Państwowa Inspekcja Pracy. Bezpieczeństwo pracy i ochrona zdrowia w polskim rolnictwie działania kontrolne i prewencyjne PIP

Transkrypt

1 Państwowa Inspekcja Pracy Bezpieczeństwo pracy i ochrona zdrowia w polskim rolnictwie działania kontrolne i prewencyjne PIP

2 Informacje ogólne o Polsce POLSKA w liczbach 16 województw, 379 powiatów, 2479 gmin Liczba ludności: 38,2 mln Liczba ludności na wsi: 14,8 mln Liczba podmiotów gospodarczych: 3,7mln Liczba osób pracujących: 13,8 mln Liczba osób pracujących w rolnictwie: 2,1 mln Przeciętne wynagrodzenie w 2011 roku: 3 399,52 zł Minimalne wynagrodzenie w 2011 roku: zł Poszkodowani we wszystkich wypadkach przy pracy w 2011 r.: osoby Liczba wypadków śmiertelnych: 404 osoby Liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy w rolnictwie indywidualnym: osób Wypadkom śmiertelnym w gospodarstwach indywidualnych uległo 81 osób 2

3 Rolnictwo w Polsce 2011 Powierzchnia użytków rolnych 15,5 mln ha (13,7 mln ha gospodarstwa indywidualne) Szacunkowo w Polsce jest ok. 2,3 mln gospodarstw, (ponad 715 tys. gospodarstw nie większych niż 1 ha) Liczba gospodarstw indywidualnych pow. 1 ha 1,559 mln Średnia powierzchnia użytków rolnych w 1 gosp. 6,82 ha Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie pow. 1 ha 9,50 ha Sektor prywatny 96,8% powierzchni użytków rolnych, z czego ok. 90% użytkują gospodarstwa indywidualne 3

4 Rolnictwo w Polsce (dane GUS 2010) Liczba gospodarstw indywidualnych według grup obszarowych (w tysiącach i %) 152 tys. 192 tys. 352 tys. 15,5 % 6,7 % 8,4 % 31,5 % 715 tys. 22,9 % 15,0 % 520 tys. 342 tys. 0-1 ha 1-2 ha 2-5 ha 5-10 ha ha 15 ha i więcej 4

5 Rolnictwo w Polsce (dane GUS 2010) 5

6 Pracujący w rolnictwie indywidualnym według grup obszarowych UR (dane GUS 2010) Pracujący w rolnictwie indywidualnym ogółem z tego w grupach obszarowych UR w tysiącach osób 50 i więcej ogółem w tym: rodzinna siła robocza (pracujący wyłącznie w gosp.) rodzinna siła robocza (pracujący głównie w gosp.) pracownicy najemni stali rodzinna siła robocza pracownicy najemni

7 Liczba osób pracujących we własnych gospodarstwach indywidualnych według grup obszarowych UR (dane GUS 2010) 129 tys. 5,8 % 186 tys. 8,4 % 41 tys. 1,9 % 305 tys. 13,8 % 251 tys. 11,3 % 266 tys. 12,0 % 492 tys. 22,2 % Ogółem: 2216 tys. osób 546 tys. 24,6 % 0-1 ha 1-2 ha 2-5 ha 5-10 ha ha i więcej

8 Podmioty zaangażowane w problematykę bezpieczeństwa pracy w polskim rolnictwie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Podlegają mu Inspektoraty Weterynaryjny oraz Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a także KRUS i Centrum Doradztwa Rolniczego wraz z Agencjami i Instytutami branżowymi. Jest organem legislacyjnym, odpowiadającym za wydawanie i nowelizację przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy w rolnictwie. Państwowa Inspekcja Pracy Organ kontroli przestrzegania prawa pracy i nadzoru nad warunkami pracy m.in. w rolnictwie. Prowadzi szeroko zakrojoną działalność prewencyjno-promocyjną, skoncentrowaną na zwiększeniu świadomości zagrożeń występujących w sektorze rolniczym pracy i zmniejszeniu liczby wypadków. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) Do podstawowych zadań KRUS należy ubezpieczanie rolników i obsługa ubezpieczeń w związku z możliwością dobrowolnego ubezpieczenia społecznego. W ramach działań prewencyjnych upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach i znajomości zasad bhp wśród dorosłych i dzieci, analiza przyczyn i okoliczności powstawania wypadków przy pracy rolniczej i chorób zawodowych, prowadzenie szkoleń w zakresie znajomości zagrożeń i zasad bezpiecznej pracy w gospodarstwie rolnym, podejmowanie starań o właściwą produkcję i dystrybucję bezpiecznych technicznych środków produkcji dla rolników, ubrań roboczych i ochronnych. 8

