Projekt Mediator pilnie poszukiwany jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Transkrypt

1 Projekt Mediator pilnie poszukiwany jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Mediacje prof. Kazimierz Kloc Warszawa, 23 września 2012 r. Wykonawca szkoleń:

2 Mediacja Zasady pracy mediatora 2 Mediacja -definicje Mediacja obszary zastosowań Funkcje mediacji i zadania mediatora Mediator a inne funkcje. Warunki podjęcia mediacji. Etapy mediacji Zachowania stron w procesie mediacji Zachowania mediatora Warunki sukcesu lub klęski w procesie mediacji Błędy mediatora Czas trwania mediacji. Korzyści z mediacji. Mediacje i inne formy pomocy w rozwiązywanie sporów i wspomagania negocjacji. Porównanie mediacji i arbitrażu Wybrana literatura na temat mediacji w języku polskim. Mediacje ćwiczenia symulacyjne

3 3 Mediacja definicje Mediacja jest to metoda rozwiązywania sporów w trybie szczególnego rodzaju negocjacji prowadzonych przez strony sporu przy pomocy neutralnej osoby trzeciej mediatora. (wspomagane negocjacje). Mediacja oznacza każdy rodzaj postępowania (...) w trakcie którego dwie lub więcej stron uzyskuje pomoc trzeciej strony w osiągnięciu ugodowego uregulowania sporu, niezależnie od tego, czy postępowanie to zostało zainicjowane przez same strony czy też na sugestie lub zarządzenie sądu, lub w wyniku zastosowania przepisów lokalnego prawa kraju członkowskiego (Projekt dyrektywy UE).

4 Mediacja obszary zastosowań 4 Mediacja jest stosowana w różnych obszarach życia: Mediacje międzynarodowe Mediacje gospodarcze Mediacje sądowe Mediacje społeczne, sąsiedzkie Mediacje w relacjach pracodawca-pracobiorca

5 Funkcje mediacji i zadania mediatora 5 Mediator jest specjalistą od procedury rozmów i uruchomienia komunikacji pomiędzy stronami sporu. Zadanie to realizuje wspólnie ze stronami, poprzez: Określenie przedmiotu i istoty konfliktu Ustalenie procedury rozmów. Definiowanie stanowisk i interesów stron. Pomoc stronom w spojrzeniu na problem z punktu widzenia drugiej strony. Urealnienie oczekiwań, eliminowanie skrajnych stanowisk i propozycji. Przekonywanie stron o możliwości wypracowania konstruktywnych porozumień.

6 Mediator a inne funkcje 6 Negocjator reprezentuje interesy jednej z stron. Arbiter decyduje jak ma być rozwiązany konflikt. Doradca służy radą negocjatorom jednej ze stron konfliktu. Terapeuta zajmuje się poprawą relacji osobowościowych pomiędzy stronami sporu.

7 Warunki podjęcia mediacji 7 Zgoda obu stron sporu na procedurę mediacyjną. Zgoda oby stron na osobę mediatora. Neutralna postawa mediatora wobec stron Neutralna postawa mediatora wobec wypracowywanych rozwiązań. Wiarygodność mediatora dla obu stron. Zachowanie przez mediatora tajemnicy mediacji.

8 Etapy mediacji 8 Zapoznanie się przez mediatora z przebiegiem i istotą konfliktu (dokumentacja sporu). Spotkanie wstępne ze stronami konfliktu (może odbyć się oddzielnie z każdą ze stron). Wspólna diagnoza przebiegu i istoty konfliktu. Sprecyzowanie stanowisk i interesów stron. Wspólne poszukiwanie rozwiązań zaspokajających interesy obu stron. Wybór rozwiązania akceptowanego przez obie strony Spisanie porozumienia.

9 Warunki sprzyjające efektywnym mediacjom 9 Mediacje nie są magicznym środkiem rozwiązywania konfliktów. Mediacje mają największe szanse na zakończenie się sukcesem w konfliktach o średnim poziomie trudności. Do czynników które obniżają prawdopodobieństwo zakończenia mediacji porozumieniem stron należy: 1. Wysoki poziom konfliktu 2. Brak motywacji do uzyskania porozumienia 3. Niskie zaangażowanie w mediacje 4. Skromne zasoby 5. Spory obejmujące fundamentalne wartości 6. Nierówna siła zaangażowanych stron

10 Zachowania stron w procesie mediacji 10 Sprzyjające mediacji: Obustronna wola wypracowania porozumienia. Przekonanie stron o skuteczności prowadzenia negocjacji Dyskutowanie o przedmiocie sporu. Nie stosowanie technik manipulacyjnych. Dążenie do consensusu lub kompromisu Umiejętność słuchania argumentów drugiej strony. Utrudniające proces mediacji: Brak zgodności między deklaracją osiągnięcia porozumienia a faktycznym dążeniem do wymuszenia swojego stanowiska. Faktycznie demonstrowana niechęć do prowadzenia negocjacji Rozszerzanie przedmiotu sporu. Stosowanie technik manipulacyjnych wobec drugiej strony i mediatora. Bezkompromisowa postawa, upór, agresja. Brak chęci (lub umiejętności) wysłuchania argumentów drugiej strony.

