DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA CHORÓB NOWOTWOROWYCH

Transkrypt

1 PRZYKŁADOWA PULA PYTAŃ DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA CHORÓB NOWOTWOROWYCH Markery nowotworowe nie są powszechnie stosowane w badaniu przesiewowym ludności ze względów finansowych mimo potwierdzonego wpływu na umieralność na nowotwory Markery nowotworowe nie są powszechnie stosowane w badaniu przesiewowym l u d n o ś c i m. i n. z e w z g l ę d u n a b r a k p o t w i e r d z o n e g o w p ł y w u przesiewowego oznaczania markerów nowotworowych na umieralność na nowotwory Czułość testu diagnostycznego to prawdopodobieństwo ujemnego testu u zdrowego pacjenta a swoistość testu diagnostycznego to prawdopodobieństwo dodatniego testu u chorego pacjenta Swoistość testu diagnostycznego to prawdopodobieństwo ujemnego testu u zdrowego pacjenta a czułość testu diagnostycznego to prawdopodobieństwo dodatniego testu u chorego pacjenta Wartość predykcyjna dodatnia to prawdziwie chorzy wśród dodatnich wyników testu a ujemna - prawdziwie zdrowi wśród ujemnych wyników testu Wartość predykcyjna ujemna to prawdziwie chorzy wśród dodatnich wyników testu a dodatnia - prawdziwie zdrowi wśród ujemnych wyników testu Zastosowaniem markerów nowotworowych jest prognozowanie rozpoznanej choroby, monitorowane przebiegu choroby, ocena efektywności leczenia i kontrola chorych po zakończeniu leczenia Zastosowaniem markerów nowotworowych jest rozpoznawanie choroby nowotworowej, monitorowane przebiegu choroby, ocena efektywności leczenia i kontrola chorych po zakończeniu leczenia S t ę ż e n i e m a r k e r ó w n o w o t w o ro w y c h o z n a cz a m y p rz e d e w s z y st k i m immunochemicznie z użyciem przeciwciał poliklonalnych S t ę ż e n i e m a r k e r ó w n o w o t w o ro w y c h o z n a cz a m y p rz e d e w s z y st k i m immunochemicznie z użyciem przeciwciał monoklonalnych polimonoklonalnych Wartości odcinające markerów nowotworowych ustalone na podstawie osób zdrowych mają wysoką swoistość i niską czułość Wartości odcinające markerów nowotworowych ustalone na podstawie osób zdrowych mają wysoką czułość i niską swoistość Oznaczanie markerów nowotworowych nie jest metodą diagnostyczną lecz pełnią wyłącznie pomocniczą rolę do innych metod diagnostycznych Oznaczanie markerów nowotworowych jest metodą diagnostyczną służącą do wykrywania nowotworów wraz z dodatkowymi metodami diagnostycznymi Połowie raków prostaty towarzyszy PSA w stężeniu 2-4 ng/ml Jednej piątej raków prostaty towarzyszy PSA w stężeniu 2-4 ng/ml CEA jest głównym markerem gruczolakoraka jelita grubego, AFP - pierwotnego raka wątroby i nowotworów zarodkowych jajników i jąder a CA 15.3 i CA 125 odpowiednio jajnika i piersi CEA jest markerem gruczolakoraka jelita grubego, AFP - pierwotnego raka wątroby i nowotworów zarodkowych jajników i jąder a CA 15.3 i CA 125 odpowiednio piersi i jajnika

2 Niedobór żelaza jest główną przyczyną niedokrwistości towarzyszącej nowotworom Niedobór żelaza jest jedną z licznych przyczyn niedokrwistości towarzyszącej nowotworom Po wykluczeniu nacieku szpiki i utraty krwi niedokrwistość towarzysząca nowotworom ma najczęściej postać anemii normocytarnej, normobarwliwej, o niskim stężeniu retikulocytów, o wysokim stężeniu EPO, o niskim stężeniu Fe. Po wykluczeniu nacieku szpiki i utraty krwi niedokrwistość towarzysząca nowotworom ma najczęściej postać anemii normocytarnej, normobarwliwej, o niskim stężeniu retikulocytów, o niskim stężeniu EPO, o niskim stężeniu Fe. Obniżenie stężenia żelaza surowicy w niedokrwistości nowotworowej wynika przede wszystkim z