Łacińska terminologia prawnicza i retoryka

Transkrypt

1 Łacińska terminologia prawnicza i retoryka Rok akademicki 2017/2018 Wykład nr 5 Niestacjonarne Studium Prawa dr Jan Andrzejewski Katedra Prawa Rzymskiego i Historii Prawa Sądowego

2

3 ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA Szkoda (damnum) [brak definicji] ~ uszczerbek (w majątku, w dobrach) szkoda ( majątkowa ) odszkodowanie krzywda ( szkoda niemajątkowa ) zadośćuczynienie Naprawienie szkody: a) Przywrócenia do stanu poprzedniego ( in integrum restitutio ) b) Zapłata sumy pieniężnej (odszkodowania, zadośćuczynienia)

4 A. SZKODA (majątkowa) i jej naprawienie wymagane cechy szkody: weryfikowalna, mierzalna (+ określona co do wysokości) Rodzaje szkody (materialnej): 1) damnum emergens szkoda (strata) rzeczywista 2) lucrum cessans utracone korzyści

5 Damnum emergens i lucrum cessans Damnum emergens = szkoda rzeczywista (strata) Ilustracja nr 1 W wyniku kolizji z winy X uszkodzony został pojazd należący do Y. Naprawa kosztowała 4.000zł. Damnum emergens = 4.000zł /aczkolwiek auto po stłuczce, choć naprawione ma już inną wartość /

6 Ilustracja nr 2 W wyniku kolizji z winy X uszkodzona została taksówka należąca do Y. Naprawa kosztowała 4.000zł. Przez miesiąc Y nie mógł pracować jako taksówkarz nie zarobkował. Damnum emergens (szkoda rzeczywista) + Lucrum cessans (utracone korzyści) - zarobek, który taksówkarz byłby uzyskał na tym pojeździe, gdyby nie szkoda.

7 Damnum emergens i lucrum cessans - problem ciężaru dowodu Szkodę trzeba wykazać co do wysokości! * damnum emergens wykazanie rzeczywistej straty * lucrum cessans konieczność zbudowania pewnej hipotezy [kryterium oceny, czy istnieje bardzo wysokieprawdopodobieństwo, że gdyby nie zdarzenie, to byłoby tak i tak]

8 Ilustracja: W wyniku pożaru wywołanego przez T zniszczeniu uległ sklep odzieżowy należący do T. Straty oszacowano na kwotę zł. T domaga się naprawienia szkody w zakresie damnum emergens oraz utraconych korzyści za czas, gdy jego sklep nie mógł prosperować tj. za pięć miesięcy. T przestawił dokumenty księgowe oraz podatkowe, z których wynika, że w ostatnich dwóch latach sklep przynosił mu na czysto zysk w wysokości 2.000zł. Obecnie Z domaga się odszkodowania w wysokości zł, na które składa się zł tytułem damnum emergens oraz zł tytułem lucrum cessans.

9 Kazus nr 1 W wypadku z winy T uszkodzeniu uległa taksówka należąca do O. Wypłacono odszkodowanie w zakresie damnum emergens. Obecnie taksówkarz domaga się od ubezpieczyciela także utraconych korzyści w wysokości 2.000zł za miesiąc, w którym jego pojazd był uziemiony. Jednakże z dokumentów księgowych i podatkowych wynika, że przez ostatnie pół roku taksówkarz notował stratę. Taksówkarz twierdzi, że strata to tylko zapis księgowy i jest oczywiste, że na taksówce zarabia się ok. 2000zł miesięcznie na rękę. Problem: czy taksówkarz udźwignął ciężar dowodu? czy wykazał szkodę?

10 Kazus nr 1 schemat Uchwycenie problemu prawnego: - sprawa dotyczy odszkodowania za szkodę powstałą w wyniku deliktu (czynu niedozwolonego) - odszkodowanie w zakresie damnum emergens (brak sporu, wypłacone) - odszkodowanie w zakresie utraconych korzyści (lucrum cessans) - spór Przygotowanie rozwiązania: ciężar dowodu spoczywa na powodzie (musi on wykazać istnienie szkody oraz jej wysokość) rola powoda: przedstawić twierdzenia i zaoferować środki dowodowe Ocena prawna: Czy zaoferowane środki dowodowe są wystarczające dla stwierdzenia, że szkoda wystąpiła? Czy powód wykazał szkodę?