11 Warunki sukcesu lub klęski w mediacji 11 Skuteczna mediacja: Prowadzenie rozmów w dobrej wierze Wspólny obszar negocjacji. Przekonanie że celem mediacji jest porozumienie (kompromis lub consensus). Tak samo rozumiany przedmiot konfliktu. Obie strony są kompetentne i uprawnione do podjęcia decyzji w przedmiocie konfliktu. Przegrana mediacja gdy jedna lub obie strony: Traktują mediacje jako działanie mające na celu wymuszenie swojego stanowiska. Nie prowadzą rozmów w dobrej wierze. Nie ma wspólnego obszaru negocjacji. Przedmiot konfliktu jest różnie rozumiany. Strony nie są uprawnione do podjęcia decyzji w przedmiocie konfliktu.

12 Błędy mediatora 12 Przyjęcie postawy (lub stanowiska) jednej ze stron. Forsowanie własnych propozycji rozstrzygnięcia sporu. Uległość wobec jednej ze stron sporu. Poddanie się manipulacji. Formułowanie za stronę (lub strony) stanowisk w trakcie mediacji. Brak umiejętności słuchania stron Brak cierpliwości i ukazywanie własnych emocji. Nie przestrzeganie ustalonych wspólnych reguł czy procedur w postępowaniu mediacyjnym.

13 Czas trwania mediacji 13 Czas trwania mediacji zależy od wielu czynników : Rodzaju i złożoności przedmiotu konfliktu. Zakresu konfliktu. Ilości rzeczywistych stron konfliktu. Uprawnień decyzyjnych stron konfliktu. Stanowisk i interesów stron konfliktu. Cech osobowościowych uczestników postępowania mediacyjnego. Czas trwania poszczególnych etapów mediacji.

14 Zachowania mediatora Interwencje diagnostyczne 2. Interwencje kontekstowe 3. Interwencje właściwe 4. Asertywność

15 Interwencje diagnostyczne 15 Celem jest zdobycie orientacji, co do natury sporu oraz stworzenie podstaw do dalszych zadań i aktywności Zachowanie są szczególnie ważne na początku mediacji Do zadań diagnostycznych należą: - ocena czy mediacje są czymś odpowiednim w danej sytuacji i w jakim stopniu obustronnie akceptowane; - Oddzielenie problemów jawnych od ukrytych; - rozpoznanie rzeczywistych liderów; - zrozumienie układu sił pomiędzy stronami;

16 Interwencja kontekstowa 16 Celem jest tworzenie klimatu sprzyjającego dialogowi i rozwiązywaniu problemów. Mediator staje się moderatorem a nie źródłem presji czy zwolennikiem konkretnego rozwiązania. Elementami interwencji kontekstowej są: - doskonalenie komunikowania się i przepływu informacji (tworzenie norm relacji między stronami w procesie mediacji) - informowanie stron o procesie przebiegu negocjacji; - ustanowienie akceptowanej przez strony procedury; - ustalenie składu sesji negocjacyjnych i sposoby prowadzenia spotkań (sesji wspólnych oraz spotkań oddzielnych)

17 Interwencje właściwe 17 Są to zachowania, które bezpośrednio dotyczą spornych kwestii. Wiążą się one z umiejętnością wskazania strategicznych kierunków negocjacji (planu dochodzenia do rozwiązania z jednoczesnym rozumieniem interesów i przeszkód występujących z obu stron) Etap ten dotyka bezpośrednio obowiązującego systemu prawnego. Obszary aktywności mediatora obejmują: - rozpoznanie kwestii spornych i uporządkowanie ich, - przygotowanie oferty, - zaprezentowanie oferty.

18 Asertywność 18 Asertywność wiąże się z stanowczością zachowań mediatora przy podejmowaniu interwencji diagnostycznych, kontekstowych i właściwych. Najczęściej zachowania asertywne pojawiają się przy interwencjach właściwych. Mediator podejmuje próby nacisku (szczególnie w końcowych fazach mediacji) by skłonić oporne strony do zaakceptowania uzgodnień. Literatura przedmiotu zawiera negatywną ocenę zachowań asertywnych mediatora. Z praktyki wynika że mediator asertywny może być skuteczny w dochodzeniu do porozumienia (zwłaszcza w przypadku silnego konfliktu o źle spolaryzowanych stanowiskach). Niejasne są długoterminowe skutki tego typu nacisków (szczególnie w przypadku zgody na uczestniczenie stron w mediacjach w przyszłości).