9 Podmioty zaangażowane w problematykę bezpieczeństwa pracy w polskim rolnictwie Centrum Doradztwa Rolniczego Zadania Centrum uwzględniają przede wszystkim działania na rzecz podnoszenia konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenia poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich poprzez przeprowadzanie szkoleń, pokazów bezpiecznej obsługi maszyn, upowszechnianie wyników badań naukowych itp. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Instytucja rządowa, która powstała w 1994 r. Celem ARiMR jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Agencja zajmuje się wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze środków krajowych. Instytut Medycyny Wsi Instytut Medycyny Wsi, utworzony w 1951 roku przez grupę lekarzy i naukowców, jest placówką naukową i usługowo-leczniczą podległą Ministrowi Zdrowia, działającą na rzecz szeroko pojętej ochrony zdrowia ludności wiejskiej i poprawy warunków sanitarno-higienicznych środowiska wiejskiego. 9

10 Regulacje prawne dotyczące rolnictwa w Polsce 1. Konwencja Nr 129 dotycząca inspekcji pracy w rolnictwie 2. Ustawa Kodeks pracy 3. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych 4. Ustawa z dnia 30 października 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 5. Rozporządzenie MPiPS: Ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. 6. Rozporządzenie MZiOS w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy 7. Rozporządzenie MGiP w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy 10

11 Regulacje prawne dotyczące rolnictwa w Polsce 1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie. 2. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie 3. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organicznomineralnych 5. Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie sposobu i trybu zgłaszania wypadku przy pracy rolniczej oraz ustalania jego okoliczności i przyczyn. 6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki 11

12 Ubezpieczenie zdrowotne i wypadkowe polskich rolników Rolnicy indywidualni podlegają ustawowemu i/lub dobrowolnemu ubezpieczeniu w KRUS KRUS zarejestrował w 2011 roku 1,52 mln ubezpieczonych, rolników w Polsce jest ok. 2,3 mln Tylko ok. 70% rolników indywidualnych ma prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadku i choroby zawodowej tylko taki odsetek rolników ujęty jest w statystykach wypadkowych ubezpieczaniu w KRUS podlegają wyłącznie rolnicy i członkowie rodzin powyżej 16 roku życia (ubezpieczeniom nie podlegają dzieci i z tego powodu niemożliwa do określenia jest w obecnej sytuacji prawnej liczba dzieci ulegających wypadkom) Składka ubezpieczeniowa wynosi (I kw r.) do 50 ha zł, do 100 ha 606 zł, do 150 ha 870 zł, do 300 ha 1131 zł, pow. 300 ha 1395 zł i jest płacona raz na kwartał 12

13 Wypadkowość w polskim rolnictwie W 2011 roku na terenie całego kraju rolnicy zgłosili wypadki przy pracy w gospodarstwie rolnym. W przypadkach poszkodowani doznali trwałego uszczerbku na zdrowiu, bądź ponieśli śmierć. Zginęło 81 osób Najwięcej wypadków zdarzyło się w województwach: warmińskomazurskim, podlaskim i wielkopolskim Uznano 183 przypadki chorób zawodowych 13

14 Podmioty zaangażowane w problematykę bezpieczeństwa pracy w polskim rolnictwie Sygnatariusze porozumienia o współpracy na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie: Główny Inspektor Pracy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi KRUS Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa Zarząd Główny ZZ Pracowników Rolnictwa w RP Zarząd Federacji Związków Pracodawców Rolnych Krajowa Rada Izb Rolniczych Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP 14

