Zestawienie informacji dotyczących właściwości sensorycznych ciastek ekologicznych

Transkrypt

1 Zestawienie informacji dotyczących właściwości sensorycznych ciastek ekologicznych - zalecenia dotyczące przetwarzania - zalecenia dotyczące rozwoju produktu - zalecenia dotyczące marketingu Wersja 6.3 FiBL Szwajcaria This document can be downloaded from with the OSIS document-id 317

2 Preferencje sensoryczne konsumentów dotyczące ciastek ekologicznych Francja Francuscy konsumenci żywności ekologicznej preferują ciastka o stosunkowo wysokim poziomie słodkości oraz korzennym smaku i zapachu, a jednocześnie nie lubią zbyt tłuszczowego smaku i zapachu. Niemcy Niemieccy konsumenci żywności ekologicznej preferują ciastka o średnio intensywnym słodkim smaku, a jednocześnie nie lubią ciastek bardzo suchych, o wysoce intensywnym mącznym smaku, jak również ciastek o bardzo zbożowym i słodkim zapachu. Włochy Włoscy konsumenci żywności ekologicznej preferują ciastka o słodkim smaku i zapachu oraz średnio intensywnym tłuszczowym zapachu. Jednocześnie wysoce intensywny mączny i zbożowy smak i zapach, jak również duża suchość, chrupkość i twardość ciastek nie są lubiane przez włoskich konsumentów. Holandia Holenderscy konsumenci żywności ekologicznej preferują ciastka o bardzo intensywnym smaku, dużej słodyczy oraz karmelowym smaku i zapachu, a także bardzo korzennym smaku i zapachu. Jednocześnie ciastka powinny charakteryzować się mało intensywnym mącznym i zbożowym smakiem, a ich tekstura powinna być twarda i krucha. Polska Polscy konsumenci żywności ekologicznej preferują ciasta delikatnie korzenne, kruche o umiarkowanej słodyczy. Jednocześnie ciastka powinny być suche i nie powinny być twarde. Szwajcaria ekologicznych strona 1

3 Szwajcarscy konsumenci żywności ekologicznej preferują niezbyt słodkie ciastka o kakaowym zapachu W porównaniu z innymi krajami preferencje konsumentów szwajcarskich są bardziej zróżnicowane. Właściwości sensoryczne ciastek ekologicznych Główny cel projektu ECROPOLIS stanowiło zebranie i wymiana informacji dotyczących właściwości sensorycznych żywności ekologicznej ze stowarzyszeniami działającymi na rzecz żywności ekologicznej, jej producentami, przetwórcami, sprzedawcami oraz hurtownikami, jak również udostępnienie tych informacji opinii publicznej, czyli konsumentom. Zakres projektu nie ograniczał się wyłącznie do opracowania profili sensorycznych służących porównywaniu żywności konwencjonalnej i ekologicznej. Zbadano również wpływ przepisów prawnych dotyczących rolnictwa ekologicznego na właściwości sensoryczne żywności ekologicznej oraz wpływ oznakowania żywności na preferencje sensoryczne konsumentów. Uzyskane w ten sposób wyniki mogą posłużyć podnoszeniu jakości rozwijania i przetwarzania produktów oraz zwiększeniu skuteczności działań marketingowych związanych z właściwościami sensorycznymi produkowanej żywności ekologicznej. 1 Wpływ przepisów prawnych UE dotyczących produkcji ekologicznej oraz standardów prywatnych na właściwości sensoryczne 1.1 Wpływ przepisów na właściwości sensoryczne badanych ciastek ekologicznych Przepisy prawne UE zawierają niewiele ograniczeń wywierających wpływ na produkcję ciastek ekologicznych. Przepisy stanowią, że do produkcji ekologicznej można wykorzystywać wyłącznie naturalne aromaty. Oprócz tego wprowadzono ograniczenia dotyczące ilości stosowanego proszku do pieczenia i innych dodatków. Listę dozwolonych środków ujęto w Załączniku VIII Rozporządzenia WE nr 889/2008. W ramach projektu ECROPOLIS nie zdołano jednak wykazać ogólnego wpływu wprowadzenia ograniczeń na właściwości sensoryczne produktów. Standardy Bio Suisse zabraniają stosowania dodatkowych aromatów i lecytyny, podczas gdy przepisy państwowe dopuszczają stosowanie naturalnych aromatów i lecytyny (Łącze D 1.1). Z prób ciastek badanych w Szwajcarii jedynie konwencjonalna próba zawierała aromaty. Niektóre próby ciastek ekologicznych zawierały natomiast ekstrakt z wanilii i naturalne olejki cytrynowe lub pomarańczowe. Nie ustalono jednak ogólnego wpływu standardów Bio Suisse na smak produktów. ekologicznych strona 2

