KOMISJA EUROPEJSKA. pomocy państwa SA (2012/N) Polska pomoc na rzecz budowy rurociągu naftowego Brody Adamowo

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia C(2013) 1155 final corr. WERSJA UPUBLICZNIONA Niniejszy dokument został udostępniony wyłącznie w celach informacyjnych. Dotyczy: pomocy państwa SA (2012/N) Polska pomoc na rzecz budowy rurociągu naftowego Brody Adamowo Szanowny Panie Ministrze! Komisja pragnie poinformować Polskę, że po zbadaniu przekazanych przez polskie władze informacji dotyczących powyższej sprawy postanowiła nie wnosić zastrzeżeń w odniesieniu do wyżej wymienionego środka pomocy. I. PROCEDURA 1. W dniu 14 września 2012 r., w następstwie kontaktów przedzgłoszeniowych, władze polskie zgłosiły Komisji środek, o którym mowa powyżej, zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE. W dniach 15 listopada 2012 r. oraz 21 stycznia 2013 r. Komisja zwróciła się o udzielenie dodatkowych informacji, które władze polskie przedstawiły odpowiednio w dniach 26 listopada 2012 r. i 6 lutego 2013 r. Jego Ekscelencja Pan Radosław SIKORSKI Minister Spraw Zagranicznych Al. J. Ch. Szucha Warszawa POLSKA Commission européenne, B-1049 Bruxelles/Europese Commissie, B-1049 Brussel Belgium Telephone: (0)

2 II. OPIS PROJEKTU I ŚRODKA POMOCY II.1. Opis projektu 2. Projekt dotyczy wybudowania połączenia rurociągowego służącego do przesyłu ropy naftowej pomiędzy bazą zbiornikową w miejscowości Brody (końcowy punkt rurociągu naftowego Odessa Brody na Ukrainie) i bazą magazynową w miejscowości Adamowo, Polska (punkt podłączenia do północnej nitki rurociągu Przyjaźń ), które prowadzi dalej do Płocka, gdzie rozgałęzia się w kierunku północnym w stronę Gdańska i morza Bałtyckiego oraz na zachód w stronę miejscowości Schwedt w Niemczech. 3. Zgłoszenie dotyczy indywidualnego projektu, który będzie realizowany zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i 1 uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999F F, zaplanowanego do realizacji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (zwanego dalej POIiŚ ). Indywidualny projekt stanowi inwestycję o strategicznym znaczeniu dla realizacji programu operacyjnego. Podlega on dofinansowaniu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). 4. Infrastruktura zbudowana w ramach Projektu będzie obejmować rurociąg naftowy i towarzyszącą mu infrastrukturę techniczną. Główne elementy infrastruktury planowane do wybudowania w ramach realizacji wszystkich etapów przedsięwzięcia są następujące: podziemny stalowy przewód rurowy o średnicy 32 (łączna długość projektowanego rurociągu Brody Adamowo wynosi 371 km, z tego 251 km w Polsce); 1 główna stacja pomp w Brodach; 10 stacji zaworów odcinających, które należy zainstalować przeciętnie co 30 km; SCADA przemysłowy komputerowy system sterowania. 5. Planowane dofinansowanie Projektu ze środków POIiŚ będzie przeznaczone wyłącznie na 2 część Brody Adamowo znajdującą się na terenie PolskiF F. 6. Podstawę prawną omawianego środka stanowią: i) ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; ii) Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ; iii) Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia , Szczegółowy opis priorytetów, Działanie 10.1, jak również inne przepisy prawa krajowego. 1 Dz.U. L 210 z Zob. mapa w załączniku 1 2

3 II.2. Beneficjent 7. Międzynarodowe Przedsiębiorstwo Rurociągowe Sarmatia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej jako: Sarmatia lub Beneficjent ) zostało utworzone w lipcu 2004 r. jako spółka celowa (SPV) przez Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych Przyjaźń S.A oraz ukraińskie przedsiębiorstwo O.S.A. Ukrtransnafta w celu przedłużenia rurociągu Odessa Brody w Polsce jako części przyszłego 3 Euroazjatyckiego Korytarza Transportu Ropy Naftowej (EAKTR)F F. W dniu 10 października 2007 r. PERN Przyjaźń i O.S.A. Ukrtransnafta zawarły porozumienie w sprawie trzech nowych uczestników dołączających do udziałowców spółki: State Oil Company of Azerbaijan Republic (SOCAR), Georgian Oil and Gas Corporation Ltd. (GOGC) i AB Klaipedos Nafta. W tym samym dniu, na mocy Umowy o współpracy w sektorze energetycznym podpisanej przez Ministrów z Azerbejdżanu, Gruzji, Litwy, Polski i Ukrainy, MPR Sarmatia Sp. z o.o. została wyznaczona jako główny koordynator projektu EAKTR. 8. MPR Sarmatia Sp. z o.o. jest odpowiedzialna za całościowe przygotowanie oraz realizację budowy rurociągu naftowego na odcinku Brody Płock. 9. Struktura właścicielska MPR Sarmatia Sp. z o.o. przedstawia się następująco: PERN Przyjaźń S.A. 24,75 % O.S.A. Ukrtransnafta 24,75 % SCOAR 24,75 % GOGC 24,75 % AB Klajpedos Nafta 1 % 10. Każdy ze wspólników ma prawo do mianowania do zarządu spółki po jednym przedstawicielu. Poniżej przedstawione zostały informacje o poszczególnych wspólnikach spółki. 11. PERN Przyjaźń S.A. powstało w 1959 r. na mocy umów międzyrządowych między Związkiem Radzieckim, Polską i Niemiecką Republiką Demokratyczną (NRD) o dostawach i transporcie ropy naftowej i było częścią większego projektu rurociągu Przyjaźń, który miał połączyć ZSRR z Polską, Czechosłowacją, NRD i Węgrami. Przedsiębiorstwo i sieć rurociągowa rozpoczęły działalność w 1962 r. Obecnie PERN Przyjaźń S.A., działające jako spółka akcyjna, jest w całości własnością Skarbu Państwa. 12. O.S.A. UkrTransNafta to otwarta spółka akcyjna powołana przez rząd Ukrainy w czerwcu 2001 r. Ukrtransnafta jest narodowym operatorem, który świadczy usługi w zakresie transportu ropy naftowej ukraińskimi rurociągami. Nadzoruje on rurociąg Odessa Brody. 13. State Oil Company of Azerbaijan Republic (SOCAR) to państwowa korporacja naftowogazowa Azerbejdżanu. Zajmuje się ona produkcją ropy naftowej i gazu ziemnego, eksploatacją dwóch krajowych rafinerii ropy naftowej oraz rurociągów naftowych i 3 Zob. mapa w załączniku 1 3

