Załącznik nr 2 do Uchwały Rady Pedagogicznej nr 4/2012/2013 z dnia 17 IX 2012 r. Program Profilaktyki Przedszkola w Annopolu

Transkrypt

1 Załącznik nr 2 do Uchwały Rady Pedagogicznej nr 4/2012/2013 z dnia 17 IX 2012 r. Program Profilaktyki Przedszkola w Annopolu 1

2 WSTĘP Program profilaktyki opracowano z myślą usystematyzowania treści przekazywanych dzieciom w wieku przedszkolnym. Może on być realizowany również z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola od 3 roku życia. Apogeum jego realizacji przypada na grupy wiekowe 5 6 latków. To właśnie najstarsze grupy są jego głównymi odbiorcami. Realizacja programu ma na celu zminimalizowanie potencjalnych zagrożeń, wskazanie dzieciom właściwej drogi i przygotowanie ich do życia w naszej rzeczywistości, która niejednokrotnie może okazać się pełna bólu i pułapek. Ważne jest również, aby program ten był realizowany we współudziale rodziców. Przytaczam w nim także przykładowe scenariusze zajęć z samymi dziećmi oraz z dziećmi i ich rodzicami. IDEA PRZEWODNIA Profilaktyka jest podstawą edukacji zdrowotnej dziecka przedszkolnego. Obejmuje ona ogół działań zapobiegających niepożądanym zjawiskom w rozwoju i zachowaniu ludzi. Z zagadnieniem profilaktyki wiąże się konieczność kształtowania czynnych postaw wobec bezpieczeństwa własnego i innych oraz przyswajania wiedzy na ten temat. Im dziecko młodsze, tym istotniejszy jest aspekt fizyczny bezpieczeństwa, a w nim przestrzeganie zasad bezpieczeństwa własnego i innych. Pozostawiając dziecku możliwie dużo swobody, powinno się jak najwcześniej uświadomić mu różne zagrożenia, które mogą wystąpić w jego najbliższym otoczeniu. To nie tylko wdrażanie go do przestrzegania nakazów i zakazów, ale przyzwyczajanie do pewnych ograniczeń swobody. Ważne jest też poznawanie przez dziecko sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych, niebezpiecznych, ale nade wszystko zapobieganie ich powstawaniu. Przyczyny wypadków z udziałem dzieci można ująć w 4 grupy: niewiedza dzieci brak ich doświadczenia brak opieki nad dziećmi psychologiczne właściwości dziecka: przewaga procesów pobudzania nad procesami hamowania, słaba kondycja ruchowa, mała podzielność uwagi; stosunkowo długi czas reakcji na bodźce; brak umiejętności oceniania odległości na oko, czasu na wyczucie; brak przewidywania skutków określonych przyczyn; a także przekora, lekkomyślność, ciekawość świata, chęć eksperymentowania itp. Wszystkie działania nauczyciela zmierzające do edukacji dzieci w tym zakresie, mają nie tylko dostarczyć im podstawowych informacji jak należy chronić swoje zdrowie i życie, ale także rozwijać świadomość celowości takich zabiegów. W pracy z dziećmi należy więc wykorzystywać jak najczęściej metody i formy aktywizujące np. scenki dramowe, gry zespołowe, dydaktyczne, inscenizacje, piosenki, zajęcia plastyczne, techniczne, wiersze, opowiadania, bajki itp. W edukacji tej poczesne miejsce powinni zająć także rodzice, jako osoby dorosłe sprawujące stałą opiekę nad dziećmi w różnych sytuacjach, miejscach i momentach ich życia. Tylko wzajemne 2