4 1.2 Podsumowanie wpływu przepisów prawa na właściwości sensoryczne ciastek ekologicznych Poniższa tabela zawiera informacje dotyczące wpływu przepisów prawa UE, krajowych przepisów prawa szwajcarskiego w zakresie produkcji żywności ekologicznej (UE/CH) oraz prywatnych standardów ekologicznych (Bio Suisse) na właściwości sensoryczne ciastek. Tabela 1: Wpływ określonych przepisami wymogów na właściwości sensoryczne ciastek Stosowne punkty standardów wpływające na właściwości sensoryczne Stosowne ograniczenie lub ogólne zezwolenie Rozporządze nie WE 889/2008 Prywatne standardy ekologiczne Wpływ na właściwości sensoryczne Smak Zapach Tekstura Wpływ przepisów UE/CH Bio Suisse Składniki pochodzenia rolniczego Mąka A A XX XX X - - Składniki słodzące A A XX XX Tłuszcze A A XX XX X - - Owoce, orzechy, czekolada A A XX X Przyprawy A A XX XX Aromaty A, jeżeli pochodzą z naturalnych substancji Bio Suisse: niedozwolone XX XX - - (X) Dodatki Proszek do pieczenia A, jeżeli jest wymieniony w Załączniku VIII Bio Suisse: A, jeżeli jest wymieniony w standardach - - X - - Substancje pomocnicze Emulgator A, jeżeli jest wymieniony w Załączniku VIII Bio Suisse: niedozwolona lecytyna - - X - (X) Metody przetwarzani a Procesy pieczenia A A X - XX - - A: dozwolone; -: bez wpływu; (X): możliwy wpływ; X: zauważalny wpływ; XX: duży wpływ ekologicznych strona 3

5 2 Czynniki kształtujące właściwości sensoryczne ciastek Grupa produktów obejmuje wiele różnych rodzajów ciastek. 2.1 Smak Smak ciastek zależy głównie od użytych składników pochodzenia rolniczego. Następujące składniki mają największy wpływ na smak badanych ciastek: Rodzaj mąki Rodzaj substancji słodzącej Rodzaj tłuszczu Dodatkowe składniki, np. orzechy, owoce czy czekolada Przyprawy i aromaty Na smak ciastek bardzo istotny wpływ ma również ilość wymienionych składników. 2.2 Tekstura Na teksturę ciastek mają wpływ użyte składniki i parametry procesu przetwarzania, jak czas i sposób mieszania. 2.3 Zapach Podobnie jak w przypadku smaku, zapach ciastek zależy od: Rodzaju mąki Rodzaju substancji słodzącej Rodzaju tłuszczu Dodatkowych składników, jak orzechy, owoce czy czekolada Użytych przypraw i aromatów 3 Cechy lubiane i nielubiane przez konsumentów w poszczególnych krajach oraz zalecenia dotyczące poprawy postrzegania ciastek przez konsumentów Poniżej wymieniono cechy lubiane i nielubiane przez konsumentów w danym kraju, w kolejności od najbardziej istotnych. Francja Tabela 2: Cechy ciastek lubiane i nielubiane przez konsumentów we Francji Cechy lubiane Suchość Mączny smak Twardość Cechy nielubiane Tłuszczowy smak Słodki smak Rozdrobniona tekstura Jabłkowy smak Jabłkowy zapach Tłuszczowy zapach Niemcy ekologicznych strona 4