4 gazowych biegnących przez kraj. SOCAR nadzoruje międzynarodowe konsorcja, które realizują nowe projekty naftowo-gazowe w Azerbejdżanie. 14. Georgian Oil and Gas Corporation Ltd. (GOGC) utworzona została w 2006 r. i jest własnością Skarbu Państwa Gruzji. Jej działalność obejmuje transport ropy naftowej i gazu oraz prace inżynieryjne i budowlane. 15. AB Klaipedos Nafta została założona w 1994 r. Powierzono jej zadania zarządcy odbudowy terminalu naftowego, który działał od 1959 r. w porcie morskim w Kłajpedzie, a następnie spółka stała się operatorem tego nowego terminalu. II.3. Budżet, czas trwania, koszty kwalifikowalne i intensywność pomocy 16. Planowane koszty realizacji Projektu (w tym koszty kwalifikujące się do dofinansowania z POIiŚ) przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 1. Planowane koszty realizacji Projektu Pozycja Koszty Całkowite koszty Projektu (w PLN) (A) Koszty niekwalifikowalne * w PLN (B) Koszty kwalifikowaln e w PLN (C) = (A) (B) 1. Wynagrodzenia za opracowanie planów i projektów Zakup gruntów Roboty budowlane Sprzęt i wyposażenie Nieprzewidziane wydatkif 6. Pomoc techniczna Informacja i promocja Nadzór budowlany Rozwiązania te mogą obejmować między innymi zastosowanie technologii sterowanego przewiertu horyzontalnego. 4

5 9. Suma (poz. 1 8) VAT Koszty całkowite (poz. 1 10) * Koszty niekwalifikowalne wskazane w tabeli powyżej obejmują nakłady związane z realizacją Projektu w części położonej poza granicami Polski ( PLN) oraz podatek VAT ( PLN). 17. Poniższa tabela przedstawia źródła finansowania Projektu na odcinku Brody Adamowo. Tabela 2. Źródła finansowania Projektu KOSZT KWOTA [mln PLN] Całość kosztów kwalifikowalnych 1 475,3 Dotacja ze środków POIiŚ 545 Wkład własny Beneficjenta 930,3 w tym: Kapitał własny Beneficjenta i jego wspólników Kapitał dłużny 442,6 487,7 18. Przewidywana pomoc dotyczy wydatków związanych z odcinkiem rurociągu znajdującym się na terytorium Polski, stanowiących w przybliżeniu połowę całkowitych kosztów Projektu. Intensywność pomocy wyrażona jako procent odpowiednich kosztów wynosiłaby w związku z tym maksymalnie 36,9% kosztów poniesionych na polskim odcinku oraz maksymalnie 19,1% całkowitych kosztów Projektu. 19. Horyzont czasowy Projektu obejmuje przygotowanie, wdrożenie oraz eksploatację inwestycji. Etap przygotowania Projektu zrealizowano w roku 2010, natomiast etap realizacji inwestycji zaplanowano na lata , podczas gdy początek eksploatacji przewidziano na rok 2016, zaraz po zakończeniu pierwszego etapu budowy. Faza eksploatacji przypada na lata (20 lat). Czas trwania pomocy indywidualnej biegnie od dnia przyjęcia decyzji przez Komisję do końca 2015 r. 5