redystrybucji żelaza do tkanek nowotworowych, zwiększonego zapotrzebowania na żelazo i spadku zdolności tworzenia zapasu żelaza w organizmie Obniżenie stężenia żelaza surowicy w niedokrwistości nowotworowej wynika z redystrybucji żelaza do tkanek nowotworowych, zwiększonego zapotrzebowania na żelazo i utraty żelaza w wyniku krwawienia Niedokrwistość najczęściej towarzyszy chłoniakom nieziarniczym, szpiczakom, rakom jajnika i płuc Niedokrwistość najczęściej towarzyszy chłoniakom rakowi jelita grubego, prostaty, piersi i kości Zaburzenia hematologiczne w nowotworach polegają niemal wyłącznie na niedokrwistości i wynikającym z niej zespole przewlekłego wyczerpania Zaburzenia hematologiczne w nowotworach polegają na niedokrwistości, zespole rozsianego wykrzepiania, zaburzeniom krzepnięcia z krwawieniem i związanym z nimi zespole przewlekłego wyczerpania Zaburzenia elektrolitowe w nowotworach to przede wszystkim hiperkaliemia wynikająca z uszkodzenia nerek i hiponatremia z rozcieńczenia Zaburzenia elektrolitowe w nowotworach to przede wszystkim hiperkaliemia wynikająca z uwolnienia wewnątrzkomórkowego potasu w procesie destrukcji tkanek i hiponatremia z rozcieńczenia wodą endogenną ze zniszczonych tkanek Do oceny stanu odżywienia stosujemy pomiar stężenia albuminy, transtyretyny, transferyny, hormonu wzrostu i wskaźnika RNI Do oceny stanu odżywienia stosujemy pomiar stężenia albuminy, transtyretyny, transferyny, insulinopodobnego czynnika wzrostu i wskaźnika NRI Do zaburzeń przemian węglowodanów należy wzmożony obrót glukozy, dominacja beztlenowej glikolizy, insulinooporność i słaba tendencja do hiperglikemii Do zaburzeń przemian węglowodanów należy wzmożony obrót glukozy, dominacja beztlenowej glikolizy, insulinowrażliwość i słaba tendencja do hipoglikemii Wzrost stężenia LDH w nowotworach wynika z nadmiernej glikolizy beztlenowej tkanek nowotworowych i jest złym czynnikiem rokowniczym Wzrost stężenia LDH w nowotworach wynika z dobrej reakcji na zastosowane leczenie i jest dobrym czynnikiem prognostycznym Do badań przesiewowych populacyjnych stosuje się pomiar PSA dla raka prostaty, Ca 125 z USG przezpochwowym dla raka jajnika i AFP dla pierwotnego raka wątroby Do badań przesiewowych populacyjnych próbowano zastosować pomiar stężenia PSA dla raka prostaty, Ca 125 z USG przezpochwowym dla raka jajnika jednak ich wyniki nie uzasadniały prowadzenia przesiewu populacyjnego w ten sposób Do oceny patologii wątroby oznacza się CEA, AFP i kwaśnej fosfatazy

3 Do oceny patologii wątroby oznacza się CEA, AFP i zasadowej fosfatazy Przyczyną obniżenia stężenia żelaza w nowotworach jest jego redystrybucja do tkanek nowotworowych, zaburzenia wchłaniania, utrata z krwawieniem i zwiększone zużycie przez tkanki nowotworowe Przyczyną obniżenia stężenia żelaza w nowotworach jest jego zwiększone wydalanie, upośledzenie tworzenia zapasu żelaza, zaburzenia wchłaniania, utrata z krwawieniem i zwiększone zużycie przez tkanki nowotworowe Hiperkalcemia nie ma znaczenia w badaniach przesiewowych pod katem nowotworów i ma małe znaczenie kliniczne w rozpoznawaniu nowotworów Hiperkalcemia ma istotne znaczenie w badaniach przesiewowych chorób nowotworowych i jest powszechnie stosowane w rozpoznawaniu nowotworów Nieadekwatne wytwarzanie erytropoetyny w nowotworach polega na zahamowaniu jej wytwarzania pomimo niedokrwistości zarówno przez cytokiny prozapalne jak i przez prowadzone leczenie przeciwnowotworowe Nieadekwatne wytwarzanie erytropoetyny w nowotworach polega na patologicznym wzroście jej wytwarzania wywołanym przez cytokiny prozapalne jak i przez prowadzone leczenie