6 Tabela 3: Cechy ciastek lubiane i nielubiane przez konsumentów w Niemczech Cechy lubiane Wrażenie tłustości w ustach Słodki smak Chropowata powierzchnia Jasny wygląd Tłuszczowy zapach Cechy nielubiane Suchość Słodki zapach Równy wygląd krawędzi Zbożowy zapach Mączny smak Wrażenie kruchości w ustach Rozdrobniona tekstura Włochy Tabela 4: Cechy ciastek lubiane i nielubiane przez konsumentów we Włoszech Cechy lubiane Słodki smak Rozdrobniona tekstura Miodowy smak Słodki zapach Inne smaki Cechy nielubiane Mączny smak Suchość Rodzynkowy smak Słonecznikowy smak Kruchość Słony smak Słonecznikowy zapach Zbożowy smak Zbożowy zapach Holandia Tabela 5: Cechy ciastek lubiane i nielubiane przez konsumentów w Holandii Cechy lubiane Intensywny smak Słodki smak Uczucie twardości przy pierwszym ugryzieniu Uczucie kruchości/chrupkości przy pierwszym ugryzieniu Intensywny zapach Karmelowy smak Słodki zapach Karmelowy zapach Korzenny smak Korzenny zapach Cierpki zapach Cechy nielubiane Wrażenie suchości w ustach Mączny smak Uczucie kruchości przy pierwszym ugryzieniu ekologicznych strona 5

7 Polska Tabela 6: Cechy ciastek lubiane i nielubiane przez konsumentów w Polsce Cechy lubiane Suchość Kruchość Ogólna jakość Mączny smak Tłuszczowy zapach Zapach kojarzący się z przyrumienieniem Słonecznikowy smak Słonecznikowy zapach Cechy nielubiane Twardość Ostry/silny zapach Szwajcaria Tabela 7: Cechy ciastek lubiane i nielubiane przez konsumentów w Szwajcarii Cechy lubiane Cechy nielubiane Kakaowy zapach Słodki smak (wysoka intensywność słodyczy wpływa negatywnie na ocenę) Słodki zapach 4 Efekt etykiety Nie odnotowano wpływu oznaczenia ciastek jako ekologiczne (efektu etykiety) na preferencje konsumentów. Wynika z tego, że konsumenci nie mają pozytywnego obrazu ciastek ekologicznych samych w sobie. W związku z tym najbardziej obiecującą strategią jest podnoszenie jakości produktu. Francja We Francji nie stwierdzono występowania efektu etykiety w odniesieniu do ciastek. Zauważalna była tendencja do oceniania ciastek ekologicznych nieco gorzej w próbach oznakowanych (z etykietą) niż w próbach bez oznakowania (bez etykiety). Z kolei produkty oznaczone jako konwencjonalne w dwóch przypadkach uzyskały nieco wyższą ocenę, a w dwóch innych nieco niższą. Konsumenci kupujący żywność ekologiczną regularnie ocenili wszystkie badane ciastka, zarówno ekologiczne, jak i konwencjonalne, wyżej w badaniach ogólnych preferencji produktów w próbach oznakowanych i bez oznakowania. Nieznaczny pozytywny efekt etykiety w odniesieniu do konsumentów kupujących regularnie żywność ekologiczną sugeruje, że w odwiedzanych przez nich sklepach należy podkreślać właściwości ekologiczne produktu. Konsumenci kupujący żywność ekologiczną okazjonalnie nie odbierają natomiast w sposób pozytywny ciastek ekologicznych samych w sobie. Z tego powodu należy wykorzystywać inne metody zachęcania ich do zakupu produktu. W tym wypadku marketing sensoryczny stanowi obiecujące narzędzie służące poprawie postrzegania ciastek ekologicznych w oczach konsumentów. Należy zatem wyjaśniać konsumentom różnice pod względem właściwości sensorycznych różnych produktów. Pozytywne efekty marketingowe przynieść może również podnoszenie jakości produktu oraz strategie imitacji (imitowanie produktów lidera na rynku). Wynika to z faktu, że ciastka ekologiczne nie zawsze spełniają oczekiwania przeciętnego konsumenta pod względem właściwości sensorycznych. ekologicznych strona 6

