Spis treści. Notki o autorach... Wstęp... XXI Wykaz skrótów... XXIII

Transkrypt

1 Notki o autorach... Wstęp... XXI Wykaz skrótów... XXIII Zagadnienie 1. Źródła prawa pracy Uwagi ogólne Katalog źródeł prawa pracy Konstytucja Ustawy Ratyfikowane umowy międzynarodowe Układy zbiorowe pracy Układ jako źródło prawa pracy Treść układu Zawarcie układu Rejestracja układu Wejście w życie układu Skutek niezgodności z prawem postanowień układu Hierarchia obowiązywania układów Porozumienia zbiorowe oparte na ustawie Regulaminy Statuty Zagadnienie 2. Podstawowe zasady prawa pracy wyrażone w Kodeksie pracy Uwagi ogólne Zasada prawa do pracy Zasada swobody pracy Zasada poszanowania godności i innych dóbr osobistych Zasada równouprawnienia pracowników Zasada niedyskryminacji Zasada prawa do godziwego wynagrodzenia Zasada prawa do wypoczynku V VII

2 2.9. Zasada zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy Zasada zaspokajania bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników Zasada ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych Zasada korzystności Zasada swobody zrzeszania się pracowników i pracodawców Zasada udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy Zasada trwałości stosunku pracy Zagadnienie 3. Stosunek pracy Podstawy nawiązania stosunku pracy Umowa o pracę Umowa na okres próbny Umowa na czas określony Umowa na czas zastępstwa Umowa na czas wykonywania określonej pracy Umowa na czas nieokreślony Umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem Unii Europejskiej Powołanie Wybór Mianowanie Spółdzielcza umowa o pracę Cechy istotne stosunku pracy Zagadnienie 4. Powstanie stosunku pracy Pojęcie pracownika i jego zdolność nawiązania stosunku pracy Pojęcie pracownika Zdolność nawiązania stosunku pracy Umowa przedwstępna Elementy definitywnej umowy o pracę Rodzaj umowy Rodzaj pracy Miejsce wykonywania pracy Wymiar czasu pracy Wysokość wynagrodzenia Termin rozpoczęcia pracy Dane osobowe pracownika Obowiązek informacyjny pracodawcy Dopuszczalność zawarcia więcej niż jednej umowy na okres próbny Zagadnienie zawierania wieloletnich umów o pracę na czas określony Zakaz zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi VIII

3 4.9. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę pomiędzy spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a członkiem jej zarządu Zagadnienie 5. Ustanie stosunku pracy Sposoby rozwiązania umowy o pracę Uwagi ogólne Rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem Pojęcie rozwiązania umowy za wypowiedzeniem i okresy wypowiedzenia Zastosowanie krótszego lub dłuższego niż wymagany okresu wypowiedzenia Dni wolne na poszukiwanie pracy Konsultacja związkowa Niezwłoczne rozwiązanie umowy Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron Rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika (zwolnienie grupowe) Uwagi ogólne Liczba zwalnianych pracowników Konsultacja ze związkami zawodowymi oraz obowiązek informacyjny Porozumienie w sprawie zwolnienia grupowego Ponowne zawiadomienie urzędu pracy Wypowiedzenie i rozwiązanie umów o pracę Rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę z przyczyn niezawinionych przez pracownika Treść oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem oraz bez wypowiedzenia Wygaśnięcie umowy o pracę Zagadnienie 6. Modyfikacja postanowień umowy o pracę Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę Materialnoprawny charakter przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę Wliczenie poprzedniego okresu zatrudnienia Skutki przejścia zakładu pracy w zakresie indywidualnego prawa pracy Obowiązki pracodawcy wobec pracowników zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę Obowiązek informacyjny pracodawców IX

