządza się pozycję dodatkową Drugi znaki pomijane przy szeregowaniu 0 brak znaków pomijanych przy szeregowaniu 1-9 liczba znaków pomijanych przy szeregowaniu Kody podpól $a Tytuł (NP) $h Określenie typu dokumentu (NP) $b Ciąg dalszy tytułu (NP) $n Oznaczenie części (P) $p Nazwa części (P) $c Pozostałe elementy strefy tytułu i oznaczenia odpowiedzialności (NP) Zawartość pola Pole 245 zawiera tytuł, określenie typu dokumentu i dodatki do tytułu oraz oznaczenia odpowiedzialności (także ich równoległe wersje). Dane te w zasadzie podaje się w formie występującej w opisywanym dokumencie. Dane przejmuje się w przede wszystkim z umieszczonego przez autora na dokumencie tekstu, w kolejności: z tekstu na awersie, na rewersie, na oryginalnej oprawie i/lub opakowaniu dokumentu. Może to być tekst uzyskany z matrycy graficznej, drukarskiej lub negatywu, bądź napisany odręcznie przez autora. W dalszej kolejności należy przejmować dane z tekstu umieszczonego na dokumencie przez osobę inną niż autor, dane ze źródeł spoza dokumentu, z obrazu utrwalonego na dokumencie. Informacje przejęte spoza podstawowego źródła danych ujmuje się w nawiasy kwadratowe. Jeżeli tytuł podany jest w nietypowym miejscu, np. jako element kompozycji, na rewersie, oprawie etc., lub jeżeli pochodzi spoza dokumentu, informację o pochodzeniu tytułu należy umieścić w strefie uwag, w polu 500. Znaki umowne Podpole $h ujmuje się w nawiasy kwadratowe i rozpoczyna od wielkiej litery. Podpole $b poprzedza się: średnikiem jeżeli zaczyna się od tytułu dokumentu ikonograficznego o tym samym oznaczeniu odpowiedzialności co dokument wymieniony w podpolu $a, kropką jeżeli zaczyna się od tytułu dokumentu ikonograficznego o innym oznaczeniu odpowiedzialności niż dokument wymieniony w podpolu $a, znakiem równości jeżeli zaczyna się od tytułu równoległego, dwukropkiem jeżeli zaczyna się od dodatku do tytułu. Podpole $c poprzedza się kreska ukośną. Podpole $n poprzedza się kropką. Podpole $p poprzedza sie przecinkiem, jeżeli wystepuje po polu $n, lub kropką, jeżeli brak podpola $n. Pole 245 kończy się kropką. Przy dwukropku (:), średniku (;), znaku równości (=) i kresce ukośnej (/) zostawia się odstęp po obu stronach znaku. W przypadku kropki i przecinka odstęp stosuje się tylko po znaku. Nawiasy kwadratowe traktuje się jak jeden znak i stosuje odstęp przed pierwszym i po drugim nawiasie. Wskaźniki Pierwszy wskaźnik sporządzanie dodatkowej pozycji pod tytułem 0 Nie sporządza się dodatkowej pozycji Wartość 0 oznacza, że tytuł stanowi podstawowy element wyszukiwania (w rekordzie brak pola 1XX). 24

25 $a Brama Grodzka $h [Dokument ikonograficzny] = $b La porte de Grod. 1 Sporządza się pozycję dodatkową Wartość 1 oznacza, że tytuł jest dodatkowym elementem wyszukiwania. Głównym elementem wyszukiwania jest hasło w polu 1XX @ $a Rzewuski, Walery $d ( ) $a Kościół Panny Maryi w Krakowie $h [Dokument ikonograficzny] / $c z fot. W. Rzewuskiego. Drugi wskaźnik znaki pomijane przy szeregowaniu 0 Brak znaków pomijanych przy szeregowaniu Wartość 0 oznacza, że wszystkie początkowe znaki tytułu są uwzględniane przy szeregowaniu (tzn. tytuł nie zaczyna się od rodzajnika). Znaki diakrytyczne oraz znaki specjalne (np. myślnik, cudzysłów) występujące na początku pola tytułu, który nie zaczyna się od rodzajnika, nie są traktowane jako znaki pomijane @ $a Lenica, Alfred $d ( ) $a [Kompozycja] $h [Dokument ikonograficzny] / $c Lenica. 