15 Dwutorowość działań w rolnictwie kontrola i prewencja w działalności PIP Zakłady rolne zatrudniające pracowników - kontrole Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych Rolnicy indywidualni - prewencja Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy Podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń w środowisku pracy, a w szczególności: d) inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym, 15

16 Działania kontrolne PIP w rolnictwie Kontrole przeprowadzane przez państwowych inspektorów pracy w zakładach rolnych, wykazują, że najczęstsze nieprawidłowości, to: - niezapewnienie pracownikom odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony osobistej, - nieprawidłowy stan techniczny urządzeń i maszyn używanych w produkcji i transporcie, - brak aktualnych wyników badań skuteczności ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym w zakładzie, - brak badań lekarskich, - brak szkoleń pracowników w zakresie bhp, - nieprawidłowe prowadzenie ewidencji czasu pracy lub jej brak, - nie potwierdzanie na piśmie zawartych umów o pracę, - nie wypłacanie wynagrodzenia za pracę. 16

17 Działania kontrolne PIP w rolnictwie 17

18 Działania prewencyjne PIP w rolnictwie Kampania Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym podniesienie wśród społeczności rolniczej ogólnego poziomu wiedzy nt. bezpiecznej pracy i życia na wsi zmniejszenie poziomu wypadkowości w rolnictwie, zarówno wśród dorosłych rolników, jak i dzieci wiejskich, a także poziomu zapadalności na choroby zawodowe 18

19 UPRAWNIENIA INSPEKCJI PRACY Maksymalny mandat jaki może nałożyć inspektor pracy to: 2 tys. zł Specjalna kara dla pracodawców, którzy uporczywie łamią prawa pracowników: 5 tys. zł Maksymalna grzywna, jaką może nałożyć sąd: 30 tys. zł Inspektorzy kontrolują także legalność zatrudnienia, również wśród cudzoziemców Możliwe jest kontrolowanie przedsiębiorców, którzy zatrudniają osoby na podstawie umowy cywilnoprawnej i samozatrudnienia 19

20 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie formy realizacji zwiększanie świadomości rolników w zakresie zagrożeń zawodowych propagowanie bezpiecznych metod pracy i obsługi maszyn omawianie zagrożeń zdrowotnych związanych z usuwaniem azbestu i dolegliwościami mięśniowo-szkieletowymi udzielanie porad z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy omawianie z dziećmi i młodzieżą wiejską zagrożeń związanych z pomocą w gospodarstwie i przebywaniem na wsi organizowanie konkursów i plenerowych spotkań ze społecznością wiejską upowszechnianie treści związanych z bezpieczeństwem za pośrednictwem massmediów 20

21 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie sposób realizacji Od połowy lat 90-tych powoływano w OIP-ach Wojewódzkie Komisje ds. BHP w Rolnictwie: tworzą i realizują plany regionalne regionalna współpraca z oddziałami izb rolniczych, dyrektorami szkół, kuratoriami oświaty, ZHP, Policją, Strażą Pożarną, Wydziałami Rolniczymi Urzędów Wojewódzkich, Stowarzyszeniami Sołtysów Od roku 2007 rozpoczęto powoływanie Powiatowych Komisji ds. BHP: aktywizacja liderów społeczności wiejskiej 21

22 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie grupy docelowe i skala działań 1. Dorośli rolnicy i członkowie rodzin rolników - ok. 15,6 tys. w ramach szkoleń i konkursów oraz ok. 41 tys. uczestników imprez plenerowych 2. Młodzież wiejska, w tym uczniowie szkół zawodowych o profilu rolniczym około 18 tys. w ramach szkoleń i konkursów 3. Dzieci wiejskie, do czasu ukończenia szkoły podstawowej - 36 tys. w ramach szkoleń i konkursów 22

23 Kampania prewencyjno-informacyjna w rolnictwie formy działania 23 KAMPANIA EDUKACJA i PROMOCJA WIZYTACJE i DORADZTWO Rolnicy Młodzież Dzieci Rolnicy i osoby pracujące z rolnikiem

