11/5/2015 PARADYGMATY W NAUKACH SPOŁECZNYCH PARADYGMAT METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 2

Transkrypt

1 METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 2 dr Agnieszka Kacprzak PARADYGMATY W NAUKACH SPOŁECZNYCH PARADYGMAT Układ odniesienia leżący u podstaw teorii i badań społecznych, określony sposób patrzenia na rzeczywistość Sam z siebie niczego nie wyjaśnia stanowi tylko ramy dla teorii Model, którego używamy, aby uporządkować nasze obserwacje i rozumowanie 1

2 PARADYGMATY W NAUKACH PRZYRODNICZYCH Paradygmaty w naukach przyrodniczych zmieniają się w drodze rewolucji naukowych (teoria T. Kuhna) Stare paradygmaty trudno zmienić, ale gdy to się uda zostają one zastąpione nowymi Zastępowanie jednego paradygmatu drugim odzwierciedla przechodzenie od poglądów fałszywych do prawdziwych JAK NASTĘPUJE ZMIANA PARADYGMATU? Niedojrzała dyscyplina naukowa Kilka różnych teorii, z których każda ma własną terminologię, metody i założenia Dojrzała dyscyplina Pierwszy paradygmat Wspólna terminologia, metody, założenia Dojrzała dyscyplina Drugi paradygmat Nowa terminologia, metody, założenia Badacze akceptują wspólny paradygmat Pojawiają się problemy, których nie da się rozwiązać w ramach obowiązującego paradygmatu Pojawia się nowy paradygmat, następuje krytyka starego PARADYGMATY W NAUKACH SPOŁECZNYCH Zyskują albo trącą na popularności, ale rzadko są zupełnie odrzucane. Oferują różne, uzupełniające się perspektywy patrzenia na społeczeństwo Każdy z nich uwypukla jedne wątki, a pomija inne, czyniąc pewne założenia co do natury rzeczywistości społecznej Nie zastanawiamy się, który jest prawdziwy, a który fałszywy, tylko traktujemy je jako inspirację do innych rodzajów badań i teorii 2

3 PARADYGMATY W NAUKACH SPOŁECZNYCH 1. Funkcjonalny 2. Konfliktu 3. Interakcjonizm symboliczny 4. Postmodernizm Twórca: August Comte FUNKCJONALIZM Chciał stworzyć naukę, która badałaby społeczeństwo w taki sposób, w jaki nauki przyrodnicze badają świat fizyczny Socjologia ma odkrywać prawa uniwersalne rządzące społeczeństwem Pozytywizm nauka ma zajmować się tylko rzeczami namacalnymi, które da się poznać przez doświadczenie (obserwacje, porównania, eksperymenty) Trzy etapy rozwoju myśli ludzkiej: teologiczny, metafizyczny i pozytywny FUNKCJONALIZM nacisk na ład społeczny, harmonię, stabilizację i równowagę ( pozytywna wizja świata) Analogia organiczna porównywanie społeczeństwa do żywego organizmu konsens moralny utrzymuje stabilność społeczeństwa Porządek i równowaga to naturalny stan społeczeństwa społeczeństwo można racjonalnie uporządkować, jeśli tylko naukowo pozna się prawa nim rządzące Zarzuty: skupia uwagę za czynnikach warunkujących stabilność społeczną, a pomniejsza znaczenie podziałów i konfliktów; przypisuje społeczeństwu potrzeby i cele, chociaż ma to sens tylko w odniesieniu do jednostek 3

