Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Transkrypt

1 113 Maciak:Layout :46 Strona 1 ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaangażowanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piśmiennictwa G Pozyskanie funduszy Medycyna Sportowa MEDSPORTPRESS, 2009; 5(6); Vol. 25, Aleksandra Maciak 1(A,B,C,D,E,F), Marek Bryła 2(A,B,C,D,E,F), Irena Maniecka-Bryła 1(A,B,C,D,E,F) 1 Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2 Zakład Medycyny Społecznej, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 1 Department of Epidemiology and Biostatics, Chair of Social and Preventive Medicine, Medical University of Łódź 2 Department of Social Medicine, Chair of Social and Preventive Medicine, Medical University of Łódź Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W GRUPIE UCZESTNIKÓW PROGRAMU PROFILAKTYKI WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA PHYSICAL ACTIVITY IN THE POPULATION OF CIRCULATORY DISEASES EARLY PREVENTION PROGRAMME PARTICIPANTS Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, czynniki ryzyka Key words: physical activity, risk factors Streszczenie Word count: 7954 Tables: 4 Figures: 3 References: 36 Wstęp. We dług Świa to wej Or ga ni za cji Zdro wia sie dzą cy tryb ży cia jest przy czy ną więk szo ści nie - peł no spraw no ści na świe cie. Ak tyw ność fi zycz na po zwa la kon tro lo wać na si le nie po zo sta łych czyn ni - ków ry zy ka cho rób krą że nio wych, tj. nad ci śnie nie tęt ni cze, hi per li pi de mia czy oty łość. W Pol sce je dy - nie 10% do ro słych Po la ków de kla ru je upra wia nie spor tu w cza sie wol nym od pra cy. Ce lem ni niej szej pra cy by ła oce na po zio mu ak tyw no ści fi zycz nej wśród miesz kań ców Zgie rza w wie - ku lat, zgła sza ją cych się do jed ne go z Nie pu blicz nych Za kła dów Opie ki Zdro wot nej w ra mach Pro gra mu Wcze sne go Wy kry wa nia Cho rób Ukła du Krą że nia, oraz okre śle nie za le żno ści po mię dzy ak tyw no ścią fi zycz ną a wy bra ny mi zmien ny mi sta nu zdro wia ba da nych. Ma te riał i me to dy. Ba da nie prze pro wa dzo no w 2008 ro ku, w okre sie od lu te go do kwiet nia. Gru - pa ba da na li czy ła 124 oso by (uczest ni cy wy mie nio ne go pro gra mu pro fi lak tycz ne go). Na rzę dziem ba - da nia był kwe stio na riusz wy wia du, za wie ra ją cy blok py tań do ty czą cych ak tyw no ści fi zycz nej. U wszyst - kich pa cjen tów do ko na no po mia rów ci śnie nia tęt ni cze go krwi, ma sy cia ła i wzro stu, stę że nia glu ko zy, cho le ste ro lu cał ko wi te go, LDL, HDL oraz trój gli ce ry dów. Do gru py ba da nych z nad ci śnie niem za li cza - no pa cjen tów z ci śnie niem skur czo wym 140 mmhg i/lub skur czo wym 90 mmhg. Cu krzy cę oce nia - no na pod sta wie gli ke mii na czczo ( 126 mg/dl). Oty łość dia gno zo wa no w opar ciu o war tość wskaź - ni ka BMI 30kg/m 2. Wy ni ki. W ba da nej gru pie pa cjen tów w wie ku lat aż 38,7% za de kla ro wa ło, że nie upra wia żad nej ak tyw no ści fi zycz nej. Naj mniej ak tyw ną gru pą by ły oso by w wie ku lat. Ni ska ak tyw ność fi zycz na ko re lo wa ła z czę sto ścią wy stę po wa nia nad ci śnie nia tęt ni cze go krwi, nie pra wi dło wym stę że - niem cho le ste ro lu cał ko wi te go i ma są cia ła ba da nych. Wnio ski. Wy ni ki ba da nia uza sad nia ją po trze bę in ten sy fi ka cji dzia łań na rzecz pro mo wa nia ak - tyw ne go try bu ży cia wśród spo łecz no ści lo kal nych. Summary Background. According to the World Health Organization, inactive lifestyle is the major cause of disability all over the world. Physical activity influences hypertension, hyperlipidemia and obesity. In Poland, only 10% of adults lead an active lifestyle. The aim of this paper was to assess the preva - lence of physical activity amongst Zgierz citizens aged years, who participated in the Car - diovascular Prophylactic Programme. Material and methods. The study was conducted amongst participants of the Cardiovascular Prophylactic Programme. It was carried out from February till April The study sample comprised 124 people. The instrument of the study was a questionnaire survey containing a block of questions concerning physical activity. The questionnaire survey was combined with blood pressure mea - surement and the result of diagnostic investigation that was executed among all patients. Hyper - tension was diagnosed when systolic blood pressure was equal to or higher than 140 mmhg and/or diastolic blood pressure was equal to or higher than 90 mmhg. Diabetes was assessed by the level of glucose higher than 126 mg/dl. Obesity was defined with Body Mass Index higher than 30 kg/m 2. Results. 38.7% of participants of the Cardiovascular Prophylactic Programme declared that they did not exercise at all. The most inactive were people aged Low physical activity was con - nected with hypertension, high total cholesterol level and obesity. Conclusions. The results of the conducted study confirm that there is a strong need to im ple - ment educational programmes among local communities, aiming at popularisation of healthy and active lifestyle. Adres do korespondencji / Address for correspondence Aleksandra Maciak Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Łódź, ul. Żeligowskiego 7/9, tel.: (0-42) , fax: (0-42) , ola_maciak@o2.pl Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 307

2 113 Maciak:Layout :46 Strona 2 Maciak A. i wsp., Aktywność fizyczna uczestników Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia Wstęp Na świe cie po nad 60% do ro słych nie po dej mu je ak tyw no ści fi zycz nej. Pro jekt Brid ging The East - -West Gap wy ka zał, że Pol ska na le ży do kra jów o naj ni ższym od set ku osób upra wia ją cych sport w cza sie wol nym od pra cy. Za le d wie 6,4% miesz kań - ców na sze go kra ju za de kla ro wa ło du żą ak tyw ność fi - zycz ną. Wśród mę żczyzn wy so ki jej po ziom do ty czył za le d wie 5,5%, wśród ko biet zaś 7%. Pol ska zaj mu - je na to miast bez kon ku ren cyj ne pierw sze miej sce w od nie sie niu do od set ka osób pro wa dzą cych tzw. sie dzą cy tryb ży cia. Pra wie 73% do ro słych Po la ków przy zna je, że nie upra wia żad nych ćwi czeń fi zycz - nych. Rów nie wy so ki od se tek ba da nych, któ rzy nie prze ja wia li żad nych form ak tyw no ści fi zycz nej, cha - rak te ry zu je Wę gry, Li twę, Ło twę i Es to nię. Prze ci - wień stwo sta no wią na to miast Hisz pa nia i Fin lan dia, gdzie sport upra wia co trze ci miesz ka niec [1,2]. Brak ak tyw no ści fi zycz nej sta no wi je den z naj wa - żniej szych i, co istot ne, mo dy fi ko wal nych czyn ni ków ry zy ka wie lu cho rób. Brak te go ja kże na tu ral ne go ele - men tu ludz kie go ży cia przy czy nia się przede wszyst - kim do roz wo ju za bu rzeń ze stro ny ukła du