Opracowanie: Barbara Wojewódzka Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Transkrypt

1 Opracowanie: Barbara Wojewódzka Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych HAZARD Zabaw a czy zagrożenie Co to jest hazard?? Słowo hazard pochodzi z języka arabskiego i oznacza kostkę, grę w kości. Hazardem określa się gry pieniężne, w których o przegranej i wygranej decyduje zrządzenie losu. Na przestrzeni wieków hazard przybierał rozmiary patologii społecznej i był taki okres, kiedy wydano zakaz gry w karty pod groźbą utraty życia. Hazard według Słownika języka polskiego oznacza ryzykowne przedsięwzięcie, którego wynik zależy wyłącznie od przypadku. Gry hazardowe są formą rozrywki z jednej strony przyjemną i pozwalającą na oderwanie się od rzeczywistości, z drugiej strony niosą za sobą ryzyko uzależnienia się. Łączą prawa matematyki i silne emocje. Rodzaje hazardu: Wielu ludziom hazard kojarzy się z grą w kasynie: ruletką czy grami w karty (blackjack, poker), natomiast gra w totolotka, zdrapki, wysyłanie sms-ów w rozlicznych konkursach, gra na giełdzie czy licytacje na Allegro traktuje się tylko jako niegroźną zabawę, która dostarcza przyjemnego pobudzenia. Hazard również coraz częściej uprawia się on-line, w przypadku internetowych kasyn czy zakładów bukmacherskich, które można zawierać w bukach naziemnych lub w bukach internetowych. W ostatnich latach szczególną popularnością cieszą się gry na automatach, do których niejednokrotnie mają dostęp osoby nieletnie, chociaż zabrania tego Ustawa z dnia 29 lipca 1992 o grach losowych i zakładach wzajemnych. Dlaczego ludzie grają? Jedną z częstych motywacji do uprawiania hazardu jest pragnienie szybkiego wzbogacenia się. W zmaterializowanym świecie nikogo nie dziwi chęć natychmiastowego posiadania pieniędzy. Częstym powodem grania jest chęć doświadczenia mocnych wrażeń. Ryzyko jest tym elementem hazardu, dla którego wielu zaczyna grać. Przyjemne pobudzenie jest spowodowane adrenaliną i niektórzy twierdzą,

2 że tylko wtedy czują, że żyją. Jest grupa osób, które uprawianie hazardu znieczula. Jednym z objawów nadmiernego zaangażowania w hazard jest chęć odegrania się (pomimo przeważających wysokości przegranych). Niektórzy oczekują od grania wyzwania intelektualnego; tworzą systemy, próbują dociekać metod obstawiania, np. śledzą rozgrywki sportowe. Kobiety i mężczyźni różnią się powodami do grania. Dla kobiet hazard jest sposobem spędzania wolnego czasu, odwrócenia uwagi od codzienności, ucieczką od problemów. Mężczyźni częściej grają dla poczucia mocy, rywalizacji, udowodnienia swoich umiejętności. Mity a rzeczywistość: Fałsz: Hazard to tylko niewinna zabawa. Prawda: Uprawiając hazard można stracić kontrolę nad graniem i uzależnić się. Fałsz: Jak głosi slogan reklamowy, aby wygrać, należy dać sobie szansę i zagrać. Prawda: Taki sposób myślenia sugeruje, że każdy grający wygrywa. Natomiast matematyka jest nieubłagana: prawdopodobieństwo trafienia np. sześciu liczb z czterdziestu dziewięciu wynosi 1 do Fałsz: Skoro tyle do tej pory przegrałem, to musi przyjść wygrana. Prawda: Jest to bardzo niebezpieczny sposób myślenia, który może prowadzić do ciągłego odgrywania się. Wiara w wygraną jest zniekształceniem myślowym i cechuje nadmiernie grających hazardzistów. Fałsz: Trzeba dużo grać, żeby opracować swój system. Prawda: Jest to następna iluzja, która popycha do ciągłego fantazjowania o wygranej. Hazardzista nie dopuszcza myśli, że to przypadek determinuje grę, i że nie ma żadnego specjalnego systemu. Fałsz: Początkujący gracz ma szczęście i wygrywa. Prawda: Wygrana lub przegrana na różnych etapach uprawnia hazardu rządzi się tymi samymi prawami matematyki. Natomiast wygrane u początkujących hazardzistów są czynnikiem ryzyka uzależnienia się. Fałsz: Jeśli ktoś ma problemy z hazardem, to tylko finansowe. Prawda: Patologiczny hazardzista oprócz długów ma często problemy zdrowotne, zawodowe, rodzinne, a czasami z prawem. Fałsz: Hazard to tylko gry uprawiane w kasynie. Prawda: Hazardem są wszystkie pieniężne gry losowe, a zatem również gry na automatach, konkursy sms-owe, zakłady buchmacherskie i inne.