1-9 Liczba znaków pomijanych przy szeregowaniu Wartość 1-9 oznacza liczbę znaków pomijanych przy szeregowaniu, jeżeli tytuł zaczyna się od rodzajnika (określonego lub nieokreślonego), który nie jest brany pod uwagę przy szeregowaniu. Znaki diakrytyczne, znaki specjalne związane z rodzajnikiem (poprzedzające pierwszy znak decydujący o szeregowaniu) oraz odstępy są włączane w liczbę znaków pomijanych $a Le Général Forey $h [Dokument ikonograficzny] : $b commandant la 1ère division du 1er corps de l armée d Italie $a Der Dom zu Mainz $h [Dokument ikonograficzny] = $b La Cathédrale de Mayençe / $c nach der Nat. gez. v. Lange ; auf Stein gez. v. A. Borum. DOKUMENT IKONOGRAFICZNY JEDNOCZĘŚCIOWY Podpola Pole 245 $a Tytuł (3.1.1) Przejmuje się tytuł właściwy dokumentu ikonograficznego (łącznie z tytułem obocznym). Za tytuł właściwy należy uznać tekst najpełniej charakteryzujący opisywany dokument, jego typ, postać fizyczną i/lub zawartość artystyczną lub intelektualną (słowa powiązane ze sobą gramatycznie lub takie, które przeczytane w kolejności stanowią jasną informację). Jeżeli tytuł właściwy w podstawowym źródle informacji poprzedzony jest, lub zakończony, elementami informacji, których nie można uznać za część tytułu, elementy te umieszcza się we właściwych dla nich strefach/polach rekordu, o ile nie są nierozerwalnie (gramatycznie, logicznie) związane z tytułem. Dane takie jak motta, ogłoszenia, informacje o patronacie, ceny i inne liczby, itp., które nie należą do tytułu i nie są powiązane gramatycznie ze słowami z tytułu, pomija się (bez zaznaczenia pominięcia). Jeżeli dane te mogą być pomocne w identyfikacji dokumentu należy je umieścić w polu uwag (500) $a [S. Buczyński] $h [Dokument ikonograficzny] / $c W. Rzewuski. $a Na rewersie ded. [dla Władysława Górskiego]: Najserdeczniejszemu towarzyszowi szkolnemu i przyjacielowi stały przyjaciel S. Buczyński 15 stycznia 1876 r. Spośród kilku tytułów wyrażonych w tym samym języku i/lub alfabecie występujących w podstawowym źródle danych przejmuje się tytuł wyróżniony typograficznie jako najważniejszy, tytuł najpełniej charakteryzujący dokument lub jeżeli te kryteria nie mają zastosowania tytuł pierwszy. Pozostałe tytuły traktuje się jako dodatki do tytułu. Odmiany tytułu występujące poza podstawowym źródłem danych, różniące się w sposób istotny od tytułu właściwego, które mogą być czynnikiem wyszukiwania dokumentu, podaje się, jako inny tytuł, w polu $a Proiekt [!] reformy facyaty[!] kościoła kathed[ralnego] krakows[kiego] 1788 $h [Dokument ikonograficzny] / $c przez X. Seb. A. Sierakowskiego kan[on]- i[ka] krak $a Projekt przebudowy fasady katedry krakowskiej 25

26 Pole 245 Jeżeli podstawowe źródło danych zawiera tytuł wyrażony w dwóch lub więcej językach i/lub alfabetach, jako tytuł właściwy przejmuje się tytuł wyróżniony typograficznie jako najważniejszy, tytuł najpełniej charaktryzujący dokument, a jeżeli te kryteria nie mają zastosowania tytuł pierwszy. Pozostałe tytuły w innych językach należy traktować jako równoległe $a Poznań, widok na Powszechną Wystawę Krajową $h [Dokument ikonograficzny] = $b Poznań, vue sur l Exposition Nationale $a Poznań, vue sur l Exposition Nationale $a Der Dom zu Bamberg $h [Dokument ikonograficzny] = $b