OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE W ZALEŻNOŚCI OD JAKOŚCI SŁODU I OBRÓBKI CIEPLNEJ BRZECZKI. Wstęp
|
|
- Michalina Pluta
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2011 z. 566: OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE W ZALEŻNOŚCI OD JAKOŚCI SŁODU I OBRÓBKI CIEPLNEJ BRZECZKI Agnieszka Salamon, Krzysztof Baranowski, Elżbieta Baca, Dorota Michałowska, Dorota Zielińska, Anna Kapka Zakład Technologii Piwa, Słodu i Żywności Prozdrowotnej, Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego, Warszawa Wstęp Występowanie związków siarki w piwie jest rzeczą naturalną i pewien ich poziom jest jak najbardziej akceptowalny, zwłaszcza że nadają one piwu niepowtarzalny charakter i decydują o cechach i stabilności sensorycznej gotowego wyrobu. Związki te cechuje niski próg wyczuwalności sensorycznej na poziomie µg dm 3 [ANNESS, BAMFORTH 1982; BACA, BARANOWSKI 2000; SAŁEK 2010]. Podstawowym źródłem związków siarki w piwie są surowce piwowarskie, w czasie fermentacji i dojrzewania drożdże wytwarzają je jako produkty swoich przemian metabolicznych, niekiedy występowanie związków siarkowych może być rezultatem autolizy komórek drożdżowych lub infekcji wywołanej mikroflorą szkodliwą dla piwa [VAN DEN EYNDE 1991; NARZISS 1998; SADOWNIK 2004; MIRACLE i in. 2005; SAŁEK 2010]. Siarczek dimetylu (DMS), obok ditlenku siarki, jest jednym z ważniejszych związków siarki obecnych w piwie. W stężeniu przekraczającym jego próg wyczuwalności sensorycznej (25 30 µg dm 3 ) nadaje piwu zapach porównywany do gotowanych jarzyn, prażonej kukurydzy [KUNZE 1999; SADOWNIK 2004; KREISZ i in. 2005; SAŁEK 2010]. Jak podają KRÜGER i ANGER [1992], siarczek dimetylu może występować w piwie przeciętnie w ilościach około µg dm 3. Stężenie DMS w piwach, do produkcji których stosowano wyłącznie słód jęczmienny nie powinno przekraczać 100 µg dm 3, zaś w przypadku piw otrzymanych z dodatkiem surowców niesłodowanych 60 µg dm 3 [NARZISS 1998]. DMS jest związkiem bardzo lotnym, którego część jest uwalniana do otoczenia w czasie suszenia słodu, gotowania brzeczki z chmielem i fermentacji piwa [VAN DEN EYNDE 1991; VAN HAECHT, DUFOUR 1995; MEZGER i in. 2003; HERRMANN i in. 2010]. Słód jest głównym źródłem siarczku dimetylu (DMS) w piwie. W słodzie, poza siarczkiem dimetylu, występują jego prekursory, tj. S-metylometionina (SMM) i sulfotlenek dimetylu (DMSO) [HYSERT i in. 1980; DETHIER i in. 1991; YANG i in. 1998; KUNZE 1999]. Z zawartych w ziarnie jęczmienia aminokwasów siarkowych, głównie metioniny, w czasie kiełkowania powstaje SMM w reakcji katalizowanej przez syntetazę S- metylometioniny. Związek ten jest niestabilny termicznie i podczas suszenia słodu ulega rozkładowi do siarczku dimetylu, który częściowo ulatnia się z gazami suszarnianymi, częściowo pod wpływem wysokich temperatur utlenia się do DMSO, a pewna jego część pozostaje w słodzie [HYSERT i in. 1980; YANG i in. 1998; DUMOULIN,
2 194 A. Salamon i inni BOIVIN 2001]. Ponadto w kiełkach oddzielanych od wysuszonego słodu znajduje około 16% całkowitej ilości prekursorów DMS obecnych w ziarnie [DETHIER i in. 1991]. W czasie wytwarzania brzeczki piwnej, na etapie zacierania i gotowania z chmielem, następuje przemiana termiczna prekursorów siarczku dimetylu (DMS-P) ukierunkowana na tworzenie aktywnego sensorycznie siarczku [ANNESS, BAMFORTH 1982; VAN DEN EYNDE 1991; COORS i in. 2003]. Jednakże podczas zacierania słodu ma miejsce dalsza synteza SMM, aczkolwiek w temperaturze powyżej 60 C następuje gwałtowny rozpad SMM do lotnego DMS i jego odparowanie. Natomiast obecny w słodzie DMSO w całości przechodzi do brzeczki z uwagi na jego dobrą rozpuszczalność w wodzie i wysoką temperaturę wrzenia (189 C). Na etapie gotowania i klarowania gorącej brzeczki w kadzi osadowej Whirlpool w dalszym ciągu zachodzi degradacja niestabilnej termicznie SMM do DMS i niebiałkowego aminokwasu homoseryny [SCHWILL- MIEDANER, MIEDANER 2002; OGANE i in. 2005]. Jak podaje BACA i BARANOWSKI [2000], w czasie chmielenia brzeczki zawarty w niej DMS może ulegać utlenieniu do DMSO. W klasycznym systemie gotowania, po oddzieleniu od brzeczki gorących osadów, DMS i jego prekursory pozostają w wychłodzonej brzeczce nastawnej. Istnieje możliwość usprawnienia procesu gotowania, pod kątem dalszego odparowania DMS z brzeczki do poniżej 100 µg dm 3 [KRÜGER, ANGER 1992], przy zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań w systemach gotowania wraz z dodatkowym końcowym odparowaniem brzeczki po jej wstępnym schłodzeniu przed przepompowaniem do kadzi Whirlpool [SCHWILL-MIEDANER, MIEDANER 2002; BINKERT, HAERLT 2003; MEZGER i in. 2003; HERRMANN i in. 2010; RÜBSAM i in. 2010]. Zabiegi te przyczyniają się do zmniejszenia obciążenia termicznego brzeczki, ograniczenia zużycia energii w browarze i znacznego obniżenia stężenia DMS w brzeczce, a w dalszej kolejności piwie gotowym [COORS i in. 2003; OGANE i in. 2005]. W czasie fermentacji głównej, drożdże piwowarskie pobierając z brzeczki część SMM przekształcają ją do metioniny i wykorzystują jako potencjalne źródło siarki niezbędnej do przebiegu procesów życiowych zachodzących w komórce [WHITE, WAINWRIGHT 1977; VAN HAECHT, DUFOUR 1995]. Ponadto w procesie fermentacji i leżakowania piwa, drożdże przekształcają DMSO do DMS przy udziale wytwarzanego przez nie enzymu reduktazy DMSO. Przyjmuje się, że drożdże mogą redukować do 25% DMSO, co zależy od wielu czynników, m.in. szczepu drożdży, temperatury fermentacji, ph brzeczki. Pewne ilości DMS są usuwane z fermentującej brzeczki z wydzielającym się ditlenkiem węgla [ANNESS, BAMFORTH 1982; VAN DEN EYNDE 1991; BACA, BARANOWSKI 2000]. Badania RÜBSAM i in. [2010] potwierdziły redukcję DMS podczas fermentacji piwa o średnio 28%. W kształtowaniu profilu smakowo-zapachowego piwa uczestniczy jedynie siarczek dimetylu, chociaż piwo gotowe w swoim składzie zawiera prekursory DMS, które nie są aktywne sensorycznie [NARZISS 1998; YANG i in. 1998; KUNZE 1999; SADOWNIK 2004]. Celem badań była ocena poziomu zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w wybranych próbkach piwa gotowego, słodu jęczmiennego browarnego i brzeczki piwnej. Materiał i metody Materiał do badań stanowiły wybrane próbki słodu jęczmiennego jasnego i ciemnego przerabiane przez krajowe słodownie w latach Z tego samego okresu pochodziły laboratoryjne próbki słodu browarnego, które otrzymano z próbek ziarna wybranych odmian jęczmienia uprawianego na terenie Polski, w ramach realizacji pracy badawczej [SALAMON, MICHAŁOWSKA 2005]. Wybrane do słodowania
3 OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE próbki ziarna jęczmienia były zróżnicowane odmianowo, niektóre różniły się miejscem uprawy i rokiem zbioru, natomiast wszystkie one cechowały się właściwymi parametrami decydującymi o ich przydatności słodowniczej, jak energia i zdolność kiełkowania oraz zawartość białka ogółem. Proces słodowania przeprowadzono w skali mikrotechnicznej wg sposobu i warunków opisanych w metodzie MEBAK (tom I, wyd. 1997). Natomiast do oceny poziomu zawartości DMS i jego prekursorów w słodach jasnych przemysłowych produkowanych w kolejnych latach, których wyniki przedstawiono w tabeli 2, zostały wybrane próbki słodu wyprodukowane przez różne polskie słodownie w latach Wszystkie analizowane próbki słodu przemysłowego, zarówno jasnego jak i ciemnego, stanowiły surowiec oferowany do produkcji piwa krajowym browarom. Prezentowane wyniki otrzymano w ramach badań wykonanych na zlecenie słodowni zainteresowanych ww. parametrami jakości wyprodukowanego słodu. Wybrane do badania próbki piwa gotowego handlowego oraz próbki brzeczki piwnej z wybranych etapów jej wytwarzania pochodziły z produkcji przemysłowej dużych i średnich browarów. Analizy wybranych próbek brzeczki i piwa wykonano w ramach rutynowych badań zlecanych przez krajowe browary na przestrzeni lat Oznaczenie zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w