3 Fałsz: Hazard uprawia się tylko dla pieniędzy. Prawda: Badania eksperymentalne wskazują, że hazard jest bardzo podniecający (tętno badanego gracza wzrosło wraz z podejściem do stołu o 81 uderzeń na minutę). W wywiadach patologiczni hazardziści wskazują na dużą potrzebę pobudzenia czy podniecenia, które ostatecznie jest głównym czynnikiem wzmacniającym zachowanie związane z grą. Fałsz: Dzieci nie dotyczy patologiczny hazard. Prawda: Z badań wynika, że szczególnie dzieci i młodzież są narażone na problemy związane z uprawianiem hazardu. Wielu patologicznych hazardzistów rozpoczynało granie w okresie dorastania. Czy wiesz, że: Według szacunkowych badań 60% Polaków korzysta z oferty hazardowej Totalizatora Sportowego, którego obroty ze sprzedaży loterii i gier liczbowych w 2007 roku wyniosły 2,5 miliarda złotych. Badania w Wielkiej Brytanii, w której uprawianie przez nieletnich hazardu jest legalne, ujawniły, że 5-6% młodzieży poniżej osiemnastego roku życia uprawia w sposób patologiczny hazard, głównie grając na automatach. Patologiczny hazard dotyczy przede wszystkim mężczyzn, chociaż coraz częściej są w tej grupie kobiety. Według amerykańskich danych epidemiologicznych ok. 1 / 3 ogólnej populacji hazardzistów stanowią kobiety, natomiast liczba kobiet grających na automatach jest prawie taka sama jak mężczyzn. Szacuje się, że w samych Stanach Zjednoczonych z problemem patologicznego hazardu boryka się ok. 2,5 3,5 mln. osób dorosłych oraz 1 mln. młodzieży. Większość z nich uzależniona jest również od nikotyny, alkoholu, narkotyków ( Według badań u ponad 60% nałogowych graczy istotny wpływ ma skłonność do poszukiwania mocnych wrażeń. Badania kanadyjskie wykazały, że ok. 83% nałogowych hazardzistów miało długi. Co popycha młodych ludzi do hazardu? Trudności w braniu odpowiedzialności za własne działania. Poczucie bycia niekochanym, nieakceptowanym, brak bliskich relacji. Problemy z autorytetami, szczególnie rodzicami czy innymi dorosłymi.

4 Przy buncie przeciw autorytetom można czuć się winny, a przegrana staje się zasłużoną karą. Niskie poczucie własnej wartości. Wygrana, która pozwala uzyskać wysoki status wśród kolegów. Przyjemność z rywalizacji i gier losowych, szukanie przyjemnego pobudzenia. Co to jest uzależnienie? Jeżeli konkretne zachowanie staje się najistotniejsze w życiu człowieka i dominuje w jego myśleniu, w uczuciach oraz w zachowaniu, a także pojawiają się szkody w związku z tym zachowaniem, a w chwili przerwania pożądanej aktywności pojawiają się objawy odstawienia (pogorszenia samopoczucia), należy się nad tym zastanowić. Być może jest to już uzależnienie. Sygnały ostrzegawcze świadczące o problemie z hazardem u młodego człowieka. Nadmierne uprawianie hazardu przypomina objawy uzależnień czy narkotyków. Należy zwrócić uwagę na: Bark zainteresowania tym, co do tej pory było ważne, np. szkołą ( wagary ) czy aktywnością sportową. Brak umiejętności sensownego wytłumaczenia, co działo się lub co się planuje zrobić w wolnym czasie ( wychodzi i nie mówi dokąd i na jak długo ). Brak pieniędzy czy pożyczanie od kogoś pieniędzy. Znikanie pieniędzy z domu, sprzedawanie rzeczy. Huśtawka nastrojów, ciągłe rozdrażnianie i skłonność do agresywnych zachowań. Izolacja od bliskich i znajomych. Zaniedbywanie wyglądu i zdrowia. Kłamstwa szczególnie dotyczące pieniędzy. Test (według kryteriów diagnostycznych ICD-10) Jeśli odpowie Pan/Pani twierdząco na co najmniej 3 pytania, może oznaczać to problem z graniem. 1. Czy pojawia się u Pana/Pani trudna do wstrzymania chęć grania (odegrania się)? 2. Czy zdarzyło się Panu/Pani grać dłużej niż początkowo Pan/Pani zamierzał? 3. Czy odczuwa Pan/Pani rozdrażnienie lub gorsze samopoczucie przy próbach przerwania grania? 4. Czy przykre objawy związane z zaprzestaniem grania ustępowały z chwilą powrotu do gry?

