ZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 1987 ZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH A n n a M i ę d z y b r o d z k a, T e r e s a H e ród Zakład Żywienia Człowieka Akademii Rolniczej w Krakowie Stanisław PawIu s Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie WPROWADZENIE Naturalnym źródłem pokrywającym zapotrzebowanie organizmu ludzkiego na składniki mineralne są środki spożywcze pochodzenia zarówno roślinnego jak i zwierzęcego. Zainteresowanie zawartością składników mineralnych w środkach spożywczych stale wzrasta. Ma to związek przede wszystkim z zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego, co powoduje, że do naturalnych poziomów składników mineralnych w żywności dodają się poziomy pochodzące z zanieczyszczeń. Oprócz tego w przypadku miodu pszczelego mogą mieć znaczenie stosowane urządzenia do uzyskiwania miodu z plastrów i opakowania. (M ł o d e c k i i wsp. 1982). Składniki mineralne w miodach pszczelich występują w bardzo dużej rozmaitości. W miodach nektarowych w ilościach od 0,1-0,5%, w spadziowych do 1% i więcej (B o r n u s, Z a l e w s k i 1962). Polska Norma PN 75-A na miody pszczele dopuszcza zawartość: As 0,2 mg/kg, Pb 0,4 mg/kg, Cu 10,0 mg/kg, Zn 15,0 mg/kg, Sn 50.0 mg/kg, Fe 20 mg/kg w miodach nektarowych i 30 mg/kg w miodach nektarowo-spadziowych i spadziowych. Pierwiastki te z wyjątkiem Pb i As zaliczane są do mikroelementów niezbędnych do prawidłowego przebiegu procesów życiowych w organizmie człowieka, jednak w nadmiernych ilościach mogą być szkodliwe. W normalizacji krajowej jak i w standardach Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO poziomy tych metali w różnych produktach spożywczych są także limitowane. 207.

2 W piśmiennictwie fachowym coraz częściej pisze się o tzw. czystości chemicznej miodu bez zanieczyszczeń występujących w środowisku. Pszczoły porćwnuje ~ię dq rnezwyhle czułego testu biologicznego wobec substancji O różnym składzie chemicznym (P r z e m y s ł S p o Ż y w c z Y 1982). Ze względu na bardzo ograniczoną liczbę dostępnych opracowań naukowych dotyczących zanieczyszczeń mineralnych w miodach polskich podjęto badania mające na celu określenie zawartości pierwiastków, których dopuszczalne ilości określa Polska Norma (P o l s k a N o r m a 1975). MATERIAŁ Do badań skompletowano ogółem 39 prób miodów pszczelich pochodzących ze zbiorów w 1984 roku, z terenów uprzemysłowionych i nieuprzemysłowionych. Miody zakupiono w Okręgowej Spółdzielni Pszczelarskiej w Krakowie, bezpośrednio z magazynów. Były to: a) 12 prób miodu spadziowego b) 14 prób miodu nektarowo-wielokwiatowego oraz c) 13 prób miodu nektarowo-spadziowego. Za tereny uprzemysłowione uznano następujące miasta i ich okolice: Racibórz, Kraków, Opole, Nowy Targ, Dębica, Wrocław, a za nieuprzemysłowione: Sanok, Ustrzyki, Uherce, Lesko, Limanowa, Nowy Sącz, Bochnia. METODYKA BADAŃ Wszystkie miody zostały poddane ocenie organoleptycznej zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy - PN-75 A Miód Pszczeli. W czasie badania sprawdzono obecność zanieczyszczeń mechanicznych, a na podstawie wyglądu, barwy, konsystencji, zapachu i smaku poszukiwano cech niedopuszczalnych. Sprawdzono też wskażniki fizykochemiczne. Do oznaczenia zawartości w miodach As, Pb, Zn, Sn, i Cu pobierano próbki ok. 50 g, mineralizowano na mokro, spalając w kolbach Kjeldahla przy użyciu stężonego kwasu siarkowego. Próbki ok. 50 g na oznaczanie Fe mineralizowano na sucho w temp. 450 C. W dalszym ciągu oznaczania wyżej podanych pierwiastów postępowano według Polskiej Normy - PN- -67 A Miód Pszczeli. Wszystkie oznaczenia wykonywano w dwóch równoległych powtórzeniach, a wynik przyjmowano jako średnią arytmetyczną. 208