8 Niemcy W Niemczech próbki ciastek ekologicznych uzyskiwały nieco wyższe oceny w testach oznakowanych niż w testach bez oznakowania. W próbie bez oznakowania konsumenci kupujący żywność ekologiczną okazjonalnie oceniali wyżej próbki konwencjonalne. Przyczyna tkwi prawdopodobnie w tym, że konsumenci ci są bardziej przyzwyczajeni do smaku ciastek konwencjonalnych. W próbie z oznakowaniem nie stwierdzono różnic w ocenie ciastek ekologicznych i konwencjonalnych przez konsumentów kupujących żywność ekologiczną regularnie i kupujących okazjonalnie. Nieznaczny pozytywny efekt etykiety w odniesieniu do oceny ciastek ekologicznych przez niemieckich konsumentów żywności ekologicznej sugeruje, że należy podkreślać ekologiczną naturę produktu jako szczególną cechę oferty. Strategia ta ma jednak szanse powodzenia wyłącznie w połączeniu z informowaniem o produkcie i jego właściwościach sensorycznych w celu poprawy postrzegania ciastek ekologicznych w oczach klientów. A zatem należy wyjaśniać konsumentom różnice pod względem właściwości sensorycznych różnych produktów. Pozytywne efekty marketingowe przynieść może również podnoszenie jakości produktu oraz strategie imitacji (imitowanie produktów lidera na rynku). Wynika to z faktu, że ciastka ekologiczne nie zawsze spełniają oczekiwania przeciętnego konsumenta pod względem właściwości sensorycznych. Włochy We Włoszech nie stwierdzono wpływu efektu etykiety na zwiększenie ogólnych preferencji ciastek ekologicznych. Nie odnotowano ponadto różnic pomiędzy konsumentami kupującymi żywność ekologiczną regularnie a kupującymi okazjonalnie. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że w porównaniu z innymi krajami konsumenci we Włoszech przykładają większą wagę do właściwości sensorycznych produktu, jak smak czy zapach, niż do innych wartości związanych z produkcją żywności ekologicznej. W związku z dużym znaczeniem właściwości sensorycznych ciastek za obiecujące narzędzie służące poprawie postrzegania ciastek w oczach włoskich konsumentów należy uznać marketing sensoryczny. Pozytywne efekty może również przynieść podnoszenie jakości produktu i strategie imitacji (imitowanie produktów lidera na rynku). Holandia W ramach projektu ECROPOLIS nie stwierdzono wpływu oznakowania ciastek jako ekologicznych na ocenę konsumentów w próbie oznakowanej w porównaniu z próbą bez oznakowania. W badaniach konsumenckich holenderscy konsumenci podkreślali, że oczekują, iż ciastka ekologiczne będą zdrowsze ze względu na zawartość innego rodzaju substancji słodzących, np. miodu, oraz mniejszej słodyczy. W rzeczywistości ciastka poddane analizie sensorycznej w Holandii różniły się od siebie pod względem zastosowanych substancji słodzących. Do produkcji ciastek konwencjonalnych użyto cukru rafinowanego i kilku rodzajów substancji słodzących, jak syrop glukozowy, podczas gdy ciastka ekologiczne były słodzone surowym cukrem trzcinowym lub syropem pszennym. Ciastka konwencjonalne były dodatkowo najsłodsze. Stwarza to możliwość promowania ciastek ekologicznych za pomocą informacji o produkcie i substancjach słodzących używanych do produkcji oraz właściwościach sensorycznych ciastek. ekologicznych strona 7

