Opodatkowanie świadczeń emerytalno-rentowych w krajach członkowskich UE oraz w Szwajcarii, Kanadzie i USA

Transkrypt

1 ISSN nr 1 (1) 1 kwietnia 2008 Opodatkowanie świadczeń emerytalno-rentowych w krajach członkowskich UE oraz w Szwajcarii, Kanadzie i USA Kazimierz Polarczyk Abstract This article uses a broad concept of tax, including compulsory insurance contributions, as is the case in respect of the tax wedge. As concerns taxation of pension income, it is possible, in practice, to apply one type of a general tax, i.e. personal income tax (PIT), and two types of insurance contributions (health insurance and long-term care insurance contributions). Only in four of the 30 countries covered by the study no tax is imposed on pension income. Only PIT is levied on such income in 16 of these countries, and in the remaining 10 - both PIT and at least one of the above-mentioned insurance contributions. Therefore, PIT on pension income is levied in 26 countries, of which 14 countries apply a preferential tax treatment for pension income. In this group of countries, the procedures for taxation of retirement benefits, disability benefits and survivor s benefits are uniform in 8 countries and varied in 6 countries. Health contributions are levied in nine countries, including those three where they are levied along with long-term care insurance contributions, while a general insurance contribution is levied in one country. Wstęp Od wielu lat z różnym natężeniem toczy się w Polsce dyskusja nad reformą systemu finansów publicznych. W ramach tej dyskusji w 2007 r. pojawiły się, głównie ze strony Ligi Polskich Rodzin, propozycje zniesienia opodatkowania dochodów pochodzących z emerytur i rent. Wskazywano, że zniesienie tego opodatkowania pozwoli zwiększyć o 10 19% wysokość emerytur i rent i jednocześnie usunąć niepotrzebne i kosztowne krążenie pieniądza, bowiem środki na emerytury i renty pochodzą z budżetu lub funduszy celowych, a część z nich wraca tam w formie podatku 1. Analiza argumentów za zniesieniem i za utrzymaniem takiego opodatkowania nie jest jednak ce- 1 Program gospodarczy LPR ( Liga-Prawicy-Rzeczpospolitej-LPR-program-gospodarczy html) lem tego opracowania. Jest nim przedstawienie analizy porównawczej opodatkowania emerytur i rent w krajach rozwiniętych gospodarczo, głównie należących do UE, co powinno stanowić niezbędne tło dla dyskusji wywołanej propozycją ich zniesienia w Polsce. Realizacja tego celu wymaga sprecyzowania pojęcia podatku i pojęcia świadczeń emerytalno-rentowych, tym bardziej, że polskie definicje kategorii związanych z finansami publicznymi odbiegają w niektórych szczegółach od przyjętych przez organizacje międzynarodowe, a systemy podatkowe i świadczeń emerytalno-rentowych są dość silnie zróżnicowane między analizowanymi państwami (punkt 1). Przyjęcie jednolitych kryteriów pozwala na klasyfikację analizowanych państw wg ogólnego statusu opodatkowania świadczeń emerytalno-rentowych (punkt 2), a następnie na przedstawienie w poszczególnych państwach zasad ich opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych Dr Kazimierz Polarczyk emerytowany pracownik Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Obecnie Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu.