6 20. Pozostałe założenia dotyczące Projektu są następujące: stopa dyskontowa zastosowana w analizie finansowej wynosi 5% (zgodnie z zaleceniami UE Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych - Przewodnik ); wszystkie koszty i ceny podane są w ujęciu realnym; umorzenie aktywów założono po upływie 25 lat; VAT w Projekcie jest kosztem niekwalifikowalnym i podlega zwrotowi na zasadach ogólnych. 21. Polska przedstawiła wskaźniki efektywności inwestycji dla omawianego projektu. W przypadku scenariusza zakładającego brak pomocy inwestycja nie byłaby opłacalna finansowo, gdyż finansowa stopa zwrotu z inwestycji (FRR, przy czym FRR/K oznacza wewnętrzną stopę zwrotu z kapitału własnego, a FRR/C wewnętrzną stopę zwrotu z inwestycji) byłaby znacznie niższa niż stopa dyskontowa wynosząca 5%, a wartość bieżąca netto (NPV) byłaby ujemna. W przypadku scenariusza zakładającego, że pomoc zostanie udzielona, finansowa stopa zwrotu byłaby nieco niższa niż przyjęta stopa dyskontowa, a wartość bieżąca netto nadal byłaby ujemna, co ilustruje Tabela 3, przedstawiająca analizę finansową kwalifikowalnej części Projektu. Wynika to z faktu, że referencyjny okres odniesienia przyjęty w studium wykonalności projektu wynosi 20 lat, co jest okresem znacznie krótszym niż realny czas wykorzystania planowanego 5 rurociąguf F. W związku z tym znacznie dłuższy okres wykorzystania infrastruktury wybudowanej w ramach Projektu pozwoli wygenerować większe przepływy finansowe i poprawić w ten sposób wartość wskaźnika FNPV/K. Władze polskie wyjaśniły, że przepustowość rurociągu, który powstanie w ramach Projektu, będzie mogła zostać w przyszłości zwiększona dzięki realizacji odrębnych projektów, takich jak budowa kolejnych stacji pomp czy przedłużenie rurociągu. Stworzy to warunki dla wygenerowania wyższych przepływów finansowych, co przyczyni się do poprawy rentowności Projektu i podniesienia wartości wskaźnika ENPV/K. 22. Przy dokonywaniu kalkulacji finansowych dla Projektu uwzględniono przychody z tytułu transportu ropy naftowej. Wielkość przychodów wyliczono mnożąc taryfę (koszty transportu 1 tony na określoną odległość) przez transportowaną ilość (np. ton na rok). Taryfa transportowa dla rurociągu Brody-Adamowo została wyprowadzona na podstawie wzorca, który stanowią taryfy dla pobliskich rurociągów. Są to odcinki systemów rurociągów w państwach takich jak: Białoruś, Rosja, Polska, Słowacja i Ukraina. Najniższa taryfa wynosząca 0,58 EUR (2,33 PLN) za tonę na 100 km zanotowana została na odcinku północnej nitki rurociągu Przyjaźń na Białorusi. Najwyższe taryfy pobierane są za ukraińskie rurociągi i wynoszą ok. 1,04 EUR (4,18 PLN) za tonę na 100 km. Model przepływów pieniężnych nie bierze pod uwagę (realnego) wzrostu taryfy w całym rozważanym okresie. Innymi słowy zakłada się, że taryfa średnio nie będzie rosła szybciej niż powszechna inflacja. 5 Tytułem przykładu polskie władze podają, że rurociągi naftowe Przyjaźń należące do PERN Przyjaźń S.A. są eksploatowane od lat pięćdziesiątych i przewiduje się, że będą nadal wykorzystywane przez co najmniej kolejne 10 lat. 6

7 23. Zgodnie z informacjami przedłożonymi przez polskie władze, prognozy finansowe (w szczególności prognozowane dodatnie skumulowane przepływy pieniężne netto) wskazują na to, że Projekt jest opłacalny finansowo. Tabela 3. Wskaźniki finansowe Wskaźnik finansowy Zwrot z inwestycji (bez pomocy państwa) 1. Finansowa stopa zwrotu (%) 1,45% FRR/C Zwrot z kapitału własnego (z uwzględnieniem pomocy państwa) 4,91% FRR/K 2a. Zaktualizowana wartość netto (mln EUR) -114,1 FNPV/C -2,1 FNPV/K 2b. Zaktualizowana wartość netto (mln PLN) -459,0 FNPV/C -8,2 FNPV/K Źródło: informacje przekazane przez władze polskie. 24. Poziom współfinansowania ze środków UE w ramach Projektu został określony na podstawie metody no over-compensation, zgodnie z którą, w przypadku projektów planowanych do dofinansowania z funduszy UE, finansowa stopa zwrotu (FRR) nie powinna przekroczyć wartości finansowej stopy dyskontowej przyjętej w ramach analizy finansowej, w celu uniknięcia nadmiernego zwrotu z projektu kosztem unijnego podatnika. Metodyka analizy finansowej Projektu jest zgodna z instrukcjami i wytycznymi zawartymi w następujących dokumentach: - Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych - Przewodnik, DG REGIO, Komisja Europejska, 2008 r. - Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzania analizy kosztów i korzyści dokument roboczy nr 4, Komisja Europejska, 08/2006. II.4. Główny cel Projektu: bezpieczeństwo energetyczne 25. Władze polskie twierdzą, że głównym celem związanym z budową rurociągu Brody Adamowo jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego w Polsce i w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej poprzez wspieranie dywersyfikacji źródeł energii i tras komunikacyjnych wykorzystywanych przez przemysł. Projekty te mają na celu wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez zaspokojenie przewidywanego wzrostu popytu na ropę naftową w Europie Środkowej i Wschodniej, zapewnienie efektywnego pod względem kosztów transportu rosnących ilości ropy naftowej wywożonej z regionu Morza Kaspijskiego, zastąpienie malejących dostaw ropy naftowej z Morza Północnego, stanowiących obecnie znaczną ilość dostaw ropy naftowej do rafinerii Europy Północnej, i zwiększenie bezpieczeństwa dostaw dzięki dodatkowym i stabilnym źródłom zaopatrzenia od producentów z regionu Morza Kaspijskiego. 7