5 5. Czy coraz więcej czasu przeznacza Pan/Pani na granie? 6. Czy zareagował Pan/Pani z innych przyjemności na rzecz grania? 7. Czy ma Pan/Pani z innych swoje rytuały związane z graniem? 8. Czy ktokolwiek zwrócił Panu/Pani uwagę na Pana/Pani grę? Czym jest patologiczny hazard? Patologiczny hazard zalicza się według międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10 do kategorii zaburzeń nawyków i popędów (impulsów). Wspólną cechą wszystkich zaburzeń kontroli impulsów jest to, że dana osoba doświadcza nieodpartego impulsu, któremu towarzyszy narastające napięcie. Impuls może być lub nie być wstępnie uświadomiony i/lub osoba może starać się go powstrzymać. Kiedy osoba podda się temu impulsowi, ma poczucie ulgi, które może być tak intensywne, że można je nazwać stanem euforycznym. Hazardzista w odróżnieniu od przeciętnej osoby nie tylko gra dla rozrywki, określając sobie pewien limit gotówki, którą dysponuje. Dla nałogowego gracza istotnym elementem całej gry jest ryzyko straty pieniędzy oraz niebezpieczeństwo, jakie niesie za sobą przypadkowość gry. Wielu hazardzistów przyznaje, że czują chęć życia tylko wtedy, gdy oddają się hazardowi. Nałogowi gracze wierzą, że wielka wygrana jest w stanie odmienić ich życie. Nie pamiętam dokładnie, kiedy to się zaczęło. Zawsze lubiłem rywalizację, żeby móc potwierdzić swoje umiejętności. Początkowo brałem udział w różnych konkursach sms-owych przy okazji oglądania programów telewizyjnych. Wiedziała o tym najbliższa rodzina, która mi dopingowała. Jednak oprócz tych wspólnych zabaw wysyłałem sms-y nikomu o tym nie mówiąc. Tłumaczyłem to sobie, że gdy wygram duże pieniądze, to powiem im i sprawię tym wielką przyjemność. Wtedy nie myślałem, że wkroczyłem na niebezpieczną drogę. Coraz wyższe rachunki telefoniczne pokrywałem pieniędzmi z firmy, w której pracowałem. Mówiąc wprost: okradałem swoje szefa. Kiedy sprawa się wydała, okazało się, że mam około 100 tysięcy długu. Byłem przerażony tą sytuacją. Żona, gdy się dowiedziała, załamała się. Bardziej bałem się o nią niż o siebie. Z objawami depresji i myślami samobójczymi trafiłem do szpitala na oddział psychiatryczny (mężczyzna, lat 36) Szkody zdrowotne związane z nadmiernym graniem Patologicznemu hazardowi często towarzyszy nadmierne picie alkoholu, zażywanie narkotyków czy palenie papierosów. Podczas grania hazardzista zaniedbuje sen, odżywianie, ogranicza aktywność fizyczną. Skutki długotrwałego stresu prowadzą do zaburzeń pracy serca czy nadciśnienia.