2 Analizy BAS nr 1 (1) 1 kwietnia /6 (punkt 3) oraz składkami ubezpieczeniowymi (punkt 4). Końcowe podsumowanie przedstawia polski system opodatkowania dochodów emerytalnych i rentowych na tle grupy 30 analizowanych państw. 1. Zakres pojęcia podatek i świadczenia emerytalno- -rentowe Prezentacja tytułowej problematyki wymaga sprecyzowania pojęcia podatku i pojęcia świadczeń emerytalno-rentowych. Podatek nie jest definiowany jednoznacznie. Definicja szeroka stwierdza, że podatek jest świadczeniem pieniężnym, przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym, na rzecz organizacji publicznoprawnych (państwa albo samorządu). W takim ujęciu podatkami są m.in. obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne. Ta szeroka definicja w Polsce jest stosowana wyjątkowo, np. w przypadku pojęcia klina podatkowego, na który składają się głównie składki ubezpieczeniowe. Częściej stosowana jest węższa definicja podatku, w której dodawany jest warunek stwierdzający, że podatek jest świadczeniem mającym charakter ogólny, tzn. że nie jest określony cel, na który mają być przeznaczone zebrane środki pieniężne. Do podatków w wąskim znaczeniu należy więc opisywany poniżej podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), wpływający do budżetów. Nie należą do nich m.in. obowiązkowe składki ubezpieczeniowe, traktowane jako obowiązkowe świadczenia pieniężne przeznaczone na wyraźnie określone cele. Fundusze do których są kierowane to z reguły fundusze celowe. W Polsce największym funduszem celowym jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (administrowany przez ZUS). Wydatki tego funduszu kierowane poza sektor finansów publicznych są większe niż wydatki budżetu państwa. Przyjmując w tym artykule szerokie pojęcie podatku (i opodatkowania), rozróżniam podatki ogólne oraz podatki celowe. W przypadku opodatkowania dochodów emerytalno-rentowych mamy do czynienia praktycznie z jednym tylko rodzajem podatku ogólnego (PIT) oraz z określonymi rodzajami podatków celowych obowiązkowych składek na niektóre ubezpieczenia społeczne. Istnieją różnice między państwami pod względem struktury ubezpieczeń społecznych oraz terminologii i zakresu tych ubezpieczeń, na które obowiązkowe składki są pobierane od dochodu z emerytur i rent. Są to głównie składki na ubezpieczenie zdrowotne (contributions for health care insurance) kierowane do odpowiedniego funduszu, z którego finansowane są świadczenia opieki zdrowotnej. W kilku państwach pobierane są składki na ubezpieczenie pielęgnacyjne (contribution to long term care insurance), z którego finansowana jest opieka nad osobami starszymi wymagającymi długotrwałej opieki. Ubezpieczenie zdrowotne wymaga przedstawienia tu dwóch uwag wyjaśniających. Po pierwsze, ubezpieczenie zdrowotne w Polsce nie jest prawidłowo klasyfikowane. Składka na ubezpieczenie zdrowotne kierowana jest do NFZ, który w sensie ekonomicznym oraz w informacjach statystycznych i innych przekazywanych przez polskie instytucje do agend UE i do organizacji międzynarodowych jest funduszem celowym a realizowane przez NFZ ubezpieczenie zdrowotne jest rodzajem ubezpieczenia społecznego. Tak jest ono też traktowane w tym tekście. Tymczasem w klasyfikacjach i informacjach (np. Ministerstwa Finansów, GUS) dla czytelnika polskiego, w tym dla posłów, z przyczyn pozamerytorycznych NFZ formalnie nie jest zaliczany do funduszy celowych, a ubezpieczenie zdrowotne nie jest zaliczane do ubezpieczeń społecznych. Po drugie, składka na ubezpieczenie o zakresie zbliżonym lub identycznym jak polska składka na ubezpieczenie zdrowotne, jest w części państw nazywana składką na ubezpieczenie chorobowe (sickness insurance contribution), co w Polsce jest nazwą całkiem innej składki ubezpieczeniowej, nie pobieranej nigdzie od świadczeń emerytalno-rentowych. Aby uniknąć