słodzie wykonano metodą chromatografii gazowej z wykorzystaniem detektora płomienio-wofotometrycznego (GC/FPD) przy zastosowaniu techniki analizy fazy nadpowierzchniowej (HS) wg modyfikacji metody MEBAK (tom III, wyd. 1996). Natomiast oznaczenie zawartości wolnego siarczku dimetylu i jego prekursorów w brzeczce i piwie wykonano metodą chromatografii gazowej (HS/GC/FPD) wg modyfikacji metod , MEBAK (tom III, wyd. 1996). Modyfikacja przytoczonych powyżej metod analitycznych polegała na zastosowaniu innych stężeń roztworu wzorcowego siarczku dimetylu przy wyznaczaniu wykresu kalibracyjnego oraz rozcieńczeń badanaych próbek słodu i brzeczki, co tym samym skutkowało zmianami we wzorach obliczeniowych. Liczbę kwasu tiobarbiturowego (TBI), stanowiącą bezwymiarowy wskaźnik obciążenia cieplnego brzeczki, oznaczono metodą spektrofotometryczną wg metody 2.4 MEBAK (tom II, wyd. 1993). Wyniki opracowano statystycznie za pomocą programu komputerowego Statistica 6.0 przy wykorzystaniu jednoczynnikowej analizy wariancji i testu Tukeya oraz korelacji liniowej Pearsona przy poziomie ufności 95%. Wyniki i dyskusja O zawartości DMS i jego prekursorów w słodzie decydują warunki słodowania ziarna jęczmienia browarnego, odmiana, miejsce uprawy i rok zbioru [DETHIER i in. 1991; NARZISS 1998; YANG i in. 1998; SALAMON, BACA 2005]. Jednym z potencjalnych czynników wpływających na poziom siarczku dimetylu i jego prekursorów w słodzie jest aktywność syntetazy S-metylometioniny, która z kolei współzależy od odmiany jęczmienia browarnego [HYSERT i in. 1980; YANG i in. 1998]. Enzym ten występuje w ziarnie jęczmienia i jego aktywacja następuje podczas procesu słodowania. Zawartość jednego z prekursorów DMS, a mianowicie S-metylometioniny (SMM), w moczonym ziarnie jest stosunkowo niewielka, ale w czasie kiełkowania jego poziom szybko wzrasta i największe stężenie obserwowane jest w tzw. zielonym słodzie. Przyjmuje się, że zmniejszenie namoczenia ziarna, skrócenie czasu i obniżenie temperatury kiełkowania ogranicza biosyntezę SMM. Po zakończeniu procesu kiełkowania, obniżenie zawartości SMM w słodzie do poziomu akceptowanego przez piwowarów
4 196 A. Salamon i inni jest możliwe wyłącznie na etapie suszenia. O rozkładzie S-metylometioniny do lotnego siarczku dimetylu i powstawaniu sulfotlenku dimetylu (DMSO) utlenionej formy prekursora DMS, decyduje stosowany podczas suszenia układ temperatur oraz rozwiązania techniczne suszarni [HYSERT i in. 1980; YANG i in. 1998; KUNZE 1999; DUMOULIN, BOIVIN 2001]. Należy pamiętać, że wydłużenie czasu suszenia i/lub podwyższenie temperatury końcowej suszenia przyczyniają się do wzrostu obciążenia termicznego i obniżenia aktywności enzymów słodu, których odpowiedni poziom zapewnia prawidłowy przebieg procesu produkcji brzeczki, a w konsekwencji piwa [VAN DEN EYNDE 1991; YANG i in. 1998; KUNZE 1999; SALAMON, BACA 2005; SAŁEK 2010]. W tabeli 1 przedstawiono wyniki zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w wybranych próbkach słodu browarnego jasnego otrzymanego w skali laboratoryjnej (n=38) oraz w próbkach słodu jasnego typu pilzneńskiego (n=47) i ciemnego typu monachijskiego (n=17) z produkcji przemysłowej krajowych słodowni. Analizowane próbki były przerabiane w latach Tabela 1; Table 1 Ocena zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w próbkach słodu jasnego i ciemnego wyprodukowanego w skali laboratoryjnej i przemysłowej w latach Evaluation of dimethyl sulphide content and its precursors in the samples of pale and dark malt produced in the laboratory and on industrial scale in Opis próbek Specification of the samples Słód jasny (skala laboratoryjna) Pale malt (laboratory scale) Słód jasny (skala przemysłowa) Pale malt (industrial scale) Słód ciemny (skala przemysłowa) Dark malt (industrial scale) wartość średnia ± odchylenie standardowe (min. max.) mean ± standard deviation (min. max.) Ilość próbek; Number of samples n = 38 n = 47 n = 17 Prekursory siarczku dimetylu (DMS-P) Dimethyl sulphide precursor (DMS-P), (mg kg 1 ) 7,7±4,0 a (2,1 16,4) 2,6±1,1 a (1,2 5,7) 0,5±0,3 b (0,3 1,2) Siarczek dimetylu wolny (DMS) Free dimethyl sulphide (DMS), (mg kg 1 ) 1,1±1,0 a (<0,1 2,9) 2,6±1,1 b (0,7 6,2) 3,3±1,0 b (2,1 4,9) wielkości w rzędach z tymi samymi indeksami nie różnią się istotnie statystycznie przy poziomie ufności 95%; values in rows followed by the same letter are not significantly different at a confidence level of 95% Uzyskane wyniki badań wskazują, że w analizowanych próbkach słodu (n=38) otrzymanych w mikrosłodowni Zakładu Technologii Piwa, Słodu i Żywności Prozdrowotnej, zawartość siarczku dimetylu (DMS) wahała się w zakresie od poniżej 0,1 do 2,9 mg kg 1, co stanowi średnio 1,1 mg kg 1. Badania próbek słodu przemysłowego pokazują, że średni poziom zawartości DMS w próbkach słodu jasnego (n=47) i ciemnego (n=17) był wyższy od oznaczonego w próbkach słodu ze skali mikrotechnicznej, który wyniósł dla słodu jasnego 2,6 mg kg 1 (0,7 6,2 mg kg 1 ) i dla słodu ciemnego 3,3 mg kg 1 (2,1 4,9 mg kg 1 ). Różnice te były istotne statystycznie dla przedziału ufności 95%. Natomiast zawartość prekursorów siarczku dimetylu (DMS-P) w przemysłowych próbkach słodu kształ-towała się w przedziale 1,2 5,7 mg kg 1 (średnio 2,6 mg kg 1 ) dla słodu jasnego i 0,3 1,2 mg kg 1 (średnio 0,5 mg kg 1 ) dla słodu ciemnego, a w przypadku labo-ratoryjnych próbek słodu jasnego jego poziom mieścił się w granicach 2,1 16,4 mg kg 1 (średnio 7,7 mg kg 1 ). Podobne różnice w wynikach próbek słodów otrzymanych w skali laboratoryjnej z jęczmienia ze zbioru 2004 r. otrzymali KREISZ i in. [2005], gdzie zawartość prekursorów DMS wahała się od 3,1 do
5 OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE ,3 mg kg 1 (średnio 7,4 mg kg 1 ). Mikrosłodowanie jęczmienia służy bowiem wstępnej ocenie jakości słodowniczej ziaren w danym roku zbioru. Analiza statystyczna wskazuje na istnienie istotnych różnic w zawartości prekursorów DMS pomiędzy próbkami obydwu typów słodu produkcji przemysłowej. Nie stwierdzono natomiast istotnych statystycznie różnic między próbkami słodu jasnego otrzymanego w skali laboratoryjnej i produkowanego przemysłowo. Zawartości prekursorów DMS w badanych próbkach słodu przerabianego przez krajowe słodownie nie przekroczyły 5 mg kg 1, czyli wartości zalecanej z technologicznego punktu widzenia [NARZISS 1998; KUNZE 1999; KREISZ i in. 2005; SAŁEK 2010]. W zdecydowanej większości próbek słodu jasnego otrzymanego wg standardowego schematu mikrosłodowania ( MEBAK tom I, wyd. 1997), gdzie przez ostatnie 5 godzin suszenia stosowano temperaturę dosuszania 80 C, oznaczona ilość prekursorów DMS kształtowała się powyżej 5 mg kg 1. Należy zatem sądzić, że zastosowane warunki mikrosłodowania laboratoryjnego próbek ziarna jęczmienia nie są identyczne z parametrami kiełkowania i suszenia słodu stosowanymi w praktyce przemysłowej. SALAMON i BACA [2005] podają, że w czasie procesu słodowania ziarna wybranych odmian jęczmienia w skali laboratoryjnej podwyższenie końcowej temperatury dosuszania z 80 C na 90 C spowodowało zmniejszenie zawartości prekursorów DMS w słodzie o ponad 70%. Natomiast DUMOULIN i BOIVIN [2001] donoszą, że słód jasny wysuszony przemysłowo w suszarni jednosiatkowej zawierał większe ilości prekursorów DMS (11 mg kg 1 ) niż wysuszony w suszarni dwusiatkowej (8 mg kg 1 ). Literatura podaje [HYSERT i in. 1980; NARZISS 1998; KREISZ i in. 2005; SALAMON, MICHAŁOWSKA 2005], że warunki klimatyczne i agrotechniczne uprawy jęczmienia mogą oddziaływać na poziom DMS i jego prekursorów w słodzie. W tabeli 2 zestawiono wyniki zawartości ww. związków siarki w analizowanych próbkach słodu jasnego przemysłowego wyprodukowanego w latach Na podstawie analizy danych z tabeli 2 stwierdzono, że najmniejsza ilość prekursorów siarczku dimetylu (DMS-P) była obserwowana w próbkach słodu (n=19) z roku 2008 średnio 1,8 mg kg 1, zaś największą