The cathedral at Bamberg = La cathédrale à Bamberg / $c Stalst. von Carl Rauch ; Ludwig Langegez $a Cathedral at Bamberg $a Cathédrale à Bamberg Tytuł oboczny należy przejmować jako drugą część tytułu właściwego, zaczynając pierwszy wyraz od wielkiej litery $a Krakus albo Krok $h [Dokument ikonograficzny] : $b założyciel Krakowa $a Krok Jeżeli na dokumencie elementy tytułu są rozproszone, tytuł tworzy się w oparciu o te elementy, biorąc pod uwagę układ, wyróżnienia typograficzne, wielkość liter itp. Jeżeli tytuł występuje w nietypowym, dekoracyjnym układzie graficznym, lub elementy tytułu są poprzeplatane/pomieszane z elementami innych danych (np. z nazwą twórcy lub wydawcy), tytuł należy utworzyć kierując się względami logicznymi i zapisać w porządku semantycznym; informację o rozmieszczeniu elementów tytułu umieszcza się w strefie uwag, w polu $a Schody $h [Dokument ikonograficzny] / $c J. Treliński. $a Tyt. u dołu na doklejonej k. oraz z boku przy sygn. artysty, a także jako powtórzony wielokrotnie element kompoz. Jeżeli tytuł w części lub w całości wyrażony jest znakiem graficznym, w polu 245 podaje się jego odpowiednik słowny, a odpowiednią informację w polu 500. Jeżeli tytuł składa się z nazwy geograficznej (najczęściej wyróżnionej typograficznie i zakończonej kropką) i następującego po niej tekstu szczegółowo określającego treść dokumentu, jako tytuł właściwy podaje się oba elementy, oddzielając je przecinkiem $a Wisła pod Baranowem, od północy, w obwodzie Tarnowskim $h [Dokument ikonograficzny] / $c rys. z natury i lit. M. B. Stęczyński Jeżeli w podstawowym źródle brak tytułu właściwego (żaden z napisów nie może być uznany za tytuł lub brak jakichkolwiek napisów), tytuł należy przejąć z pozostałych źródeł dokumentu (tekst umieszczony na dokumencie przez osobę inną niż autor), lub ze źródeł spoza dokumentu: dokumentu towarzyszącego, innego egzemplarza (wersji) dokumentu, w następnej kolejności, ze źródeł publikowanych (katalog, bibliografia, słownik, prasa, publikacja dziedzinowa itp.) i źródeł niepublikowanych (spisy proweniencyjne, dawne inwentarze, bazy danych itp.) $a [S. Buszczyński] $h [Dokument ikonograficzny] / $c W. Rzewuski. $a Tyt. i data wg napisu na rewersie ręką pierwszego właściciela fot $a [Autoportret en face] $h [Dokument ikonograficzny] / $c [Włodzimierz Konieczny]. $a Nazwa autora, miejsce powstania i data z: Narodziny polskiej grafiki artystycznej / Irena Kossowska. Kraków 2000, s Jeżeli na dokumencie brak tytułu właściwego, a źródła spoza dokumentu (dwa lub więcej) nie są zgodne co do języka tytułu jak i samego tytułu, a o żadnym tytule z tych źródeł nie można powiedzieć, że reprezentuje intencję twórcy, wybiera się tytuł ze źródła najbardziej autorytatywnego/miarodajnego i podaje ujęty w nawiasy kwadratowe. Tytuł/y z innych źródeł można podać w polu 246, jeżeli wydaje się, że czytelnik może poszukiwać dokumentu pod takim wariantem tytułu właściwego. W podpolu $i podaje się wówczas określenie wprowadzające: Notowany również jako. Jeżeli na dokumencie brak tytułu właściwego, a znaleziony w źródłach zagranicznych tytuł/y występuje w narodowym języku twórcy i jest pewne, że autor czy redaktor (opracowujący) źródło używa tytułu nadanego przez twórcę albo cytuje tytuł, pod którym dokument był publikowany, przejmuje się tytuł w tym 26