4 Odpowiedzialność za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy Możliwość rozwiązania stosunku pracy przez pracownika Skutki przejścia zakładu pracy w zakresie zbiorowego prawa pracy Obowiązek informacyjny pracodawców Podjęcie działań dotyczących warunków zatrudnienia Skutki braku porozumienia w sprawie warunków zatrudnienia Stosowanie postanowień zawartego układu zbiorowego pracy Powierzenie pracownikowi innej pracy niż określona w umowie o pracę Wypowiedzenie zmieniające Zagadnienie 7. Telepraca Uwagi ogólne Uzgodnienie warunków stosowania telepracy Obowiązki pracodawcy Dostarczenie sprzętu Określenie zasad ochrony danych Zachowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy Obowiązek informacyjny Odrębne uzgodnienie kwestii związanych z wykonywaniem pracy w formie telepracy Czynności kontrolne Możliwość zaprzestania wykonywania pracy w formie telepracy Zakaz dyskryminacji Ochrona trwałości stosunku pracy pracowników pracujących w formie telepracy Zagadnienie 8. Obowiązki stron stosunku pracy Podstawowe obowiązki pracownika Uwagi ogólne Ogólny obowiązek pracownika wynikający z istoty stosunku pracy Obowiązek przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy Obowiązek przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku Obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych Obowiązek dbania o dobro zakładu pracy, ochrony jego mienia oraz obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. 159 X

5 Obowiązek przestrzegania tajemnicy określonej w odrębnych przepisach Obowiązek przestrzegania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego Pozostałe obowiązki pracownika Skutki naruszenia obowiązków pracowniczych Podstawowe obowiązki pracodawcy Uwagi ogólne Obowiązek poniesienia kosztów wstępnych badań lekarskich Obowiązek informowania o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą Obowiązek zaznajamiania pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku oraz ich podstawowymi uprawnieniami Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji Obowiązek zapoznania pracownika z treścią regulaminu pracy Obowiązek stwarzania pracownikom warunków sprzyjających przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy Obowiązki związane z organizacją pracy Obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy Obowiązek terminowego i prawidłowego wypłacania wynagrodzenia Obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych Obowiązek zaspokajania potrzeb socjalnych pracowników Obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników oraz wyników ich pracy Obowiązek prowadzenia i przechowywania dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników, w tym obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy Obowiązek wpływania na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego Obowiązek poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi Obowiązek wydania świadectwa pracy Sposób i tryb wydania świadectwa pracy Sprostowanie i uzupełnienie świadectwa pracy Obowiązek udzielenia pracownikowi zwolnienia na poszukiwanie pracy Obowiązek wypłaty odprawy emerytalnej albo rentowej Obowiązek wypłaty odprawy pośmiertnej XI

6 8.3. Obowiązki związane z wystąpieniem wypadku przy pracy i choroby zawodowej Definicja wypadku przy pracy Obowiązki pracodawcy związane z wystąpieniem wypadku przy pracy Definicja choroby zawodowej Obowiązki pracodawcy związane z wystąpieniem choroby zawodowej Zagadnienie 9. Wynagrodzenie oraz inne świadczenia związane ze stosunkiem pracy Problematyka prawa do wynagrodzenia Prawo do wynagrodzenia a klauzula zasad współżycia społecznego Wynagrodzenie a zasada swobody umów Pojęcie godziwego wynagrodzenia Ekwiwalentność wynagrodzenia za pracę Prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości Zasady ustalania wysokości wynagrodzenia Uwagi ogólne Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę Prawo do wynagrodzenia pomimo nieświadczenia pracy Termin, czas i miejsce wypłaty wynagrodzenia Potrącenia z wynagrodzenia Zwrot nienależnie pobranego wynagrodzenia Regulamin wynagradzania Składniki wynagrodzenia za pracę Uwagi ogólne Wynagrodzenie netto i wynagrodzenie brutto Wynagrodzenie zasadnicze Premia Nagroda Dodatki Gratyfikacja jubileuszowa Deputaty Odprawa pośmiertna Przesłanki nabycia prawa do odprawy pośmiertnej Wysokość świadczenia Uprawnieni do otrzymania odprawy pośmiertnej Wliczenie okresu zatrudnienia w związku z art KP Pokrycie należności przez świadczenie z tytułu ubezpieczenia na życie XII