zawartość DMS P średnio 3,4 mg kg 1, oznaczono w próbkach słodu (n=28) z 2006 roku. Spośród 110 próbek słodu jasnego wyprodukowanego przez krajowe słodownie w 5-ciu kolejnych latach, najniższą zawartość DMS-P stwierdzono w próbce słodu otrzymanej w 2009 roku (0,4 mg kg 1 ), a najwyższą 6,6 mg kg 1 w jednej ze słodów z roku W pozostałych latach, średnia zawartość prekursorów DMS w analizowanych próbkach słodu wahała się w zakresie 2,3 3,0 mg kg 1. Odnośnie zawartości siarczku dimetylu (DMS) w badanych próbkach słodu zauważono, że wartości te oscylowały w zakresie 0,7 6,6 mg kg 1. Słody jasne produkowane w 2006 roku cechowała najniższa zawartość DMS, która osiągnęła średnio poziom 2,2 mg kg 1, zaś najwyższe ilości (średnio 3,6 mg kg 1 ) stwierdzono w słodach z 2010 roku. Analiza danych (tab. 2) wskazuje na niewielkie zróżnicowanie w zawartości prekursorów DMS w badanych próbkach słodów z ostatnich lat, gdzie sporadycznie była przekroczona dopuszczalna wartość 5 mg kg 1. Bardzo zbieżne wyniki uzyskali RÜBSAM i in. [2010]. Tabela 2; Table 2 Ocena zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w próbkach słodu jasnego przemysłowego wyprodukowanego w latach Evaluation of dimethyl sulphide content and its precursors in the industrial samples of pale malt produced in Opis próbek Specification of the samples Słód jasny (skala przemysłowa) wartość średnia ± odchylenie standardowe (min. max.) Pale malt (industrial scale)
6 198 A. Salamon i inni mean ± standard deviation (min. max.) Rok produkcji; Production year Ilość próbek; Number of samples n = 28 n = 27 n = 19 n = 17 n = 19 Prekursory siarczku dimetylu (DMS-P) Dimethyl sulphide precursor (DMS-P) (mg kg 1 ) Siarczek dimetylu wolny (DMS) Free dimethyl sulphide (DMS) (mg kg 1 ) 3,4±1,5 a (1,0 6,6) 2,2±1,2 a (0,7 6,8) 2,3±0,8 b (1,5 5,2) 3,2±1,0 b (1,7 5,0) 1,8±0,6 b (0,9 2,8) 3,2±0,7 ab (1,3 4,3) 2,4±1,4 ab (0,4 4,2) 3,2±1,3 ab (1,8 4,5) 3,0±1,6 ab (1,2 6,4) 3,6±1,8 ab (1,7 6,6) wielkości w rzędach z tymi samymi indeksami nie różnią się istotnie statystycznie przy poziomie ufności 95%; values in rows followed by the same letter are not significantly different at a confidence level of 95% Stężenie DMS i jego prekursorów w brzeczce piwnej zależy od jakości słodu, parametrów zacierania i gotowania, o czym donosi wielu autorów [VAN DEN EYNDE 1991; MEZGER i in. 2003; OGANE i in. 2005; HERRMANN i in. 2010; RÜBSAM i in. 2010]. W tabeli 3 zestawiono wyniki zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w brzeczce podczas jej wytwarzania oraz wartości wskaźnika obciążenia cieplnego. Analiza wyników badań wybranych próbek brzeczki piwnej pod kątem zawartości DMS i jego prekursorów wykazała, że stężenie ww. związków uzależnione jest od etapu warzenia, a mianowicie wpływu temperatury i czasu jej oddziaływania na brzeczkę, co odzwierciedla bezwymiarowa wartość obciążenia cieplnego (TBI). W próbkach brzeczki przed gotowaniem (n=30), oznaczone zawartości DMS i jego prekursorów, były stosunkowo wysokie i wyniosły kolejno średnio 286 µg dm 3 i 333 µg dm 3 przy średniej wartości liczby kwasu tiobarbiturowego 38. Stężenie DMS w próbkach brzeczki pobranej do badań po kadzi Whirlpool (n=33) wahało się w zakresie µg dm 3 (średnio 56 µg dm 3 ), zaś DMS-P kształtowało się od 19 do 91 µg dm 3 (średnio 44 µg dm 3 ). Dla próbek brzeczki z tego etapu produkcji, w branży piwowarskiej określanego jako połowa czasu chłodzenia, wartość wskaźnika obciążenia cieplnego mieściła się w przedziale (średnio 72). Na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić, że w czasie wytwarzania brzeczki obserwuje się wzrost obciążenia termicznego skutkiem czego jest znaczny spadek zawartości prekursorów DMS w porównaniu do brzeczki przy pełnym kotle (przed gotowaniem). W przypadku próbek brzeczki po gotowaniu i próbek brzeczki pobranych po przetrzymywaniu w kadzi Whirlpool stwierdzono zmniejszenie stężenia DMS-P odpowiednio o około 3- i ponad 7-krotnie. Uzyskane różnice pomiędzy wynikami zawartości prekursorów DMS oraz obciążenia termicznego brzeczki na trzech etapach jej produkcji były istotne statystycznie przy poziomie ufności 95%. Tabela 3; Table 3 Ocena zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w próbkach brzeczki podczas jej wytwarzania oraz wskaźnika obciążenia termicznego Evaluation of dimethyl sulphide content and its precursors in the samples of wort during its manufacture and the indicator for thermal load Opis próbek Specification of the samples Brzeczka przy pełnym kotle (przed gotowaniem) Kettle-full wort (before boiling) Brzeczka wybita (po gotowaniu) Cast wort (after boiling) Brzeczka po kadzi Whirlpool (połowa chłodzenia) Wort after Whirlpool (half-time of cooling) wartość średnia ± odchylenie standardowe (min. max.)
7 OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE mean ± standard deviation (min. max.) Ilość próbek; Number of samples n = 30 n = 33 n = 33 Siarczek dimetylu wolny (DMS) Free dimethyl sulphide (DMS), ( g dm 3 ) Prekursory siarczku dimetylu (DMS-P) Dimethyl sulphide precursor (DMS-P) ( g dm 3 ) Liczba kwasu tiobarbiturowego (TBI) Thiobarbituric Acid Index (TBI) 286±124 a (51 558) 333±109 a (90 465) 38±8 a (25 60) 25±10 b (10 53) 103±31 b (28 145) 57±11 b (43 90) 56±22 b (25 110) 44±19 c (19 91) 72±3 c (52 103) wielkości w rzędach z tymi samymi indeksami nie różnią się istotnie statystycznie przy poziomie ufności 95%; values in rows followed by the same letter are not significantly different at a confidence level of 95% Odnośnie oceny zawartości DMS w analizowanych próbkach brzeczki przed i po gotowaniu stwierdzono ponad 10-krotny spadek stężenia tego związku w próbkach brzeczki po gotowaniu. Jak już wspomniano, na etapie gotowania następuje termiczny rozkład SMM do DMS i jego częściowe odparowanie, dlatego też stężenie DMS w badanych próbkach brzeczki po gotowaniu (n=33) wahało się w przedziale µg dm 3 (średnio 25 µg dm 3 ). Natomiast w analizowanych próbkach brzeczki pobieranych po kadzi Whirlpool (n=33), stężenie DMS wyniosło średnio 56 µg dm 3. Obserwowany wzrost stężenia DMS w brzeczce był podyktowany dalszym rozkładem prekursorów DMS, zwłaszcza SMM, do DMS pod wpływem działania temperatury i na tym etapie produkcji piwa nie ma możliwości jego odparowania. Podobne zależności uzyskali też inni autorzy [SCHWILL-MIEDANER, MIEDANER 2002; COORS i in. 2003; RÜBSAM i in. 2010], chociaż nie należy zapominać, że wzrost obciążenia termicznego brzeczki powoduje spadek stężenia siarczku dimetylu, ale ma miejsce wzrost ilości aldehydów Streckera odpowiedzialnych w końcowym efekcie za starzenie się piwa [OGANE i in. 2005; HERRMANN i in. 2010]. Wyniki badań otrzymane w ramach niniejszej pracy i inne (dane niepublikowane), posłużyły do poszukiwania zależności między stężeniem DMS i jego prekursorów w brzeczce a obciążeniem cieplnym (TBI). Dane przedstawione w tabeli 4 wskazują na istotną statystycznie korelację pomiędzy obciążeniem termicznym brzeczki a stężeniem DMS i jego prekursorów, o czym świadczą wartości współczynnika Pearsona (r = 0,625 i r = 0,806). Ujemny charakter zależności liniowej wskazuje na to, że ze wzrostem wskaźnika obciążenia cieplnego (TBI) obserwuje się spadek stężenia ww. związków siarki. Tabela 4; Table 4 Współczynniki korelacji liniowej Pearsona pomiędzy zawartością siarczku dimetylu i jego prekursorów a obciążeniem cieplnym brzeczki (n=96) Pearson correlation coefficients between the content of dimethyl sulphide and its precursors and the thiobarbituric acid index of wort (n=96) Wyszczególnienie Specification Siarczek dimetylu wolny (DMS) Dimethyl sulphide free (DMS) Prekursory siarczku dimetylu (DMS-P) Dimethyl sulphide precursor (DMS-P) Siarczek dimetylu (DMS) Dimethyl sulphide free (DMS) 1 Prekursory siarczku dimetylu (DMS-P) Dimethyl sulphide precursor (DMS-P) 0,783* 1 Liczba kwasu tiobarbiturowego (TBI) Thiobarbituric Acid Index (TBI)