11 Kazus nr 1 schemat c.d. Decyzja: Czy udźwignął ciężar dowodu, a więc wykazał szkodę w zakresie lucrum cessans? W konsekwencji czy należy mu się żądane odszkodowanie. [kryterium oceny bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że gdyby nie zdarzenie to było tak, jak wskazuje powód] Krótkie uzasadnienie decyzji. [!szkoleniowo przy rozwiązywaniu kazusu proszę też wskazać lub choćby zreferować argumenty strony przeciwnej] [!w rozwiązaniach proszę rozstrzygnąć spór, a nie np. pisać, że powinni dość do porozumienia i zawrzeć ugodę ]

12 lucrum cessans budowa pewnej hipotezy wymóg wykazania z bardzo wysokim prawdopodobieństwem, że gdyby nie zdarzenie szkodowe, to rzeczywistość miałaby się tak, jak przedstawia to powód. z bardzo wysokim prawdopodobieństwem = albo ono zachodzi (i utracone korzyści się należą), albo nie zachodzi (i wtedy się nie należą) [sytuacja wszystko albo nic ]

13 Kazus nr 2 Znany pokerzysta Z w wyniku wypadku samochodowego z winy A nie pojechał na zagraniczny turniej pokerowy. W ostatnim roku Z brał udział w czterech oficjalnych turniejach: w pierwszym wygrał 3.000$, w drugim nic, w trzecim 5.000$, a w czwartym 2.000$. Koszt udziału w turnieju to wydatek rzędu 1.000$ (podróż, wpisowe, noclegi, wyżywienie). Obecnie Z domaga się od sprawcy wypadku (i jego ubezpieczyciela) zapłaty utraconych korzyści w wysokości 1.500$. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że żądana kwota to średnia wygranych w ostatnich czterech turniejach (2.500$), umniejszona o szacunkowe kosztów wyjazdu na turniej (1.000$).

14 Kazus nr 3 Jest poza sporem, że w latach urząd skarbowy na skutek złej decyzji zajął na koncie dużego dewelopera kwotę 2 milionów złotych. Obecnie w 2018 roku deweloper domaga się odszkodowania w kwocie 12 milionów złotych z tytułu utraconych korzyści. Deweloper wskazuje, że gdyby nie decyzja urzędu to wówczas on (a nie konkurent) kupiłby w drodze przetargu atrakcyjny grunt przy ul. Zielonej. Następnie to on (a nie konkurent) wybudowałby tam biurowce, które dzisiaj zdobią ul. Zieloną. W ostatecznym rozrachunku więc to on (a nie konkurent) wypracowałby z tej inwestycji zysk w kwocie 12 milionów złotych. Oceń żądanie dewelopera.

15 Kazus nr 2, kazus nr 3 pytania pomocnicze - ocena zasadności roszczenia /o co?/ = ocena zbudowanej hipotezy, że gdyby nie dane zdarzenie, to z bardzo wysokim prawdopodobieństwem byłoby tak, jak wskazuje powód - argumenty za i przeciw [!przy roszczeniach z tytułu lucrum cessans powodowie często wskazują, że gdyby nie zdarzenie szkodowe, to miałaby miejsce najbardziej optymistyczna prognoza / tak jest w kazusie nr 3]

16

17 Odpowiedzialność odszkodowawcza warunkiem sine qua non odpowiedzialności odszkodowawczej jest wystąpienie (wykazanie) SZKODY. Źródła odpowiedzialności odszkodowawczej - zasadniczy podział: a) odpowiedzialność deliktowa (ex delicto) = z czynu niedozwolonego b) odpowiedzialność kontraktowa (ex contractu) = z kontraktu

18 ex delicto / ex contractu Źródło odpowiedzialności: KONTRAKT / DELIKT Kryterium podziału: czy szkoda powstała w ramach wykonywanego kontraktu? TAK --- (zapewne) ex contractu NIE --- wtedy (zapewne) ex delicto

19 Przesłanki odpowiedzialności deliktowej (= z czynu niedozwolonego, ex delicto) w prawie polskim 1) Szkoda 2) Związek przyczynowy (między czynem a szkodą) 3) Wina (culpa) ad 1 szkoda (damnum emergens, lucrum cessans) ad 2 związek przyczynowy (co najmniej bardzo wysokie prawdopodobieństwo związku czynem ze szkodą) ad 3 wina (culpa) - umyślna (zamiar - dolus); - nieumyślna (niedbalstwo- negligentia; lekkomyślność) [kryterium oceny: wzorzec staranności tj. w jakim zakresie dane zachowanie odstępowało od modelowego wzorca staranności w tego typu sprawie]

20 Ilustracja nr 1: Wybicie okna w mieszkaniu w bloku podczas gdy w piłkę. Ilustracja nr 2 Złamanie nogi przez klienta po potknięciu się o wystającą paletę leżącą przy półkach w sklepie spożywczym. Ilustracja nr 3 Pożar szopy po niedogaszeniu ogniska przez biesiadników.