4 PARADYGMAT KONFLIKTU Twórca: Karol Marks Jego zdaniem cała historia jest historią walk klasowych, a każde istniejące dotąd społeczeństwo miało swój własny podział na klasy o dwubiegunowym charakterze życie społeczne jako niekończący się konflikt grupowych interesów, antagonizmów, buntów struktura społeczna nie jako organizm, ale źródło nierówności i podziału Koncentracja na tych zdarzeniach społecznych, które można interpretować w kategoriach dążenia grup do zdobycia dominacji lub przeciwstawienia się jej INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY Twórca: George H. Mead główny obszar badawczy: interakcje międzyludzkie i ich symboliczny charakter rzeczywistość jako proces, coś co nieustannie wyłania się z międzyludzkich relacji język jako zbiór symboli, pozwalający na abstrakcyjne myślenie każdy akt społecznej komunikacji zawiera w sobie nie tylko porozumiewanie się, ale też wzajemne interpretowanie celów i intencji drugiej strony poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak ludzie tworzą te mechanizmy społeczne, które potem na nich oddziałują POSTMODERNIZM Czy rzeczywistość jest rzeczywista? Podejście przednowoczesne przyjmujemy, że rzeczy są takimi jakie je widzimy. Podejście modernistyczne uznanie różnorodności z uprawnioną; oceny to subiektywne punkty widzenia, a nie właściwości badanych rzeczy Podejście postmodernistyczne rzeczywistość jako taka nie istnieje, rzeczywiste są tylko wyobrażenia które uzyskujemy dzięki naszym punktom widzenia. Nie ma żadnego tam, jest tylko tutaj w środku. 4

5 POSTMODERNIZM (2) Czy racjonalna obiektywność jest możliwa? Ludzie nie działają zawsze racjonalnie Wszystkie nasze doświadczenia są subiektywne Obiektywność jest próbą znalezienia wspólnego gruntu dla naszych subiektywnych doświadczeń Krytyka pozytywizmu: to co było uznawane za obiektywne, było często kwestią umowy społecznej zawartej w rozwiniętych społeczeństwach zachodnich Tak na prawdę nie trzeba wybierać między pozytywizmem a postmodernizmem: możemy badać świat społeczny, który istnieje lub nie istnieje wokół nas. BUDOWA TEORII W NAUKACH SPOŁECZNYCH TRADYCYJNY MODEL NAUKI TEORIA Hipoteza OPERACJONA LIZACJA Testowanie hipotezy OBSERWACJA 5

6 TEORIE Zapobiegają akceptowaniu prawidłowości, które nie dają się logicznie wytłumaczyć Wyjaśniają zaobserwowane wzorce w sposób dopuszczający inne możliwości Kształtują i ukierunkowują wysiłki badawcze, pokazując jakich odkryć można by dokonać w wyniku obserwacji empirycznych OPERACJONALIZACJA Operacjonalizacja operacje związane z pomiarem zmiennej Definicja operacyjna definicja zmiennej przyjęta na potrzeby badania PRZYKŁAD: Hipoteza: Motywacja pracownika jest wprost proporcjonalna do jego zarobków Dwie zmienne: motywacja i zarobki Operacjonalizujemy motywację: Czy jesteś zadowolony ze swojej pracy? (Tak- Nie) Operacjonalizujemy zarobki: Ile wyniosły twoje średnie miesięczne zarobki w ciągu ostatnich 3 miesięcy? (0-1499, , , 4500 i więcej) OPERACJONALIZACJA (2) Zoperacjonalizowana hipoteza głosi więc: Najniższy poziom zmotywowanych znajdziemy w grupie , nieco wyższy w grupie , wyższy w , a najwyższy w grupie 4500 i więcej. Wątpliwości: czy motywacja to to samo co zadowolenie z pracy? Dlaczego akurat średnie zarobki z ostatnich 3 miesięcy? Dlatego oceniając wnioski z badań ZAWSZE musimy wiedzieć jak zostały zoperacjonalizowane zmienne. 6

