Państwowa Inspekcja Pracy. Bezpieczeństwo pracy i ochrona zdrowia w polskim rolnictwie działania kontrolne i prewencyjne

Transkrypt

1 Państwowa Inspekcja Pracy Bezpieczeństwo pracy i ochrona zdrowia w polskim rolnictwie działania kontrolne i prewencyjne 1

2 Informacje ogólne o Polsce Liczba poszkodowanych we wszystkich wypadkach w 2006 r.: Liczba wypadków śmiertelnych: 493 POLSKA 16 województw, 373 powiatów, 2489 gmin Liczba ludności: 38,5 mln Liczba podmiotów gospodarczych: Liczba osób zatrudnionych: 14,058 mln Przeciętne wynagrodzenie: ~ 870,00 (za IV kwartał 2007) Minimalne wynagrodzenie: ~ 315,40 (od stycznia 2008) 2

3 Rolnictwo w Polsce (dane GUS 2006) 51% Powierzchnia użytków rolnych 15957,3 tys. ha (wzrost o 0,3%) Liczba gospodarstw indywidualnych pow. 1 ha 1,8064 mln (wzrost liczby gospodarstw o 1,4%) Szacunkowo w Polsce jest ok. 3 mln gospodarstw (ponad 1 mln gospodarstw nie większych niż 1 ha) Przec. powierzchnia użytków rolnych na 1 gosp. 7,6 ha Sektor prywatny 96% powierzchni użytków rolnych Gospodarstwa indywidualne 88,6% powierzchni użytków rolnych 3

4 Rolnictwo w Polsce (dane GUS 2006) 169,5 tys. 192,1 tys. 415,0 tys. 610,7 tys. 4

5 Rolnictwo w Polsce (dane GUS 2006) 5

6 Rolnicy w Polsce (dane GUS 2002) Ogółem 3,39 mln 75 tys. 859 tys. 400 tys. 344 tys. 637 tys. 37 tys. 1,03 mln Dane 2006: Ludność wsi 14,76 mln Rolników indywidualnych 2,37 mln 6

7 Podmioty zaangażowane w problematykę bezpieczeństwa pracy w polskim rolnictwie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Podlegają mu Inspektoraty Weterynaryjny oraz Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a także KRUS i Centrum Doradztwa Rolniczego wraz z Agencjami i Instytutami branżowymi. Jest organem legislacyjnym, odpowiadającym za wydawanie i nowelizację przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy w rolnictwie. Państwowa Inspekcja Pracy Organ kontroli przestrzegania prawa pracy i nadzoru nad warunkami pracy m.in. w rolnictwie. Prowadzi szeroko zakrojoną działalność prewencyjno-promocyjną, skoncentrowaną na zwiększeniu świadomości zagrożeń występujących w sektorze rolniczym pracy i zmniejszeniu liczby wypadków. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) Do podstawowych zadań KRUS należy ubezpieczanie rolników i obsługa ubezpieczeń w związku z możliwością dobrowolnego ubezpieczenia społecznego. W ramach działań prewencyjnych upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach i znajomości zasad bhp wśród dorosłych i dzieci, analiza przyczyn i okoliczności powstawania wypadków przy pracy rolniczej i chorób zawodowych, prowadzenie szkoleń w zakresie znajomości zagrożeń i zasad bezpiecznej pracy w gospodarstwie rolnym, podejmowanie starań o właściwą produkcję i dystrybucję bezpiecznych technicznych środków produkcji dla rolników, ubrań roboczych i ochronnych. 7

8 Podmioty zaangażowane w problematykę bezpieczeństwa pracy w polskim rolnictwie Centrum Doradztwa Rolniczego Zadania Centrum uwzględniają przede wszystkim działania na rzecz podnoszenia konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenia poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich poprzez przeprowadzanie szkoleń, pokazów bezpiecznej obsługi maszyn, upowszechnianie wyników badań naukowych itp. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Instytucja rządowa, która powstała w 1994 r. Celem ARiMR jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Instytut Medycyny Wsi Instytut Medycyny Wsi, utworzony w 1951 roku przez grupę lekarzy i naukowców, jest placówką naukową i usługowo-leczniczą podległą Ministrowi Zdrowia, działającą na rzecz szeroko pojętej ochrony zdrowia ludności wiejskiej i poprawy warunków sanitarno-higienicznych środowiska wiejskiego. 8

9 Regulacje prawne dotyczące rolnictwa w Polsce 1. KONWENCJA Nr 129 dotycząca inspekcji pracy w rolnictwie 2. Ustawa Kodeks pracy. 3. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 4. Ustawa z dnia 30 października 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 5. Rozporządzenie MPiPS: Ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. 6. Rozporządzenie MZiOS w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy 7. Rozporządzenie MGiP w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy 9