7 9.13. Odprawa emerytalno-rentowa Problematyka diety z tytułu podróży służbowej z punktu widzenia obowiązków podatkowych pracodawcy Zagadnienie 10. Czas pracy Czas pracy Definicja wymiaru czasu pracy i podstawowe okresy odpoczynku Definicja norm czasu pracy Definicja rozkładu czasu pracy Systemy czasu pracy Uwagi ogólne System klasycznego równoważnego czasu pracy Dozór urządzeń Pilnowanie mienia Praca w ruchu ciągłym System przerywanego czasu pracy System zadaniowego czasu pracy System skróconego tygodnia pracy System pracy weekendowo-świątecznej Przedłużenie okresu rozliczeniowego w ramach danego systemu czasu pracy Praca zmianowa Konieczność zapewnienia dni wolnych od pracy Praca powyżej 8 godzin na dobę w okolicznościach przekroczenia dopuszczalnych stężeń lub natężeń oraz w przypadku pracownic w ciąży lub pracowników opiekujących się dzieckiem Ogólne pojęcie oraz maksymalny limit godzin nadliczbowych Pojęcie nadgodzin Limit godzin nadliczbowych Obejście prawa w zakresie świadczenia godzin nadliczbowych Dyżur Przerwy w pracy Wliczenie przerw do czasu pracy Przerwa obowiązkowa Przerwa fakultatywna Przerwa na karmienie piersią Odpoczynek dobowy i tygodniowy Uwagi ogólne Odpoczynek dobowy Odpoczynek tygodniowy Skrócenie norm czasu pracy Praca w porze nocnej Dopuszczalność pracy w niedziele i święta XIII

8 Uwagi ogólne Praca w placówkach handlowych Katalog przypadków dozwolonej pracy w niedziele i święta Obowiązki pracodawcy Wolna niedziela Ewidencja czasu pracy Zagadnienie 11. Urlopy wypoczynkowe oraz inne przerwy w obowiązku świadczenia pracy Urlop wypoczynkowy Nabycie prawa do pierwszego i kolejnych urlopów wypoczynkowych Wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy Wymiar urlopu wypoczynkowego w przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy Okresy podlegające wliczeniu do pełnego stażu pracy Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego Odwołanie pracownika z urlopu wypoczynkowego i przesunięcie terminu urlopu Odwołanie z urlopu Przesunięcie terminu Zwrot kosztów poniesionych przez pracownika na skutek przesunięcia terminu urlopu Udzielenie urlopu wypoczynkowego w czasie wypowiedzenia umowy o pracę Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy Urlop na żądanie Charakter prawny urlopu na żądanie Odmowa udzielenia urlopu na żądanie na skutek złożenia spóźnionego wniosku Urlop proporcjonalny Urlop szkoleniowy Uwagi ogólne Wymiar urlopu szkoleniowego Urlop macierzyński Uwagi ogólne Wymiar urlopu Udzielenie urlopu wypoczynkowego Udzielanie części urlopu macierzyńskiego ojcu dziecka Udzielenie urlopu po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu przez matkę dziecka XIV