nieporozumień, składki opłacane przez emerytów i rencistów na ubezpieczenie nazywane chorobowym (w Austrii, Belgii, Finlandii i Niemczech) są dalej określane składkami na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie z przyjętym w Polsce znaczeniem terminu ubezpieczenie zdrowotne. Świadczenia emerytalno-rentowe (pension benefits) obejmują trzy główne rodzaje świadczeń stanowiących dochód beneficjantów: emerytura (old-age pension); renta inwalidzka 2 (invalidity pension); renta rodzinna (survivor pension), przysługująca uprawnionym członkom rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci miała prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej; należy tu wyróżnić rentę wdowią (widow/widower pension) i sierocą (orphan pension). W części państw występują różnice w opodatkowaniu poszczególnych rodzajów świadczeń. Świadczenia emerytalno-rentowe w analizowanych państwach mogą być finansowane z różnych źródeł, podobnie jak w Polsce. W Polsce największa liczba beneficjantów świadczeń emerytalno-rentowych jest ubezpieczona w ZUS 3. Ale ze względu na brak pokrycia składkami świadczeń emerytalno-rentowych, największym i zwiększającym się w ostatnich latach źródłem finansowania środków przeznaczonych na wypłaty emerytur i rent nie są składki ubezpieczeniowe lecz podatki ogólne wpływające do budżetu państwa. Według danych projektu budżetu na 2008 r. świadczenia emerytalno-rentowe ogółem mają wynosić blisko 145 mld zł, z czego 55% ma pochodzić z budżetu państwa (8% w systemie zaopatrzeniowym bezpośrednio z budżetu państwa na tzw. świadczenia mundurowe oraz świadczenia dla sędziów i prokuratorów; 47% w formie dotacji z budżetu państwa do funduszy ubezpieczeń społecznych administrowanych przez ZUS i KRUS), 44% ze składek ubezpieczonych w ZUS, a 1% ze składek ubezpieczonych w KRUS. Zarówno w przypadku emerytalnych funduszy repartycyjnych (pracujący płaci składki na rzecz aktualnych emerytów), jak i emerytalnych funduszy kapitałowych (pracujący płaci składkę inwestowaną na rynku do czasu wypłacenia mu zebranych środków w formie emerytury), regułą jest zwolnienie z podatku wpłacanych składek emerytalnych (w przypadku funduszy kapitałowych również środków inwestowanych), 2 Powszechnie stosowany w Polsce skrót. Nazwa formalna to renta z tytułu niezdolności do pracy. 3 W 2006 r. emeryturę lub rentę pobierało tys. osób (emeryturę 64%, rentę inwalidzką 21%, rentę rodzinną 15%), w tym z ubezpieczenia pracowniczego, tzn. z ZUS 79%; z ubezpieczenia rolników, tzn. z KRUS 17%; na zasadzie zaopatrzeniowej, tzn. z budżetu państwa, 4%.

3 Analizy BAS nr 1 (1) 1 kwietnia 2008 /6 a opodatkowanie tylko świadczeń emerytalnych. Wyjątkiem są państwa, które rezygnują z opodatkowania świadczeń emerytalnych (np. Węgry, gdzie opodatkowane są obowiązkowe składki emerytalne płacone przez pracujących). Rezygnacja z opodatkowania świadczeń występuje zresztą częściej w odniesieniu do rent niż emerytur. O ile od dochodów emerytalnych i rentowych podatek dochodowy pobiera się dość powszechnie, to jak wynika z poniższego zestawienia (punkt 2) w znacznie mniejszej liczbie państw pobiera się składki ubezpieczeniowe. 2. Analizowane państwa według statusu opodatkowania świadczeń emerytalno-rentowych Analizowane państwa w liczbie 30 podzielono tu na trzy grupy wg statusu opodatkowania świadczeń emerytalno-rentowych, w uporządkowaniu wg liczby państw: 1) Świadczenia emerytalno-rentowe są opodatkowane tylko podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) w 16 państwach; w Szwajcarii, Kanadzie i USA oraz w 13 państwach UE (Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Malta, Łotwa, Portugalia, Szwecja, Wlk. Brytania, Włochy). 2) Świadczenia emerytalno-rentowe są opodatkowane zarówno PIT, jak i przynajmniej jednym rodzajem składek ubezpieczeniowych, w 10 państwach UE (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowenia). 