7 OBSERWACJA Pomiar tego co występuje w rzeczywistości. Przypuśćmy, że w wyniku sondażu otrzymaliśmy następujące wyniki: Procent zmotywowanych 4500 zł i więcej 80 % zł 60 % zł 40 % Mniej niż 1500 zł 20 % Nasza hipoteza została potwierdzona OBSERWACJA (2) Ale przy następujących wynikach: Procent zmotywowanych 4500 zł i więcej 50 % zł 50 % zł 50 % Mniej niż 1500 zł 50 % Nasza hipoteza zostałaby obalona. UWAGA: Każda hipoteza musi dać się obalić! Np. hipoteza: Zaangażowani w pracę pracownicy są bardziej zmotywowani do pracy niż niezaangażowani nie dałaby się obalić, gdyż zaangażowanie jest częścią motywacji. JAK STAWIAĆ HIPOTEZY? Hipoteza to podstawowe twierdzenie, które testujemy w badaniu. Zazwyczaj stwierdza ona związek między dwoma zmiennymi. Musi być sformułowana w sposób jednoznaczny. Np. Zarobki są związane z motywacją nie wiadomo w jaki sposób. Musimy sprecyzować: Zarobki są związane z motywacją, przy czym u osób więcej zarabiających jest ona wyższa Lub: Zarobki są dodatnio związane z motywacją Obie zmienne możemy uszeregować pod względem wartości od niskich do wysokich, dlatego możemy tu używać określeń dodatni lub ujemny 7

8 JAK STAWIAĆ HIPOTEZY? (2) Gdybyśmy badali np. zmienną Płeć byłoby to niemożliwe: Płeć jest ujemnie związana z motywacją czyli jak? Możemy wtedy skorzystać tylko z pierwszego sposobu czyli: Płeć jest związana z motywacją, przy czym u kobiet jest ona wyższa niż u mężczyzn. HIPOTEZA ZEROWA: Hipoteza mówiąca o braku jakiegokolwiek istotnego statystycznie związku między zmiennymi. Testując nasze hipotezy zawsze liczymy na odrzucenie hipotezy zerowej i potwierdzenie hipotetycznej zależności. DEDUKCYJNE I INDUKCYJNE TWORZENIE TEORII TEORIA INDUKCJA DEDUKCJA OBSERWACJE DEDUKCJA I INDUKCJA: Hipoteza Obserwacje Przyjęcie lub odrzucenie hipotezy Obserwacje Szukanie wzorca Wstępny wniosek 8

9 BUDOWA TEORII DEDUKCYJNEJ Wybór tematu, który nas interesuje np. różnice w sposobie motywowania pracowników między Polską a Francją. Zestawienie tego, co już na ten temat wiadomo (własne obserwacje i pomysły oraz przegląd literatury) JAK ROBIĆ PRZEGLĄD LITERATURY? PROBLEMEM OKAZUJE SIĘ ZAWSZE NIE BRAK LEKTURY TYLKO JEJ NADMIAR! Jak sobie z tym radzić: Nie czytamy całości: zaczynamy od streszczenia/wstępu/zakończenia i sprawdzamy czy rzeczywiście ta książka/artykuł pasuje do naszego tematu Robimy notatki tylko z tych rozdziałów, które bezpośrednio dotyczą tematu pracy Notatki grupujemy w plikach/zeszytach osobno dla każdej kwestii, o której chcemy napisać Zanim zaczniemy notować piszemy na górze autora/tytuł/rok wydania/miejsce wydania/nazwę wydawnictwa lub w przypadku artykułu: autora/tytuł/ nazwę czasopisma/ numery stron W przypadku książek przy każdej notatce powinien znajdować się numer strony/stron z których korzystaliśmy JAK ZNALEŹĆ LITERATURĘ? Metoda kuli śniegowej: każda pozycja literaturowa, która was zainteresuje ma na końcu bibliografię/odwołania (references) KSIĄŻKI: katalog Biblioteki Narodowej Wyszukiwanie według hasła przedmiotowego Jak odgadnąć hasło przedmiotowe: sprawdzić jakie hasło ma przypisane znana wam książka z danej tematyki 9