9 Udzielenie urlopu macierzyńskiego ojcu w przypadku złego stanu zdrowia matki dziecka Urlop macierzyński w przypadku urodzenia martwego dziecka lub jego zgonu Dodatkowy urlop macierzyński Urlop bezpłatny Urlop wychowawczy Uwagi ogólne Podstawowy wymiar urlopu wychowawczego Zły stan zdrowia dziecka Wyłączne prawo do miesiąca urlopu Jednoczesne korzystanie z urlopu przez obojga rodziców Zasady udzielania urlopu wychowawczego Zastosowanie rozporządzenia Wniosek o urlop wychowawczy Udzielenie urlopu wychowawczego Rezygnacja z urlopu wychowawczego Dopuszczalność świadczenia pracy Zagadnienie 12. Odpowiedzialność pracownika w związku z istnieniem stosunku pracy Odpowiedzialność porządkowa Sytuacje uzasadniające odpowiedzialność porządkową oraz katalog kar Zastosowanie kary porządkowej Obowiązek informacyjny pracodawcy Sprzeciw Zatarcie Wyrządzenie szkody pracodawcy a odpowiedzialność porządkowa Odpowiedzialność dyscyplinarna Uwagi ogólne Postępowanie wyjaśniające Postępowanie dyscyplinarne w I instancji Postępowanie odwoławcze Odpowiedzialność materialna Uwagi ogólne Przesłanki i zakres odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną nieumyślnie Weksel na zabezpieczenie roszczeń pracodawcy Przesłanki i zakres odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej XV

10 Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w mieniu powierzonym Odpowiedzialność wspólna Obrona pracownika w przypadku dochodzenia przez pracodawcę roszczeń z tytułu wyrządzenia szkody w mieniu powierzonym Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez kilku pracowników Zagadnienie 13. Odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia przeciwko prawom pracownika Wykroczenia przeciwko prawom pracownika opisane w przepisach KP Katalog wykroczeń, których może dopuścić się tylko pracodawca lub osoby działające w jego imieniu Katalog wykroczeń, których może dopuścić się osoba zobowiązana do realizowania wskazanych uprawnień pracowniczych Wykroczenia, które może popełnić osoba będąca odpowiedzialna za stan BHP oraz osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami Wykroczenia, które może popełnić osoba działająca wbrew określonym obowiązkom Wykroczenie, które może popełnić osoba, do której adresowany jest nakaz inspektora pracy Wykroczenie, które może popełnić osoba utrudniająca działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy Wykroczenie, które może popełnić osoba dopuszczająca do pracy małoletniego poniżej 16. roku życia Wykroczenia przeciwko prawom pracownika opisane w przepisach innych ustaw Zagadnienie 14. Ochrona trwałości stosunku pracy Uwagi ogólne Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy Konsultacja związkowa wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony Uzasadnienie wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy pracownic w ciąży Ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem bez wypowiedzenia umowy o pracę Przedłużenie umowy terminowej do dnia porodu Sytuacja pracownicy w ciąży lub przebywającej na urlopie macierzyńskim w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy XVI

11 14.4. Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym Ochrona pracowników w czasie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy Zagadnienie 15. Polubowne rozwiązywanie indywidualnych sporów ze stosunku pracy Uwagi ogólne Postępowanie przed komisją pojednawczą Organizowanie komisji pojednawczej Wszczęcie postępowania Zespoły komisji pojednawczej Czas działania komisji pojednawczej Ugoda zawarta przed komisją pojednawczą Prawo żądania uznania ugody za bezskuteczną Postępowanie mediacyjne Uwagi ogólne Brak jawności postępowania mediacyjnego Sylwetka mediatora Wszczęcie mediacji Ugoda zawarta przed mediatorem Postępowanie pojednawcze Ugoda pozasądowa Zagadnienie 16. Zbiorowe prawo pracy Wprowadzenie Zarys pojęcia organizacja związkowa Zasady ogólne tworzenia związków zawodowych Uprawnienia związków zawodowych Merytoryczny obszar działania Wiążące pracodawcę zajęcie stanowiska przez związek zawodowy oraz zawieranie układów, porozumień i regulaminów Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy z pracownicą w ciąży Zgoda na rozwiązanie umowy z pracownicą w ciąży w okolicznościach upadłości albo likwidacji pracodawcy Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy ze społecznym inspektorem pracy Zgoda na rozwiązanie stosunku pracy z imiennie wskazanym członkiem organizacji związkowej Sprzeciw wobec indywidualnych zwolnień na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych Zawarcie porozumienia w sprawie zwolnień grupowych XVII