8 26. Obecnie ropa naftowa transportowana jest na terytorium Polski przy użyciu tylko jednego rurociągu rurociągu Przyjaźń. Umożliwia to dostarczanie ropy naftowej do różnych miejsc w całej Polsce tylko z jednego źródła. Biorąc pod uwagę zwiększający się popyt na ropę naftową i produkty ropopochodne (zob. tabela 4 poniżej), system transportu ropy, który istnieje obecnie w Polsce jest niewystarczający, zarówno pod względem wielkości (ograniczone zdolności istniejącego systemu), jak i pewności dostaw, ponieważ wyklucza dostawy ropy naftowej z innych źródeł. W świetle powyższych okoliczności władze polskie uważają, że zróżnicowanie dostaw ropy naftowej na rynek Polski i UE jest nie tylko wysoce pożądane, ale nawet nieodzowne. Tabela 4. Obecne i przewidywane zapotrzebowanie na ropę naftową w Polsce Mtoe (miliony ton ekwiwalentu ropy naftowej) Zapotrzebowanie na energię w transporcie 12,6 17,1 Publiczny transport drogowy 0,6 0,5 Prywatne samochody i motocykle 6,7 9 Samochody ciężarowe 3,9 5,5 Kolej 0,5 0,5 Benzyna lotnicza 0,4 0,8 Źródło: ILF et al Władze polskie podkreślają, że Projekt przyczyni się do zwiększenia dostaw ropy naftowej nie tylko na polski rynek, ale również do innych państw członkowskich UE, z innych źródeł niż te wcześniej dostępne. Rzeczywiście, istniejący Euroazjatycki Korytarz Transportu Ropy Naftowej (EAKTR) łączy europejskie rafinerie ze źródłami surowej ropy zlokalizowanymi w regionie Morza Kaspijskiego, tj. w Kazachstanie i Azerbejdżanie, przy czym budowa rurociągu Brody Adamowo przedłuży korytarz do Polski, a następnie do wschodnich Niemiec, do regionu Morza Bałtyckiego, a następnie w perspektywie długoterminowej do północno-zachodniej Europy. Projekt zakłada budowę rurociągu Brody Adamowo z możliwością przedłużenia go do Płocka, Gdańska lub w kierunku zachodnim, w trzech etapach, z przepustowością ok. 10, 20 i 30 mln ton rocznie. Planowana przepustowość zwiększona zostanie w trakcie realizacji Projektu, głównie w wyniku uruchomienia dodatkowych stacji pomp. 28. Ponadto zakłada się, że szczególnie w przypadku, gdy dostępna będzie większa przepustowość, część ropy naftowej dostarczona zostanie do portu w Gdańsku w celu dalszego wywozu do regionu Morza Bałtyckiego (rozszerzony obszar Projektu) i potencjalnie do północno-zachodniej Europy, co według władz polskich jest dowodem na to, że realizacja Projektu leży we wspólnym interesie europejskim. Polska zakłada w szczególności, że z 10 mln ton ropy naftowej dostarczanych co roku rafinerie ropy naftowej w Polsce będą mogły odebrać około 6 mln ton, natomiast 4 mln ton można będzie przekazać do innych państw członkowskich, co oczywiście zależeć będzie od konkretnych ilości wynikających z umów przesyłu, jakie MPR Sarmatia zawrze ze swoimi przyszłymi klientami. 8