krą że nia [3,4,5]. Da ne epi de mio lo gicz ne po ka zu ją, że brak ak - tyw no ści fi zycz nej, wraz z pa le niem ty to niu, od po wia - da za 75% przy pad ków cho ro by nie do krwien nej ser - ca na świe cie [6]. Sza cu je się, że nie speł na 1 /3 zgo - nów z po wo du cho ro by wień co wej mo żna by unik - nąć, gdy by spo łe czeń stwo wy ka zy wa ło się więk szą ak tyw no ścią fi zycz ną [7]. Wy ni ki ba da nia The Ha - rvard Alum ni He alth Stu dy wy ka za ły, że u osób, któ - rych ty go dnio wy wy da tek ener ge tycz ny prze kra - cza 4200 kj, ry zy ko roz wo ju cho ro by nie do krwien nej ser ca jest mniej sze aż o 20% [8]. W ba da niu Nur ses He alth Stu dy stwier dzo no, że oty łe ko bie ty pro wa - dzą ce sie dzą cy tryb ży cia pod le ga ją trzy krot nie więk - sze mu ry zy ku za cho ro wa nia na cho ro bę wień co wą, w po rów na niu ze szczu pły mi, ak tyw ny mi ko bie ta mi [9]. We wspo mnia nych ba da niach, jak rów nież w ba - da niu The He alth Pro fes sio nals Fol low -up Stu dy, The Wo men s He alth Stu dy oraz The Wo men s He - alth In i tia ti ve, pod kre śla no ro lę ak tyw no ści fi zycz nej w za po bie ga niu przed wcze snej śmier ci z po wo dów krą że nio wych [10]. Ba da nie Fra min gham He alth Stu - dy wy ka za ło, że wzrost wy dat ku ener ge tycz ne go o oko ło 1000 kcal/do bę po wo du je spa dek umie ral no - ści ogól nej o oko ło 30% [11,12,13], a oso by ak tyw nie spę dza ją ce czas ży ją śred nio dwa la ta dłu żej [14]. Ro la ak tyw no ści fi zycz nej w za po bie ga niu cho ro bie nie do krwien nej ser ca wy ni ka w du żej mie rze z fak tu, że wpły wa ona po zy tyw nie ta kże na po zo sta łe czyn - ni ki ry zy ka [15]. Sta no wi ona pod sta wę le cze nia oty - ło ści. Oso by ak tyw ne du żo ła twiej kon tro lu ją swo ją ma sę cia ła w po rów na niu z ty mi, któ re nie po dej mu - ją żad nych form ak tyw no ści [16]. Ak tyw ność fi zycz na sta no wi wa żny ele ment wal ki z oty ło ścią ty pu brzusz - ne go, szcze gól nie za gra ża ją cą zdro wiu, po przez re - duk cję tłusz czu trzew ne go [14]. Ak tyw ne ko bie ty i mę - żczyź ni cha rak te ry zu ją się rów nież ni ższym wskaź ni - kiem Bo dy Mass In dex (BMI) i Wa ist -Hip Ra tio (WHR) [11]. Ak tyw ność fi zycz na upra wia na 7 dni w ty go dniu przy czy nia się do spad ku ci śnie nia skur czo we go śred - nio o 12 mmhg i roz kur czo we go o 7 mmhg [14]. Jed - na kże ba da nie opi sa ne przez Re aven a i wsp. wska - zu je, że na wet umiar ko wa na ak tyw ność fi zycz na wpły wa po zy tyw nie na war tość ci śnie nia tęt ni cze go Background Over 60% of adult individuals worldwide do not participate in any physical activity. The Bridging The East-West Gap programme has shown that Poland belongs to the countries with the lowest percentage of persons participating in sports during their leisure time. Only 6.4% of Poles reported high physical activity. Only 5.5% of the male population and 7% of the female population turned out to be physically active. Conversely, Poland occupies definitely the first place as for the percentage of people leading a so-called sedentary lifestyle. Almost 73% of adult Poles admit they do not perform any physical exer - cise. An equally high percentage of people not involv - ed in any physical activity was found in Hungary, Lithuania, Latvia and Estonia. On the contrary, every third inhabitant of Spain and Finland participates in sports [1,2]. The lack of physical activity is one of the most frequent, and importantly, modifiable risk factors for various diseases. The lack of this natural human life component contributes, first of all, to the develop - ment of circulatory system disorders [3,4,5]. Epide - miologic data indicate that the lack of physical activity and tobacco smoking are the factors responsible for 75% of cases of ischemic heart disease worldwide [6]. It is estimated that about 1 /3 of deaths due to coronary artery disease might be avoided if there was a higher level of physical activity among the society [7]. The Harvard Alumni Health Study results have shown that in the individuals whose weekly energy expenditure exceeds 4200 kj, the risk for ischemic heart disease is lower by as much as 20% [8]. The Nurses Health Study has found that obese women, leading a sedentary lifestyle, are thrice more at risk of coronary artery disease as compared to slim, physically active females [9]. The afore men - tioned studies as well as the Health Professionals Follow-up Study, The Women s Health Study and The Women s Health Initiative indicate the role of physical activity in prevention of early deaths due to circulatory system disorders [10]. The Framingham Health Study has shown that the increase in energy expenditure by about 1000 kcal in a 24-hour period causes the decrease in the general mortality rate by about 30% [11,12,13] and physically active indivi - duals live on average two years longer [14]. The role of physical activity in ischemic heart disease pre - vention results mainly from the fact that it favourably affects also the remaining risk factors [15]. Moreover, it is a basic element of obesity treatment. Active individuals much more easily control their body mass than those who do not participate in any form of physical activity [16]. Physical activity is an important element of fighting abdominal obesity, which is par ti - cularly dangerous for human health, through visceral fat reduction [14]. Physically active females and males are also characterised by a lower Body Mass Index (BMI) and a lower Waist-Hip Ratio (WHR) [11]. Physical activity performed 7 days a week con tri butes to a decrease in systolic blood pressure, on average by 12 mmhg and diastolic blood pressure, on ave - rage by 7 mmhg [14]. However, the study reported by Reaven et al. indicates that even a moderate phy - sical activity favourably affects the values of arterial blood pressure [17]. Regular physical exercise has 308