3) Żadne świadczenia emerytalno-rentowe nie są opodatkowane ani PIT ani żadną składką ubezpieczeniową w czterech państwach UE: w Bułgarii oraz na Litwie, Słowacji i Węgrzech. Przedstawiane tu informacje nie obejmują dodatków do emerytur lub rent, które są z reguły traktowane jako świadczenia socjalne zwolnione całkowicie z opodatkowania. Przykładem są dodatki pielęgnacyjne w Polsce. 3. Zasady opodatkowania świadczeń emerytalnorentowych podatkiem PIT Aktualnie w przybliżeniu w połowie analizowanych państw opodatkowanie emerytur i rent ma charakter preferencyjny, tzn. jest dla podatnika korzystniejsze niż opodatkowanie do- 4 Źródła informacji: 1) Taxation trends in the European Union, 2007 edition, Eurostat; 2) Pensions at a Glance, OECD Publishing, 2005; 3) Baza danych UE o świadczeniach społecznych MISSOC ( ec.europa.eu/employment_social/missoc/db/public/comparetables. do?lang=en); 4) Baza ( danych UE o podatkach; 5) Baza ( danych Wikipedii; 6) Fundamental Reform of Personal Income Tax, OECD Tax Policy Studies Nr 13, OECD Publishing 2006; 7) E. Whitehouse, Pensions Panorama, Retirement Income systems in 53 countries, The World Bank, Washington D.C chodów z pracy. Na przełomie XX i XXI wieku obserwuje się tendencję do zmniejszania obciążeń podatkowych dochodów poprzez pomniejszanie stawek PIT i ilości progów, jednak dla wszystkich podatników, nie tylko dla emerytów i rencistów. Dochody sektora finansów publicznych są rekompensowane poprzez utrzymanie lub zwiększanie obciążeń mniej widocznymi podatkami konsumpcyjnymi (VAT i akcyza), co oznacza, że łączne obciążenie konsumenta podatkami może nawet wzrosnąć, bowiem środki oszczędzone przez podatnika z racji obniżenia podatku dochodowego zostaną wydane z nawiązką przy zakupie dóbr i usług. Na 30 analizowanych państw od dochodów emerytalnorentowych pobierany jest PIT w 26 państwach, przy czym w 12 z nich na takich samych zasadach jak podatek od dochodów z pracy, a w 14 dochody z emerytur lub rent (wszystkie albo określonego rodzaju) są przedmiotem opodatkowania preferencyjnego w porównaniu z opodatkowaniem dochodów z pracy. Spośród tych 14 państw w 8 zasady opodatkowania emerytur, rent inwalidzkich i rent rodzinnych są takie same, a w 6 występują pewne różnice między nimi. Przedstawiane preferencje nie uwzględniają takich rozwiązań, które są dostępne również w przypadku innych źródeł dochodu. Przykładowo, w niektórych państwach dochody z emerytur i rent nie zostają opodatkowane jeśli po opodatkowaniu dochód beneficjanta byłby mniejszy od dochodu gwarantowanego. Jednak dotyczy to również opodatkowania dochodów z innych źródeł. Poniżej przedstawione są zasady opodatkowania dochodów z emerytur i rent w 26 państwach przy podziale na trzy grupy. Przedstawiane przy poszczególnych państwach stawki podatkowe PIT nie obejmują stawek podatkowych dotyczących dochodów specjalnych, wliczanych do PIT, ale nie związanych z dochodami z pracy i świadczeniami emerytalno-rentowymi, np. specjalnych stawek opodatkowania dochodów z gier, z kapitału lub z działalności rolniczej. O ile nie zaznaczono inaczej, informacje dotyczą sytuacji w połowie 2007 r. Wszystkie występujące tu wielkości w pieniądzu krajowym państw spoza strefy euro są przeliczone na euro wg kursu z połowy 2007 r. Zasady opodatkowania emerytur i rent identyczne jak opodatkowania dochodów z pracy Zasady takie występują w 12 państwach. Zwolnienia i ulgi podatkowe w przypadku dochodów z emerytur i rent są takie same jak w przypadku dochodów z pracy. Austria Skala progresywna z 4 stawkami: 0%, 38,3%, 43,6%, 50%. Dania PIT jest pobierany przez państwo, jednostki regionalne i jednostki komunalne (gminne) wg własnych stawek. Skala opodatkowania uwzględnia stawki wynikające z nakładania się progresywnych stawek centralnych i liniowych stawek regionalnych oraz komunalnych zróżnicowanych w poszczególnych jednostkach terytorialnych. W rezultacie stawki opodatkowania mogą wynosić od ok. 26% do ok. 59%. Francja Skala progresywna z 5 stawkami: 0%, 5,5%, 14%, 30%, 40%. Holandia Skala progresywna z 4 stawkami: 33,65%, 41,4%, 42%, 52%. Irlandia Skala progresywna z 2 stawkami: 20%, 41%. Brak jest redukcji podatkowych dla dochodów emerytalno-rento-