3 współdziałanie rodziców i nauczycieli może przynieść oczekiwane rezultaty i ukształtować właściwe postawy dzieci w zakresie szeroko rozumianej profilaktyki. CELE OGÓLNE CELE PROGRAMU 1. Wdrażanie dzieci w wieku przedszkolnym do przestzregania zasad bezpiecznego zachowania się w różnych miejscach i sytuacjach. 2. Kształtowanie nawyków warunkujących bazpieczeństwo własne i innych. 3. Przyswajanie wiedzy dotyczącej profilaktyki zdrowia, kształtowanie nawyków prozdrowotnych. CELE SZCZEGÓŁOWE 1. Bezpieczne i kulturalne uczestnictwo w ruchu drogowym. 2. Bezpieczne korzystanie z zabawek i sprzętu ogrodowego. 3. Przestzreganie zasady bezpiecznych zabaw w różnych warunkach ( woda, śnieg, lód ). 4. Zachowanie ostrożności w kontakcie ze sprzętem AGD, RTV oraz podręcznym sprzętem domowym. 5. Przestzreganie zasad zdrowego żywienia i stylu życiu. 6. Znajomość zasad profilaktyki przeciwpożarowej. 7. Umiejętne obcowanie z przyrodą ( zwierzęta, rośliny, zjawiska ). 8. Dostrzeganie różnic między pożywieniem a lekami, środkami chemicznymi, trucizną. 9. Stosowanie zasady unikania kontaktu z osobami nieznajomymi, szczególnie pod nieobecność opiekunów. 10. Informowanie dorosłych (rodziców, wychowawców, funkcjonariuszy Policji, Straży Pożarnej, Pogotowia Ratunkowego itp. ) o wszystkim co stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka. 11. Przestzreganie zasad higieny ciała, ubioru i układu nerwowego. 3

4 WARUNKI REALIZACJI: Warunkiem prawidłowej realizacji zadań jest dobrze zorganizowana współpraca z rodzicami. Tylko nasze wspólne starania zaowocują i efektem wspólnej pracy będą zdrowe i szczęśliwe dzieci. Tylko od nas samych zależy, w jakim stopniu przygotujemy młode pokolenie do radzenia sobie w ruchu ulicznym i czy będzie ono umiało postępować tak, aby siebie i innych nie narażać na niebezpieczeństwo. SPOSOBY I FORMY REALIZACJI: propagowanie zdrowej żywności z uwzględnieniem potrzeb dzieci, uwrażliwienie dzieci na potrzeby innych, prowadzenie ćwiczeń i zabaw ruchowych, mających na celu niwelowanie drobnych deficytów rozwojowych, zajęcia prowadzone przez nauczycieli mycie zębów we wszystkich grupach, opanowanie codziennych czynności samoobsługowych i higienicznych, kultura spożywania posiłków, używanie serwetek, sztućców, nakładanie posiłków, estetyka stołu, organizowanie wycieczek i spacerów, codzienny pobyt na świeżym powietrzu, wyrabianie pozytywnego stosunku do stomatologa, lekarza, pielęgniarki - przyglądanie się ich pracy, tolerancja i życzliwość wobec innych, zwłaszcza osób cierpiących, starych, niepełnosprawnych, troska o każdego człowieka hałas szkodzi zdrowiu - wdrażanie dzieci do porozumiewania się szeptem, wprowadzenie do jadłospisu przedszkolnego większej ilości owoców, warzyw, surówek, jogurtów kształtowanie czynnej postawy w zapobieganiu chorobom - właściwy ubiór, codzienne spacery, naturalne witaminy), 4

5 przeprowadzenie quizu między grupami O zdrowiu na wesoło", współpraca z Sanepidem - prowadzenie edukacji zdrowotnej w przedszkolu, udział w programach znajomość swojego nazwiska i adresu - zdawanie sobie sprawy w jakiej sytuacji można przekazywać informacje dotyczące swoich danych, zasady poruszania się pieszych w mieście i poza miastem - nauka prawidłowego przechodzenia przez ulicę, nawiązanie współpracy z dzielnicowym - pogadanki, udział w festynie przedszkolnym (poznanie sprzętu policyjnego), W celu realizacji wymienionych treści organizowane są dzieciom różnorodne formy działalności, uwzględniając jego potrzeby, możliwości i doświadczenia. Ukształtowane we wczesnym dzieciństwie nawyki będą miały zasadniczy wpływ na kształtowanie postaw w przyszłości. Rolą naszą jest uczenie przewidywania i kreatywności w rozwiązywaniu określonego problemu - uczyć, jak unikać niebezpiecznych sytuacji lub jak z nich wybrnąć, uczyć być ostrożnym i kształtować umiejętności mówienia nie. CELE l ZADANIA FORMY REALIZACJI EFEKTY ODPOWIEDZIALNI Organizacja pobytu dziecka w przedszkolu zgodnie z zasadami higieny 1. Ramowy rozkład dnia dostosowany do potrzeb rozwojowych dzieci. 2. Żywienie dzieci zgodnie z zasadami racjonalnego odżywiania. 3. Wyposażenie przedszkola sprzyjające prawidłowemu rozwojowi dziecka. 4. Skuteczna współpraca pomiędzy przedszkolem a instytucjami w zakresie działań profilaktycznych. Przewidywane efekty: 1. Prawidłowy rozwój dziecka pod względem fizycznym i psychicznym. 2. Dieta dzieci urozmaicona, uregulowane pory posiłków. 3. Sprzęt i pomoce dydaktyczne bezpieczne i umożliwiające realizację zadań profilaktycznych. 4. Prowadzenie zajęć przez specjalistów: logopeda, psycholog, pedagog. - dyrektor, nauczyciele, personel obsługi, rodzice, specjaliści 1. Poznanie rozkładu pomieszczeń - dyrektor, nauczyciele, 5