19 Korzyści z mediacji 19 Mediacja zapobiega eskalacji konfliktu. Sprzyja nawiązaniu kontaktu między stronami, zmniejsza stopień agresji. Poprawia jakość komunikacji między stronami. Łagodzi frustracje, agresję, niechęć pomiędzy stronami konfliktu. Daje możliwość poznania interesów drugiej strony. Zamienia walkę na współpracę nad rozwiązaniem wspólnych problemów. Przyspiesza dojście do porozumienia w formie kompromisu lub consensusu. Poprawia relacje między stronami co ma podstawowe znaczenie z punktu widzenia prowadzenia przez strony rozmów w przyszłości.

20 Mediacja i inne formy pomocy w rozwiązywaniu sporów i wspomagania negocjacji. 20 ADR Alternatywne metody rozwiązywania sporów. Mediacja. Arbitraż. Mediacja Arbitraż; Arbitraż Mediacja. Koncyliacja

21 Porównanie mediacji i arbitrażu (I) 21 Mediacja: Proces dobrowolny (choć bywa też obowiązkowy) Bezstronność Mediator wybierany przez uczestników sporu Mediator może w szerokim zakresie badać przyczyny i interesy, pomagać w zdefiniowaniu kwestii spornych i badać alternatywne rozwiązania. Uczestnicy sporu rzadko przedstawiają materiał dowodowy czy świadków ponieważ zeznania jako takie nie posiadają tu wagi. Uczestnicy sporu biorą udział w procedurach przygotowawczych. Mediator może odbywać spotkania na osobności z jedną ze stron. Arbitraż: Proces dobrowolny (choć bywa też obowiązkowy) Bezstronność. Arbiter wybierany na ogół przez uczestników sporu. Arbiter może zazwyczaj odnieść się wyłącznie do tych spraw i kwestii które obie strony zgadzają się poddać pod arbitraż. Uczestnicy sporu mogą przedstawić materiał dowodowy i świadków. Uczestnicy sporu nie biorą udziału w procedurach przygotowawczych Arbiter nie może odbywać spotkań na osobności z jedną ze stron.

22 Porównanie mediacji i arbitrażu (II) 22 Mediacja Uczestnicy sporu biorą pełny udział w procesie podejmowania decyzji co do wyników merytorycznych. Mediator nie jest władny wydać decyzję. Żadnych decyzji; wyłącznie porozumienie o ugodzie pomiędzy stronami. Cel podstawowy: obopólna korzyść; obopólna wygrana; postanowienia Arbitraż: Uczestnicy sporu nie biorą zazwyczaj udziału w procesie podejmowania decyzji co do wyników merytorycznych. Arbiter jest władny i zobowiązany wydać decyzję. Decyzja jest na ogół ostateczna i wiążąca. Ustalenie co do słuszności i niesłuszności stanowisklub co do winy i niewinności

23 Wybrana literatura na temat mediacji w języku polskim 23 Christopher W. Moore Mediacje. Praktyczne strategie rozwiązywania konfliktów ; Oficyna Wolters Kluwer business; Warszawa 2009 Adam Zienkiewicz Studium mediacji. Od teorii ku praktyce ; Wydwnictwo Difin; Warszawa 2007 Leszek Cichobłaziński Mediacje w sporach zbiorowych Wydwnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2010 Grethe Nordhelle Mediacja. Sztuka rozwiązywania konfliktów Wydawnictwo Fundacja Inicjatyw Społecznie Odpowiedzialnych; Gdańsk 2010 Maciej Bobrowicz Mediacje gospodarcze jak mediować i przekonywać ; Wydawnictwo C. H. Beck; Warszawa 2005 Sylwester Pieckowski Mediacja w sprawach cywilnych Wydwnictwo Difin, Warszawa 2006 Kamila Bargiel Matusiewicz Negocjacje i mediacje Wydawnictwo PWE; Warszawa 2010 Maria Folta Negocjowanie i mediacja w życiu. 32 techniki heurystyczne dla kreatywnego dialogu Wrocław 2003 Polityka społeczna nr 2/1999

24 24 Alternatywne sposoby rozwiązywania sporów. Ćwiczenia symulacyjne Spalona żaglówka Dostępne serce Problem Shawna Telefoniczne mediacje

25 25 Mediacja ćwiczenie symulacyjne. P.t. Zniszczona żaglówka. Celem gry jest porównanie rezultatów orzeczenia w postępowaniu arbitrażowym i w postępowaniu mediacyjnym w sporze z obszaru stosunków sąsiedzkich. Uczestnicy dzielą się na trzy osobowe grupy. Jedna osoba w grupie gra na początku rolę arbitra, a po wydaniu decyzji w tej roli, obejmuje rolę mediatora. Dwie pozostałe osoby wcielają się w rolę jednej ze stron sporu zarówno na etapie arbitrażu jak i następnie na etapie mediacji. Po zakończeniu każdego etapu gry uczestnicy zapisują jej wynik (orzeczenie arbitra a następnie treść porozumienia osiągniętego na etapie mediacji) i podają oba wyniki po zakończeniu całej gry. Czas trwania gry: około 60 minut.