3 113 Maciak:Layout :46 Strona 3 Maciak A. et al., Physical activity amongst Cardiovascular Prophylactic Programme participants [17]. Re gu lar ne ćwi cze nia fi zycz ne wpły wa ją ko rzyst - nie na go spo dar kę li pi do wą [13,18]. Na stę pu je spa - dek stę że nia cho le ste ro lu cał ko wi te go we krwi [19]. Upra wia nie ćwi czeń fi zycz nych mo dy fi ku je wza jem - ne re la cje frak cji HDL i LDL, ob ni ża jąc stę że nie tzw. złe go cho le ste ro lu, przy jed no cze snym pod wy ższe - niu frak cji HDL [14,19], a ta kże skut ku je spad kiem stę że nia trój gli ce ry dów we krwi [11]. Bez czyn ność ru - cho wa jest przy czy ną za bu rzeń ze stro ny go spo dar - ki elek tro li to wej or ga ni zmu. Wpły wa na de mi ne ra li za - cję ko ści, przy czy nia jąc się do roz wo ju oste opo ro zy, szcze gól nie wśród ko biet po okre sie me no pau zy [19,20]. Ak tyw ny tryb ży cia przy no si wy mier ny sku tek w sto sun ku do ukła du krzep nię cia, wpły wa jąc sta bi li - zu ją co na pro ces fi bry no li zy i na lep kość krwi, re du - ku jąc ry zy ko za krze pi cy [13,18]. Ak tyw ność fi zycz - na od gry wa rów nież istot ną ro lę w pro fi lak ty ce i le - cze niu cukrzy cy. O ile w przy pad ku cu krzy cy pierw - sze go ty pu ro la ak tyw no ści fi zycz nej nie zo sta ła do - kład nie po zna na, o ty le w cu krzy cy ty pu dru gie go sta - no wi pod sta wę wal ki z cho ro bą [21]. U osób re gu lar - nie upra wia ją cych sport zwięk sza się wra żli wość tka - nek na in su li nę [22], co po twier dza ją wy ni ki ba da nia The He alth Pro fes sio nals Fol low -up Stu dy, opi sa ne przez Ta na se scu i wsp. Oso by cier pią ce na cu krzy - cę, któ re nie upra wia ją ak tyw no ści fi zycz nej, pod le - ga ją zwięk szo ne mu ry zy ku zgo nu z po wo du za bu - rzeń krą że nio wych [23]. Za rów no w ba da niu Fin nish Dia be tes Pre ven tion Stu dy, jak i w Dia be tes Pre ven - tion Pro gram wy ka za no, że wy si łek fi zycz ny zmniej - szał ry zy ko wy stą pie nia cu krzy cy aż o 60% [21]. Ko - rzyst ny wpływ ak tyw no ści fi zycz nej na stan zdro wia jest pod kre śla ny w wie lu pu bli ka cjach ce nio nych to - wa rzystw na uko wych, np. Eu ro pe an So cie ty of Car - dio lo gy i Eu ro pe an Athe ro sc le ro sis So cie ty [4]. Ce lem ni niej szej pra cy jest oce na po zio mu ak tyw - no ści fi zycz nej w gru pie miesz kań ców Zgie rza w wie - ku lat, pa cjen tów jed ne go z Nie pu blicz nych Za kła dów Opie ki Zdro wot nej, uczest ni czą cych w Pro - gra mie Wcze sne go Wy kry wa nia Cho rób Ukła du Krą - że nia, oraz oce na za le żno ści po mię dzy ak tyw no ścią fi zycz ną a wy bra ny mi zmien ny mi sta nu zdro wia ba - da nych. Ma te riał i me to dy W ba da niu udział wzię ły 124 oso by (w tym 75 ko - biet i 49 mę żczyzn). Współ czyn nik fe mi ni za cji w ba - da nej gru pie wy niósł 153,0. Wszyst kie oso by uczest - ni czą ce w ba da niu znaj do wa ły się w gru pie lat. Śred nia wie ku ba da nych wy nio sła 44 la ta. Struk tu ra ba da nych we dług wy kształ ce nia przed sta wia ła się na stę pu ją co: 11,2% wy kształ ce nie pod sta wo we, 18,7% za sad ni cze za wo do we, 50,8% śred nie, 19,3% wy ższe. Na rzę dziem ba da nia był kwe stio na riusz wy - wia du, skła da ją cy się z pię ciu blo ków te ma tycz nych, w tym rów nież z czę ści po świę co nej ak tyw no ści fi - zycz nej. W kwe stio na riu szu uwzględ nio no py ta nia do ty czą ce czę sto ści upra wia nia ak tyw no ści fi zycz - nej, form ak tyw no ści fi zycz nej, cza su, ja ki ba da ny prze zna cza na ak tyw ność fi zycz ną w cią gu dnia, a ta kże miej sca, w któ rym upra wia sport. Ba da nie zre ali zo wa no w okre sie od lu te go do kwiet nia 2008 ro ku wśród pa cjen tów jed ne go z Nie pu blicz nych Za - kła dów Opie ki Zdro wot nej w Zgie rzu, mie ście li czą - cym lud no ści, na le żą cym do aglo me ra cji łódz - kiej. Oso by ob ję te ba da niem by ły uczest ni ka mi Pro - a favourable effect on lipid metabolism [13,18]. It results in the decrease in total blood cholesterol level [19]. Physical exercise performance modifies reci - procal relationships between the HDL and the LDL fractions, decreasing the level of the so-called bad cholesterol, at the same time increasing HDL fraction [14,19]; it contributes to the drop in blood triglyceride level [11]. Conversely, motor idleness is frequently the cause of electrolyte metabolism disorders. It con - tributes to bone demineralization and consequently, to the development of osteoporosis, particularly in menopausal women [19,20]. Active lifestyle brings about a measurable effect within the coagulation system by stabilising fibrinolysis and blood viscosity, thus reducing the risk of thrombosis [13,18]. Physical activity also plays a role in the prophylaxis and treatment of diabetes. While in case of type I diabetes the role of physical activity has not been fully explained so far, in type II diabetes it is a basic element of fighting the disease [21]. In the individuals regularly participating in sports activities, the tissue sensitivity to insulin increases [22], the find ing being further confirmed by the Health Pro - fessionals Follow-up Study described by Tanasescu et al. Patients with diabetes who are not involved in any physical activity are at higher risk of death due to circulation disorders [23]. Both the Finnish Diabetes Prevention Study and the Diabetes Prevention Program have shown that physical effort decreases the risk of diabetes by as much as 60% [21]. The favourable effect of physical activity on health state is emphasised in multiple publications by outstanding research societies, e.g. the European Society of Car - diology and European Atherosclerosis Society [4]. The aim of this paper was to evaluate the level of physical activity in the population of Zgierz inhabi - tants aged the patients of one of the Nonpublic Medicare Units, participating in the pro gramme of Early Detection of Circulatory System Diseases, as well as the relationships between physical activity and selected health state variables in the studied sample. Material and methods 124 subjects (including 75 females and 49 males) participated in the study. Feminization ratio was in the studied cohort. The participants age was years (the mean age = 44 years). The edu - cational background of the sample was the following: 11.2% primary 18.7% basic vocational, 50.8% secondary and 19.3% higher education. The study was conducted using a questionnaire consisting of five topical blocks including physical activity. The questions concerned the rate, forms and the time devoted to physical activity during the day and where the sports were practised. The study was carried out from February to April 2008 among the patients of one of the Non-public Medicare Units in Zgierz, the town with inhabitants, belonging to Łódź agglomeration. The study subjects participated in the programme of Early Detection of Circulatory System Diseases, therefore those with earlier diagnosed cir - culation disorders and/or diabetes were excluded from the analysis. 309