6 Bezpieczeństwo dziecka na terenie placówki przedszkolnych i zasad poruszania się po nich. 2. Korzystanie z zabawek i sprzętu ogrodowego zgodnie z ustalonymi regułami. 3. Umiejętne korzystanie z różnorodnych materiałów, przyborów, narzędzi i różnych urządzeń. 4. Zgłaszanie nauczycielce dolegliwości, skaleczeń. 5. Znajomość imienia, nazwiska, adresu zamieszkania i numeru telefonu. 6. Samodzielne ocenianie własnych zachowań oraz zachowań innych pod względem bezpieczeństwa. Przewidziane efekty: 1. Poruszanie się po terenie przedszkola zgodnie z ustalonymi zasadami bezpieczeństwa. 2. Bezpieczne korzystanie z zabawek, sprzętu ogrodowego, materiałów, przyborów i narzędzi. 3. Sygnalizowanie zauważonego niebezpieczeństwa (skaleczenia, złe samopoczucie). 4. Posługiwanie się własnym imieniem, nazwiskiem, adresem zamieszkania. personel obsługi, Bezpieczeństwo dziecka poza terenem przedszkola 1. Znajomość podstawowych zasad wychowania komunikacyjnego. 2. Zachowanie ostrożności w nieznanych środowiskach przyrodniczych. 3. Samodzielne ocenianie własnych zachowań i zachowań innych pod względem bezpieczeństwa. 4. Zachowanie ostrożności w kontaktach z obcymi. 5. Umiejętność radzenia sobie w sytuacjach zagrażających własnemu bezpieczeństwu. Przewidziane efekty: 1. Poruszanie się po ulicy zgodnie z zasadami ruchu drogowego dla pieszych, znaków ostrzegawczych. 3. Stosowanie różnorodnych elementów odblaskowych. 4. Korzystanie w sposób bezpieczny z podstawowego sprzętu sportowego(sanki, rower). 5. Unikanie zabaw w pobliżu tras komunikacyjnych. 6. Rozumienie zakazu spożywania nieznanych owoców, roślin, grzybów czy pokarmów nieznanego pochodzenia oraz zbliżania się do nieznanych zwierząt. 8. Unikanie zabawy zapałkami, rozpalania ognisk w lesie mogących być przyczyną pożarów. 9. Przestrzeganie zakazu zabawy lekarstwami, środkami chemicznymi i innymi nieznanymi przedmiotami. 10. Zachowanie ostrożności w kontaktach z osobami obcymi np. nie przyjmowanie od nich prezentów, pokarmów, odmawianie pójścia na spacer, nie otwieranie drzwi nieznajomym, przestrzeganie zakazu wsiadania do pojazdów - dyrektor, nauczyciele, personel obsługi, 6