9 Polska W Polsce nie stwierdzono występowania efektu etykiety ekologicznej w odniesieniu do kruchych ciastek owsianych. Jednakże zarówno w próbie bez oznakowania jak i oznakowanej, konsumenci kupujący żywność ekologiczną regularnie, w większości przypadków oceniali nieco wyżej zarówno ekologiczne, jak i konwencjonalne ciastka w porównaniu z konsumentami kupującymi okazjonalnie. W związku z tym, iż w Polsce nie stwierdzono pozytywnego efektu etykiety w odniesieniu do ciastek, wskazywanie ekologicznego pochodzenia produktu jako szczególnej cechy oferty nie wydaje się być skuteczną strategią marketingową. Bardziej obiecujące są natomiast działania zmierzające do poprawy jakości produktu. Szwajcaria Pomimo iż połowa ciastek ekologicznych testowanych w ramach projektu ECROPOLIS uzyskała wyższe oceny w próbach oznakowanych niż bez oznakowania, stwierdzono jedynie nieznaczny efekt etykiety ekologicznej. Nie wykryto różnic w ocenie produktów przez konsumentów kupujących żywność ekologiczną regularnie a kupujących okazjonalnie. Część szwajcarskich konsumentów produktów ekologicznych kupuje ciastka ekologiczne głównie ze względu na walory zdrowotne. Konsumenci ci oczekują, że ciastka ekologiczne będą mniej słodkie, a zatem będą zawierały mniej cukru niż ciastka konwencjonalne. Wyniki analizy sensorycznej nie potwierdzają jednak tych oczekiwań. Niektóre próbki ciastek ekologicznych były mniej słodkie, jednak inne były bardziej słodkie od badanych ciastek konwencjonalnych. W związku z powyższym strategia marketingu sensorycznego powinna koncentrować się wokół wybranych właściwości sensorycznych i składników, które odpowiadają oczekiwaniom zdrowotnym konsumentów żywności ekologicznej w odniesieniu do ciastek ekologicznych. ekologicznych strona 8

10 5 Możliwości strategiczne dotyczące rozwoju produktu oraz sposobów komunikowania informacji dotyczących ciastek ekologicznych W tabeli 8 przedstawiono szereg środków służących rozwijaniu produktu i prowadzeniu działań komunikacyjnych, w zależności od wybranej przez firmę strategii. Uwzględnić należy również charakterystykę danego kraju oraz cechy szczególne konkretnego oferowanego produktu. Tabela 8: Możliwości strategiczne związane z rozwojem produktu i komunikacją CIASTKA Możliwości strategiczne Rozwój produktu Strategia imitacji / standaryzacji Strategia różnicowania (nowość, autentyzm) Cechy charakterystyczne danego kraju Sposoby - komunikowania Oferowanie właściwego standardowego poziomu słodyczy, korzennego smaku i suchości porównywalnych z właściwościami wzorcowych produktów konwencjonalnych. Oczekiwania dotyczące słodyczy: wysoka we Francji, Włoszech, Holandii; średnia w Szwajcarii, Niemczech i Polsce. Oczekiwania dotyczące suchości: wysoka w Polsce, niska we Włoszech. Komunikowanie konkretnych właściwości preferowanych przez konsumentów w danym kraju: korzenny smak i zapach (Francja i Holandia); suchość lub kruchość (Holandia, Polska). Pierwszym krokiem na drodze do wejścia na rynek może być standaryzacja, która pozwoli uzyskać stabilność popytu. Na dłuższą metę jednak może to okazać się ryzykowne ze względu na konkurencję rynkową. Wiele możliwości różnicowania produktów, zwłaszcza w krajach, w których udało się ustalić konkretne preferencje konsumentów w zakresie smaku, zapachu i tekstury, np. wybór konkretnych kruchych ciastek (Holandia lub Polska). Możliwość próbnego oferowania konkretnych składników (stare odmiany zbóż, składniki bezglutenowe, płatki owsiane itp.) dla wybranych grup klientów. Komunikowanie pewnym grupom konsumentów wartości dodanych konkretnych składników (tradycyjne zboża, dziedzictwo kulturowe, związek z regionem, dobroczynny wpływ na zdrowie itp.) Wprowadzenie degustacji w klepach (wyjaśnianie/doświadc zanie różnic) Oferowanie szkoleń personelu sklepowego Zróżnicowane oczekiwania pod względem smaku i tekstury w poszczególnych krajach (zob. też strategie poprawy produktu) Preferowanie ciastek ekologicznych w Niemczech i Szwajcarii Preferowanie ciastek konwencjonalnych w Polsce, Włoszech, Francji i Holandii. Pozytywny wpływ znakowania produktów jako ekologicznych we Francji i częściowo w Szwajcarii oraz Niemczech. Mały wpływ znakowania produktów jako ekologicznych we Włoszech, Holandii i ekologicznych strona 9