8 200 Liczba kwasu tiobarbiturowego (TBI) Thiobarbituric Acid Index (TBI) A. Salamon i inni 0,625* 0,806* 1 * zależności istotne statystycznie przy poziomie ufności 95%; depending statistically significant at a confidence level of 95% Zawartość aktywnego sensorycznie siarczku dimetylu oznaczona w 45 wybranych próbkach piwa gotowego o różnym stężeniu alkoholu wyniosła średnio 46 µg dm 3 (tab. 5). Z przeprowadzonych badań próbek piwa jasnego (n=16) o stężeniu alkoholu do 5,5% obj. wynika, że zawartość tego związku w omawianej grupie piw mieściła się w granicach od 5 do 80 µg dm 3 (średnio 43 µg dm 3 ). Natomiast w grupie piw jasnych pełnych o zawartości alkoholu 5,5 6,5% obj., największa oznaczona ilość DMS wyniosła 79 µg dm 3, a najmniejsza 18 µg dm 3. W przypadku próbek piwa mocnego o zawartości alkoholu powyżej 6,5% obj. (n=12), średnie stężenie siarczku dimetylu było nieco większe w porównaniu do dwóch pozostałych grup piwa i wyniosło 53 µg dm 3. Wyniki zawartości DMS w ocenianych próbkach piwa są zbieżne z rezultatami innych autorów. W próbkach piwa butelkowego ocenianych przez MIRACLE i in. [2005] stwierdzono występowanie DMS w stężeniach na poziomie µg dm 3, a wcześniejsze badania HYSERTA i in. [1980] wykazały obecność tego związku w 13 próbkach piwa z krajów Europy Zachodniej w stężeniu od 24 do 110 µg dm 3. Literatura [KRÜGER, ANGER 1992; SAŁEK 2010] podaje, że normatywne stężenie DMS w piwie nie powinno przekraczać 100 µg dm 3. Ocena zawartości siarczku dimetylu w piwie handlowym o różnej zawartości alkoholu Evaluation of dimethyl sulphide content in the commercial beer of different alcohol content Opis próbek Specification of the samples Piwo jasne pełne do 5,5% obj. alkoholu Lager beer to 5.5% vol. alcohol Piwo jasne pełne od 5,5 do 6,5% obj. alkoholu Lager beer from 5.5 to 6.5% vol. alcohol Tabela 5; Table 5 Piwo jasne mocne od 6,5% obj. alkoholu Strong lager beer from 6.5% vol. alcohol wartość średnia ± odchylenie standardowe (min. max.) mean ± standard deviation (min. max.) Ilość próbek; Number of samples n = 16 n = 17 n = 12 Siarczek dimetylu (DMS) Dimethyl sulphide (DMS), ( g dm 3 ) 43±24 a (5 80) 44±18 a (18 79) 50±22 a (23 78) wielkości w rzędzie z tymi samymi indeksami nie różnią się istotnie statystycznie przy poziomie ufności 95%; values in row followed by the same letter are not significantly different at a confidence level of 95% Podsumowując, prezentowane w niniejszej pracy wyniki badań zawartości DMS i jego prekursorów odnoszą się do próbek przemysłowych słodów jasnych i ciemnych produkcji krajowych słodowni oferowane do sprzedaży polskim browarom, gdzie stanowiły podstawowy surowiec do produkcji piwa. Z tego względu próbki te są reprezentatywne dla całej branży słodowniczej. Natomiast wyniki zawartości ww. związków w laboratoryjnych próbkach słodów zamieszczono w celu zobrazowania różnic pomiędzy przemysłową a mikrotechniczną technologią przerobu jęczmienia browarnego, gdzie tę drugą należy postrzegać jako wstępną ocenę ziarna jęczmienia w danej kampanii słodowniczej. Przedstawione rezultaty badań próbek brzeczki piwnej i
9 OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE piwa gotowego, które otrzymano ze słodów krajowej produkcji, są reprezentacyjne dla polskich browarów dużej i średniej wielkości, z wyłączeniem browarów małych i restauracyjnych. Poza tym należy nadmienić, że otrzymane wyniki badań piwa odnoszą się do komercyjnych próbek piwa jasnego i nie obejmują piw specjalnych tzw. niszowych. Wnioski 1. Ocena jakości słodu jęczmiennego pod kątem zawartości prekursorów siarczku dimetylu, w większości przypadków badanych przemysłowych próbek słodu jasnego i ciemnego, wykazała na występowanie tego związku w ilościach poniżej wartości 5 mg kg Badania próbek brzeczki piwnej (n=96) podczas procesu jej wytwarzania dowiodły, że stężenie siarczku dimetylu i jego prekursorów istotnie zależy od obciążenia termicznego brzeczki, o czym świadczą ujemne wartości współczynników korelacji liniowej. 3. Stężenie siarczku dimetylu w analizowanych próbkach piwa o różnej zawartości alkoholu (n=45) kształtowało się na dopuszczalnym poziomie i wyniosło średnio 46 µg dm 3. Literatura ANNESS B.J., BAMFORTH C.W Dimethyl sulphide A review. J. Inst. Brew. 88: BACA E., BARANOWSKI K Związki siarkowe w brzeczce i w piwie. Cz. 2. Przem. Ferm. Owoc.-Warz. 4: BINKERT J., HAERLT D Commercial experiences with the SchoKo gentle boiling process. Brauwelt Int. 21(1): COORS G., KROTTENTHALLER M., BACK W Wort pre-cooling and its influence on casting. Brauwelt Int. 21(1): DETHIER M., DE JAEGER B., BARSZCZAK E., DUFOUR J-P In vivo and in vitro investigations of the synthesis of s-methylmethionine during barley germination. J. Am. Soc. Brew. Chem. 49(1): DUMOULIN M., BOIVIN P Industrial kilning technologies and their influence on organoleptic quality of malt. Proceeding of 27 th EBC Congress, Budapest, ref. 20: HERRMANN M., KLOTZBÜCHER B., WURZBACHER M., HANKE S., KATTEIN U., BACK W., BECKER T., KROTTENTHALER M A new validation of relevant substances for the evaluation of beer aging depending on the employed boiling system. J. Inst. Brew. 116(1): HYSERT D.W., WEAVER R.L., MORRISON N.M The origin and control of dimethyl sulfide and its precursor in malt. Tech. Q. Master Brew. Assoc. Am. 17(1): KREISZ S., HARTMANN K., BACK W Malting and malt quality data for the 2004 crop. Brauwelt Int. 23(1): KRÜGER E., ANGER H.M Kennzahlen zur Betriebskontrolle und Qualitätsbeschre-
10 202 A. Salamon i inni ibung in der Brauwirtschaft. Daten über Roh- und Hilfsstoffe, Halbferting- und Fertigprodukte bei der Bierbereitung. Wyd. Behr s Verlag, Hamburg, Germany: 493 ss. KUNZE W Technologia piwa i słodu. Wyd. Piwochmiel Sp. z o.o. Warszawa: 723 ss. MEZGER R., KROTTENTHALLER M., BACK W Wpływ nowoczesnych systemów gotowania brzeczki na składniki brzeczki i jakość piwa. AgroPrzemysł 1: MIRACLE R.E., EBELER S.E., BAMFORTH C.W The measurement of sulfur-containing aroma compounds in samples from production-scale brewery operations. J. Am. Soc. Brew. Chem. 63(3): NARZISS L Beer taste and how it is influenced by raw materials and techno-logical factors. Brauwelt Int. 16(1): 14 25/46. OGANE O., IMAI T., OGAWA Y., OHKOCHI M Influence of wort boiling and wort clarification conditions on aging-relevant carbonyl compounds in beer. Proceeding of 30 th EBC Congress, Praha, ref. 86: RÜBSAM H., BECKER T., KROTTENTHALER M Optimizing brewhouse technology with reference to dimethyl sulfide. Brauwelt Int. 28(3): SADOWNIK A Związki siarki w brzeczce, piwie. Cz. I. Pochodzenie, transformacje oraz wpływ na cechy organoleptyczne piwa. AgroPrzemysł 3: SALAMON A., BACA E Wpływ odmiany jęczmienia i warunków słodowania na zawartość prekursorów siarczku dimetylu w słodzie. Prace Inst. Lab. Przem. Spoż. 60: SALAMON A., MICHAŁOWSKA D Powstawanie siarczku dimetylu i jego prekursorów podczas słodowania różnych odmian jęczmienia. Dokumentacja Inst. Biot. Przem. Rolno-Spożywcz. Warszawa: 27 ss. SAŁEK A Drożdże browarnicze a produkty uboczne fermentacji. Cz. II. Grupa siarczków. Przem. Ferm. Owoc.-Warz : SCHWILL-MIEDANER A., MIEDANER H Wort boiling current state of the art. Brauwelt Int. 20(1): VAN DEN EYNDE E The DMS story from malt and beer. Cerevisiae Biotechnol. 4: VAN HAECHT J.L., DUFOUR J.P The production of sulfur compounds by brewing yeast A Review. Cerevisiae 20: WHITE F.H., WAINWRIGHT T The presence of two dimethyl sulphide precursors in malt, their control by malt kilning conditions, and their effect on beer DMS levels. J. Inst. Brew. 83: YANG B., SCHWARZ P., HORSLEY R Factors involved in the formation of two precursors dimethylsulfide during malting. J. Am. Soc. Brew. Chem. 56(3): Słowa kluczowe: związki siarki, siarczek dimetylu (DMS), prekursory DMS, słód, brzeczka, piwo Streszczenie Wykonano ocenę zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w próbkach piwa gotowego oraz słodu browarnego i brzeczki piwnej.