przeciwnowotworowe Niedokrwistość chorób przewlekłych to składowa niedokrwistości nowotworowej Niedokrwistość chorób przewlekłych jest stanem niezwiązanym z niedokrwistością nowotworową Głównym powodem obniżenia stężenia albuminy w nowotworach jest jej zmniejszona produkcja zahamowana cytokinami prozapalnymi Głównym powodem obniżenia stężenia albuminy w nowotworach jest jej zwiększone zużycie w chorobie nowotworowej W zespole wyniszczenia nowotworowego dochodzi do obniżenia stężeń hormonów anabolicznych, kortyzolu i ujemnych białek ostrej fazy W zespole wyniszczenia nowotworowego dochodzi do obniżenia stężeń hormonów anabolicznych i ujemnych białek ostrej fazy W zespole wyniszczenia nowotworowego pojawia się rozpad tkanek polegający na redukcji tkanki mięśniowej i spalania tkanki tłuszczowej co prowadzi do obniżenia stężeń wolnych kwasów tłuszczowych i albuminy W zespole wyniszczenia nowotworowego pojawia się rozpad tkanek polegający na redukcji tkanki mięśniowej i spalania tkanki tłuszczowej co prowadzi do wzrostu stężeia wolnych kwasów tłuszczowych i albuminy Wzrost stężenia dehydrogenazy mleczanowej jest swoisty dla nowotworów hematologicznych Wzrost stężenia dehydrogenazy mleczanowej jest częsty przy nowotworach hematologicznych jednak nie jest dla nich swoisty Kwaśna fosfataza używana jest do nieswoistej oceny patologii wątroby i kośćca a zasadowa fosfataza - gruczołu krokowego i kośća Zasadowa fosfataza używana jest do nieswoistej oceny patologii wątroby i kośćca a kwaśna fosfataza - gruczołu krokowego i kośća CEA wraz z AFP jest stosowane do badań przesiewowych nowotworów wątroby, AFP z bhcg - jąder a CA jajnika. CEA wraz z AFP jest stosowane do dodatkowej oceny niezróżnicowanych guzów wątroby, AFP z bhcg - jąder a CA 125 do oceny doszczętności resekcji raka jajnika.

4 Wartość predykcyjna dodatnia to szansa, że osoba z dodatnim testem jest faktycznie chora a ujemna, że osoba z wynikiem ujemnym jest faktycznie zdrowa Wartość predykcyjna dodatnia to szansa, że osoba z dodatnim testem jest faktycznie zdrowa a ujemna, że osoba z wynikiem ujemnym jest faktycznie chora Markery nowotworowe to te spośród antygenów towarzyszących nowotworom, których stężenie w osoczu u części chorych na nowotwory jest wyższe niż u ludzi zdrowych lub z chorobami nienowotworowymi. Niemal żaden enzym nie spełnia kryterium markera nowotworowego. Markery nowotworowe to te spośród antygenów i hormonów towarzyszących nowotworom, których stężenie w osoczu u części chorych na nowotwory jest podwyższone w stosunku do stężenia u ludzi zdrowych lub z chorobami nienowotworowymi. Albumina jest jednym z ujemnych białek ostrej fazy i jej niski poziom wyjściowy w wielu nowotworach jest złym czynnikiem prognostycznym. Albumina jest jednym z ujemnych białek ostrej fazy i jej niski poziom wyjściowy w wielu nowotworach jest dobrym czynnikiem prognostycznym. Utrata masy ciała rzędu 6.5 kg, u chorego na nowotwór złośliwy mężczyzny z wyjściową masą ciała 62 kg, jest złym czynnikiem prognostycznym Utrata masy ciała rzędu 5.5 kg, u chorego na nowotwór złośliwy mężczyzny z wyjściową masą ciała 62 kg, jest złym czynnikiem prognostycznym Powszechnym zastosowaniem oznaczania stężenia gamma glutamylotransferazy oraz aminotransferaz alaninowej i aspraginowej u osób chorych na chorobę nowotworową jest ocena hepatotoksyczności chemioterapii Powszechnym zastosowaniem oznaczania stężenia gamma glutamylotransferazy oraz aminotransferaz alaninowej i aspraginowej jest wczesne wykrywanie nowotworów wątroby AFP bardzo wysoką wartość predykcyjną dla pierwotnego raka wątroby dzięki czemu jest