4 113 Maciak:Layout :46 Strona 4 Maciak A. i wsp., Aktywność fizyczna uczestników Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia gra mu Wcze sne go Wy kry wa nia Cho rób Ukła du Krą - że nia, w związ ku z tym wy łą czo no z ana li zy oso by ma ją ce wcze śniej roz po zna ne cho ro by ukła du krą że - nia i/lub cu krzy cę. Do gru py osób z nad ci śnie niem tęt ni czym kwa li fi - ko wa no oso by z ci śnie niem skur czo wym 140 mmhg i/lub roz kur czo wym 90 mmhg. Uzu peł nie nie patrz Ryc. 3. Cu krzy cę dia gno zo wa no na pod sta - wie po mia ru gli ke mii na czczo ( 126 mg/dl). Za nie - pra wi dło we stę że nie cho le ste ro lu cał ko wi te go uzna - wa no stę że nie po wy żej 200 mg/dl, frak cji LDL po wy - żej 115 mg/dl, frak cji HDL po ni żej 40 mg/dl, trój gli ce - ry dów po wy żej 150 mg/dl. Oty łość oce nia na by ła w opar ciu o war tość wskaź ni ka BMI (Bo dy Mass In - dex) 30 kg/m 2. Uzy ska ne wy ni ki ze bra no w po sta ci ba zy da nych w ar ku szu kal ku la cyj nym Mi cro soft Excel, a na stęp - nie pod da no je ana li zie sta ty stycz nej. Ana li za sta ty - stycz na opie ra ła się na mia rach prze cięt nych (śred - nia aryt me tycz na, mo dal na, me dia na) oraz mia rach roz pro sze nia (od chy le nie stan dar do we, współ czyn - nik zmien no ści). Z uwa gi na li czeb ność pró by, struk - tu rę ba da nych z uwzględ nie niem po szcze gól nych zmien nych przed sta wio no za po mo cą frak cji. Ana li - za obej mo wa ła rów nież oce nę za le żno ści po mię dzy po szcze gól ny mi zmien ny mi bę dą cy mi przed mio tem ba da nia. W tym ce lu wy ko rzy sta no test nie za le żno ści Chi 2. Na pod sta wie wy ni ku te stu, ob li cza ne go na po - zio mie istot no ści p 0,01 lub p 0,05, do ko ny wa no we ry fi ka cji hi po tez sta ty stycz nych. Si łę związ ku po - mię dzy ce cha mi okre śla no za po mo cą współ czyn ni - ków Q -Yule a (w przy pad ku ta blic czte ro po lo wych) ic -Pe ar so na, gdy licz ba pól w ta bli cy by ła więk sza niż czte ry. Wy ni ki W ba da nej gru pie pa cjen tów w wie ku lat aż 38,7% ba da nych za de kla ro wa ło, że nie upra wia żad nej for my ak tyw no ści fi zycz nej. Aż 43,5% od po - wie dzia ło, że sport upra wia za le d wie raz w ty go dniu. Ak tyw ność upra wia na dwa ra zy w ty go dniu do ty czy - ła je dy nie 15,3% an kie to wa nych (19 osób), zaś tyl - ko 2,5% re spon den tów na le ża ło do gru py osób upra - wia ją cych sport czę ściej niż dwa ra zy w ty go dniu. Nie co bar dziej ak tyw ną gru pą by li mę żczyź ni. Spo - śród nich 21 przy zna ło, że sport upra wia raz w ty go - dniu, 10 mę żczyzn za de kla ro wa ło upra wia nie spor tu dwa ra zy w ty go dniu, zaś tyl ko 3 upra wia ło sport czę - ściej niż dwa ra zy w ty go dniu. Po rów nu jąc gru pę ko - biet, ty le sa mo re spon den tek po da ło, że nie upra wia żad nej ak tyw no ści bądź jest to ak tyw ność upra wia - na raz w ty go dniu po 33 oso by. Żad na z ko biet bio - rą cych udział w ba da niu nie upra wia ła ak tyw no ści fi - zycz nej czę ściej niż dwa ra zy w ty go dniu. Struk tu rę ba da nych we dług płci i czę sto ści ak tyw no ści fi zycz - nej przed sta wio no w Ta be li 1. Spo śród an kie to wa nych naj mniej ak tyw ne by ły oso by w wie ku lat. Brak ja kiej kol wiek ak tyw no - ści fi zycz nej de kla ro wa ło w tej gru pie po nad 2 /3 ba da - nych. Nie wie le po nad 1 /5 od po wie dzia ła, że upra wia sport raz w ty go dniu. Żad na oso ba z tej gru py wie ko - wej nie za de kla ro wa ła upra wia nia spor tu czę ściej niż dwa ra zy w ty go dniu. Wy so ki udział osób nie ak tyw - nych fi zycz nie był ta kże wśród ba da nych w wie ku lat. W po zo sta łych gru pach wie ko wych (40-44 la - ta i lat) naj wię cej osób de kla ro wa ło, że upra wia The subjects were assigned to the group with arterial hypertension if their systolic blood pressure was 140 mmhg and/or diastolic blood pressure was 90 mmhg. For complete information see Figure 3. Diabetes was diagnosed based on fasting glyca - emia ( 126 mg/dl). Total cholesterol level was con - sidered abnormal above 200 mg/dl for LDL fraction above 115 mg/dl, for HDL fraction below 40 mg/dl and for triglyceride level above 150 mg/dl. Obesity was assessed based on the Body Mass Index (BMI) 30 kg/m 2. The obtained results were collected as a da ta - base in Microsoft Excel spreadsheet and next sub - jected to statistic analysis. The analysis was based on the measurement of mean values (arithmetic mean, modal mean, mediana) and scatter measures (SD, variation coefficient). Due to the sample size, the structure of the study participants, considering different variables, was presented by means of fraction. The analysis also included evaluation of the relationship between different studied variables. For this, a Chi 2 independence test was applied. Based on the test result, calculated at the significance level p 0,01 or p 0,05, the statistic hypotheses were veri - fied. The robustness of the between-trait correlation was determined using Q-Yule s coefficient (in case of four-field charts) and C-Pearson s coefficient when the number of fields within the chart was bigger than four. Results Among the studied subjects aged years, as much as 38.7% reported no participation in any form of physical activity. As much as 43.5% reported participation in sports only once a week. Only 15.3% of the respondents reported participation in physical activities twice weekly (19 subjects) and only 2.5% of the respondents reported practising sports more often than twice a week. The males were slightly more active than the females. Of these, 21, 10 and 3 admitted practising sports once, twice and more than twice a week respectively. Among the females, the same number of respondents reported no in - volvement in physical activity, while 33 respondents reported participation in physical activities once a week. None of the surveyed females was involved in physical activity more often than twice a week. The results obtained in the whole sample are presented in Table 1. Among all the respondents, those aged years were the least active. No physical activity was reported by over 2 /3 of the sample. Slightly more than 1 /5 reported participation in sports once a week. No respondent reported participation in sports more often than twice a week. A high percentage of phy - sically inactive individuals was found among those aged years. In the remaining age groups (40-44 and years), the majority reported practising sports once a week. The described data are pre - sented in Figure