9 29. Władze polskie wskazują na fakt, że rozważono alternatywne rozwiązania odnoszące się do transportu ropy naftowej. Jednym z nich jest transport ropy naftowej tankowcami przez Cieśniny Duńskie oraz Bosfor i Dardanele. Władze polskie przeprowadziły analizę finansową polegającą na oszacowaniu kosztów transportu tankowcami z portu Supsa do Gdańska (ok. 30 USD/93 PLN za tonę, z wyłączeniem warunków związanych z wyjątkową sytuacją spowodowaną ostatnim kryzysem gospodarczym i z uwzględnieniem opłat portowych) i na porównaniu ich z całkowitymi kosztami transportu rurociągiem na trasie Brody Adamowo (ok. 26,2 do 29,2 USD/81,2 do 90,5 PLN za tonę). W wyniku przeprowadzonych analiz ustalono, że przesyłanie ropy naftowej rurociągiem będzie w każdym przypadku bardziej konkurencyjne, tym bardziej że koszty transportu tankowcami są bardziej zmienne i nieprzewidywalne w porównaniu z opłatami za transport rurociągiem. 30. Władze polskie twierdzą ponadto, że - poza kosztami - za opcją transportu ropy naftowej rurociągiem przemawiają również inne argumenty, takie jak fakt, że dostępność Bosforu jest ograniczona, szczególnie w okresie zimowym, co oznacza, że transport 30 mln ton rocznie wymagałby użycia dodatkowo 250 tankowców o nośności 120 DWT rocznie z koniecznością przepłynięcia cieśniny w obie strony. Władze polskie są również zdania, że to rozwiązanie zwiększyłoby ryzyko wypadków i zanieczyszczenia środowiska poprzez emisje szkodliwych substancji do powietrza, jak również w wyniku potencjalnych wycieków ropy naftowej. Wariant ten jest więc mniej korzystny ze względów ekologicznych. III. OCENA III.1. Istnienie pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu 31. Artykuł 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej ( TFUE ) stanowi, że wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Badanie łącznego spełnienia określonych w tym artykule warunków przedstawiono poniżej. III.1.1. Zasoby państwowe i selektywne korzyści ekonomiczne 32. Pomoc ma zostać przyznana wyłącznie spółce MPR Sarmatia z zasobów państwowych w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Wynika to z faktu, że środki z funduszy strukturalnych są wypłacane państwom członkowskim przed realizowaną przez nie wypłatą na rzecz beneficjenta, w związku z czym w momencie wypłaty na rzecz beneficjenta pozostają one pod kontrolą państwa członkowskiego. Wybór przedmiotowego projektu i przekazanie zasobów funduszy strukturalnych z budżetu UE do Polski zależą od decyzji i wniosku Polski. 9

10 33. Jeśli chodzi o istnienie korzyści ekonomicznych dla wyłącznego beneficjenta, planowana pomoc ma umożliwić mu pozyskanie i posiadanie aktywów na warunkach finansowych, jakie zazwyczaj nie są dostępne na rynkach finansowych, a zatem przysparza spółce korzyści ekonomicznych. Inwestycje zostaną dokonane przy mniejszym zaangażowaniu kapitału MPR Sarmatia, niż w sytuacji gdyby były one finansowane bez pomocy państwa. MPR Sarmatia może zatem do pewnego stopnia wykorzystać koszty alternatywne kapitału, który w przeciwnym razie byłby potrzebny do sfinansowania inwestycji, gdyby nie udzielono pomocy. 34. Ze względu na bezpośrednie korzyści dla spółki Sarmatia w postaci dodatkowych dochodów obejmujących pełną amortyzację i w postaci unikniętych kosztów kapitału, które inaczej musiałyby być poniesione, gdyby inwestycja finansowana była bez pomocy, pomoc ta stanowić będzie dla beneficjenta bezpośrednią korzyść w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Ponieważ finansowanie przez państwo konkretnej inwestycji jest uważane za przyznawanie korzyści, a korzyść ta przyznawana jest wyłącznie dla spółki Sarmatia, ma ona charakter selektywny. III.1.2. Zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi 35. Komisja zwraca uwagę, że chociaż działalność spółki Sarmatia obejmuje transport i sprzedaż ropy naftowej do Polski, istnieją alternatywne sposoby dostaw ropy naftowej do Polski i do innych państw członkowskich Unii Europejskiej. W związku z tym w zakresie zaopatrzenia w ropę naftową istnieje konkurencja, która może ulec zakłóceniu w wyniku udzielenia pomocy na budowę rurociągu Brody Adamowo. Ropa naftowa jest jednocześnie przedmiotem wymiany handlowej między państwami członkowskimi, przy czym, jak wskazały polskie władze (zob. motyw 28 powyżej), może powstać sytuacja, w której ropa naftowa transportowana planowanym rurociągiem zostanie zakupiona na przykład przez inne państwa członkowskie Unii Europejskiej. 36. W związku z tym pomoc zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji i wpływa na handel między państwami członkowskimi. III.1.3. Wniosek co do istnienia pomocy państwa 37. W związku z powyższym Komisja stwierdza, że zgłoszony środek pomocy wiąże się z pomocą państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Zgodność pomocy z prawem 38. Polska potwierdziła, że wypłata pomocy jest uzależniona od zgody Komisji Europejskiej. W związku z tym Polska wypełniła spoczywające na niej zobowiązanie wynikające z art. 108 ust. 3 TFUE, zgłaszając środek pomocy przed jego realizacją. Polska zobowiązuje się ponadto do zgłaszania w przyszłości wszelkich zmian, które powodowałyby zmianę zakresu pomocy, będącej przedmiotem niniejszego zgłoszenia. 10