21 Odpowiedzialność deliktowa (ex delicto) ciężar dowodu Ciężar dowodu spoczywa na powodzie (obowiązek wykazania szkody co do zasady i wysokości, związku przyczynowego oraz winy) Patrz art. 415 k.c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia

22 Problem przyczynienia się do zdarzenia ( miarkowanie odpowiedzialności?) Doszło do wypadku komunikacyjnego. Pojazd A wyjechał z drogi podporządkowanej i zderzył się z pojazdem B. Pojazd B jechał wówczas z prędkością 75km/h, chociaż w tym miejscu dopuszczalna prędkość wynosiła 50km/h. W wyniku wypadku oba pojazdy nadawały się do kasacji. Każdy z pojazdów był wart zł. Kierujący pojazdami wysuwają wobec siebie wzajemne roszczenia odszkodowawcze. Istota problemu: brak możliwości jednoznacznego stwierdzenia, w jakim zakresie każdy z nich jest winny (jeden 40 drugi 60, a może jeden 45 a drugi 55, może jeden 30 a drugi 70?); najczęściej będzie to szacunek, jedynie do pewnego stopnia zobiektywizowany

23

24 Kazus z przykładowego arkusza egzaminacyjnego Bracia Antek (lat 11) i Wojtek (lat 12) uciekli z lekcji. Udali się do pobliskiego składu drewna, gdzie palili papierosy. Wywołali przy tym pożar, który spowodował szkodę na mieniu spółki X w wysokości zł. Spółka domaga się odszkodowania w tej właśnie kwocie. W przypadku dzieci jest zasadą, że za ich czyny odpowiada ten, kto jest zobowiązany do nadzoru nad nimi. Spółka pozwała o zapłatę opiekunów prawnych dzieci tj. ich rodziców. Rodzice odmawiają zapłaty wskazując, że dzieci były wtedy w szkole, a więc pod opieką nauczycieli i to na nauczycielach spoczywał obowiązek nadzoru. Dyrektor podnosi zaś, że obaj chłopcy od dawna sprawiali problemy wychowawcze, regularnie uciekali z lekcji, palili papierosy, o czym informowano rodziców.

25 Pojęcie prawne związane z tym kazusem culpa in custodiendo (wina w nadzorze) a) Konieczność ustalenia reżimu odpowiedzialności (kontrakt? delikt? inny) b) Ocena zasadności żądania przez pryzmat przesłanek i zasad rządzących danym reżimem Tu: szkodę wyrządziły dzieci. Stąd odpowiedzialność nie poniosą ci, którzy nad dzieckiem mieli sprawować nadzór (z zasady opiekunowie prawni lub inne osoby, które sprawowały nad dzieckiem nadzór)

26 Szerszy problem zarysowany w kazusie: Czy instytucje publiczne jak szkoła odpowiada za winę w nadzorze (culpa in custodiendo) także wtedy, gdy w ramach powszechnego obowiązku edukacji do szkoły trafiają nieletni, których po prostu upilnować się nie da? (zazwyczaj inna ocena, gdy w procesie wychowania rodzice dopuścili się zaniedbań, ale mogą być też sytuacje, gdy rodzicom nie można nic zarzucić, po prostu dane dziecko tak ma ) W kazusie: niewątpliwie zachodzą przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej; pozostaje natomiast pytanie kto (rodzice czy instytucja) odpowiadać będą za jej powstanie

27 Odpowiedzialność kontraktowa (ex contractu) - gdy jedna ze stron kontraktu poniosła szkodę przez to, że druga strona nie wykonała lub nienależycie wykonała umowę 1) Szkoda 2) Związek przyczynowy (między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą) 3) Wina (culpa) Ad. 1 szkoda (damnum emergens, lucrum cessans) Ad. 2 związek przyczynowy (co najmniej bardzo wysokie prawdopodobieństwo związku czynem ze szkodą) Ad. 3 wina (culpa) - umyślna (zamiar - dolus); - nieumyślna (niedbalstwo- negligentia; lekkomyślność) [kryterium oceny: wzorzec staranności tj. w jakim zakresie dane zachowanie odstępowało od modelowego wzorca staranności w tego typu sprawie]