5 113 Maciak:Layout :46 Strona 5 Tab. 1. Badani według płci i aktywności fizycznej (frakcje) Tab. 1. Respondents by sex and physical activity (fractions) Maciak A. et al., Physical activity amongst Cardiovascular Prophylactic Programme participants never once a week twice a week more often than twice a week Ryc. 1. Badani według wieku i aktywności fizycznej (frakcje) Fig. 1. Respondents by age and physical activity (fractions) sport raz w ty go dniu. Opi sa ne da ne zo sta ły ze bra ne na Ry ci nie 1. Spo śród ba da nych naj bar dziej ak tyw ne by ły oso - by z wy kształ ce niem wy ższym. Po nad po ło wa z nich za de kla ro wa ła upra wia nie ak tyw no ści fi zycz nej raz w ty go dniu, zaś 1 /5 dwa ra zy w ty go dniu. Nikt z wy - kształ ce niem wy ższym nie za de kla ro wał jed nak upra wia nia spor tu czę ściej niż dwu krot nie w ty go dniu. Spo - śród osób z wy kształ ce niem śred nim pra wie 3 /4 de kla - ro wa ło upra wia nie ak tyw no ści raz w ty go dniu. Aż 24 oso by spo śród 63 z wy kształ ce niem śred nim nie prze ja wia ło żad nej for my ak tyw no ści fi zycz nej. Nikt spo śród tej gru py nie upra wiał ak tyw no ści fi zycz nej czę ściej niż dwa ra zy w ty go dniu. Wśród osób z wy - kształ ce niem za sad ni czym i pod sta wo wym naj więk szy udział przy padł oso bom, któ re nie upra wia ją spor tu. Naj czę ściej wska zy wa ną przez re spon den tów for mą ak tyw no ści fi zycz nej był spa cer (42,7% ba da - nych). 17,7% ba da nych wy mie nia ło ćwi cze nia fi zycz - ne ty pu ae ro bik (mę żczyź ni wska zy wa li si łow nię). 12% an kie to wa nych stwier dzi ło, że naj czę ściej gra w pił kę no żną, ko szy ków kę lub pił kę ręcz ną i in ne gry ze spo ło we. Ta ki sam od se tek re spon den tów wska zy - wał na pły wa nie. 13,7% osób bio rą cych udział w ba da - niu wska za ło, że for mą ak tyw no ści fi zycz nej, któ rą naj - The most active were the individuals with higher education. Over a half of this population reported their participation in physical activity once a week, while 1 /5 reported being physically active twice a week. Among the subjects with secondary edu cation, almost 3 /4 reported involvement in physical activity once a week. As many as 24 subjects among 63 with higher education reported no participation in any form of physical activity. None among these subjects participated in physical activities more often than twice a week. Among the subjects with vocational and primary education there was the highest per - centage of physically inactive individuals. The most frequently reported physical activity was walking (42.7% of the subjects). 17.7% of the respondents mentioned physical exercise, e.g. aero - bic (the males reported attending fitness clubs) as their favourite activities. 12% of the respondents most often reported playing football, basketball or hand ball and other team games. The same percentage of the respondents reported swimming as their preferred form of physical activity. 13.7% of the respondents reported cycling as the most often selected form of physical activity. Only two subjects (1.6% of the re - spondents) indicated running (jogging) as the most 311

6 113 Maciak:Layout :46 Strona 6 Maciak A. i wsp., Aktywność fizyczna uczestników Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia czę ściej wy bie ra, jest jaz da na ro we rze. Za le d wie dwie oso by, a więc 1,6% ba da nych, wska za ły na bie - gi (jog ging) ja ko naj chęt niej upra wia ny ro dzaj spor tu. Ko bie ty czę ściej wy mie nia ły ćwi cze nia ty pu ae ro bik i pły wa nie, mę żczyź ni zaś wska zy wa li na pił kę no żną bądź in ną grę dru ży no wą. Struk tu rę ba da nych we dług płci i form upra wia nej ak tyw no ści fi zycz nej przed sta - wio no w Ta be li 2. Za po mo cą te stu Chi 2 (χ 2 ) nie wy ka za no za le ż no - ści istot nej sta ty stycz nie po mię dzy wy bo rem więk - szo ści form ak tyw no ści fi zycz nej a płcią. Za le żność ta ką stwier dzo no je dy nie w przy pad ku pił ki no żnej i in nych gier dru ży no wych, któ re znacz nie czę ściej by ły upra wia ne przez mę żczyzn ja ko ulu bio na for ma spor tu (Chi 2 =13,708; p 0,01; Q=-0,85). Spo śród osób uczest ni czą cych w ba da niu wy bór okre ślo nej for my ak tyw no ści ró żnił się w za le żno ści od wie ku. Oso by naj młod sze, tj. w wie ku lat, naj chęt niej wy bie ra ły ae ro bik w przy pad ku ko biet, bądź si łow nię w przy pad ku mę żczyzn. Żad na z osób w tej gru pie wie ko wej nie wska za ła bie gów ja ko naj - chęt niej wy bie ra nej for my ak tyw no ści fi zycz nej. 10 spo śród 36 osób z oma wia nej gru py wie ko wej za de - kla ro wa ło, że naj chęt niej spa ce ru je. Spa ce ry by ły ta - kże naj czę ściej wy bie ra ną for mą ak tyw no ści w in - nych gru pach wie ko wych. Po nad po ło wa ba da nych w wie ku lat wy ja wi ła, iż tę for mę ak tyw no ści wy bie ra naj chęt niej, po dob nie jak w naj star szej gru - pie (50-55 lat). Ana li zu jąc od po wie dzi do ty czą ce cza su, ja ki ba - da ni prze zna cza ją na ak tyw ność fi zycz ną, mo żna za - uwa żyć, że 40,3% z nich de kla ro wa ło, że prze kra cza on 30 mi nut, 1 /3 an kie to wa nych stwier dzi ła, że na sport prze zna cza mak sy mal nie 15 mi nut, zaś nie speł - na co trze ci re spon dent od po wie dział, że oko ło mi nut dzien nie. W przy pad ku ko biet od po wie dzi roz - kła da ły się w spo sób rów no mier ny. Naj wię cej od po - wie dzi do ty czy ło mi nut, zaś w gru pie ba da nych mę żczyzn pra wie co pią ty po dał, że na ak tyw ność spor to wą w cią gu dnia prze zna cza po wy żej 30 mi nut. readily practised sport. The women more often men - tioned doing physical exercises, such as aerobic and swimming, while the men reported football playing or other team games. The results of the entire sample, grouped according to the gender and the preferred form of physical activity are presented in Table 2. Using the Chi 2 (χ 2 ) test, no statistically significant correlation was found between the selected forms of physical activity and gender. Such correlation was only found for football and other team games, pre - ferred rather by males and frequently being their favourite form of physical activity (Chi 2 =13.708; p 0.01; Q=-0.85). Among the study participants, the preferred forms of physical activity differed depending on their age. The youngest subjects, aged years, most often chose aerobic (women) or fitness room (men). None of the participants from this age group reported running as a preferred form of physical activity. 10 of 36 participants from the above mentioned age group answered that they liked walking best. Walking was also reported as a preferred form of physical activity in other age groups. Half of the respondents aged years replied they most readily participated in this form of physical activity; similar results were obtained in the oldest group, aged years. Analysis of the results pertaining to the time dev - oted to physical activities indicates that 40.3% re - ported they spent maximum 30 minutes doing sports, while 1 /3 of the respondents reported they spent maximum 15 minutes and every third res pon dent reported they maximally spent minutes daily doing sports. In the female population the an swers were equally distributed. The most frequent reply was minutes, while almost every fifth male respondent reported participation in physical acti - vities exceeding 30 minutes daily. The results of this study also indicate a rela tion - ship between the time devoted to physical activity daily and the respondents age. This correlation was moderately robust (Chi 2 =16.025; p 0.05; C=0.338). Tab. 2. Badani według płci i rodzaju aktywności fizycznej (frakcje) Tab. 2. Respondents by sex and type of physical activity (fractions) 312