7 osób nieznajomych. 11. Nie oddalanie się bez zgody i wiedzy dorosłych. 12. Bezzwłoczne opuszczenie miejsca zagrażającego bezpieczeństwu (np. pożarpoinformowanie o tym osoby dorosłej). 13. Umiejętne zachowanie się w razie zgubienia się w tłumie, sklepie, na imprezie. Higiena i zdrowie dziecka 1. Dbałość o czystość osobistą. 2. Umiejętność zaspokajania potrzeb fizjologicznych. 3. Opanowanie umiejętności kulturalnego jedzenia. 4. Dbałość o higienę układu nerwowego. 5. Podkreślenie ruchu i powietrza jako stymulatora prawidłowego rozwoju. 6. Kształtowanie prawidłowej postawy dziecka. 7. Przeciwdziałanie chorobom. 8. Dbałość o środowisko jako podstawowy czynnik wpływający na zdrowie dziecka. Przewidziane efekty: 1. Prawidłowe mycie zębów, twarzy i rąk. 2. Dbanie o higienę własnego ciała i schludny wygląd. 3. Samodzielne i kulturalne korzystanie z toalety. 4. Prawidłowe posługiwanie się sztućcami, przezwyciężanie uprzedzeń do niektórych potraw. 5. Spożywanie posiłków o określonej porze z uwzględnieniem dużej ilości warzyw i owoców jako źródła witamin. 6. Utrzymanie czystości w trakcie jedzenia. 7. Unikanie hałasu i jego wszczynania. Wyrabianie nawyku mówienia umiarkowanym głosem - unikania hałasu 8. Radzenie sobie z emocjami. 9. Udział w zabawach ruchowych w sali i na powietrzu. 10. Dostosowanie ubioru do odpowiedniej pogody i pory roku. 11. Częste przebywanie na powietrzu o każdej porze roku. - Czynne uczestnictwo dzieci w zabawach organizowanych przez nauczycielkę (zabawy ruchowe, zestawy ćwiczeń gimnastycznych, spacery, wycieczki, zabawy na świeżym powietrzu - Uczenie się ubierania odpowiednio do pogody (wykorzystanie zabaw dydaktycznych) 12. Rozumienie potrzeby stosowania profilaktyki zdrowotnej. 13. Unikanie kontaktów bezpośrednich z osobą chorą. 14. Utrzymywanie porządku w sali, w ogrodzie, w najbliższym otoczeniu. 15. Hodowanie roślin, dbanie o zwierzęta. - dyrektor, nauczyciele, personel obsługi, 7

8 16. Przestrzeganie zasad nie niszczenia przyrody. 17. Zapobieganie przemocy i eliminowanie agresji słownej i fizycznej wśród wychowanków przedszkola- Reagowanie na wszelkie przejawy przemocy w rodzinie oraz organizowanie pomocy doraźnej i psychologiczno pedagogicznej 18. Zapobieganie atakom niszczycielstwa i umyślnego niszczenia sprzętów i zabawek w przedszkolu - Zwracanie uwagi na zachowanie się dzieci w czasie zabaw dowolnych i podczas pobytu na placu zabaw 1. Udział w programie antynikotynowym Czyste powietrze wokół nas - nauczyciele, personel obsługi, rodzice - cykl zajęć wycieczki, spacery Udział w programach i akcjach prozdrowotnych - wycieczka do jaskini solnej w Kraśniku - Uświadomienie dzieciom potrzeby dbania o własne zdrowie - uwrażliwienie dzieci na miejsca, w których mogą być narażone na dym papierosowy - zwrócenie uwagi na miejsca, gdzie powietrz jest czyste 2.Udział dzieci w konkursach i akcjach organizowanych w przedszkolu i poza przedszkolem Kubusiowi przyjaciele przyrody, Akademia Aquafresh 3. Udział w programie Moje dziecko idzie do szkoły - eliminowanie stresu przyszłych uczniów związanego ze startem szkolnym - ułatwienie dziecku wejścia w trudną rolę ucznia, przezwyciężanie wszelkich obaw, wyjaśnienie niezrozumiałych faktów związanych z pobytem w szkole - tworzenie optymalnych warunków do adaptacji dziecka w szkole - ułatwienie dzieciom przystosowania się do nowych warunków szkolnych Realizacja: 1.Spotkanie z policjantem bezpieczna droga do - pielęgniarka koordynator A. Grzebyk nauczycielki Wychowawca gr. 4 latków Wychowawcy grup 5,6 latków 8