10 JAK ZNALEŹĆ LITERATURĘ? (2) ARTYKUŁY POLSKIE: brak katalogów, trzeba przejrzeć ostatnie roczniki w bibliotece. Warto przejrzeć: Organizacja i kierowanie, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, Problemy Zarządzania ARTYKUŁY ZAGRANICZNE: bazy EBSCO/PROQUEST (dostępne z komputerów domowych, można ściągać za darmo całe artykuły w formacie.pdf) np. Organization Science, Organization Studies, Strategic Management Journal, Academy of Management Journal itd. Staramy się nie korzystać z artykułów popularnonaukowych (!) czyli z Wprost, Newsweeka, Polityki itp. Po czym je rozpoznać? Brak przypisów/bibliografii 10

11 JAK ZNALEŹĆ LITERATURĘ? (3) INTERNET: Strony instytutów badawczych (polskich i zagranicznych) zawierające raporty z badań na interesujący Was temat. Na przykład:

12 BUDOWA TEORII DEDUKCYJNEJ (2) Wstępne badania ukażą zapewne prawidłowości, które zostały już odkryte wcześniej. Rozpoznajemy i definiujemy nasze główne pojęcia i zmienne np. co to jest motywacja? Jak ją będziemy mierzyć? Kogo będziemy porównywać? Pracowników prywatnych form czy instytucji państwowych? Jakiej wielkości przedsiębiorstw? Jakie zmienne wpływające na poziom motywacji weźmiemy pod uwagę? Jak je zdefiniujemy i zmierzymy? BUDOWA TEORII DEDUKCYJNEJ (3) Na podstawie LOGIKI formułujemy tezy do przetestowania w badaniach empirycznych Na przykład wykorzystując wiedzę o kulturze biznesu we Francji i w Polsce: Francuscy menedżerowie w większym stopniu będą motywowani możliwością awansu niż polscy. Polscy menedżerowie będą bardziej zmotywowani do pracy, gdy damy im możliwość pracy zespołowej niż francuscy. Polscy menedżerowie będą mniej zmotywowani do pracy w warunkach biurokracji niż francuscy. BUDOWA TEORII INDUKCYJNEJ (1) Najpierw obserwujemy pewne aspekty życia społecznego, a potem staramy się odkryć prawidłowości OD CZEGO ZACZYNAMY? Teoria ugruntowana (Glaser i Strauss) wychodzimy od badań terenowych celu rozwinięcia teorii przez obserwację (np. Goffman i badania w zakładach psychiatrycznych zasady funkcjonowania organizacji totalnych) W naszym przypadku: pracujemy w firmach polskich i francuskich i na podstawie naszych codziennych obserwacji staramy się odkryć ogólne zasady związane z motywowaniem pracowników (obserwacja uczestnicząca) 12

13 BUDOWA TEORII INDUKCYJNEJ (2) Wykorzystujemy wyniki przeprowadzonych już badań, ponownie je analizując. Na przykład na Uniwersytecie Hawajskim przeprowadzona badania na temat tego kto jest najbardziej narażony na uzależnienie od palenia marihuany (Takeuchi 1974). Dedukcyjna hipoteza brzmiała: marihuanę palą osoby kiepsko się uczące, przebywające na marginesie życia uniwersyteckiego Okazało się jednak, że wyniki jej nie potwierdziły: osoby palące miały takie samy wyniki w nauce jak niepalące i obie grupy tak samo angażowały się w zajęcia BUDOWA TEORII INDUKCYJNEJ (2) Zaczęto więc przyglądać się wynikom badań i szukać innych prawidłowości. Znaleziono następujące: Kobiety paliły rzadziej niż mężczyźni Studenci z Azji byli mniej skłonni do palenia niż pozostali Studenci mieszkający w domu palili mniej niż mieszkający w akademikach Na tej podstawie indukcyjnie wyprowadzono teorię społecznych ograniczeń : silniejszych dla kobiet, osób z Azji i mieszkających z rodzicami 13