11 F opartych Zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE 39. Komisja zauważa, że środek pomocy ma przede wszystkim na celu budowę rurociągu naftowego w Polsce. Głównym celem pomocy jest zwiększenie bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej w Polsce poprzez dywersyfikację tras dostaw. 40. Dlatego też Komisja uważa, że aby dokonać oceny zgodności środka z rynkiem wewnętrznym, należy ocenić, w jaki sposób środek przyczyni się do rozwoju rynku ropy naftowej w Unii Europejskiej, i że w związku z tym ocenę należy przeprowadzić w oparciu o art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, który stanowi, że pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem może zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym. 41. Zgodność środka pomocy z rynkiem wewnętrznym musi wynikać z bezpośredniego stosowania art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, ponieważ pomoc na rzecz projektów wspierających infrastrukturę energetyczną nie wchodzi w zakres wytycznych w sprawie 6 pomocy państwa na ochronę środowiska z 2008 r.f na tym artykule. 42. Podobnie, chociaż obszary objęte zakresem środka należą do obszarów kwalifikowalnych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i obszarów objętych pomocą zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE w rozumieniu Wytycznych w sprawie krajowej 7 pomocy regionalnej na lata F F, głównym celem pomocy nie jest jednak przyczynianie się do rozwoju regionalnego poprzez wspieranie inwestycji i tworzenie miejsc pracy, osiągane dzięki rozwijaniu i dywersyfikacji działalności gospodarczej w mniej uprzywilejowanych regionach, w szczególności poprzez zachęcanie przedsiębiorstw do tworzenia nowych zakładów na tych terenach. Głównym celem pomocy nie jest tworzenie miejsc pracy ani tworzenie nowych zakładów. 43. Zgodnie z przyjętą w Komisji praktyką, w szczególności w obszarze pomocy państwa na 8 budowę infrastruktury energetycznejf F, środek pomocy państwa może zostać uznany za zgodny z rynkiem wewnętrznym bezpośrednio na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, jeśli jest konieczny i proporcjonalny, a pozytywne skutki dla wspólnego interesu przewyższają negatywny wpływ na konkurencję i wymianę handlową. Komisja uważa, że w tym zakresie należy ocenić następujące trzy aspekty: (1) Czy środek pomocy służy realizacji jasno określonego celu leżącego we 9 wspólnym interesief F? 6 Dz.U. C 82 z Dz.U. C 54 z , s Zob. między innymi decyzje Komisji w sprawach N56/2009 Modernizacja sieci dystrybucji energii elektrycznej w Polsce, N542/2010 Elektroenergetyczne połączenie międzysystemowe Polska Litwa, N629/2009 Sieć energetyczna i krajowa sieć gazowa w Rumunii, N594/2009 Sieci przesyłowe gazu ziemnego w Polsce, SA (212/N) Kabel do przesyłu energii elektrycznej łączący Wyspy Alandzkie z Finlandią (główną częścią jej terytorium), SA (2011/N) Budowa terminalu LNG w Świnoujściu, SA (N 660/2009) Polska - Pomoc dla PGNiG na inwestycje w podziemne magazyny gazu. 9 Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie Kronoply przeciwko Komisji (T-162/06, Zb. Orz. s. II-1; zwłaszcza pkt 65, 66, 74, 75). 11

12 (2) Czy pomoc została tak zaplanowana, aby zapewnić osiągniecie celu leżącego we wspólnym interesie? W szczególności: a) czy środek pomocy stanowi odpowiedni i niezbędny instrument, tzn. 10 czy istnieją inne, lepsze instrumenty służące temu celowif F? b) czy istnieje efekt zachęty, tzn. czy pomoc powoduje zmianę zachowania przedsiębiorstw? c) czy środek pomocy jest proporcjonalny, tzn. czy tę samą zmianę można by uzyskać przy mniejszej pomocy? (3) Czy zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową są na tyle ograniczone, aby ogólny bilans był pozytywny? Projekt stanowiący przedmiot wspólnego zainteresowania 44. Cel leżący we wspólnym interesie to cel uznany przez UE za leżący we wspólnym interesie państw członkowskich UE. 45. Zgodnie z art. 194 TFUE, w ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz z uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy stanu środowiska, polityka Unii w dziedzinie energetyki ma na celu, w duchu solidarności między Państwami Członkowskimi: a) zapewnienie funkcjonowania rynku energii; b) zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii; ( ) d) wspieranie wzajemnych połączeń pomiędzy sieciami energetycznymi. 46. Zgłoszony projekt przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej do Polski, ponieważ zróżnicuje źródła dostaw, a w konsekwencji poprawi stabilność i ciągłość dostaw do odbiorców końcowych w Polsce i w UE. Przewidywania dotyczące wzrostu popytu przedstawione w tabeli 4 powyżej wskazują, że alternatywa dla rurociągu Przyjaźń jest dla Polski pożądana. Jednocześnie, jak wskazano w motywie 28, około 40% ropy naftowej pochodzącej z rurociągu Brody Adamowo może ostatecznie zostać sprzedane odbiorcom w państwach członkowskich UE innych niż Polska. Budowa rurociągu Brody Adamowo będzie w związku z tym zgodna z potrzebą zwiększenia i zróżnicowania źródeł i dróg dostaw ropy naftowej. 10 Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 7 czerwca 2001 r. w sprawie Agrana Zucker und Stärke AG przeciwko Komisji (T- 187/99, Rec. s. II-1587) (zob. pkt 74); Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 14 maja 2002 r. w sprawie Graphischer Maschinenbau GmbH przeciwko Komisji (T-126/99, Rec. s. II-2427) (zob. pkt 41-43); Wyrok Trybunału z dnia 15 kwietnia 2008 r. w sprawie Nuova Agricast (C-390/06, Zb.Orz. s. I-2577) (zob. pkt 68-69). 12