11 OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH ZWIĄZKÓW SIARKI W PIWIE W większości przypadków badanych próbek słodu jęczmiennego produkcji krajowej stwierdzono występowanie prekursorów siarczku dimetylu w ilościach poniżej 5 mg kg 1. Ocena próbek brzeczki piwnej podczas procesu jej wytwarzania wykazała, że stężenie siarczku dimetylu i jego prekursorów istotnie zależy od obciążenia cieplnego, o czym świadczą ujemne wartości współczynników korelacji liniowej. Stężenie siarczku dimetylu w piwie wyniosło średnio 46 µg dm 3 dla badanych próbek o różnej zawartości alkoholu. Zawartości siarczku dimetylu i jego prekursorów w analizowanych próbkach słodu, brzeczki piwnej i piwie gotowym kształtowały się na dopuszczalnym poziomie. EVALUATION OF SELECTED SULPHUR COMPOUNDS IN BEER DEPENDING ON MALT QUALITY AND WORT HEAT TREATMENT Agnieszka Salamon, Krzysztof Baranowski, Elżbieta Baca, Dorota Michałowska, Dorota Zielińska, Anna Kapka Department of Beer, Malt and Pro-Health Food Technology, Institute of Agricultural and Food Biotechnology, Warszawa Key words: sulphur compounds, dimethyl sulphide (DMS), precursor DMS, malt, wort, beer Summary The study aimed at assessing the content of dimethyl sulphide and its precursors in samples of finished beer, malt and brewing wort. In most cases of the tested barley malt samples of domestic production the presence of dimethyl sulfide precursors was observed in the quantity of less than 5 mg. kg 1. The evaluation of wort samples during the process of its production revealed that the concentration of dimethylsulfide and its precursors significantly depends on the thermal load as evidenced by negative values of linear correlation coefficients. The concentration of dimethyl sulphide in beer avaraged 46 µg dm 3 for the studied samples of different alcohol content. The contents of dimethyl sulphide and its precursors in the analysed samples of malt, wort and the finished beer remained at the acceptable level. Mgr inż. Agnieszka Salamon Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Zakład Technologii Piwa, Słodu i Żywności Prozdrowotnej ul. Rakowiecka WARSZAWA agnieszka.salamon@ibprs.pl
Biotechnologia w produkcji piwa. Wykłady Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej dr Sławomir Wierzba
Biotechnologia w produkcji piwa Wykłady Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej dr Sławomir Wierzba Literatura Wolfgang Kunze - Technologia Piwa i Słodu, Piwochmiel, 1999 r. Treść wykładów
Bardziej szczegółowoBiotechnologia w produkcji piwa. Wykłady Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej dr Sławomir Wierzba
Biotechnologia w produkcji piwa Wykłady Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej dr Sławomir Wierzba Literatura Wolfgang Kunze - Technologia Piwa i Słodu, Piwochmiel, 1999 r. Treść wykładów
Bardziej szczegółowoWPŁYW ph ZACIERU I BRZECZKI NA PRZEBIEG PROCESU TECHNOLOGICZNEGO I WYBRANE WYRÓŻNIKI JAKOŚCIOWE PIWA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 414 419 Jacek Nowak, Michał Paluszkiewicz, Małgorzata Lasik WPŁYW ph ZACIERU I BRZECZKI NA PRZEBIEG PROCESU TECHNOLOGICZNEGO I WYBRANE WYRÓŻNIKI JAKOŚCIOWE PIWA
Bardziej szczegółowoBiotechnologia w produkcji piwa. Wykłady Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej dr Sławomir Wierzba
Biotechnologia w produkcji piwa Wykłady Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej dr Sławomir Wierzba Literatura Wolfgang Kunze - Technologia Piwa i Słodu, Piwochmiel, 1999 r. Treść wykładów
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI SZCZAWIANÓW W SŁODZIE I BRZECZCE NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH ODMIAN JĘCZMIENIA BROWARNEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 43 49 Agnieszka Salamon, Elżbieta Baca, Anna Kapka, Dorota Meller OCENA ZAWARTOŚCI SZCZAWIANÓW W SŁODZIE I BRZECZCE NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH ODMIAN JĘCZMIENIA
Bardziej szczegółowoNowe surowce konsekwencje technologiczne Edyta Kordialik-Bogacka
Nowe surowce konsekwencje technologiczne Edyta Kordialik-Bogacka Politechnika Łódzka Wydział Biotechnologii i Nauk o Żywności Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Piwo Jęczmień browarny Duża
Bardziej szczegółowoPRZEMYSŁ SPOŻYWCZY TRANSFER CIEPŁA W ZAKŁADACH PIWOWARSKICH
PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY TRANSFER CIEPŁA W ZAKŁADACH PIWOWARSKICH PROCES PRODUKCYJNY SŁODOWANIE Słodowanie to wstępny etap przygotowania ziarna przed jego zacieraniem. W ramach etapu wykonywane są trzy czynności:
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Wybrane zagadnienia z technologii przemysłu spożywczego - p. fermentacyjny Wszystkie specjalności Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW ANTYODŻYWCZYCH W PIWIE NA PRZYKŁADZIE KWASU SZCZAWIOWEGO
Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 1, 37-42 OCENA ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW ANTYODŻYWCZYCH W PIWIE NA PRZYKŁADZIE KWASU SZCZAWIOWEGO THE EVALUATION OF ANTI-NUTRITIVE COMPONENTS IN BEER ON THE EXAMPLE OF OXALIC
Bardziej szczegółowoDrożdże browarnicze a produkty uboczne fermentacji. Część 2. Grupa siarczków
1 Drożdże browarnicze a produkty uboczne fermentacji. Część 2. Grupa siarczków Dr. hab. Anna Sałek International Bio-Consulting, Germany 1. Siarczki typu DMS, DMDS, DMTS DMS, siarczek dwumetylu, (CH 3
Bardziej szczegółowoPROCES PRODUKCJI PIWA. Jakość
81 PROCES PRODUKCJI PIWA Autor: Adam Dąbek Kierownik Warzelni Browaru Leżajsk S.A., Grupa Żywiec S.A. Piwo jest to napój otrzymywany w wyniku fermentacji brzeczki piwnej, roztworu przygotowanego z wody
Bardziej szczegółowoSystemy zarządzania produkcją - MES
Systemy zarządzania produkcją - MES Laboratorium 2: Podstawowe parametry procesu produkcyjnego w środowisku Qcadoo MES Politechnika Rzeszowska 2014 Proces produkcyjny Na początku należy zdefiniować proces
Bardziej szczegółowoZWIĄZKI BIAŁKOWE W BRZECZKACH PIWNYCH WYTWARZANYCH Z DODATKIEM NIEOPLEWIONEGO ZIARNA JĘCZMIENIA
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2008, 5 (60), 78 85 AGNIESZKA ZEMBOLD-GUŁA, JÓZEF BŁAŻEWICZ, KATARZYNA WOJEWÓDZKA ZWIĄZKI BIAŁKOWE W BRZECZKACH PIWNYCH WYTWARZANYCH Z DODATKIEM NIEOPLEWIONEGO ZIARNA
Bardziej szczegółowol.p. Nazwa produktu Badana cecha Metoda badawcza Przygotowanie brzeczki laboratoryjnej ze słodu metodą zacierania
OFERTA NA BADANIA Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego im. prof. Wacława Dąbrowskiego 02-532 Warszawa, ul Rakowiecka 36, www.ibprs.pl Zakład Technologii Przetworów Owocowych i Warzywnych
Bardziej szczegółowoV Kongres Browarników, października 2015, Ustroń
V Kongres Browarników, 14-16 października 2015, Ustroń Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki I Przedsiębiorczości w Łomży Instytut Technologii Żywności I Gastronomii Profil związków lotnych w piwach z dodatkiem
Bardziej szczegółowo2 Chmiel Polski S.A., ul. Diamentowa 27, Lublin
Acta Agrophyisca, 25, 6(2), 353-357 PORÓWNANIE WARTOŚCI WSKAŹNIKÓW STARZENIA W OCENIE WYBRANYCH PRODUKTÓW CHMIELOWYCH Jerzy Jamroz 1, Artur Mazurek 1, Marek Bolibok 2, Wojciech Błaszczak 2 1 Zakład Oceny
Bardziej szczegółowoWPŁYW CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA WŁAŚCIWOŚCI ENERGETYCZNE SŁOMY 1
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 1/2011 Adam Świętochowski, Anna Grzybek, Piotr Gutry Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie WPŁYW CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA WŁAŚCIWOŚCI
Bardziej szczegółowoINNE AKTY KOMISJA (2008/C 254/09) WNIOSEK O ZMIANĘ ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR 510/2006. Wniosek o zmianę zgodnie z art. 9 i art. 17 ust.
