Racjonalność w ekonomii. Aleksandra Kruk. Wstęp. Definicje. Krytyka racjonalności. Racjonalność. jako świętość. Podsumowanie. 26 października 2006

Transkrypt

1 26 października 2006

2 26 października 2006

3

4 potocznie Konsekwentne stosowanie adekwatnych środków w celu osiągnięcia dobrze określonych celów. Postawa polegająca na porządkowaniu i poddawaniu logicznej krytyce docierających do nas wiadomości i odrzucanie tych, które nie pasują do wcześniej przyjętych ogólnych założeń.

5 dla ekonomistów Do racjonalnego gospodarowania zmusza rzadkość zasobów i dóbr dostępnych w gospodarce

6 dla ekonomistów Do racjonalnego gospodarowania zmusza rzadkość zasobów i dóbr dostępnych w gospodarce Preferowanie większej ilości w stosunku do ilości mniejszej, wybór najwyższej stopy zysku, minimalizowanie kosztów jednostkowych i ponad wszystko kierowanie się własnym interesem, bez bezpośredniego uwzględniania wpływu własnego działania na dobrobyt innych.

7 dla ekonomistów Do racjonalnego gospodarowania zmusza rzadkość zasobów i dóbr dostępnych w gospodarce Preferowanie większej ilości w stosunku do ilości mniejszej, wybór najwyższej stopy zysku, minimalizowanie kosztów jednostkowych i ponad wszystko kierowanie się własnym interesem, bez bezpośredniego uwzględniania wpływu własnego działania na dobrobyt innych. Dokonywanie wyboru pozostającego w zgodzie z uporządkowanym zbiorem preferencji, które są zupełne i tranzytywne, w warunkach doskonałego i nie związanego z żadnymi kosztami dostępu do informacji.

8 dla ekonomistów Do racjonalnego gospodarowania zmusza rzadkość zasobów i dóbr dostępnych w gospodarce Preferowanie większej ilości w stosunku do ilości mniejszej, wybór najwyższej stopy zysku, minimalizowanie kosztów jednostkowych i ponad wszystko kierowanie się własnym interesem, bez bezpośredniego uwzględniania wpływu własnego działania na dobrobyt innych. Dokonywanie wyboru pozostającego w zgodzie z uporządkowanym zbiorem preferencji, które są zupełne i tranzytywne, w warunkach doskonałego i nie związanego z żadnymi kosztami dostępu do informacji. Maksymalizacja oczekiwanej użyteczności.

9 Zgodnie z założeniem o ludzie nie opierają swoich działań tylko na własnym doświadczeniu, lecz na wszelkich dostępnych informacjach. Gdy rząd ogłasza na przykład walkę z inflacją ludzie dostosowują natychmiast swoje decyzje inwestycyjne i plany do tej polityki. Badania prowadzone w krajach zachodnich pokazują, że coraz mniej osób ufa rządzącym. Co jakiś czas zdarzają się bez racjonalnego powodu załamania na giełdach.

10 Tego typu zjawiska pokazują że ludzie działając indywidualnie lub grupowo nie zawsze działają racjonalnie. Ekonomia powinna empirycznie badać zachowania jednostek posługując się przy ich wyjaśnianiu psychologią.

11 Tego typu zjawiska pokazują że ludzie działając indywidualnie lub grupowo nie zawsze działają racjonalnie. Ekonomia powinna empirycznie badać zachowania jednostek posługując się przy ich wyjaśnianiu psychologią. Stosujący metody eksperymentalne psycholodzy pokazali, że zachowanie jednostek często przeczy założeniu że ludzie postępują racjonalnie.

12 Tego typu zjawiska pokazują że ludzie działając indywidualnie lub grupowo nie zawsze działają racjonalnie. Ekonomia powinna empirycznie badać zachowania jednostek posługując się przy ich wyjaśnianiu psychologią. Stosujący metody eksperymentalne psycholodzy pokazali, że zachowanie jednostek często przeczy założeniu że ludzie postępują racjonalnie. Jednostki systematycznie zaniżają wielkość kosztów alternatywnych w porównaniu z kosztami ponoszonymi bezpośrednio, to znaczy wyżej wyceniają złotówkę wydaną, niż złotówkę utraconą ze względu na niewykorzystane możliwości

13 Reakcja ekonomistów na istnienie anomalii przeczących. Są często ignorowane lub bagatelizowane jako rezultat sztuczności warunków panujących w laboratorium.

14 Reakcja ekonomistów na istnienie anomalii przeczących. Są często ignorowane lub bagatelizowane jako rezultat sztuczności warunków panujących w laboratorium. Anomalie mają rozkład przypadkowy i w przypadku procesów masowych wzajemnie się niwelują.

15 Reakcja ekonomistów na istnienie anomalii przeczących. Są często ignorowane lub bagatelizowane jako rezultat sztuczności warunków panujących w laboratorium. Anomalie mają rozkład przypadkowy i w przypadku procesów masowych wzajemnie się niwelują. Rynki konkurencyjne przejawiają tendencję do ich eliminowania.

16 Obserwacje empiryczne pokazały że na przykład na rynkach finansowych nie zawsze konkurencji udaje się doprowadzić do wyeliminowania anomalii zachodzących na poziomie jednostek. Zgodnie z tzw. hipotezą rynków efektywnych ceny giełdowe podlegają rozkładowi przypadkowemu, jeśli tylko klienci giełdy formułują racjonalne oczekiwania i bez zwłoki wykorzystują każdą możliwość zysku, w momencie w którym się ona pojawia.