7 113 Maciak:Layout :46 Strona 7 Maciak A. et al., Physical activity amongst Cardiovascular Prophylactic Programme participants Wy ni ki prze pro wa dzo ne go ba da nia wy ka za ły rów nież ist nie nie za le żno ści po mię dzy cza sem prze - zna cza nym na ak tyw ność fi zycz ną w cią gu dnia a wie kiem re spon den tów. By ła to za le żność umiar ko - wa nie sil na (Chi 2 =16,025; p 0,05; C=0,338). Wraz z wie kiem czas ten ule gał skró ce niu. Ana li zo wa ne za gad nie nie ilu stru je Ryc. 2. W ba da niu pod ję to rów nież pró bę oce ny za le żno - ści po mię dzy ak tyw no ścią fi zycz ną a wy stę po wa - niem in nych czyn ni ków cho rób ukła du krą że nia, tj. nad ci śnie nie tęt ni cze, za bu rze nia li pi do we, cu krzy ca i nad mier na ma sa cia ła. Nie stwier dzo no istot nej sta ty stycz nie za le żno ści po mię dzy war to ścią ci śnie nia tęt ni cze go a czę sto ścią upra wia nia spor tu. Na le ży jed nak za zna czyć, że wśród ba da nych, któ rzy ni gdy nie upra wia li spor tu, nad ci śnie nie wy stę po wa ło naj czę ściej. Za le żność ta - ką stwier dzo no na to miast po mię dzy war to ścią ci śnie - nia a cza sem, ja ki an kie to wa ni prze zna cza li na ak - tyw ność fi zycz ną (Chi 2 =14,033; p 0,05; C=0,319). Wśród 40 osób, któ re prze zna cza ły na sport je dy - nie 15 mi nut dzien nie, nad ci śnie nie wy stę po wa ło u po - nad po ło wy ba da nych, zaś wśród upra wia ją cych sport powy żej 30 mi nut w cią gu dnia, u więk szo ści stwier - dzo no opty mal ne war to ści ci śnie nia tęt ni cze go. Za le - żność po mię dzy war to ścią ci śnie nia tęt ni cze go a cza - sem prze zna cza nym dzien nie na ćwi cze nia fi zycz ne zobra zo wa no na Ry ci nie 3. Nie wy ka za no za le żno ści po mię dzy upra wia niem ak tyw no ści fi zycz nej a stę że niem cho le ste ro lu cał ko - wi te go w ba da nej pró bie. Ana li zu jąc da ne do ty czą ce stę że nia cho le ste ro lu cał ko wi te go oraz po zio mu ak - tyw no ści fi zycz nej mo żna je dy nie za uwa żyć, że stę - że nie po wy żej 300 mg/dl wy stę po wa ło głów nie wśród ko biet, któ re nie upra wia ły ak tyw no ści fi zycz nej. Naj - częst szym stę że niem cho le ste ro lu cał ko wi te go, stwier - dza nym wśród ba da nych osób by ło stę że nie mg/dl. W przy pad ku frak cji LDL i HDL cho le ste ro lu nie wy ka za no za le żno ści po mię dzy ty mi zmien ny mi a ak tyw no ścią fi zycz ną wśród osób ob ję tych ba da - niem, po dob nie jak w przy pad ku stę że nia trój gli ce ry - dów. Za le żno ści sta ty stycz nej nie wy ka za no rów nież po mię dzy ak tyw no ścią fi zycz ną ba da nych a stę że - The time decreased with age. Figure 2 presents the analysed issue. Attempt was also made to assess the relationship between physical activity and other factors pertaining to circulatory system diseases, namely: arterial hy - pertension, lipid metabolism disturbances, dia betes and excessive body mass. No statistically significant correlation was found between arterial blood pressure and the frequency of participation in sports. It is worth noting however, that among the subjects who had never practised any sports, arterial hypertension was the most frequent condition. Conversely, such a correlation was found between blood pressure and the time devoted to physical activities (Chi 2 =14.033; p 0.05; C=0.319). Among the 40 subjects who devoted only 15 minutes to sport daily, arterial hypertension was noted in over a half of this population. Conversely, optimal values for arterial blood pressure were found in the subjects who practised sports more than 30 minutes daily. The relationship between arterial blood pressure values and the time spent doing physical exercise daily is presented in Figure 3. No correlation was found between physical activity and the total cholesterol level in the studied sample. When analysing the data on the total cho - lesterol concentration and the level of physical ac - tivity, it is only noticeable that the level above 300 mg/dl occurred in physically inactive females. The most frequent total cholesterol concentration in the studied sample was mg/dl. As for the LDL and HDL fractions, no correlation was found between these variables and physical activity in the study participants, likewise in case of triglyceride concen - tration. No statistically significant correlation was found either between physical activity and fasting glucose level. However, among the subjects with normal glucose concentration, almost every second one reported involvement in physical activity at least once a week, while among those with glucose con - centration 126 mg/dl, almost every second subject was physically inactive. Among the subjects fre - quently participating in sports, there was noone with glucose level 126 mg/dl (Table 3). up to 15 minutes minutes above 30 minutes Ryc. 2. Badani według wieku i czasu przeznaczanego na aktywność fizyczną w ciągu dnia (frakcje) Fig. 2. Respondents by age and time assigned for physical activity daily (fractions) 313

8 113 Maciak:Layout :46 Strona 8 Maciak A. i wsp., Aktywność fizyczna uczestników Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia up to 15 minutes minutes above 30 minutes nadciśnienie hypertension prawidłowe wysokie normal high pressure prawidłowe normal optymalne optimal Ryc. 3. Badani według wartości ciśnienia tętniczego i czasu przeznaczanego na aktywność fizyczną w ciągu dnia (frakcja) Fig. 3. Respondents by blood pressure and time assigned for physical activity daily (fraction) niem glu ko zy na czczo. Jed na kże spo śród pa cjen tów z pra wi dło wym stę że niem glu ko zy pra wie co dru gi de kla ro wał upra wia nie ak tyw no ści fi zycz nej co naj - mniej raz w ty go dniu, zaś wśród osób ma ją cych stę - że nie glu ko zy 126 mg/dl pra wie co dru ga nie upra - wia ła ak tyw no ści fi zycz nej. Wśród osób czę sto upra - wia ją cych sport nie by ło ta kich, któ re mia ły war tość glu ko zy 126 mg/dl (Tab. 3). Nie wy ka za no sta ty stycz nej za le żno ści po mię dzy czę sto ścią upra wia nia ak tyw no ści fi zycz nej a ma są cia ła an kie to wa nych. Spo śród osób z pra wi dło wą ma są cia ła pra wie co dru ga de kla ro wa ła upra wia nie spo rtu za le d wie raz w ty go dniu; nikt nie ćwi czył czę - ściej niż dwa razy w cią gu ty go dnia. Spo śród ba da - nych z nad wa gą cał ko wi ty brak ak tyw no ści fi zycz nej za de kla ro wa ła pra wie po ło wa ba da nych, zaś wśród oty łych re spon den tów nie ak tyw ny tryb ży cia pro wa - dził co trze ci. Pa ra dok sal nie wszyst kie oso by, któ re upra wia ły ak tyw ność fi zycz ną czę ściej niż dwa ra zy No statistically significant correlation was found between the frequency of participation in physical activities and the respondents body mass. Among the participants with normal body mass, every se - cond subject reported his/her participation in sports only once a week; none of the subjects performed phy sical exercise more often than twice weekly. Among the overweight subjects, almost half reported they were totally physically inactive, while among the obese respondents, every second one led inactive lifestyle. Paradoxically, all the individuals who par - ticipated in physical activities more often than twice a week were obese. The results for BMI values and the frequency of participation in physical activities are presented in Table 4. Tab. 3. Badani według stężenia glukozy i aktywności fizycznej (frakcja) Tab. 3. Respondents by glucose level and physical activity (fraction) 314