28 Ilustracja nr 1 Dostarczenie przez podwykonawcę wadliwie działających urządzeń klimatyzacyjnych, zamontowanych w czterech składach pociągów. Ilustracja nr 2 Wypadek ciągnika siodłowego na trzy dni po kapitalnym remoncie skrzyni biegów w warsztacie Z. Przyczyną wypadku było urwania jednej ze śrub mocujących skrzynię biegów.

29 Odpowiedzialność kontraktowa ciężar dowodu art. 471 k.c. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

30 Odpowiedzialność kontraktowa ciężar dowodu art. 471 k.c. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

31 Odpowiedzialność kontraktowa ciężar dowodu (konstrukcja z art. 471 k.c.) Role procesowe: powód wykazuje, że druga strona nie wykonała lub nienależycie wykonała zobowiązanie + wykazuje szkodę + wykazuje związek przyczynowy = domniemanie, że za szkodę odpowiedzialny jest dłużnik wówczas! pozwany udźwignąć musi ciężar dowodu i wykazać, że szkoda jest wynikiem zdarzenia, za które odpowiedzialności on nie ponosi

32 Odpowiedzialność ex delicto art. 415 k.c. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia ciężar dowodu przesłanek na powodzie Odpowiedzialność ex contractu art. 471 k.c. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. dogodniejsza rola procesowa powoda, o ile oczywiście powstała szkoda i powstaje w związku przyczynowym z zawartą umową; w takiej sytuacji pozwany dla skutecznej obrony musi się ekskulpować

33

34 Odpowiedzialność kontraktowa - problem przesłanki związku przyczynowego (wymóg bardzo wysokiego prawdopodobieństwa związku między czynem a szkodą) Kazus W styczniu ciągnik siodłowy poddany był gruntownemu remontowi silnika w warsztacie X. W czerwcu po przejechaniu km na trasie doszło do awarii silnika. Przyczyną było urwanie śruby mocującej silnik. W międzyczasie pojazd był dwukrotnie poddany rutynowemu przeglądowi. Właściciel pojazdu uważa, że przyczyną wypadku był wadliwie wykonany styczniowy przegląd. Domaga się odszkodowania od warsztatu.

35 Pytania pomocnicze: - czego dochodzi powód? w ramach jakiego reżimu? /reżim kontraktowy, szkoda w postaci damnum emergens/ - Ocena, czy wykazano przesłanki (tu zwłaszcza istotna jest kwestia związku przyczynowego i wymogu bardzo wysokiego prawdopodobieństwa między czynem a szkodą)? - Czy zachodzi związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą? (jeżeli tak to wówczas warsztat poniesie odpowiedzialność ew. będzie mógł wykazywać, że szkoda powstała nie z jego winy; jeżeli stwierdzimy, że związek przyczynowy nie zachodzi, to wówczas powództwo przeciwko warsztatowi powinno być oddalone)

36

37 Czy podział na odpowiedzialność deliktową i kontraktową jest dychotomiczny? Kazus: W mieszkaniu N odbyła się huczna impreza. W pewnym momencie niesieni zabawą biesiadnicy postanowili dla zabawy wyrzucić przez okno stary telewizor. Spadł on na pojazd należący do Z, który teraz domaga się odszkodowania od sprawców. Gdy przyszło co do czego okazało się, że w danym momencie w mieszkaniu przebywało ok. 20 osób. Obecni wówczas mieszkaniu zasłaniają się brakiem pamięci zgodnie twierdzą, że nie pamiętają zdarzenia. Nie wskazano sprawców rzutu telewizorem.

38 Odpowiedzialność quasi-deliktowa (quasi ex delicto) W pewnych sytuacjach ustawodawca modyfikuje niektóre przesłanki odpowiedzialności deliktowej (najczęściej z korzyścią dla poszkodowanego) Art. 433 k.c. Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec. Tu: korzystne dla poszkodowanego rozłożenie ciężaru dowodu związanego ze sprawstwem przyjęcie z góry, że odpowiada zajmujący pomieszczenie Pytanie czy wszyscy obecni po równo czy wynajmujący?