12 Zawarcie porozumienia w okolicznościach przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę Zawarcie układów, pozostałych porozumień oraz regulaminów Niewiążące pracodawcę zajęcie stanowiska przez związek zawodowy Konsultacja wypowiedzenia bezterminowej umowy o pracę Konsultacja wypowiedzenia zmieniającego Konsultacja wypowiedzenia dyscyplinarnego Konsultacja w sprawie ustalenia wysokości odszkodowania za szkodę w mieniu powierzonym Konsultacja w sprawie sprzeciwu od nałożenia kary porządkowej Konsultacja działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy Kontrola przestrzegania prawa pracy Opiniowanie projektów aktów prawnych Prawo prowadzenia rokowań Działalność gospodarcza związku zawodowego Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy zakładowej organizacji związkowej Katalog zachowań zakazanych Okres ochronny Liczba pracowników chronionych Ochrona osób wskazanych przez komitet założycielski Ochrona pracowników przebywających na urlopie bezpłatnym Obowiązki pracodawcy względem zakładowej organizacji związkowej (art. 33 ZwZawU) Zagadnienie 17. Terminy i przedawnienie w prawie pracy Charakter terminów występujących w prawie pracy Szczególne terminy wnoszenia odwołań w sprawach pracowniczych Terminy przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy Uwagi ogólne Terminy przedawniania Zawieszenie biegu przedawnienia Przerwanie biegu przedawnienia Zagadnienie 18. Oświadczenia woli w prawie pracy Stosowanie przepisów Kodeksu cywilnego Rozwiązanie umowy o pracę w drodze porozumienia a wady oświadczenia woli Uwagi ogólne XVIII

13 Oświadczenie woli Brak świadomości lub swobody Błąd Groźba Podstęp Pozorność Zagadnienie 19. Wybrane problemy natury procesowej Właściwość sądu z sprawach z zakresu prawa pracy Właściwość miejscowa Właściwość rzeczowa Zasada związania sądu pracy wyrokiem sądu karnego Dokonywanie doręczeń i wezwań sądowych Odpowiedzialność pracodawcy za niewykonanie zobowiązania sądu nałożonego w toku postępowania Dochodzenie roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy Powództwo o wypłatę premii regulaminowej Zagadnienie 20. Zatrudnienie młodocianych Uwagi ogólne Pojęcie pracownika młodocianego Przesłanki zatrudnienia Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe Regulacje ochronne Uwagi ogólne Nauka w szkole Ochrona zdrowia Wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego. Czas pracy młodocianego Przypadki, w których nie wolno zatrudniać młodocianych Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego Zagadnienie 21. Mobbing i dyskryminacja Mobbing Pojęcie mobbingu Osoby, które mogą dopuścić się mobbingu Przejawy mobbingu Mobbing jako kwalifikowany delikt prawa pracy Roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu mobbingu Dochodzenie roszczeń przez osobę niebędącą pracownikiem Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi Dyskryminacja Pojęcie dyskryminacji Dyskryminacja bezpośrednia XIX

14 Dyskryminacja pośrednia Roszczenia pracownika z tytułu dyskryminacji Rozkład ciężaru dowodu w sprawach o dyskryminację Molestowanie Pojęcie molestowania Roszczenia pracownika z tytułu molestowania Molestowanie a mobbing Różnice Rozkład ciężaru dowodu w sprawach dotyczących mobbingu i molestowania Zagadnienie 22. Zakaz konkurencji w prawie pracy Uwagi ogólne Zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy Zagadnienie 23. Wybrane zagadnienia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy Uwagi ogólne Obowiązki pracodawcy Podstawowe obowiązki Obowiązki pracodawcy w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia Obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń z zakresu BHP Obowiązki pracodawcy dostarczenia środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego Odpowiedzialność pracodawcy za stan BHP Obowiązki osoby kierującej pracownikami Odpowiedzialność karna za niedopełnienie obowiązków w zakresie BHP Prawa i obowiązki pracownika Prawa pracownika związane z bezpieczeństwem i higieną pracy Podstawowe obowiązki pracownika XX