C 254/12 INNE AKTY KOMISJA Publikacja wniosku zgodnie z art. 6 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych
Bardziej szczegółowoPIWA SPECJALNE KIERUNKI BADAŃ I ROZWOJU
PIWA SPECJALNE KIERUNKI BADAŃ I ROZWOJU PIWA SPECJALNE Brak prostej definicji piw specjalnych Nowe awngardowe piwa Piwa rzemieślnicze Niespotykane dodatki smakowe Niekonwencjonalny sposób fermentacji PIWA
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. LVII SECTIO E 2002 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin, Akademia Rolnicza w Lublinie, ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin 1, Poland 2 Instytut
Bardziej szczegółowoWPŁYW PROCESÓW PRZETWÓRCZYCH NA ZAWARTOŚĆ POLIFENOLI W PIWACH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 199 203 Celina Pieszko, Tatiana Kurek WPŁYW PROCESÓW PRZETWÓRCZYCH NA ZAWARTOŚĆ POLIFENOLI W PIWACH Katedra Chemii Analitycznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach
Bardziej szczegółowoPubliczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu. Edukacyjna Wartość Dodana
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu Edukacyjna Wartość Dodana rok szkolny 2014/2015 Edukacyjna Wartość Dodana (EWD) jest miarą efektywności nauczania dla szkoły i uczniów, którzy do danej placówki
Bardziej szczegółowoStruktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2018 roku
Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2018 roku D DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH Warszawa 2018 Opracowała: Ewa Karczewicz Naczelnik Wydziału Badań
Bardziej szczegółowoWPŁYW FRAKCJONOWANIA I CZASU SŁODOWANIA ZIARNA JĘCZMIENIA NA LICZBĘ KOLBACHA SŁODÓW ORAZ ZAWARTOŚĆ WOLNEGO AZOTU ALFA-AMINOKWASOWEGO W BRZECZKACH
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 6 (67), 119 128 ŁUKSZ SZWED, JÓZEF BŁŻEWICZ, GNIESZK ZEMBOLD-GUŁ, MICHŁ PELK, NDRZEJ DWIDOWICZ WPŁYW FRKCJONOWNI I CZSU SŁODOWNI ZIRN JĘCZMIENI N LICZBĘ KOLBCH
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O ZATWIERDZENIE ZMIANY
C 134/54 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 14.5.2013 Publikacja wniosku w sprawie zmian zgodnie z art. 50 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 w sprawie systemów
Bardziej szczegółowoFORUM TECHNOLOGII BROWARNICZYCH
FORUM TECHNOLOGII BROWARNICZYCH Cieszyn 5-7 października 2011 Ekonomiczne możliwości optymalizacji procesu w browarze średniej wielkości z zastosowaniem techniki oddzielania Plan prezentacji Branża piwowarska,
Bardziej szczegółowoWPŁYW BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH ZAPRAW NASIENNYCH NA PARAMETRY WIGOROWE ZIARNA ZBÓŻ
Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 WPŁYW BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH ZAPRAW NASIENNYCH NA PARAMETRY WIGOROWE ZIARNA ZBÓŻ KATARZYNA PANASIEWICZ, WIESŁAW KOZIARA, HANNA
Bardziej szczegółowoWpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych
WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,
Bardziej szczegółowoWPŁYW CZASU PRZECHOWYWANIA ZIARNA PSZENICY NA ZMIANĘ JEGO CECH JAKOŚCIOWYCH
Inżynieria Rolnicza 1(99)/28 WPŁYW CZASU PRZECHOWYWANIA ZIARNA PSZENICY NA ZMIANĘ JEGO CECH JAKOŚCIOWYCH Michał Sypuła, Agata Dadrzyńska Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych, Szkoła Główna Gospodarstwa
Bardziej szczegółowoRYNEK CIĄGNIKÓW I PRZYCZEP ROLNICZYCH W POLSCE W LATACH
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 4/2008 Czesław Waszkiewicz Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie RYNEK CIĄGNIKÓW I PRZYCZEP ROLNICZYCH W POLSCE W LATACH
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji i podwyższeniu świadczeń najniższych w marcu 2017
Bardziej szczegółowoWPŁYW ZMIAN ZAWARTOŚCI WODY NA TWARDOŚĆ ZIARNA PSZENICY PODCZAS PRZECHOWYWANIA W SILOSIE W WARUNKACH MODELOWYCH
InŜynieria Rolnicza 7/25 ElŜbieta Kusińska Katedra InŜynierii i Maszyn SpoŜywczych Akademia Rolnicza w Lublinie WPŁYW ZMIAN ZAWARTOŚCI WODY NA TWARDOŚĆ ZIARNA PSZENICY PODCZAS PRZECHOWYWANIA W SILOSIE
Bardziej szczegółowoBiotechnologia 1(1-2) 2002, 29-36
Biotechnologia 1(1-2) 22, 29-36 MODYFIKACJA WARUNKÓW ZACIERANIA SŁODÓW O NADMIERNYM ROZLUŹNIENIU BIAŁKOWYM Barbara Foszczyńska, Ewelina Dziuba Streszczenie. Celem badań było zaproponowanie zmodyfikowanego
Bardziej szczegółowoPODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH 2003 2010
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2011 Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie PODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH 2003 2010 Streszczenie W
Bardziej szczegółowoHIGIENA W PRZEMYŚLE CUKROWNICZYM SANITARY CONDITIONS IN THE SUGAR INDUSTRY
HIGIENA W PRZEMYŚLE CUKROWNICZYM Małgorzata Kowalska, Ewelina Kacprzak Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa 05-084 Leszno k. Błonia ul. Inżynierska 4 Streszczenie Przedmiotem
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE NR 2. Surowce browarnicze część teoretyczna. Do produkcji piwa potrzebne są cztery surowce: jęczmień, chmiel, woda i drożdże.
ĆWICZENIE NR 2 Surowce browarnicze część teoretyczna Do produkcji piwa potrzebne są cztery surowce: jęczmień, chmiel, woda i drożdże. Jęczmień jest głównym surowcem, a o jego przydatności decyduje wysoka
Bardziej szczegółowoPIWNY PRZEWODNIK. Tel. (52)
BROWAR PRZYSTANEK TLEN Przystanek Tleń sp. z o.o. ul. Bydgoska 2, Tleń, 86-150 Osie www.przystanektlen.pl NIP 584-02-51-103 Tel. (52) 333 96 00 +48 795 542 053 pensjonat@przystanektlen.pl PIWNY PRZEWODNIK
Bardziej szczegółowoKontrola i zapewnienie jakości wyników
Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola
Bardziej szczegółowoKALIBRACJA BEZ TAJEMNIC
KALIBRACJA BEZ TAJEMNIC 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl 2 S w S x C x -? C w 3 Sygnał wyjściowy detektora funkcja
Bardziej szczegółowoMETABOLITY FERMENTACJI ALKOHOLOWEJ OSMOFILNYCH DROŻDŻY SACCHAROMYCES W ZALEŻNOŚCI OD SZCZEPU ORAZ ZAWARTOŚCI CUKRÓW W BRZECZCE
METABOLITY FERMENTACJI ALKOHOLOWEJ OSMOFILNYCH DROŻDŻY SACCHAROMYCES W ZALEŻNOŚCI OD SZCZEPU ORAZ ZAWARTOŚCI CUKRÓW W BRZECZCE Dorota Zielińska, Elżbieta Baca, Krzysztof Baranowski, Agnieszka Salamon Instytut
Bardziej szczegółowoUwarunkowania prawne obejmujące zagadnienia dotyczące wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska
Uwarunkowania prawne obejmujące zagadnienia dotyczące wprowadzania ścieków komunalnych do środowiska Katarzyna Kurowska Ścieki komunalne - definicja Istotnym warunkiem prawidłowej oceny wymagań, jakim
Bardziej szczegółowoInżynieria Rolnicza 5(93)/2007
Inżynieria Rolnicza 5(9)/7 WPŁYW PODSTAWOWYCH WIELKOŚCI WEJŚCIOWYCH PROCESU EKSPANDOWANIA NASION AMARANTUSA I PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA NA NIEZAWODNOŚĆ ICH TRANSPORTU PNEUMATYCZNEGO Henryk
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2015 roku. Warszawa 2015 Opracowała: Ewa Karczewicz
Bardziej szczegółowoZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 1987 ZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH A n n a M i ę d z y b r o d z k a, T e r e s a H e ród Zakład Żywienia Człowieka Akademii
Bardziej szczegółowoJournal of Agribusiness and Rural Development
ISSN 1899-5772 Journal of Agribusiness and Rural Development www.jard.edu.pl 2(12) 2009, 241-248 ZALEŻNOŚĆ CEN SKUPU ŻYWCA WOŁOWEGO I CEN DETALICZNYCH PRODUKTÓW I WYRĘBÓW WOŁOWYCH W POLSCE I WYBRANYCH
Bardziej szczegółowoStruktura wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2019 roku
Struktura wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2019 roku DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH Warszawa 2019 Opracowała: Ewa Karczewicz Naczelnik Wydziału Badań Statystycznych
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ WSPÓŁCZYNNIKA DYFUZJI WODY W KOSTKACH MARCHWI OD TEMPERATURY POWIETRZA SUSZĄCEGO
Inżynieria Rolnicza 5(13)/211 ZALEŻNOŚĆ WSPÓŁCZYNNIKA DYFUZJI WODY W KOSTKACH MARCHWI OD TEMPERATURY POWIETRZA SUSZĄCEGO Marian Szarycz, Krzysztof Lech, Klaudiusz Jałoszyński Instytut Inżynierii Rolniczej,
Bardziej szczegółowoANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2012
ANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2012 OPRACOWAŁY: ANNA ANWAJLER MARZENA KACZOR DOROTA LIS 1 WSTĘP W analizie wykorzystywany będzie model szacowania EWD.