wykorzystywane w populacyjnych badaniach przesiewowych AFP bardzo wysoką wartość predykcyjną dla pierwotnego raka wątroby dzięki czemu jest pomocne we wczesnym wykrywaniu nowotworu wśród chorych z marskością wątroby i wirusowym zapaleniem wątroby Najczęstszym powodem wzrostu stężenia bhcg jest zaśniad groniasty i nowotwory germinalne jąder i jajników Najczęstszym onkologicznym powodem wzrostu stężenia bhcg jest zaśniad groniasty i nowotwory germinalne jąder i jajników Ca 19.9 nie jest wytwarzany przez osoby z grupą krwi Lewis w przeciwieństwie do CA 50 - oba stosowane są do rozpoznania raka trzustki Ca 19.9 nie jest wytwarzany przez osoby z grupą krwi Lewis w przeciwieństwie do CA 50 - oba stosowane jako markery nowotworowe raka trzustki. Do neoantygenów należą hormony ektopowe Neoantygeny to antygeny swoiste dla konkretnego nowotworu Pomiar kalcemii jest jednym z podstawowych narzędzi diagnostycznych w chorobach nowotworowych Pomiar kalcemii jest jednym z dodatkowych narzędzi diagnostycznych w chorobach nowotworowych Wartość predykcyjna powinna wynosić co najmniej 50% aby wykonywanie testu było uzasadnione klinicznie

5 Wartość predykcyjna powinna wynosić co najmniej 20% aby wykonywanie testu było uzasadnione klinicznie Żaden biochemiczny marker nowotworowy w badaniu profilaktycznym nie wpływa istotnie na umieralność na nowotwory Pomiar stężeń biochemicznych niektórych markerów nowotworowych w badaniu profilaktycznym wydłuża czas przeżycia chorych z nowotworem i zmniejsza umieralność na nowotwór Zadaniem markerów nowotworowych jest rozpoznawanie choroby, prognozowanie przebiegu choroby, monitorowane przebiegu choroby, ocena i ocena efektywności leczenia Z a d a n i e m m a r k e r ó w n o w o t w o r o w y c h n i e j e st r o z p o z n a w a n i e choroby a prognozowanie przebiegu rozpoznanej choroby, monitorowane jej przebiegu, ocena i ocena efektywności leczenia W zakresie normy ustalanym na podstawie populacji uznanej za zdrową wyższa wartość odcinająca to większa użyteczność kliniczna lecz więcej fałszywie ujemnych wyników. W zakresie normy ustalanym na podstawie populacji uznanej za zdrową wyższa wartość odcinająca to mniejsza użyteczność kliniczna i więcej fałszywie dodatnich wyników. Z definicją markera nowotworowego wiąże się fakt, że jego stężenie rzadko wzrasta w chorobach nienowotworowych Z definicją markera nowotworowego wiąże się fakt, że jego stężenie istotnie bardziej wzrasta w w chorobie nowotworowej niż w chorobach nienowotworowych Połowa raków prostaty przebiega ze stężeniem PSA poniżej 10 ng/ml Jedna piąta raków prostaty przebiega ze stężeniem PSA poniżej 10 ng/ml Oznaczanie stężenia CA 15.3 jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych raka piersi Oznaczanie stężenia CA 15.3 jest jedną z dodatkowch metod diagnostycznych raka piersi TPA, TPS, CYFRA 19 i 21.1, HER2 należą do nieswoistych markerów nowotworowych TPA, TPS, CYFRA 19 i 21.1, HER2 należą do swoistych markerów nowotworowych kolejno raka stercza, jajnika i piersi Zespół wyniszczenia nowotworowego to złożony zespół o słabo poznanej etiologii, prawdopodobnie psychosomatycznej, reaktywnej i rozpadowej Zespół wyniszczenia nowotworowego to złożony zespół o słabo poznanej etiologii, prawdopodobnie głodowej i zapalnej Nawet niewielka niedokrwistość jest w stanie powodować hipoksję tkanek nowotworowych, prowadzącą do większej oporności na leczenie i spadku zróżnicowania komórek nowotworowych Dopiero znaczna niedokrwistość jest w stanie powodować hipoksję tkanek nowotworowych, prowadzącą do większej oporności na leczenie i spadku zróżnicowania komórek nowotworowych