9 szkoły 2. Zabawy logopedyczne 3. Wycieczki do MZS w Annopolu 4. Spotkanie z szefową kuchni przedszkolnejzdrowe żywienie, przygotowywanie zdrowych kanapek na drugie śniadanie 5. Spotkanie z pielęgniarką (higiena wzroku), stomatologiem lekarzem (odżywiaj się zdrowo) Uświadamianie dzieciom konieczności niezbędnych wizyt u lekarza, stomatologa Rozumienie potrzeby wizyt kontrolnych u lekarza i w gabinecie stomatologicznym, stałego kontrolowania jakości zębów - spotkanie z lekarzem - wycieczka do gabinetu stomatologicznego Uświadamianie dzieciom konieczności spożywania owoców i warzyw jako źródła cennych witamin (poprzez spożywanie w przedszkolu, własnoręczne przygotowywanie surówek i zajęcia gospodarcze w Kąciku przyrody - zaproszony lekarz - pielęgniarka - intendent, nauczycielki wszystkich oddziałów - dyrektor - nauczycielki Poszanowania cudzej pracy Kształtowanie podstawowych wartości społecznych: szacunek dla drugiego człowieka, szacunek dla życia i zdrowia rodzina, ojczyzna przyjaźń, koleżeństwo Zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci inne deficyty rozwojowe 1. Pouczające i częste rozmowy z dziećmi przejawiającymi agresywne formy zachowania oraz z ich ofiarami 1. Częste rozmowy z rodzicami 2. Zasięganie opinii specjalistów 3. Prowadzenie zajęć w formie pogadanki, inscenizacje (pedagogika zabawy) 4. Uświadomienie dziecku jego praw do nietykalności osobistej i naruszania godności 5. Przestrzeganie przez personel i rodziców Konwencji o prawach dziecka - (ratyfikacja 21 września 1990 r.) - zorganizowanie zebrania ogólnego dla rodziców 1. Zajęcia wyrównawcze 2. Terapia logopedyczna 3. Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne 4. Spotkania ze specjalistami psychologiem, logopedą - nauczycielki oddziałów IV, V, VI, - cały personel - dyrektor - cały personel przedszkola - nauczycielki - logopeda - dyrektor 9

10 FORMY MONITOROWANIA: analiza dokumentów (np. dzienniki zajęć, sprawozdania wychowawców), obserwacja wywiad EWALUACJA PROGRAMU: Program poddawany będzie ewaluacji na koniec każdego roku szkolnego. Formy ewaluacji: ankieta analiza dokumentów sprawozdanie Formy ewaluacji bieżącej (rocznej): zabawy i konkursy podsumowujące realizację programu-sprawdzające wiedzę i umiejętności wychowanków wystawy prac dzieci rozmowy z rodzicami., ankieta sprawozdanie z realizacji programu. Program Profilaktyki został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Rodziców Przedszkola w Annopolu. Program został zatwierdzony uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 17 września 2012r. w sprawie programów pracy Przedszkola. 10

11 Aby ocenić stopień przyswojenia przez dzieci umiejętności i wiedzy z zakresu profilaktyki, zawartych w niniejszym programie można posłużyć się quizem, zawierającym pytania zamknięte. Dzieci odpowiadając na nie wybierają jedną z trzech możliwych odpowiedzi. Analiza quizu dostarczy wiedzy o skuteczności programu i ewentualnych zmianach, które należałoby w nim wprowadzić. ANKIETA EWALUACYJNA DLA RODZICÓW dotycząca realizacji Programu profilaktyki Szanowni Rodzice! Ankieta ta jest anonimowa i ma na celu zebranie Państwa opinii na temat wpływu realizacji w/w programu na podniesienie świadomości dzieci w zakresie profilaktyki zdrowotnej, przeciwpożarowej, dbania o bezpieczeństwo własne i innych osób, bezpiecznego zachowania się w różnych sytuacjach i miejscach, w kontaktach z różnymi osobami, przedmiotami, zjawiskami. Wybraną odpowiedź należy podkreślić. 1. Czy dziecko zna zasady ruchu drogowego, dotyczące pieszych? tak nie częściowo 2. Czy dziecko zachowuje bezpieczeństwo podczas zabaw w pomieszczeniach i na placu zabaw? tak nie czasami 3. Czy dziecko zna zasady prawidłowego odżywiania się ( wie co należy jeść, a czego unikać )? tak nie częściowo 4. Czy dziecko przywiązuje wagę do higieny własnego ciała ( codzienna kąpiel, mycie zębów, codzienna zmiana bielizny, mycie rąk, dbanie o czystość ubrań, obuwia itp. )? tak nie czasami 5. Czy dziecko zna numery telefonów alarmowych 997, 998,999,112? 6. Czy dziecko zachowuje ostrożność podczas posługiwania się prostymi narzędziami i urządzeniami? tak nie nie korzysta z nich 7. Czy dziecko wie jak powinno się zachować kontaktach z nieznajomymi osobami? 8. Czy dziecko zna zasady bezpiecznych zabaw zimowych i zachowania się nad wodą? 9. Czy dziecko zachowuje ostrożność w kontaktach ze zwierzętami? tak nie czasami 10. Czy dziecko zgłasza dorosłym zaistniałe zagrożenie lub zwraca się do nich o pomoc? tak nie czasami 11. Czy dziecko zna przyczyny powstawania pożarów? 12. Czy wie co należy zrobić w przypadku zauważenia pożaru? 13. Czy dziecko wie jak należy zachować się podczas podróży różnymi środkami komunikacji? 14. Czy dziecko wie, ze nie należy dotykać i zrywać roślin trujących oraz nieznanych owoców? 15. Czy dziecko dostrzega różnicę między pożywieniem a lekami i chemikaliami? 11