10 Regulacje prawne dotyczące rolnictwa w Polsce 1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie. 2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie 3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organicznomineralnych 5. Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie sposobu i trybu zgłaszania wypadku przy pracy rolniczej oraz ustalania jego okoliczności i przyczyn. 6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki 10

11 Ubezpieczenie zdrowotne i wypadkowe polskich rolników Rolnicy indywidualni podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu w KRUS KRUS zarejestrował w 2006 roku 1,6 mln ubezpieczonych, o 40 tys. więcej, niż w roku 2005; rolników w Polsce jest 2,37 mln tylko 68 % rolników indywidualnych ma prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadku i choroby zawodowej tylko taki odsetek rolników ujęty jest w statystykach wypadkowych ubezpieczaniu w KRUS podlegają wyłącznie rolnicy i członkowie rodzin powyżej 16 roku życia (ubezpieczeniom nie podlegają dzieci i z tego powodu niemożliwa do określenia jest w obecnej sytuacji prawnej liczba dzieci ulegających wypadkom) Składka ubezpieczeniowa wynosi ~ 72 EUR i jest płacona raz na kwartał (w sektorze przedsiębiorstw wynosi ~ 190 EUR i płacona jest raz w miesiącu) 11

12 Wypadkowość w polskim rolnictwie W 2006 roku na terenie całego kraju rolnicy zgłosili wypadki przy pracy gospodarstwie rolnym. W przypadkach poszkodowani doznali trwałego uszczerbku na zdrowiu. Zginęły 123 osoby Inwalidami zostało 420 osób Uznano 107 chorób zawodowych 12

13 Liczba wypadków zgłoszonych i skutkujących uszczerbkiem na zdrowiu w latach (dane KRUS) Wypadki zgłoszone Wypadki skutkujące trwałym usczerbkiem na zdrowiu Trend Trend 13

14 250 Liczba wypadków śmiertelnych w latach (dane KRUS) Wypadki śmiertelne Trend 14

15 Liczba chorób zawodowych w latach (dane KRUS) W 2006 roku dominowały: borelioza (47%), astma oskrzelowa (21%), choroby alergiczne płuc i skóry (14%) 15

16 PIP w strukturach Rzeczpospolitej Polskiej SEJM RP PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY Główny Inspektorat Pracy Okręgowe Inspektoraty Pracy Ośrodek Szkolenia PIP we Wrocławiu 16

17 USTAWOWE ZADANIA PIP kontrolno-nadzorcze kontrola legalności zatrudnienia promocyjno-prewencyjne inne 17

18 Podmioty zaangażowane w problematykę bezpieczeństwa pracy w polskim rolnictwie Sygnatariusze porozumienia o współpracy na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie: Główny Inspektor Pracy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi KRUS Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa Zarząd Główny ZZ Pracowników Rolnictwa w RP Zarząd Federacji Związków Pracodawców Rolnych Krajowa Rada Izb Rolniczych Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP 18

19 Dwutorowość działań w rolnictwie kontrole i prewencja w działalności PIP Zakłady rolne zatrudniające pracowników - kontrole Rolnicy indywidualni - prewencja Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych Podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń w środowisku pracy, a w szczególności: d) inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym, 19

20 Działania kontrolne PIP w rolnictwie W roku 2006 skontrolowano 128 zakładów rolnych, w których pracowało osób. W 76 % (98) zakładów zatrudnienie < 20 pracowników W 21 % (27) zakładów zatrudnienie wynosiło pracowników W 218 maszynach pracujących w 61% gospodarstw stwierdzono brak lub nieodpowiedni stan urządzeń ochronnych W 43% gospodarstw eksploatowano wałki przegubowoteleskopowe bez pełnowartościowych osłon (103 maszyny) Brak szkoleń pracowników w zakresie bhp u 62% pracodawców Brak badań lekarskich pracowników u 38% pracodawców Nie wyposażenie pracowników w ubranie i odzież roboczą u 33% pracodawców Brak środków ochrony indywidualnej u 17% pracodawców 20

21 Działania kontrolne PIP w rolnictwie 21

22 UPRAWNIENIA INSPEKCJI PRACY Maksymalny mandat jaki może nałożyć inspektor pracy to : 2 tys. zł ~560 EUR Specjalna kara dla pracodawców, którzy uporczywie łamią prawa pracowników : 5 tys. zł ~1400 EUR Maksymalna grzywna, jaką może nałożyć sąd : 30 tys. zł ~8350 EUR Inspektorzy kontrolują także legalność zatrudnienia, także cudzoziemców Od 01 lipca 2007: Możliwe jest kontrolowanie przedsiębiorców, którzy zatrudniają osoby na podstawie umowy cywilnoprawnej i samozatrudnienia 22