13 47. W komunikacie Komisji COM (2010) 677 z dnia 17 listopada 2010 r. do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 r. i w dalszej perspektywie wskazano wprost (s. 42), że modernizacja rurociągu Odessa Brody na Ukrainie (łączącego czarnomorski terminal naftowy z południowym odgałęzieniem rurociągu Przyjaźń w Brodach) i jego planowane przedłużenie do Polski (Brody Adamowo) jest metodą na zagwarantowanie dostaw ropy naftowej. Projekt ten jest przedstawiany jako skuteczny element systemu reagowania na ewentualne zakłócenia dostaw do Europy Środkowej i Wschodniej. 48. W związku z tym należy podkreślić, że realizacja Projektu przyczyni się do osiągnięcia zasadniczego celu w zakresie polityki energetycznej zawartego w Traktacie, tzn. zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii poprzez budowę nowej infrastruktury służącej do transportu ropy naftowej. Stosowny instrument 49. Należy podkreślić, że alternatywne warianty dywersyfikacji dostaw ropy z wykorzystaniem transportu ropy naftowej tankowcami zostały przez polskie władze zbadane w oparciu o obiektywne czynniki i stwierdzono, że byłyby one w sumie mniej skuteczne (zob. motyw 29). Komisja przyznaje, że w obecnych okolicznościach transport ropy naftowej za pośrednictwem rurociągu jest tańszy, bardziej niezawodny i racjonalny pod względem kosztów. 50. Można więc stwierdzić, że budowa rurociągu Brody Adamowo stanowi odpowiednie działanie w kontekście problemu bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej poprzez zwiększenie dywersyfikacji tras dostaw, a zapewnienie pomocy inwestycyjnej na budowę tego rurociągu jest właściwym instrumentem do osiągnięcia celu. Stwierdzenie to pozostaje bez uszczerbku dla wyników oceny wpływu na środowisko, ponieważ niemożliwe jest wyciągnięcie ostatecznych wniosków co do płynących z niego ewentualnych korzyści dla środowiska w porównaniu z poddanymi pod rozwagę rozwiązaniami alternatywnymi. Efekt zachęty 51. Pomoc państwa wywołuje efekt zachęty, jeżeli zmienia zachowanie odbiorcy w taki sposób, by służyło ono osiągnięciu celu leżącego we wspólnym interesie. Jak pokazano w tabeli 3 powyżej, zapewnienie pomocy państwa ma rzeczywiście zasadnicze znaczenie dla wdrożenia Projektu. Komisja dokonała weryfikacji danych finansowych oraz sprawdziła, czy zastosowana metodyka jest zgodna z wytycznymi wymienionymi w motywie 24 powyżej. 52. Wyniki analizy finansowej wskazują, że opcja bez pomocy państwa jest finansowo nierentowna zwrot z inwestycji w wysokości 1,45% jest znacznie niższy niż stopa dyskontowa wynosząca 5%, podczas gdy wartość bieżąca netto (NPV) jest ujemna. W wariancie z planowaną pomocą państwa zwrot jest zbliżony do stopy dyskontowej w wysokości 5%, chociaż wartość bieżąca netto jest nadal ujemna. W przypadku braku pomocy państwa stopa rentowności Projektu byłaby nie do przyjęcia dla racjonalnego prywatnego inwestora i zniechęcałaby go do realizacji Projektu. 13

14 53. W związku z powyższym pomoc stanowi dla beneficjenta zachętę do zmiany postępowania, tj. do przeprowadzenia inwestycji, a tym samym do osiągnięcia szerszych celów zarówno z punktu widzenia Polski, jak i z punktu widzenia wspólnego interesu UE, który obejmuje między innymi zagwarantowanie bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację dostaw. 54. Można zatem stwierdzić, że pomoc wywołuje efekt zachęty, ponieważ dostarcza ona beneficjentowi niezbędnej zachęty do realizacji projektu. Proporcjonalność 55. Środek pomocy państwa jest proporcjonalny, jeżeli jest przygotowany w taki sposób, by pomoc ograniczona była do minimum. 56. Wysokość współfinansowania z EFRR przedstawiona w złożonym wniosku (545 mln PLN) wynika z opisanej powyżej analizy finansowej. Komisja nie ma podstaw do kwestionowania długoterminowej rentowności projektu, ponieważ dochód został oszacowany przez polskie władze w oparciu o konserwatywne założenia odnoszące się do prognoz popytu oraz o średnie stawki stosowane w regionie (zob. motyw 22 powyżej). 57. Zgodnie z dokonanym obliczeniem intensywność pomocy dla Projektu wynosi 36,94 %, natomiast metodologia użyta do jej obliczenia gwarantuje, że kwota pomocy państwa nie przekracza kwoty niezbędnej do przeprowadzenia inwestycji oraz osiągnięcia zakładanych celów. Oznacza to, że pomoc ta nie zapewni spółce Sarmatia nadmiernych zysków z planowanej inwestycji, jako że zyski te ograniczają się do przychodów z transportu ropy, na podstawie taryfy ustalonej z uwzględnieniem wpływu rurociągów położonych w pobliżu. Metoda ustalania taryfy gwarantuje również, że finansowa stopa zwrotu z kapitału (FRR/K) wraz z dotacją, obliczona w ramach analizy efektywności finansowej projektu, nie przekracza maksymalnej wartości finansowej stopy dyskontowej. 58. Oprócz tego Beneficjent zostanie zobowiązany w umowie o udzielenie dotacji do systematycznego przedkładania organowi przyznającemu pomoc informacji o wynikach finansowych prowadzonej przez niego działalności w okresie pięciu lat od zakończenia projektu. Organ przyznający pomoc będzie monitorował w/w wskaźniki na podstawie analizy przekazanych wyników. W razie przekroczenia maksymalnych poziomów w/w wskaźników Beneficjent zostanie zobowiązany do przeliczenia kwoty dofinansowania oraz zwrotu różnicy między nowo obliczoną kwotą, a uzyskanym wcześniej dofinansowaniem. 59. W związku z powyższym zasada proporcjonalności pomocy państwa na inwestycje została spełniona i wykazano, że pomoc nie może być niższa, jeżeli Projekt ma być zrealizowany w zakładanym zakresie, a wyznaczone cele mają zostać osiągnięte. Można zatem stwierdzić, że pomoc państwa przyznana na przewidywane środki jest proporcjonalna, ponieważ jest ona ograniczona do niezbędnego minimum. 14