11 Polsce: wykorzystywanie innych właściwości niż ekologiczna natura produktu. ekologicznych strona 10

12 Poniższa lista kontrolna służy rozpoznawaniu możliwości poprawy w zakresie rozwoju produktu i marketingu sensorycznego ciastek ekologicznych. Punkty kontrolne Tak Nie Nie wiem Składniki: Czy wszystkie składniki są ekologiczne? Por. Rozp. WE nr 834/2007 Czy składniki nieekologiczne są wymienione w Załączniku VIII? Czy można zastąpić składniki nieekologiczne składnikami ekologicznymi? Dodatki: Czy dodatki są wymienione w Załączniku VIII? Jeżeli dotyczy: Czy dodatki są wymienione w prywatnych standardach produkcji ekologicznej? Czy można uniknąć stosowania dodatków? Czy można zastąpić dodatki składnikami? Czy można zastąpić dodatki pochodzenia rolniczego dodatkami ekologicznymi? Czy można zastąpić niedozwolone dodatki (np. aromaty) lub zastosować inne środki w celu poprawy właściwości sensorycznych? Środki wykorzystywane w procesie przetwarzania: Czy wykorzystywane metody przetwarzania są dopuszczalne w myśl przepisów prawa i prywatnych standardów ekologicznych (np. brak GMO)? Czy wszystkie etapy przetwarzania są naprawdę konieczne? Opakowanie: Czy stosowane opakowanie jest naprawdę niezbędne do ochrony produktu (np. podwójne opakowanie)? Czy możliwe jest odzyskanie opakowania? Czy możliwa jest ekologiczna utylizacja opakowania? Etykietowanie: Czy spełniane są minimalne standardy prawa żywnościowego i prawa produkcji ekologicznej? Czy można rozszerzyć zakres podawanych informacji, np. o metody produkcji, pochodzenie surowców, żywnościokilometry, tak aby konsumenci byli lepiej informowani? Marketing sensoryczny: Czy ograniczenia dotyczące składników aromatyzujących i ich wpływ na smak i zapach ciastek można wykorzystać w pozytywny sposób w działaniach marketingowych? Czy ograniczenia dotyczące proszków do pieczenia oraz emulgatorów (w przypadku standardów prywatnych) i ich wpływ na teksturę ciastek można wykorzystać w pozytywny sposób w działaniach marketingowych? 6 System informacji o właściwościach sensorycznych żywności ekologicznej OSIS OSIS udostępnia informacje dotyczące właściwości sensorycznych produktów spożywczych i kwestii pokrewnych. Wszystkie istotne dane zebrane w ramach projektu ECROPOLIS są ekologicznych strona 11