23 Działania prewencyjne PIP w rolnictwie Kampania Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym podniesienie ogólnego poziomu wiedzy nt. bezpiecznej pracy i przebywania na wsi wśród społeczności wiejskiej. zmniejszenia poziomu wypadkowości w rolnictwie, zarówno wśród dorosłych rolników, jak i dzieci wiejskich, a także poziomu zapadalności na choroby zawodowe. 23

24 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie formy realizacji zwiększanie świadomości rolników w zakresie zagrożeń zawodowych propagowanie bezpiecznych metod pracy i obsługi maszyn omawianie zagrożeń zdrowotnych związanych z usuwaniem azbestu i dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi udzielanie porad z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy omawianie z dziećmi i młodzieżą wiejską zagrożeń związanych z pomocą w gospodarstwie i przebywaniem na wsi organizowanie konkursów i plenerowych spotkań ze społecznością wiejską upowszechnianie treści związanych z bezpieczeństwem na wsi za pośrednictwem massmediów 24

25 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie sposób realizacji Od połowy lat 90-tych powoływano w OIP-ach Wojewódzkie Komisje ds. BHP w Rolnictwie tworzą i realizują plany regionalne regionalna współpraca z oddziałami izb rolniczych, dyrektorami szkół, kuratoriami oświaty, ZHP, Policją, Strażą Pożarną, Wydziałami Rolniczymi Urzędów Wojewódzkich, Stowarzyszeniami Sołtysów Od roku 2007 rozpoczęto powoływanie Powiatowych Komisji ds. BHP w Rolnictwie aktywizacja liderów społeczności wiejskiej 25

26 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie grupy docelowe i skala działań 1. Dorośli rolnicy i członkowie rodzin rolników - ok. 25 tys. w ramach szkoleń i konkursów oraz ok. 40 tys. uczestników imprez plenerowych 2. Młodzież wiejska, w tym uczniowie szkół zawodowych o profilu rolniczym - około 23,5 tys. w ramach szkoleń i konkursów oraz ok. 40 tys. uczestników imprez 3. Dzieci wiejskie, do czasu ukończenia szkoły podstawowej - ok. 80 tys. w ramach szkoleń i konkursów oraz ok. 40 tys. uczestników imprez plenerowych; 26

27 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie formy działania KAMPANIA Edukacja Wizytacje i doradztwo techniczne 1. Rolnicy 2. Młodzież 3. Dzieci 1. Rolnicy w tym prowadzący praktyczną naukę zawodu dla młodzieży 27

28 Edukacja działalność wydawnicza PIP 28

29 Współpraca ze Związkiem Harcerstwa Polskiego, Policją i KRUS-em Prelekcje dla 4,5 tys. dzieci i prawie 100 instruktorów ZHP podczas Nieobozowej Akcji Letniej Udział w akcji Bezpieczne wakacje, skierowanej do dzieci i młodzieży szkolnej Ogólnokrajowy konkurs na Bezpieczne Gospodarstwo Rolne, pod patronatem Prezydenta RP W 2006r. zwizytowano 1400 gospodarstw 29

30 Współpraca z mediami Prasa w 2006 roku prawie 180 publikacji prasowych TV w 2006 roku ponad 30 felietonów i wywiadów z Inspektorami Radio w 2006 roku prawie 110 audycji Internet 30

31 Dzieci w rolnictwie Brak możliwości ubezpieczenia dzieci w ramach ubezpieczenia społecznego brak informacji o stanie wypadkowości w tej grupie. Inspektorzy PIP corocznie obserwują spadek ogólnej liczby dzieci wykonujących prace, do których nie mają predyspozycji lub prace szkodliwe W roku 2006 zaobserwowano 1117 przypadków pracy dzieci (ponad 40% spadek w stos. do 2005r.) 50% (565 dzieci) w dalszym ciągu znajdowało się w strefie bezpośredniego zagrożenia w pobliżu pracujących maszyn Udział dzieci w pracach rolnych Odsetek dzieci biorących udział w pracach rolnych do ogólnej liczby pracujących przy tych pracach Odsetek dzieci wykonujących prace wzbronione młodocianym LATA % 13 % 14 % 16 % 17 % 37 % 33 % 27 % 28 % 31 % 31