39 Przykład nr 2 Niedaleko pola rolnika Zbigniewa znajduje się zakład chemiczny. Pewnego letniego dnia przepływająca obok jego pola rzeka zmieniła kolor na różowy. Doprowadziło to do zakażenia upraw rolnika Zbigniewa. Zamierza on teraz pozwać zakład za wyrządzoną szkodę w uprawach.

40 art k.c. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Tu: modyfikacja przesłanki winy na rzecz odpowiedzialności na zasadzie ryzyka Zatem: jeżeli nikt inny poza zakładem nie mógł zatruć rzeki, to przyjąć można, że odpowiada prowadzący przedsiębiorstwo (nie ma potrzeby dociekania, który konkretnie z pracowników do tego doprowadził). Jest to przykład odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.

41

42 Odpowiedzialność quasi-kontraktowa - bezpodstawne wzbogacenie Ilustracja nr 1 Bank pomylił się na Twoją korzyść - otrzymujesz 400$. Problem bezpodstawnego wzbogacenia tj. sytuacji, gdy jedna osoba otrzymała coś pomimo braku ku temu podstaw. Regulacja polska art. 405 k.c. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. = powstaje zobowiązanie do zwrotu uzyskanych korzyści (jest to zobowiązanie jakby z kontraktu )

43 Istota bezpodstawnego wzbogacenia jeżeli doszło do przesunięcia majątkowego, dla którego nie ma uzasadnienia (względnie kiedyś było uzasadnienie, ale ono odpadło np. okazało się, że umowa jest nieważna ex tunc), to ten, który został przysporzony jest zobowiązany do zwrotu.

44 Odpowiedzialność quasi-kontraktowa - Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio) (por. art k.c.) Sytuacja, gdy nie było miedzy stronami umowy, ale sytuacja wymagała, by ktoś na dany czas poprowadził czyjeś sprawy (nawet bez jego wiedzy), np. na czas rekonwalescencji po wypadku [altruizm]. W takiej sytuacji można żądać zwrotu poniesionych wydatków (kosztów, które z tym się wiązały) z tytułu podjętych czynności. Powstaje zobowiązanie do zwrotu wydatków. Prowadzący cudze sprawy bez zlecenia ma obowiązek zachowania należytej staranności przy prowadzeniu spraw.

45 Ilustracja X uległ wypadkowi samochodowemu, dwa tygodnie leżał nieprzytomny w szpitalu. Rodzina X mieszkała za granicą. Przez te dwa tygodnie do ich przyjazdu rodziny kolega Y zajmował się psem chorego X. Kupił mu karmę za łączną kwotę 50zł, był też z psem u weterynarza w związku ze skaleczeniem łapy (koszt wizyty 200zł). Y prowadził sprawy X bez zlecenia. Powstało zobowiązanie X do zwrotu Y poniesionych wydatków w wysokości 250zł (50zł karma, 200zł weterynarz).

46 Quasi ex contractu (zobowiązania jakby z kontraktu ) Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (negotiorum gestio) Kazus Przez ostatnie lata życia pani Wanda mieszkała sama. Nie odwiedzała ją rodzina. Synowie pani Wandy Andrzej i Mateusz jeszcze w latach 80. wyemigrowali do Australii. Z matką utrzymywali sporadyczny kontrakt, najczęściej telefoniczny. Po pogrzebie pani Wandy do synów zmarłej podszedł sąsiad Waldemar. Przekazał im listę, na której ujęto wydatki poczynione przez sąsiadów, którzy pomagali pani Wandzie. Na liście widniała kwota 3.000zł (m.in. koszt uszczelniania okien, wymiany zamka, rachunki za drobne zakupy). Bracia odparli, że z nikim nie umawiali się na tego rodzaju pomoc, nie było w tym względzie żadnej umowy, a do tego ich matka mogła zaś korzystać z pomocy społecznej, dostawała też rentę, więc mogła im zwrócić koszty jeszcze za życia.