Bardziej szczegółowoKALIBRACJA. ważny etap procedury analitycznej. Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA
KALIBRAJA ważny etap procedury analitycznej 1 Dr hab. inż. Piotr KONIEZKA Katedra hemii Analitycznej Wydział hemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 8-233 GDAŃK e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Katedra Bioenergetyki i Analizy Żywności. Technologia żywności i żywienie człowieka Studia pierwszego stopnia
SYLABUS 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu PRODUKCJA NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki realizującej
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ PROPAGACJI FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH
Wpływ obróbki termicznej ziemniaków... Arkadiusz Ratajski, Andrzej Wesołowski Katedra InŜynierii Procesów Rolniczych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ
Bardziej szczegółowoNAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK 1 (145) 2008 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (145) 2008 Zbigniew Owczarek* NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH
Bardziej szczegółowoWPŁYW MODYFIKACJI CZASU SŁODOWANIA ZIARNA JĘCZMIENIA NA CECHY BRZECZEK OTRZYMANYCH Z UDZIAŁEM GRYSU KUKURYDZIANEGO
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 5 (54), 77 83 AGNIESZKA ZEMBOLD-GUŁA, JÓZEF BŁAŻEWICZ WPŁYW MODYFIKACJI CZASU SŁODOWANIA ZIARNA JĘCZMIENIA NA CECHY BRZECZEK OTRZYMANYCH Z UDZIAŁEM GRYSU KUKURYDZIANEGO
Bardziej szczegółowoOCENA WPŁYWU TEMPERATURY CHŁODZENIA NA WYTRZYMAŁOŚĆ KINETYCZNĄ GRANUL
Inżynieria Rolnicza 6(94)/2007 OCENA WPŁYWU TEMPERATURY CHŁODZENIA NA WYTRZYMAŁOŚĆ KINETYCZNĄ GRANUL Marek Rynkiewicz Zakład Użytkowania Maszyn i Urządzeń Rolniczych, Akademia Rolnicza w Szczecinie Streszczenie.
Bardziej szczegółowoWPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM
2/1 Archives of Foundry, Year 200, Volume, 1 Archiwum Odlewnictwa, Rok 200, Rocznik, Nr 1 PAN Katowice PL ISSN 1642-308 WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM D.
Bardziej szczegółowoNISKOEMISYJNE PALIWO WĘGLOWE
NISKOEMISYJNE PALIWO WĘGLOWE możliwości technologiczne i oferta rynkowa OPRACOWAŁ: Zespół twórców wynalazku zgłoszonego do opatentowania za nr P.400894 Za zespól twórców Krystian Penkała Katowice 15 październik
Bardziej szczegółowoDrożdże browarnicze a produkty uboczne fermentacji. Część 1. Lotne związki siarkowe
Drożdże browarnicze a produkty uboczne fermentacji. Część 1. Lotne związki siarkowe Dr. hab. Anna Sałek International Bio-Consulting, Germany 1. Wstęp Proces produkcji piwa jest uzależniony od użytych
Bardziej szczegółowoREGULAMIN. KONKURS NA PIWO ROKU WITNICKICH PIWOWARIÓW 2015 20 czerwca 2015 r. Witnica
REGULAMIN KONKURS NA PIWO ROKU WITNICKICH PIWOWARIÓW 2015 20 czerwca 2015 r. Witnica 1. Organizatorem Konkursu na Piwo Roku Witnickich Piwowariów 2015 jest Gmina Witnica, przy współudziale Miejskiego Domu
Bardziej szczegółowoZad.2. Firm poniosła następujące koszty: Produkcja podstawowa 900 zł W tym: faza I 660 zł faza II 240 zł Koszty wydziałowe: 490zł.
Zad. 1. Firma X wyprodukowała w okresie sprawozdawczym w wydziale I-200 sztuk półfabrykatów, a w wydziale II-150 sztuk wyrobów gotowych. RóŜnicę ilościową między produkcją wydziału I a wydziału II stanowi
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTYTUCJI SŁODU PRZETWORAMI KUKURYDZIANYMI NA ZAWARTOŚĆ AZOTU a-aminowego W BRZECZKACH LABORATORYJNYCH
ŻYWNOŚĆ 2(35)Supl., 2003 KATARZYNA JUREK, AGNIESZKA PETRÓW WPŁYW SUBSTYTUCJI SŁODU PRZETWORAMI KUKURYDZIANYMI NA ZAWARTOŚĆ AZOTU a-aminowego W BRZECZKACH LABORATORYJNYCH Streszczenie W pracy podjęto próbę
Bardziej szczegółowoProdukcja piwa. Napój produkowany z wody, słodu jęczmiennego, szyszek chmielowych i drożdży z rodzaju Saccharomyces
Produkcja piwa Napój produkowany z wody, słodu jęczmiennego, szyszek chmielowych i drożdży z rodzaju Saccharomyces Surowce słód, woda, drożdże, chmiel, składniki podstawowe preparaty enzymatyczne i stabilizujące,
Bardziej szczegółowoKreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu
Kreacja aromatów Techniki przygotowania próbek Identyfikacja składników Wybór składników Kreacja aromatu Techniki przygotowania próbek Ekstrakcja do fazy ciekłej Ekstrakcja do fazy stałej Desorpcja termiczna
Bardziej szczegółowoOCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU
Inżynieria Rolnicza 4(129)/2011 OCENA WYBRANYCH CECH JAKOŚCI MROŻONEK ZA POMOCĄ AKWIZYCJI OBRAZU Katarzyna Szwedziak, Dominika Matuszek Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej, Politechnika Opolska Streszczenie:
Bardziej szczegółowoWPŁYW WIELKOŚCI WYDZIELEŃ GRAFITU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ŻELIWA SFEROIDALNEGO NA ROZCIĄGANIE
15/12 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2004, Rocznik 4, Nr 12 Archives of Foundry Year 2004, Volume 4, Book 12 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW WIELKOŚCI WYDZIELEŃ GRAFITU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ŻELIWA SFEROIDALNEGO
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki. Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2010 roku.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2010 roku. Warszawa 2010 I. Badana populacja. W marcu 2010 r. emerytury
Bardziej szczegółowoKoncepcje nowych produktów piwnych
Koncepcje nowych produktów piwnych Edyta Kordialik-Bogacka Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechnika Łódzka Gianluca Donadini, Maria Daria Fumi, Luana Maggi, Paolo Sckokai, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoRYNEK WYBRANYCH NARZĘDZI I MASZYN ROLNICZYCH DO PRODUKCJI ROŚLINNEJ W POLSCE W LATACH
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 1/2009 Czesław Waszkiewicz Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie RYNEK WYBRANYCH NARZĘDZI I MASZYN ROLNICZYCH DO PRODUKCJI
Bardziej szczegółowoPARAMETRY FIZYKOCHEMICZNE BADANYCH PALIW Z ODPADÓW
VII Konferencja Paliwa z odpadów Chorzów, 14-16 marca 2017 PARAMETRY FIZYKOCHEMICZNE BADANYCH PALIW Z ODPADÓW dr Łukasz Smędowski mgr Agnieszka Skawińska Badania właściwości paliw Zgodnie z obowiązującym
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ AZOTANÓW (V) W SAŁACIE I SZPINAKU W POLSCE W LATACH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 519 524 Joanna Gajda-Wyrębek, Jolanta Jarecka, Katarzyna Kuźma, Martyna Mirkowska ZAWARTOŚĆ AZOTANÓW (V) W SAŁACIE I SZPINAKU W POLSCE W LATACH 2007 2008 Zakład
Bardziej szczegółowoRoczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM10 dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice
Roczny raport jakości powietrza z uwzględnieniem pyłów PM1, PM2,5 oraz PM dla czujników zlokalizowanych w gminie Proszowice Spis treści 1. Charakterystyka gminy oraz lokalizacja czujników... 3 2. Dopuszczalne
Bardziej szczegółowoWYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY
WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Słowa kluczowe: towary paczkowane, statystyczna analiza procesu SPC
Waldemar Samociuk Katedra Podstaw Techniki Akademia Rolnicza w Lublinie MONITOROWANIE PROCESU WAśENIA ZA POMOCĄ KART KONTROLNYCH Streszczenie Przedstawiono przykład analizy procesu pakowania. Ocenę procesu
Bardziej szczegółowo1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r.