4 Analizy BAS nr 1 (1) 1 kwietnia 2008 /6 wych, natomiast kwota wolna od podatku zwiększa się wraz z ukończeniem przez podatnika 65 lat, niezależnie od źródła dochodu. Luksemburg Skala progresywna z 17 stawkami: 0%, 8%, 10%, 12%, 14%, 16%, 18%, 20%, 22%, 24%, 26%, 28%, 30%, 32%, 34%, 36%, 38%. Malta Skala progresywna z 4 stawkami: 0%, 15%, 25%, 35%. Polska Skala progresywna z 3 stawkami: 19%, 30%, 40%. Z opodatkowania wyłączeni są emeryci i renciści z ubezpieczenia rolników w KRUS. Słowenia Skala progresywna z 3 stawkami: 16%, 27%, 41%. Szwajcaria PIT jest pobierany przez państwo federalne, kantony i jednostki komunalne (gminne) wg własnych stawek. W rezultacie poziom i liczba stawek jest zależna od jednostki terytorialnej. Najniższa łączna stawka wynosi 0% (w 2005 r. w przypadku dochodu osoby samotnej do wysokości CHF, a małżeństwa do wysokości CHF), a najwyższa 46%. Szwecja PIT jest pobierany przez państwo i jednostki komunalne (gminne) wg własnych stawek. Skala podatku centralnego jest progresywna z 2 stawkami: 20%, 25%. Stawki podatku komunalnego są liniowe, różne w poszczególnych jednostkach przestrzennych. Najwyższa łączna stawka wynosi 55%. Włochy Skala progresywna z 5 stawkami: 23%, 27%, 38%, 41%, 43%. Preferencje w opodatkowaniu emerytur i rent w stosunku do opodatkowania dochodów z pracy, jednolite dla emerytur i rent (w 8 państwach) Belgia Zwolnieni z podatku są utrzymujący się jedynie z emerytury lub renty, której wysokość nie przekracza największego, prawnie określonego, zasiłku dla bezrobotnych. W przypadku dochodów wyższych z tego źródła lub dodatkowych pochodzących z innych źródeł, pobierający emerytury i renty korzystają z dość wysokich odliczeń od podstawy opodatkowania, które są obliczane wg złożonych zasad, przy uwzględnieniu udziału dochodów z emerytury (renty) w dochodach ogółem. Wysokość odliczeń zwiększa się z roku na rok zgodnie ze wskaźnikiem inflacji. Dochód po odliczeniach jest opodatkowany wg stawek PIT z 5 progami: 25%, 30%, 40%, 45%, 50%. Finlandia PIT jest pobierany przez państwo i jednostki komunalne (gminne) wg własnych stawek. Skala podatku centralnego jest progresywna z 5 stawkami: 9%, 19,5%, 24%, 28%, 32%. Stawki podatku komunalnego są liniowe, różne w poszczególnych jednostkach przestrzennych i wynoszą od 16 do 21%. Oznacza to, że łączne maksymalne opodatkowanie może wynosić maksymalnie 53% podstawy opodatkowania. Występują różnorodne możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania świadczeń emerytalno-rentowych, zależnie od stanu cywilnego podatnika oraz wysokości emerytury lub renty. Osoba samotna może dokonać takich odliczeń z podatku komunalnego jeśli jej dochód roczny nie przekracza euro, a z podatku centralnego jeśli dochód nie przekracza euro. Grecja Stawka progresywna z trzema progami: 15%, 30%, 40%. Świadczenia emerytalno-rentowe są opodatkowane wg zasad ogólnych, ale całkowicie zwolnione od podatku są dochody emerytalne i rentowe osób: ociemniałych, ofiar wojennych i ich rodzin, rannych w czasie służby w formacjach zbrojnych, inwalidów całkowicie niesamodzielnych. Kanada PIT wg stawek progresywnych jest pobierany przez państwo federalne oraz przez poszczególne prowincje wg własnych stawek. Skala podatku centralnego mieści się w przedziale 0 29%, podatku prowincjonalnego w przedziale 0 24%. Świadczenia emerytalno-rentowe są opodatkowane wg zasad ogólnych z