3 OMOWIENIE WYNIKOW W wyniku przeprowadzonej oceny organoleptycznej stwierdzono, że badane miody odmianowe posiadały cechy organoleptyczne zgodne z obowiązującą normą. We wszystkich badanych próbach miodów, niezależnie od miejsca pochodzenia, nie stwierdzono obecności arsenu, ołowiu, cyny. Badania G a- j e w s k i e j i wsp. (1984)także nie wykazały obecności cyny w badanych miodach krajowych, natomiast potwierdziły obecność arsenu w 1 próbie w ilości 0,13 mg/kg, obecność ołowiu spośród analizowanych prób w największej ilości 0,10 mg/kg w 1 próbie. Zawartość miedzi w badanych miodach spadziowych z terenów nieuprzemysłowionych kształtowała się w ilościcach od 0,75-3,0 mg/kg, a z terenów uprzemysłowionych w granicach od 0,7-2,2 mg/kg. W miodach nektarowo-wielokwiatowych z terenów nieuprzemysłowionych w 1 próbie nie stwierdzono obecności miedzi, w powstałych kształtowała się od 0,5-2,2 mg/kg a w próbach z terenów uprzemysłowionych także w 1 przypadku obecności miedzi nie stwierdzono, w pozostałych próbach od 0,5-1,5 mg/kg. Miody nektarowo-spadziowe zawierały miedzi od 0,7-3,0 mg/kg z terenów nieuprzemysłowionych oraz od 0,7-1,5 mg/kg z terenów uprzemysłowionych. Jak wynika z powyższego niezależnie od pochodzenia miodu zawartość miedzi w badanych próbach wahała się od 0,7-3,0 mg/kg. W porównaniu do danych z Normy Polskiej, która przewiduje górną granicę 10 mg/kg stwierdzona zawartość miedzi w miodach jest stosunkowo niska. W badaniach G a j e w s k i e j i wsp. (1984) zawartość miedzi w miodach mieściła się także w granicach dopuszczalnych dla miodu. Zawartość cynku w miodach pszczelich jest także limitowana przez obowiązującą Polską Normę do 15 mg/kg miodu. Spośród wszystkich badanych prób w 1 próbie miodu nektarowo-spadziowego, pochodzącego z terenów nieuprzemysłowionych (z Leska) stwierdzono stosunkowo dużą zawartość cynku, 33,4 mg/kg, znacznie przekraczającą dopuszczalną ilość. W pozostałych próbach tej odmiany miodów było od 2,1-8,3 mg/kg cynku, a z terenów uprzemysłowionych od 5,6-8,3 mg/kg. W miodach spadziowych z terenów nieuprzemysłowionych największa zawartość cynku sięgała do 13,9 mg/kg a zterenów uprzemysłowionych do 8,3 mg/kg. Miód nektarowy wielokwiatowy charakteryzował się także podwyższoną zawartością cynku w porównaniu do poziomu poprzednio scharakteryzowanych odmian miodów, a to od 1,4-14,0 mg/kg w miodach z terenów nieuprzemysłowionych oraz od 1,4-9,0 mg/kg w miodach z terenów uprzemysłowionych, ale nie przekraczał wielkości normatywnej. F e d o r o w s- k a i wsp. (1972)i A l e k s a n d r o w i c z i wsp. (1979) stwierdziły podwyższoną zawartość cynku w miodach pszczelich na różnych etapach 14 Pszczelnicze zeszyty