9 113 Maciak:Layout :46 Strona 9 Maciak A. et al., Physical activity amongst Cardiovascular Prophylactic Programme participants Tab. 4. Badani według wskaźnika masy ciała (BMI) i aktywności fizycznej (frakcje) Tab. 4. Respondents by body mass index (BMI) and physical activity (fractions) w ty go dniu, na le ża ły do osób oty łych. Struk tu rę ba - da nych we dług wskaź ni ka BMI i czę sto ści upra wia - nia ak tyw no ści fi zycz nej przed sta wio no w Ta be li 4. Dys ku sja Pro mo wa nie ak tyw ne go try bu ży cia sta no wi pod - sta wo wy ele ment za rów no pro fi lak ty ki pier wot nej, jak i wtór nej więk szo ści cho rób cy wi li za cyj nych. Sie dzą - cy tryb ży cia zo stał okre ślo ny ja ko jed na z praw do po - dob nych przy czyn przed wcze snej śmier ci. Po nad to re gu lar ny wy si łek fi zycz ny zmniej sza praw do po do bień - stwo roz wo ju cho rób ukła du krą że nia, cu krzy cy dru - gie go ty pu, oste opo ro zy, de pre sji, oty ło ści, jak rów - nież za po bie ga no wo two rom zło śli wym [24]. Ni ski po ziom ak tyw no ści fi zycz nej po wi nien być pod da ny in ter wen cji już w po pu la cji dzie ci i mło dzie ży, gdyż na le ży ona do tej ka te go rii czyn ni ków ry zy ka, któ re wcze śnie wy kry te są w peł ni mo dy fi ko wal ne [25,26]. Sie dzą cy tryb ży cia jest jed nym z czyn ni ków, uzna - nych przez Pol skie Fo rum Pro fi lak ty ki Cho rób Ukła du Krą że nia, za czyn nik zwięk sza ją cy ry zy ko in cy den tu ser co wo -na czy nio we go [27], zaś Świa to wa Or ga ni - za cja Zdro wia uzna je brak ak tyw no ści fi zycz nej za jed ną z 10 głów nych przy czyn nie peł no spraw no ści na świe cie [22]. Po mi mo po wszech nej wie dzy na te - mat ko rzy ści zdro wot nych pły ną cych z ak tyw ne go spę dza nia wol ne go cza su, wciąż je dy nie 10% do ro - słych Po la ków pro wa dzi ak tyw ny tryb ży cia. We dług da nych WHO 70% miesz kań ców na sze go kra ju nie po dej mu je żad nej ak tyw no ści fi zycz nej [19]. W prze - pro wa dzo nym na te re nie Zgie rza ba da niu wła snym ni ski po ziom ak tyw no ści fi zycz nej (do tej gru py za li - czo no oso by, któ re upra wia ły sport tyl ko raz w ty go - dniu bądź nie prze ja wia ły żad nej for my ak tyw no ści fi - zycz nej) do ty czył aż 82,3% ba da nej pró by, z cze go po nad 1 /3 nie upra wia ła żad nej for my ak tyw no ści fi - zycz nej. Je dy nie 2,5% ba da nych za de kla ro wa ło upra - wia nie ak tyw no ści fi zycz nej czę ściej niż dwa ra zy w ty go dniu. W ba da nej gru pie nie ak tyw ny tryb ży cia był o wie le bar dziej roz po wszech nio ny, w po rów na niu z gru pą ob ję tą ba da niem w Ra do miu, któ re zo sta ło prze pro wa dzo ne w 2003 ro ku. Wów czas ni ską ak - tyw ność fi zycz ną stwier dzo no u 58,3% ba da nych Ra - do mian [28]. W ba da niu Pol -MO NI CA Bis, re ali zo wa - nym na te re nie War sza wy, ni ski po ziom ak tyw no ści fi zycz nej do ty czył 40% mę żczyzn i 50% ko biet, co Discussion Promoting an active lifestyle is a basic element, both of primary and secondary prevention of the majority of civilisation-related diseases. A sedentary lifestyle is regarded one of the most possible reasons for premature deaths. Moreover, a regular physical effort decreases the probability of circulatory system diseases, type II diabetes, osteoporosis, depression and obesity. It also prevents tumour diseases [24]. A low level of physical activity should be counteract - ed still in early childhood and adolescence being the risk factor which are fully modifiable when early de - tected [25,26]. Sedentary lifestyle is one of the fa - ctors which, according to the Polish Forum of Cir - culatory System Disease Prevention, is believed to in crease the risk of cardiovascular events [27]. According to WHO, the lack of physical activity is one of the 10 main reasons for disability worldwide [22]. Despite the widespread knowledge of the health be - nefits resulting from active leisure time spending, the percentage of adult Poles leading active lives is still very low (10%). According to the WHO data, 70% of our country inhabitants do not undertake any phy sical activity [19]. Our own study, conducted in Zgierz, found a low level of physical activity in 82.3% of the subjects (these included the individuals participating in sports only once weekly or were physically inac - tive) and 1 /3 were not involved in any form of phy sical activity. Only 2.5% of the subjects reported their involvement in physical activity more often than twice a week. In this sample, inactive lifestyle was much more common compared to the sample of the study conducted in Radom in 2003, which showed that 58.3% of the study subjects were physically inactive [28]. The Pol-MONICA Bis study, carried out in War - saw, showed a low level of physical activity in 40% of the males and 50% of the females, which was similar to the result of the same study conducted in Tarno - brzeg voivodeship, showing a low level of physical activity in 40% of the males and 61% of the females [29]. The study conducted in Warsaw revealed a low level of physical activity in the females, which was in 315