24 Działalność wizytacyjno-doradcza Wyszczególnienie lata w tym wizytacje: wizytacje ogółem: prac żniwnych: innych prac polowych: w tym: gospodarstw ogółem: gospodarstw uczestniczących w konkursie Bezpieczne gospodarstwo rolne liczba osób pracujących podczas wizytacji 13,2 tys. 21,7 tys. 25,1 tys. 24

25 Działalność wizytacyjno-doradcza Stan techniczny maszyn i urządzeń Maszyny i sprzęt rolniczy poddany ocenie Odsetek maszyn i urządzeń rolniczych, w których stwierdzono uchybienia w zakresie bezpieczeństwa obsługi Uwagi ciągniki rolnicze przyczepy kombajny zbożowe inne maszyny i urządzenia - wały przegubowoteleskopowe W 2010 roku stwierdzono ponadto m. in.: nieprawidłowy stan instalacji i urządzeń elektrycznych - prowizoryczne podłączenia, przewody niezabezpieczone przed mechanicznym uszkodzeniem, naprawiane bezpieczniki topikowe, itp. (1178 przypadków), nieprawidłowe wejścia na poddasza - brak barierek przy schodach, zły stan techniczny schodów (722 przypadki), nieprawidłowe drabiny i rusztowania, brak zabezpieczeń podczas pracy na wysokości (1072 przypadki), brak zabezpieczeń otworów technologicznych (974 przypadki), niewłaściwe przechowywanie maszyn (1064 przypadki), brak lub niewłaściwe zabezpieczenia studni, dołów, szamb i zbiorników (523 przypadki), ogólny nieporządek (1129 przypadków). 25

26 Dzieci w rolnictwie Brak możliwości ubezpieczenia dzieci w ramach ubezpieczenia społecznego brak informacji o stanie wypadkowości w tej grupie Inspektorzy PIP corocznie obserwują spadek ogólnej liczby dzieci wykonujących prace, do których nie mają predyspozycji lub prace szkodliwe Jednak ok. 44% (220 dzieci) w dalszym ciągu znajdowało się w strefie bezpośredniego zagrożenia w pobliżu pracujących maszyn Udział dzieci w pracach rolnych Lata Liczba dzieci biorąca udział w pracach podczas wizytacji Odsetek dzieci w stosunku do ogólnej liczby pracujących podczas wizytacji 500 3,8% ,8% ,4% ,5% Liczba dzieci wykonująca prace wzbronione młodocianym Odsetek dzieci wykonujący prace wzbronione do wszystkich zaobserwowanych dzieci % ,4% % % Liczba dzieci przebywająca w strefie bezpośredniego zagrożenia

27 Działalność edukacyjna Działania edukacyjne i promocyjne rok 2011 Szkolenia bhp dla rolników - uczestnicy szkoleń Wykłady w szkołach o profilu rolniczym - uczestnicy wykładów Prelekcje wśród dzieci szkół podstawowych i gimnazjów - uczniowie słuchacze prelekcji Konkursy o tematyce bhp dla rolników - uczestnicy Olimpiady i konkursy nt. wiedzy o bhp wśród młodzieży i dzieci wiejskich - uczestnicy Konkursy plastyczne dla dzieci wiejskich - uczestnicy Punkty informacyjno-doradcze na masowych imprezach rolniczych (np. targi) - zwiedzający punkty na imprezach masowych ,1 tys ,8 tys ,2 tys ,5 tys ,2 tys ,9 tys tys. 27

28 Współpraca ze Związkiem Harcerstwa Polskiego, Policją i KRUS W ramach Nieobozowej Akcji Letniej, podczas 115 spotkań przeprowadzono prelekcje dla 5,4 tys. dzieci (harcerzy, dzieci wiejskich uczestników kolonii) Udział w akcji Bezpieczne wakacje, skierowanej do dzieci i młodzieży szkolnej Ogólnokrajowy konkurs Bezpieczne Gospodarstwo Rolne, - w 2011 r. zwizytowano 1008 gospodarstw rolników 28

29 Edukacja działalność wydawnicza PIP 29

30 Współpraca z mediami w 2011r. Prasa 127 publikacji prasowych TV 48 felietonów i wywiadów z pracownikami PIP Radio 95 audycji Internet 30