4 uzyskiwania miodu, uważając że cynk w nadmiarze pochodził z blachy ocynkowanej używanego sprzętu. W miodach handlowych poziom cynku mtescu Bię W granicach normatywnych wymagań. G a j e w s k a i wsp, (1984) stwierdzili wyższą zawartość cynku w miodach importowanych, w miodach krajowych średnia zawartość 'była na poziomie tylko 1,8 mg/kg. W żadnej z badanych prób miodu nie stwierdzono także przekroczenia zawartości żelaza, w porównaniu zobowiązującą normą na ten mikroelement. Analizując zawartość żelaza w 39 próbach miodu, nie 'stwierdzono jego obecności w 1 próbie miodu nektarowego wielokwiatowego oraz w 1 próbie miodu nektarowo-spadziowego, co można uważać za ujemną cechę miodu. W pozostałych próbach miodu zgodnie z danymi w tabeli 1 naj- Tabela Zawartość niektórych składników mineralnych w odmianowych miodach pszczelich ~ I... co -c co co Cu mg/kg Zn mg/kg Fe mg/kg c. ~ ~ «I Cii Odmiana miodu ~ Oli ~ E E E.~ CI>...l ~ c:: zakres IŚredniO zakres IŚredniO zakres lśrednio < il< U:l i Miód spadziowy tereny nieuprzemysłowione 0,75-3,0 1,69 2,0-13,9 5,00 3,75-19,0 6,39 5 tereny uprzemysłowione 0,70-2,2 1,85 1,0-8,3 4,34 5,75-10,0 7,15 Miód nektarowy- -wielokwiatowy 7 tereny nieuprzemysłowione 0,0-2,2 0,90 1,4-14,0 5,50 2,00-7,25 3,80 7 tereny uprzemysłowione 0,0-1,5 0,91 1,4-9,0 4,70 ',00-7,50 3,20 Miód nektarowo- -spadziowy 8 tereny nieuprzemysłowione 0,70-3,0 1,46 2, ,20 0,0-6,0 2,50 5 tereny uprzemysłowione 0,70-1,5 1,10 15,6-8,3 7,40 4,50-9,0 6,60 większą zawartość tego pierwiastka tj. 19 mg/kg stwierdzono w 1 próbie miodu spadziowego z terenów nieuprzemysłowionych, w miodach nektarowych wielokwiatowych i nektarowo-spadziowych największa zawartość wynosiła 9,0 mg/kg w miodzie z terenów uprzemysłowionych. WNIOSKI 1. Cechy organoleptyczne wszystkich badanych prób miodu pszczelego były zgodne z obowiązującą normą. 210

5 s 2. Analiza chemiczna miodów nie wykazała obecności w nich arsenu, ołowiu i cyny. Zawartość miedzi, żelaza i cynku (z wyjątkiem próby) kształtowała się w zakresie wskaźników normy. 3. Nie znaleziono zależności pomiędzy pochodzeniem miodu a zawartością badanych składników mineralnych. Większe ilości badanych metali śladowych wystąpiły w miodach z terenów nieuprzemysłowionych. Przy badaniu większej liczby próbek wyniki mogłyby być inne. LITERATURA A l e k s a n d r o w i c z M., O l 2 j n i k E., R u t w i c z B. (1979) Zawartość cynku w miodach pszczelich i miodach pitnych z terenu Województwa Olsztyńskiego Roczniki PZH XXX, 2, 131 B o r n u s L., Z a l e w s k i W., (1962) Miód pszczeli w produkcji, obrocie f spożyciu. Wydawnictwo Centrali Rolniczej Spółdzielni, Warszawa F e d o r o w s k a Z., M i ę d z y b r o d z k a A., M o r a w s k a - Koł o d y ń k a L. (1972) O zawartości cynku w miodach krajowych. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe XVI, 163 G a j e w s k a R., N a b r z y s k i M., G a j e k O. (1984) Zawartość metali śladowych w miodzie pszczelim. Bromat. Chem. Toksykol. XVII, 3, 259 M ł o d e c k i H., P i e kar s k i K. (1982) Zagadnienia zdrowotne żywności. PZWL Warszawa p o l s k a N o r m a PN-67-A Miód Pszczeli p o l s k a N o r m a PN-75-A Miód Pszczeli P r z e m y s ł S p o Ż y w c z Y (1982) - nowości techniki, Czystość mikrobiologiczna i chemiczna miodu. XXXVI, 7-8,315, według Arch. LebensmitteZhY!J. 1981,32, 130