47 - Czy powstało zobowiązanie synów zmarłej matki do zwrotu wydatków? [nie było umowy, a więc nie będzie to zobowiązanie ex contractu; w grę wchodzi zobowiązanie jakby z kontraktu, czyli quasi-kontraktowe z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia]

48

49 Culpa in contrahendo = odpowiedzialność przedkontraktowa Przykład nr 1 Spółka Z prowadziła długie negocjacje ze spółką N odnośnie pewnej dużej inwestycji. Nagle spółka Z zerwała negocjacje. Trzy tygodnie później spółka ta gładko doszła do porozumienia w podobnej kwestii ze spółką Y. Spółka N czuje się poszkodowana. Uważa, że spółka Z postąpiła nielojalnie, prowadziła z nią długie i (jak się okazało) bezproduktywne negocjacje, narażając na niepotrzebne koszty prowadzonych negocjacji (dojazdy, koszty wynajęcia sali, zaangażowanie pracowników). Problem: odpowiedzialność na etapie negocjowania, przygotowywania kontraktu (najczęściej, gdy kontrakt ostatecznie nie zostanie zawarty, a są wątpliwości, czy druga strona tylko nie pozorowała gotowości zawarcia umowy)

50 Trzy modele odpowiedzialności przedkontraktowej a) Model brytyjski (systemy common law) brak szczególnego rodzaju odpowiedzialności przedkontraktowej uzasadnienie: w toku negocjacji strony działają na własne ryzyko (nikt nikomu nic nie obiecuje) b) Model francuski (polski) Culpa in contahendo jako przypadek odpowiedzialności deliktowej ( kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, ten zobowiązany jest do jej naprawienia ) zastosowanie przesłanek odpowiedzialności deliktowej ograniczenie odpowiedzialności do tzw. negatywnego interesu umownego [tj. wydatków na negocjacje, ewentualnie utraconej szansy za zawarcie umowy z innym kontrahentem / brak odpowiedzialności za następstwa jak gdyby umowa jednak została zawarta to jest tzw. pozytywny interes umowny]

51 c) Model niemiecki Culpa in contrahendo jako przypadek odpowiedzialności kontraktowej Założenie: wchodząc w negocjacje strony zawierają milczące porozumienie o lojalne prowadzenie negocjacji zastosowanie przesłanek odpowiedzialności kontraktowej ograniczenie odpowiedzialności do tzw. negatywnego interesu umownego [tj. wydatków na negocjacje, ewentualnie utraconej szansy za zawarcie umowy z innym kontrahentem / brak odpowiedzialności za następstwa jak gdyby umowa jednak została zawarta to jest tzw. pozytywny interes umowny]

52 Culpa in contrahendo Przykład ze spółką N i spółką Z 1. Model brytyjski - brak odpowiedzialności. 2. Model polski - ocena przez pryzmat odpowiedzialności deliktowej (przesłanki: szkoda, związek, przyczynowy, wina / ciężar dowodu); zakres odszkodowania. 3. Model niemiecki - ocena przez pryzmat odpowiedzialności kontraktowej (przesłanki, ciężar dowodu / ciężar dowodu); zakres odszkodowania.

53

54 Odpowiedzialność cywilna zadośćuczynienie Zadośćuczynienie za krzywdę (szkoda niemajątkowa - naruszenie dóbr osobistych, ból fizyczny, ból psychiczny) Czyn niedozwolony krzywda zadośćuczynienie

55 Zadośćuczynienie a odszkodowanie szkoda ( majątkowa ) odszkodowanie krzywda ( szkoda niemajątkowa ) zadośćuczynienie Za wyrządzoną szkodę przysługuje ODSZKODOWANIE. Za wyrządzoną krzywdę przysługuje ZADOŚĆUCZYNIENIE. W polskim systemie odpowiedzialność kontraktowa oraz odpowiedzialność za szkodę niemajątkową są rozłączne (tzn. przyjmuje się, że nie można żądać zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania*). *Wyjątkiem jest unijna regulacja dotycząca zadośćuczynienia od biur podróży za zmarnowany urlop

56 Zadośćuczynienie Problem tzw. komercjalizacji osobowości - czy krzywdę można zmierzyć w pieniądzu? - jakie są kryteria? jakie są granice?

57 Przykład: Anna zginęła w wypadku samochodowym spowodowanym przez Z. Gdy doszło do zdarzenia chorowała na nowotwór. Lekarze przewidywali, że będzie jeszcze żyć najwyżej przez kilka miesięcy. Jej stan zdrowia znany był tylko mężowi i siostrze Darii. Małoletni dzieci oraz dalsza rodzina nie wiedziała o chorobie. Obecnie rodzina Anny (mąż, dzieci, rodzeństwo) żąda od ubezpieczyciela zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej w kwotach po zł dla każdej z nich. Ubezpieczyciel uważa, że mąż i siostra Daria powinni otrzymać niższe zadośćuczynienie, gdyż byli już pogodzeni z rychłym odejściem Anny?

58