6 Częstymi schorzeniami są owrzodzenia żołądka oraz inne choroby układu pokarmowego, np. bóle brzucha, nudności czy wymioty. Szczególnie po graniu hazardziści skarżą się na zaburzenia snu, bóle głowy, duszności czy stany lęku lub paniki. Hazardziści cechują się niskim poczuciem własnej wartości, które wraz z pogłębieniem się problemów powoduje utratę szacunku do siebie. Wyrzuty sumienia, poczucie winy czy wstydu prowadzą do depresji ( u ok. 76% leczących się hazardzistów). Ciągłe doświadczenie upadków i niepowodzeń prowadzi do myśli i prób samobójczych. Do innych szkód należy dodać niepowodzenia szkolne, problemy zawodowe, zaburzenie więzi rodzinnych i kontaktów interpersonalnych, osamotnienie, zaniedbywanie ważnych sfer życia (codziennych obowiązków), trudności w dostosowaniu się do norm społecznych (nadmierna impulsywność, agresywność, także czyny przestępcze). Co się dzieje z rodziną hazardzisty? Osoby nadmierne grające nie mieszkają na bezludnej wyspie i nie jest prawdą, że tylko ich dotyczą straty spowodowane hazardem. Uważa się, że 7-10 osób z otoczenia gracza doświadcza skutków ich grania. Początkowo bliscy próbują zaprzeczać problemom. Trudno im uwierzyć, że to nie jest zły wpływ kolegów, tylko być może uzależnienie. Następny etap w rodzinie to obciążenia hazardem, jego skutkami, z którymi bliscy próbują sobie radzić spłacając długi gracza i wymuszając na nim obietnice niegrania. Przedłużający się stres prowadzi do wyczerpania i utraty nadziei, co może być przyczyną różnych chorób (również depresji). W moim domu rodzinnym ojciec pił alkohol i wszczynał awantury, a matka nie bardzo wiedziała, co ma zrobić. Postanowiłam, że gdy założę swoją rodzinę, to ni dopuszczę do takiej sytuacji. Mąż stronił od alkoholu i to było dla mnie najważniejsze, nie zwracałam uwagi na jego zainteresowanie hazardem. Skoro nie pił, to coś od życia mu się należało. Początkowo raz w tygodniu wysyłał zakłady sportowe, przynajmniej tak mówił. Nie byliśmy zamożni, więc ucieszyłam się, gdy pewnego dnia mąż przyniósł wysoką wygraną. Mogliśmy za to wyremontować mieszkanie. Mąż coraz częściej zamykał się w pokoju, w którym stał komputer, ponieważ, jak mówił, zbierał informacje o ligach piłkarskich. Traktował to jako hobby, zresztą ja początkowo też tak o tym myślałam. Właściwie nic się nie działo: po pracy wracał do domu, nie chodził z kolegami na piwo, ale trudno było z nim nawiązać jakikolwiek kontakt, ponieważ zaraz się złościł. Syn, w którego pokoju stał komputer, miał pretensje do mnie i ojca, że nie może nawet kolegów zaprosić do siebie, bo ojciec gra. Byłam przerażona, kiedy odkryłam, że mąż ma długi (telefon z banku), o których mnie nie poinformował. Stanowcza zażądałam, aby przestał grać i zadeklarowałam pomoc w spłaceniu zaciągniętego kredytu. Przez jakiś czas wydawało mi się, że jest spokój. Coraz później wracał do domu tłumacząc się

7 dodatkową pracą, żeby szybciej spłacić długi. Wkrótce okazało się, że gra na automatach, a wierzycieli jest więcej. Zaczęłam mieć kłopoty ze zdrowiem, miałam trudności w zasypianiu, bałam się telefonu czy domofonu, bo mógł to być komornik. Nikomu nie mówiłam o tym, co dzieje się u nas w domu, bo się wstydziłam. Syn zaczął znikać z domu, twierdząc że nie może z nami wytrzymać. Obecnie leczę depresję, nie mam nadziei na przyszłość (żona hazardzisty). Co może zrobić członek rodziny hazardzisty? Zacznij szukać pomocy. Nie wstydź się grania swojego bliskiego on jest za to odpowiedzialny. Mów otwarcie hazardziście o jego niewłaściwym postępowaniu. Nie musisz dłużej kontrolować hazardzistę pozwól mu ponosić konsekwencje swoich działań. Patologiczny hazard jest chorobą zacznij gracza zachęcać do leczenia. Ochraniaj siebie, poszukaj sojuszników. To hazardzista jest odpowiedzialny za spłatę długów nie musisz tego robić za niego. Nie musisz dłużej grozić. Zacznij mówić to, co myślisz i robić, to co mówisz. Wskazów ki do zmiany Jeśli zauważysz u siebie problemy z nadmiernym hazardem: Powiedz o tym osobie, której ufasz utrzymanie tajemnicy spowoduje, że zostaniesz sam ze swoim problemem. Unikaj miejsc, w których zazwyczaj grałeś, nie oglądaj grających, ponieważ będzie to wyzwalać w Tobie chęć hazardu. Zaprzestań spotkań z osobami, z którymi grałeś. Zacznij spotykać się z tymi, z którymi kontakty zaniedbałeś przez hazard. Jeśli zaczniesz fantazjować o zagraniu np. tylko 10 zł, przypomnij sobie konsekwencje grania. Noś przy sobie mało pieniędzy, karty płatnicze i kredytowe zostaw w domu. Poproś zaufaną osobę o pomoc w zarządzaniu Twoimi finansami ( dopóki nie nauczysz się tego). Myśl często o tym, co motywuje Cię do zaprzestania grania. Wróć do zainteresowań, które lubiłeś w przeszłości, i które zarzuciłeś w związku z graniem. Nie unikaj rozmów o długach porozmawiaj z pracownikami w bankach i osobami, od których pożyczałeś pieniądze, o formie spłaty. Im przede wszystkim zależy na odzyskaniu pieniędzy, a nie na ukaraniu Ciebie. Dbaj o siebie; kiedy będziesz głodny, zły, samotny, zmęczony, znudzony będziesz bardziej podatny na chęć do grania.

8 Wyznaczaj sobie krótkie cele: np. jeden dzień bez grania. Jeśli zrealizujesz go, to wyznacz sobie następny (np. jeszcze jeden dzień bez grania). Skontaktuj się ze specjalistą.