15 Zakłócenie konkurencji i test bilansujący 60. Władze polskie zobowiązują się do ustalenia przejrzystych zasad i warunków, na których infrastruktura będzie dostępna dla wszystkich dostawców ropy naftowej potencjalnych partnerów biznesowych Beneficjenta/operatorów rurociągu. Infrastruktura zostanie udostępniona na równych, niedyskryminujących zasadach, bez preferencji dla któregokolwiek z dostawców. Taryfa dla transportu ropy naftowej rurociągiem zostanie ustalona przez spółkę Sarmatia w porozumieniu z operatorami infrastruktury oraz z uwzględnieniem konieczności zwrotu tej części kosztów inwestycyjnych, która nie jest finansowana ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. 61. Beneficjent zamierza, w porozumieniu z PERN Przyjaźń S.A. i O.S.A. Ukrtransnafta, przeprowadzić procedurę udostępniania, która określiłaby finansowe i techniczne zasady oraz warunki transportu ropy naftowej i zawierania umów z klientami na warunkach rynkowych. Procedura udostępniania (zdolności transportowych nowo planowanej infrastruktury) odbędzie się zgodnie z odpowiednimi praktykami stosowanymi w realizacji projektów infrastrukturalnych. 62. Podsumowując, wydaje się, że możliwe zakłócenie konkurencji jest dostatecznie ograniczone dzięki planowanym środkom towarzyszącym w odniesieniu do dostępu do infrastruktury i procedury udostępniania, a także zrekompensowane poprzez szersze korzyści wynikające z realizacji Projektu, w szczególności w kontekście osiągnięcia celów leżących we wspólnym interesie gospodarczym polegającym na zabezpieczeniu i dywersyfikacji zaopatrzenia w energię. Wniosek dotyczący zgodności środków pomocy 63. Komisja uznaje zatem, że środek pomocy służy realizacji celu leżącego we wspólnym interesie w niezbędnym zakresie i w sposób proporcjonalny, a więc jest zgodny z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. PODSUMOWANIE 64. W związku z powyższym Komisja postanowiła nie wnosić zastrzeżeń w sprawie zgłoszonego środka, gdyż pomoc tę można uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE. Komisja pragnie przypomnieć władzom polskim, że zgodnie z art. 108 ust. 3 TFUE plany refinansowania lub zmiany przedmiotowego środka pomocy muszą zostać zgłoszone Komisji zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (WE) nr 794/2004 w sprawie wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE [obecnie art. 108 TFUE] (Dz.U. L 140 z , s. 1). 15

16 W przypadku gdyby niniejsze pismo zawierało informacje, które nie powinny być przekazywane osobom trzecim, należy poinformować o tym Komisję w terminie piętnastu dni roboczych od daty jego otrzymania. Jeżeli Komisja nie otrzyma w wyznaczonym terminie uzasadnionego wniosku w tym względzie, uzna to za wyrażenie zgody na ujawnienie osobom trzecim i publikację pełnej treści niniejszego pisma w autentycznej wersji językowej na stronie internetowej: Hhttp://ec.UeurUopa.eu/competition/elojade/isef/index.cfm Wniosek taki należy wysłać listem poleconym lub faksem na adres Rejestru pomocy państwa w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej: European Commission Directorate-General of Competition State Aid Registry 1049 BRUSSELS Belgium Telefaks: We wszelkiej korespondencji proszę podawać nazwę i numer sprawy. Z wyrazami szacunku, W imieniu Komisji Joaquin ALMUNIA Wiceprzewodniczący 16

17 Załącznik 1 Rysunek 1 Trasa EAKTR z uwzględnieniem rurociągu Brody-Płock Nowy rurociąg (oznaczony na niebiesko) obejmuje jedynie odcinek pomiędzy miejscowościami Brody i Adamowo, za który odpowiada przedsiębiorstwo Sarmatia. Pozostała część (oznaczona kolorem czerwonym) to istniejąca sieć rurociągów Rysunek 2. Rurociąg Brody-Adamowo oraz kwalifikowalny odcinek od granicy ukraińskopolskiej do Adamawa, w kształcie przedstawionym przez władze polskie Odcinek rurociągu kwalifikujący się do objęcia dotacją Projekt rurociągu Brody-Płock Systemy rurociągów osób trzecich 17