1 UWAGI ANALITYCZNE 1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. W maju 2002 r. w województwie łódzkim było 209,4 tys. gospodarstw
Bardziej szczegółowoMASA WŁAŚCIWA NASION ZBÓś W FUNKCJI WILGOTNOŚCI. Wstęp. Materiał i metody
InŜynieria Rolnicza 3/2006 Bronisława Barbara Kram Instytut InŜynierii Rolniczej Akademia Rolnicza we Wrocławiu MASA WŁAŚCIWA NASION ZBÓś W FUNKCJI WILGOTNOŚCI Wstęp Streszczenie Określono wpływ wilgotności
Bardziej szczegółowoANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI
Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI Deta Łuczycka, Leszek Romański Instytut Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Katedra Bioenergetyki i Analizy Żywności. TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Studia pierwszego stopnia Ogólnoakademicki Stacjonarne
SYLABUS 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu PROCESY PRZEMYSŁU FERMENTACYJNEGO Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki
Bardziej szczegółowoKondycja ekonomiczna drzewnych spółek giełdowych na tle innych branż
Annals of Warsaw Agricultural University SGGW Forestry and Wood Technology No 56, 25: Kondycja ekonomiczna drzewnych spółek giełdowych na tle innych branż SEBASTIAN SZYMAŃSKI Abstract: Kondycja ekonomiczna
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET JUTRA zintegrowany program rozwoju Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu POWR Z303/17
OPIS MODUŁU ZAJĘD/PRZEDMIOTU (SYLABUS) I. Informacje ogólne. Nazwa modułu zajęd/przedmiotu Chemiczne aspekty piwowarstwa 2. Kod modułu zajęd/przedmiotu 02-CAPMJ 3. Rodzaj modułu zajęd/przedmiotu Fakultatywny
Bardziej szczegółowoZMIENNOŚĆ SORPCYJNOŚCI BETONU W CZASIE
Wojciech KUBISSA 1 Roman JASKULSKI 1 ZMIENNOŚĆ SORPCYJNOŚCI BETONU W CZASIE 1. Wprowadzenie O trwałości konstrukcji wykonanych z betonu zbrojonego w szczególnym stopniu decyduje ich odporność na penetrację
Bardziej szczegółowoRaport Testy Trenerskie. Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku Podnoszenia Ciężarów
Raport Testy Trenerskie Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku Podnoszenia Ciężarów W trakcie zgrupowań Kadr Makroregionalnych Polskiego Związku Podnoszenia Ciężarów, poddano zawodników Testom Trenerskim.
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW
InŜynieria Rolnicza 6/2006 Beata Ślaska-Grzywna Katedra InŜynierii i Maszyn SpoŜywczych Akademia Rolnicza w Lublinie WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW Streszczenie W niniejszej
Bardziej szczegółowoWanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r.
Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa Łódź, 25-26 czerwiec 2013r. 1 Badania fizyko-chemiczne wód i ścieków wykonywane są w różnych celach i w zależności
Bardziej szczegółowoZMĘCZENIE CIEPLNE STALIWA CHROMOWEGO I CHROMOWO-NIKLOWEGO
23/2 Archives of Foundry, Year 2001, Volume 1, 1 (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 2001, Rocznik 1, Nr 1 (2/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ZMĘCZENIE CIEPLNE STALIWA CHROMOWEGO I CHROMOWO-NIKLOWEGO J.
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoZapytania ofertowe dla zamówienia publicznego o wartości powyżej zł netto
Rodzaj zamówienia: usługa 1. DANE ZAMAWIAJĄCEGO: CK BROWAR Sp. z o.o. ul. Podwale 6-7 31-118 Kraków NIP 677-16-98-467 Zapytania ofertowe dla zamówienia publicznego o wartości powyżej 50 000 zł netto 2.
Bardziej szczegółowoI.1.1. Technik technologii żywności 321[09]
I.1.1. Technik technologii żywności 321[09] Do egzaminu zostało zgłoszonych: 2 713 Przystąpiło łącznie: 2 566 przystąpiło: 2 501 ETAP PISEMNY zdało: 2 269 (90,7%) DYPLOM POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE ZAWODOWE
Bardziej szczegółowoZawsze tam gdzie liczy się jakość i zaangażowanie, a współpraca to przyjemność.
Zawsze tam gdzie liczy się jakość i zaangażowanie, a współpraca to przyjemność. Oferujemy nową jakość na rynku MAXX TURBO marki Johnnie Cotton. Drożdże MAXX TURBO marki Johnnie Cotton dla osób ceniących
Bardziej szczegółowoProdukcja fazowa fazowej wyodrębnionych faz produkcyjnych półfabrykat każdej z faz - jednoasortymentowa lub wieloasortymentowa
Kalkulacja fazowa Produkcja fazowa Organizacja produkcji fazowej produkcja masowa lub wielkoseryjna, przechodząca przez szereg wyodrębnionych faz (etapów, procesów) produkcyjnych po każdej fazie produkcyjnej
Bardziej szczegółowoANALIZA ZDOLNOŚCI PROCESU O ZALEŻNYCH CHARAKTERYSTYKACH
Małgorzata Szerszunowicz Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach ANALIZA ZDOLNOŚCI PROCESU O ZALEŻNYCH CHARAKTERYSTYKACH Wprowadzenie Statystyczna kontrola jakości ma na celu doskonalenie procesu produkcyjnego
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2014 roku. Warszawa 2014 Opracowała: Ewa Karczewicz
Bardziej szczegółowoChłodzenie brzeczki. Fermentowania
CHARAKTERYSTYKA I ZALETY MINIBROWARU Minibrowar w restauracji, łącząc w sobie część produkcyjną z częścią restauracyjną, potrafi utworzyć placówkę gastronomiczną o bardzo dobrych wskaźnikach gospodarczych,
Bardziej szczegółowoProjekt Grodziskie redivivus. Raport nr 2 (zmieniony 01.2012) - ze stanu prac komisji PSPD ds. piwa grodziskiego.
Projekt Grodziskie redivivus Raport nr 2 (zmieniony 01.2012) - ze stanu prac komisji PSPD ds. piwa grodziskiego. Gorzej bądź lepiej udokumentowana historia browarnictwa na terenie Grodziska Wielkopolskiego
Bardziej szczegółowoZasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ %
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań makro- i mikroelementów przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na terenie gminy Kuźnia Raciborska i w Zestawieniu
Bardziej szczegółowoAkryloamid w żywności czy jest się czego obawiać?
Akryloamid w żywności czy jest się czego obawiać? Iwona Gielecińska Instytut Żywności i Żywienia Warszawa, 16 marca 2016 r. Wpływ akryloamidu na organizm w badaniach na zwierzętach i kulturach komórkowych
Bardziej szczegółowoWYMIANA CIEPŁA W PROCESIE TERMICZNEGO EKSPANDOWANIA NASION PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA
Konopko Henryk Politechnika Białostocka WYMIANA CIEPŁA W PROCESIE TERMICZNEGO EKSPANDOWANIA NASION PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA Streszczenie W pracy przedstawiono wyniki symulacji komputerowej
Bardziej szczegółowoCENY ZAKUPU I DZIERŻAWY KWOTY MLECZNEJ W GOSPODARSTWACH KRAJÓW EUROPEJSKICH W LATACH
FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomica 256 (48), 117 122 Bogusław GOŁĘBIOWSKI, Agata WÓJCIK CENY ZAKUPU I DZIERŻAWY KWOTY MLECZNEJ W GOSPODARSTWACH KRAJÓW
Bardziej szczegółowoANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2013
ANALIZA WYNIKÓW NAUCZANIA W GIMNAZJUM NR 3 Z ZASTOSOWANIEM KALKULATORA EWD 100 ROK 2013 OPRACOWAŁY: ANNA ANWAJLER MARZENA KACZOR DOROTA LIS 1 WSTĘP W analizie wykorzystywany będzie model szacowania EWD.
Bardziej szczegółowoZakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Statystyki i Prognoz Aktuarialnych Struktura wysokości emerytur i rent wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2013 roku. Warszawa 2013 Opracowała: Ewa Karczewicz
Bardziej szczegółowoWidzieć świat wokół siebie, poznać smak życia. KOMPANIA BROWAROWA BALTIKA
Widzieć świat wokół siebie, poznać smak życia. KOMPANIA BROWAROWA BALTIKA KOMPANIA BROWAROWA BALTIKA NAJWIĘKSZY PRODUCENT TOWARÓW FMCG W EUROPIE WSCHODNIEJ NR.1 W EUROPIE W ILOŚĆI SPRZEDAZY PIWA 12 BROWAROW
Bardziej szczegółowoStraty sieciowe a opłaty dystrybucyjne
Straty sieciowe a opłaty dystrybucyjne Autorzy: Elżbieta Niewiedział, Ryszard Niewiedział Menedżerskich w Koninie - Wyższa Szkoła Kadr ( Energia elektryczna styczeń 2014) W artykule przedstawiono wyniki
Bardziej szczegółowo