13 udostępniane konsumentom, stowarzyszeniom, producentom i przetwórcom związanym z sektorem spożywczym. W zależności od indywidualnych potrzeb odbiorców informacji OSIS oferuje zróżnicowanie poziomu dostępu do danych. Istotne informacje są dodatkowo przekazywane na przykład w ramach publikacji "European-Sensory-Journey", przystępnie opracowanych zestawieniach czy raportach szczegółowych. Wydanie Stolz, H., Espig, F., Kretzschmar, U. (2011): Zestawienia informacji dotyczących wszystkich testowanych produktów w języku lokalnym. Dokument nr 6.3 w ramach projektu ECROPOLIS Instytut Badań nad Rolnictwem ekologicznym (Research Institute of Organic Agriculture FiBL), Frick, Szwajcaria. Październik 2011 Research Institute of Organic Agriculture (FiBL), Ackerstrasse, CH-5070 Frick, Tel , Fax , info.suisse@fibl.org, Internet: Podziękowania Niniejszy raport powstał przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach 17. Programu Ramowego. Autorzy pragną złożyć wyrazy podziękowania wszystkim partnerom zaangażowanym w badania projektowe oraz ekspertom ze stowarzyszenia SME, którzy wspierali naszą pracę. Pragniemy również przedstawić osoby, bez zaangażowania i opinii których powodzenie projektu nie byłoby możliwe: Otto Schmid z FiBL Szwajcaria, Kirsten Buchecker z ttz-bremerhaven, Tim Obermowe z Uniwersytetu w Getyndze, Annette Bongartz i Marie-Louise Cezanne ze ZHAW University of Applied Sciences w Wädenswil oraz Ursula Kretzschmar from FiBL, pełniąca rolę koordynatora projektu. Publikacje pokrewne w ramach projektu ECROPOLIS Schmid, O. (2009): Analysis of regulatory framework affecting sensory properties of organic products. Comparative report on specific sensory related requirements in regulations and standards for organic production. (Analiza wpływu ram prawnych na właściwości sensoryczne produktów ekologicznych. Raport porównawczy poszczególnych wymogów dotyczących właściwości sensorycznych w przepisach prawnych i standardach dotyczących rolnictwa ekologicznego.) Stolz, H., Jahrl, I., Baumgart, L., Schneider, F. (2010): Sensory experiences and expectations of organic food. Results of focus group discussions. (Doświadczenia i oczekiwania związane z sensorycznymi właściwościami żywności ekologicznej. Wyniki dyskusji prowadzonych w ramach grup fokusowych.) ekologicznych strona 12

14 Obermowe, T., Hemmerling, S., Busch, G., Sidali, K. L., Stolz, H., Spiller, A. (2011): Marketing strategies: Using sensory attributes for organic marketing. (Strategie marketingowe: Wykorzystywanie cech sensorycznych w marketingu produktów ekologicznych.) Buchecker, K., Cezanne, M.-L. (2011): Comparative report on sensory analysis (including description, consumer sensory tests, preference mapping and pan-european landscape map). (Raport porównawczy analizy sensorycznej (uwzględniający opisy, konsumenckie badania sensoryczne, mapowanie preferencji i ogólnoeuropejską mapę wyników)). Espig, F., Schmid, O., Stolz, H. (2011): Report with edited sensory data and linkage to consumer needs and acceptance Impact of regulations and standards. (Raport zawierający zredagowane dane sensoryczne i powiązania z potrzebami konsumentów i odbiorem produktów Wpływ przepisów prawnych i standardów.) Cezanne, M.-L., Bülow, M., Buchecker, K., Matullat, I. (2011): Improvement potential for optimized sensory quality of organic food to meet consumer expectations. (Możliwości poprawy właściwości sensorycznych żywności ekologicznej w celu sprostania oczekiwaniom klientów.) Schmid, O. (2011): Report on the recommendations for a research agenda and strategic options for sensory quality communication for different target groups. (Raport o zaleceniach dotyczących programu badawczego i możliwości strategicznych w zakresie komunikowania o właściwościach sensorycznych zróżnicowanym grupom odbiorców.) Więcej informacji można znaleźć w witrynie internetowej projektu na ekologicznych strona 13