12 Wybierz prawidłową odpowiedź. QUIZ DLA DZIECI 1. Idąc na spacer z grupą przedszkolną, poruszamy się: środkiem chodnika stroną najdalszą od ulicy nieważne którą stroną 2. Przez ulicę przechodzimy: w dowolnym miejscu po pasach przez skrzyżowanie 3. Telefon na Policję to: Bawić się na powietrzu wolno: na ulicy w dowolnie wybranym miejscu, nawet nieznanym na placu zabaw 5. Bawiąc się zabawkami: rzucamy nimi po sali wyrywamy kolegom bawimy się zgodnie z ich przeznaczeniem, czekając na swoją kolej 6. Przebywając w pomieszczeniach: krzyczymy mówimy bardzo cicho nie podnosimy głosu ( mówimy normalnym głosem ) 7. Warzywa i owoce: są źródłem witamin nie należy ich jeść są szkodliwe 8. Żeby być zdrowym należy: myć się czasami, bardzo ciepło ubierać chodzić często do lekarza kąpać się codziennie, odżywiać prawidłowo, ubierać się odpowiednio do pogody 9. Telefon Pogotowia Ratunkowego to: Lekarstwa: dzieci mogą przyjmować same podają dzieciom dorośli jako zalecenie lekarza są niepotrzebne 11. Środki czystości powinny: być schowane w szafkach i dobrze oznakowane mogą stać w dowolnym miejscu mogą się nimi bawić dzieci 12. Urządzeniami elektrycznymi ( np. radio, telewizor, magnetofon, video, lampka nocna, komputer, mikser itp. ): mogą posługiwać się dzieci bez nadzoru dorosłych nie mogą obsługiwać ich dzieci mogą posługiwać się dzieci pod nadzorem dorosłych 13. Spotykając nieznajomą osobę, dziecko: może wsiąść z nią do samochodu opowiada jej o swojej rodzinie, przyjmuje prezenty nie rozmawia z nią 14. Zimą dzieci mogą bawić się: z daleka od ulicy, pod opieką dorosłych 12

13 na zamarzniętych rzekach, jeziorach bez opieki dorosłych, w pobliżu ulicy 15. Podczas spaceru czy wycieczki: można zrywać wszystkie rośliny można jeść owoce z dowolnych roślin nie wolno zrywać i dotykać nieznanych roślin i owoców 16. Jeśli dziecko zostanie ugryzione lub ukąszone przez zwierzę, powinno: nie mówić o tym nikomu powiadomić o tym osobę dorosłą ( rodziców, nauczycieli, opiekunów ) posmarować wodą 17. Zapobiegać pożarom można: bawiąc się zapałkami, urządzeniami z gazem rozpalając ognisko w lesie, zostawiając szkło w trawie utrzymując porządek w mieszkaniach, zabezpieczając przed dziećmi urządzenia elektryczne i gazowe, unikając zabaw zapałkami, zapalniczką 18. Telefon do Straży Pożarnej to: Przebywając nad wodą: można bawić się bez opieki dorosłych kąpać się w dowolnym miejscu wchodzić do wody w wyznaczonych miejscach, w obecności ratownika i opiekuna 13