17 Obserwacje empiryczne pokazały że na przykład na rynkach finansowych nie zawsze konkurencji udaje się doprowadzić do wyeliminowania anomalii zachodzących na poziomie jednostek. Zgodnie z tzw. hipotezą rynków efektywnych ceny giełdowe podlegają rozkładowi przypadkowemu, jeśli tylko klienci giełdy formułują racjonalne oczekiwania i bez zwłoki wykorzystują każdą możliwość zysku, w momencie w którym się ona pojawia. Odbiegające od normy zyski na giełdzie pojawiają się na przełomie lat, miesięcy, tygodni, w dni poprzedzające dni wolne od pracy.

18 Jeśli założenie o racjonalnych oczekiwaniach, czyli hipoteza w stochastycznym ujęciu, załamuje się na rynkach finansowych, to dlaczego ma być traktowane jako rozsądne w przypadku innych rynków?

19 Wszyscy maksymalizują użyteczność, ponieważ niezależnie od tego, na jaki rodzaj zachowania się decydują, dokonany wybór ujawnia użyteczność, którą makasymalizują.

20 Wszyscy maksymalizują użyteczność, ponieważ niezależnie od tego, na jaki rodzaj zachowania się decydują, dokonany wybór ujawnia użyteczność, którą makasymalizują. Ekonomiści ze szkoły neoaustriackiej, np. Lionel Robbins i Ludwig von Mises stwierdzili że założenie o jest prawdziwe w sposób tak oczywisty, że wystarczy je tylko sformułować, aby natychmiast zostało zaakceptowane.

21 Wszyscy maksymalizują użyteczność, ponieważ niezależnie od tego, na jaki rodzaj zachowania się decydują, dokonany wybór ujawnia użyteczność, którą makasymalizują. Ekonomiści ze szkoły neoaustriackiej, np. Lionel Robbins i Ludwig von Mises stwierdzili że założenie o jest prawdziwe w sposób tak oczywisty, że wystarczy je tylko sformułować, aby natychmiast zostało zaakceptowane. Ekonomiści neoklasyczni uznali, że założenie o należy potraktować jako podstawę, twardy rdzeń programu badawczego, za którym się opowiadają. Lawrence Boland argumentował, że krytykowanie postulatu byłoby bezskuteczne i bezsensowne.

22 Coldwell dokonuje przeglądu pięciu testów dokonanych przez ekonomistów eksperymentalnych i argumentuje, że uzyskane przez nich rezultaty są niekonkluzywne. Próby testowania założenia o uznaje za niechęć do zaakceptowania jakiegokolwiek pomysłu teoretycznego, który nie poddaje się bezpośredniej obserwacji

23 Sen w artykule Racjonalni głupcy zastanawia się dlaczego przyjmuje się założenie o, jeśli z góry wiadomo, że nie jest fundamentalnie błędne.

24 Sen w artykule Racjonalni głupcy zastanawia się dlaczego przyjmuje się założenie o, jeśli z góry wiadomo, że nie jest fundamentalnie błędne. Zdaniem Sena nie chodzi jednak o to, dlaczego takie założenia jak racjonalność stosuje się w teorii ekonomii, ponieważ jest oczywiste że natura teorii tego wymaga. Nie istotne jest żeby koncepcja człowieka ekonomicznego była realistyczna, nazywanie czynu racjonalnym lub irracjonalnym nic nie daje. Ważne jest jedynie wyjaśnianie relacji pomiędzy działaniem jednostki motywowanym interesem osobistym a dobrem ogółu.

25 Ekonomia keynsowska, z jej założeniem stałości cen, nie została wyprowadzona z maksymalizacji użyteczności i niełatwo ją z nią uzgodnić. Niełatwo jest wyprowadzić popyt na pieniądz z racjonalnej maksymalizacji użyteczności w zwykłym rozumieniu tego terminu. Arrow: Nie jest mi znana ani jedna poważna próba wyprowadzenia popytu na pieniądz z racjonalnej optymalizacji Istnieje także ekonomia marksistowska, ekonomia radykalna, amerykański instytucjonalizm - wszystkie uniknęły stosowania postulatu.

26 Traktowanie założenia jako twardego rdzenia to pomysł Karla Poppera. Popper twierdził później, że założenie to było fałszywe, ale bronił go ponieważ jego zastosowanie w badaniach zachowania ekonomicznego okazało się owocne w przeszłości Założenie o odnosi się do jednostek, a ekonomistów interesuje zachowanie się zbiorowości.

27 Traktowanie założenia jako twardego rdzenia to pomysł Karla Poppera. Popper twierdził później, że założenie to było fałszywe, ale bronił go ponieważ jego zastosowanie w badaniach zachowania ekonomicznego okazało się owocne w przeszłości Założenie o odnosi się do jednostek, a ekonomistów interesuje zachowanie się zbiorowości. Ewidentne jest że powodzenie wyjaśnień zachowania ekonomicznego przez ekonomistów to wynik czegoś więcej niż jedynie zastosowania założenia o.

28 Czy mamy odrzucić całą ekonomię neoklasyczną, ponieważ opiera się na niepewnej podstawie - założeniu o? Czy mamy odrzucić program badawczy dlatego, że natrafiamy na anomalie?

29 Mamy w zanadrzu alternatywne programy badawcze - teorię perspektywy, teorię postępowania zadowalającego. Jednak żadna z alternatywnych teorii nie daje tak dokładnych wniosków, jak uzyskiwane dzięki standardowym modelom zakładającym pełną racjonalność. Precyzję osiąga się coprawda kosztem adekwatności: jeśli założenie o jest fałszywe, to może dlatego mikroekonomia tak niedoskonale wyjaśnia zachowania konsumpcyjne gospodarstw domowych, a także przebieg procesu ustalania przez firmy cen na wielu rynkach. Źródłem problemu może być nasz sposób interpretowania kosztów informacji lub mechanizmu konkurencji, nie zaś stosowanie założenia o

30 Dziękuję za uwagę