10 113 Maciak:Layout :46 Strona 10 Maciak A. i wsp., Aktywność fizyczna uczestników Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia by ło zbli żo ne do wy ni ków uzy ska nych w tym sa mym ba da niu na te re nie daw ne go wo je wódz twa tar no - brze skie go 40% mę żczyzn i 61% ko biet [29]. W ba - da niu prze pro wa dzo nym przez Szo stak -Wę gie rek i wsp., brak ak tyw no ści fi zycz nej na za do wa la ją cym po zio mie do ty czył 68% ko biet i 46% mę żczyzn. W ba da niu wła snym ni ski po ziom ak tyw no ści fi zycz - nej do ty czył aż 66 z 75 uczest ni czą cych w ba da niu ko biet i 36 spo śród 49 mę żczyzn. Ana li zu jąc wy ni ki ba da nia WO BASZ ła two za uwa żyć, że po ziom ak - tyw no ści fi zycz nej po pu la cji Pol ski był nie co wy ższy niż w ba da nej gru pie Zgie rzan. Brak ak tyw no ści fi - zycz nej w cza sie wol nym od pra cy za de kla ro wa - ło 37% ko biet i 32% mę żczyzn, zaś w wo je wódz twie łódz kim 51% mę żczyzn i 62% ko biet [30]. W in nym ba da niu re ali zo wa nym na te re nie Ło dzi, w ra mach pro gra mu CIN DI WHO, ni ski po ziom ak tyw no ści fi - zycz nej de kla ro wa ło 39,1% miesz kań ców dziel ni cy Łódź -Gór na [31]. Naj now sze wy ni ki ba dań do ty czą - cych ak tyw no ści fi zycz nej Ło dzian wska zu ją, że in - ten syw ny tre ning fi zycz ny po dej mu je za le d wie 7% miesz kań ców Ło dzi, zaś aż 40% czas wol ny spę dza na oglą da niu te le wi zji bądź przy kom pu te rze. Po dob - nie jak w ba da niu wła snym, sie dzą cy tryb ży cia w naj mniej szym stop niu do ty czył osób z wy kształ ce - niem wy ższym [32]. Spo śród wszyst kich pa cjen tów uczest ni czą cych w ba da niu naj po pu lar niej szą for mą wy sił ku był spa - cer. Ta ką od po wiedź wska za ła nie speł na po ło wa ko - biet i 1 /3 mę żczyzn. Ta for ma wy sił ku fi zycz ne go by ła rów nież naj czę ściej wy mie nia na w ba da niu opi sa nym przez Du dę i wsp., wy ko na nym w po pu la cji Po zna nia [33]. W ba da niu prze pro wa dzo nym na te re nie Zgie - rza, ko bie ty de kla ro wa ły naj czę ściej, że na ak tyw - ność fi zycz ną w cią gu dnia prze zna cza ją je dy nie 15 mi nut, mę żczyź ni zaś wska zy wa li na czas prze kra - cza ją cy pół go dzi ny dzien nie. Rów nież we wspo - mnia nym już ba da niu po pu la cji Po zna nia mę żczyź ni nie co wię cej cza su niż ko bie ty prze zna cza li na ak - tyw ność fi zycz ną w cią gu dnia [33]. Czas prze zna - cza ny na ak tyw ność w cią gu dnia, ja ki wska zy wa ły re spon dent ki, nie od po wia dał za le ce niom do ty czą cym ak tyw no ści fi zycz nej opra co wa nym wspól nie przez Cen ters for Di se ase Con trol and Pre ven tion (CDC), The Ame ri can Col le ge of Sport Me di ci ne (ACSM), The US Sur ge on Ge ne ral oraz The Ame ri can He art As so cia tion (AHA). To wa rzy stwa te za le ca ją, aby co - dzien nie przez mi ni mum 30 mi nut po dej mo wać ak - tyw ność o śred nim stop niu in ten syw no ści [10,24,34]. Świa to wa Or ga ni za cja Zdro wia uzna je, że sport po - win no się upra wiać przez więk szość dni ty go dnia [4]. Za le ca się głów nie wy si łek wy trzy ma ło ścio wy (marsz, mar szo bieg, jog ging, pły wa nie), w po łą cze niu z ćwi - cze nia mi opo ro wi, zaś wy da tek ener ge tycz ny w cią - gu ty go dnia po wi nien prze kro czyć 2000 kcal [11]. W opi sy wa nym ba da niu wła snym istot nym ele - men tem by ła oce na za le żno ści po mię dzy ak tyw no - ścią fi zycz ną a wy bra ny mi zmien ny mi sta nu zdro wia ba da nych. Wy ka za no za le żność po mię dzy ak tyw no - ścią fi zycz ną a czę sto ścią nad ci śnie nia tęt ni cze go krwi oraz za bu rze nia mi go spo dar ki li pi do wej wśród ba da nych. Wy ni ki ba da nia wła sne go by ły zbli żo ne do wy ni ków uzy ska nych w ba da niu re ali zo wa nym na te re nie War sza wy, w któ rym oso by o ni skim po zio - mie ak tyw no ści czę ściej niż oso by ak tyw ne cier pia ły na hi per li pi de mię i nad ci śnie nie tęt ni cze [35]. Wy ni ki ta kich ba dań jak: Fra min gham He alth Stu dy, The Alu - line with the results obtained from the same study performed in Tarnobrzeg voivodeship. The study conducted by Szostak-Węgierek revealed the lack of satisfactory physical activity in 68% females and 46% males. Our own study revealed a low level of physical activity in as many as 66 of 15 females and 36 of 49 males participating in the study. Analysing the results of WOBASZ study, it can be easily noticed that the level of physical activity of the entire Polish popu - lation was slightly higher than in the studied Zgierz inhabitants. Among them, 37% of females and 32% reported no involvement in physical activities during their leisure time, while in the Łódź voivodeship 51% males and 62% females turned out to be physically inactive [30]. Another study, performed in Łódź as part of the CINDI WHO programme, showed that 39.1% inhabitants of the Łódź-Górna district reported that their level of physical activity was low [31]. The latest study results, concerning physical activity level in Łódź inhabitants, indicate that intensive physical training is undertaken by only 7% of Łódź inhabitants, while 40% spend their leisure time watching TV or with a computer. Likewise in our own study, the per - centage of people with tertiary education who led se - dentary lifestyle was the lowest [32]. Among the entire study sample, walking was the most popular kind of physical activity, indicated by almost a half of the female and 1 /3 of the male po - pulation. This form of physical exercise was also most often mentioned in the study described by Duda et al., conducted among the inhabitants of Poznań [33]. The study carried out in Zgierz indicated that the women most often spared only 15 minutes to phy - sical activity, while the majority of men reported they devoted more than half an hour daily to physical activity. Also the aforementioned study performed in the population of Poznań revealed that the males spent slightly more time exercising daily [33]. The time of physical activity performance among the female respondents was not in agreement with the collective recommendations of the Centers for Di - sease Control and Prevention (CDC), The American College of Sport Medicine (ACSM), The US Surgeon General and The American Heart Association (AHA). These societies recommend participation in physical activity of a moderate intensity by minimum 30 mi - nutes every day [10,24,34]. The WHO claims that eve - ryone should participate in sports in most of the days of the week [4]. Endurance exercise is mainly recom - mended (march, slow running, jogging, swim ming), combined with resistance exercises, and the weekly energy expenditure should exceed 2000 kcal [11]. An essential element of the reported study was evaluation of the relationship between physical ac - tivity and selected health state variables obtained for the studied sample. A correlation was found between physical activity and the prevalence of arterial hypertension and lipid metabolism disorders among the subjects. The re - sults of our own study were similar to these obtained from the study conducted in Warsaw, which revealed a higher prevalence of hyperlipidemia and arterial hypertension in the individuals whose physical ac ti - vity level was low [35]. The results of such studies as: Framingham Health Study, The Alumni Health Study, The Cardiovascular Health Study or Nurses Health Study indicate that physically active individuals are 316