wyjątkiem świadczeń spoza systemu publicznego, które mają prawo do ulgi podatkowej w wysokości 16%. Niemcy Skala podatkowa jest określana jako liniowo-progresywna, zawiera się między 15% i 42%. Redukcje podatkowe dochodów z emerytur i rent są złożone i zależne od programu emerytalnego, z którego są wypłacane. Wypłaty emerytur są opodatkowane tak jak wynagrodzenia z pracy, jeżeli składki były wcześniej w całości odliczane od pracowniczego dochodu do opodatkowania. W 2005 r. opodatkowana wg ogólnej skali była na ogół połowa tych dochodów podatnika, które pochodziły z emerytury lub renty. Udział części opodatkowanej emerytur i rent od 2006 r. wzrasta corocznie o 2 p.p. W opodatkowaniu emerytur i rent stosowane są dodatkowe odliczenia od podstawy opodatkowania, związane też z wiekiem podatnika. W 2006 r. odliczenie takie mogło sięgać euro, gdy dla pozostałych dochodów wynosiło euro. Portugalia Stawka progresywna z 7 progami: 10,5%, 13%, 23,5%, 34%, 36,5%, 40%, 42%. W odróżnieniu od opodatkowania innych dochodów świadczenia emerytalno-rentowe są zwolnione z podatku jeśli nie przekraczają euro. Rumunia W przypadku większości źródeł dochodu, w tym świadczeń emerytalno-rentowych, stawka podatkowa jest liniowa i wynosi 16%. Podatnicy otrzymujący jedynie świadczenia emerytalne lub rentowe mają prawo do ulgi podatkowej wynoszącej w roku ok. 290 euro. USA PIT wg stawek progresywnych jest pobierany przez państwo federalne oraz przez poszczególne stany i jednostki lokalne wg własnych stawek. Skala podatku centralnego mieści się w przedziale 0 35%, podatku stanowego w przedziale 3 25%. Powszechne są zwolnienia z podatków albo odliczenia lub ulgi w przypadku dochodów emerytalno-rentowych, ale są one zróżnicowane w poszczególnych stanach. Cechą najczęściej występującą jest opodatkowanie wg ogólnych zasad części (zwykle połowy) świadczeń i zwolnienie z opodatkowania pozostałej części. W przypadku PIT pobieranego na szczeblu centralnym stosowane jest zwiększenie kwoty odliczenia od podstawy opodatkowania dla podatników, którzy ukończyli 65 lat w stosunku do podatników w wieku produkcyjnym.

5 Analizy BAS nr 1 (1) 1 kwietnia 2008 /6 Preferencje w opodatkowaniu emerytur i rent w stosunku do opodatkowania dochodów z pracy, różne dla emerytur i rent (w 6 państwach) Cypr Skala progresywna z 3 stawkami: 20%, 25%, 30%. Z opodatkowania są zwolnione renty rodzinne, traktowane tak, jakby to były zasiłki socjalne. Czechy Obowiązują cztery progi skali podatkowej PIT: 12%, 19%, 25%, 32%. Niewielkie odliczenia od podstawy opodatkowania są zwiększone jedynie w przypadku pobierania renty inwalidzkiej. Estonia Stawka podatkowa PIT jest liniowa od 1994 r. W 2007 r. wynosiła 22% (w 2008 r. 21%, w 2009 r. 20%). Świadczenia emerytalno-rentowe z funduszy państwowych (pierwszy filar) są zwolnione z PIT do wysokości wynoszącej ok euro, a jeśli podatnik posiada dodatkowo dochody z pracy, to do wysokości ok euro. Emerytury z drugiego filaru są opodatkowane wg ogólnych zasad, natomiast emerytury otrzymywane z tytułu dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego są opodatkowane obniżoną stawką wynoszącą 10%. Hiszpania Skala progresywna z 4 stawkami: 24%, 28%, 37%, 43%. Świadczenia emerytalno-rentowe podlegają ogólnym zasadom opodatkowania, ale są zwolnione z PIT jeśli są kierowane do rannych lub inwalidów wojny domowej. Ponadto zwolnione z podatku są renty inwalidzkie w przypadku osób całkowicie niezdolnych do pracy oraz renty sieroce. Łotwa Skala liniowa 25%. Świadczenia są zwolnione z podatku do wysokości przynajmniej 3-krotnie wyższej niż w przypadku dochodów z innych źródeł. Emerytury oraz renty rodzinne są zwolnione do wysokości rocznej wynoszącej ok euro, a renty inwalidzkie zależnie od grupy inwalidzkiej do wysokości euro. Wlk. Brytania Skala progresywna z 3 stawkami: 10%, 22%, 40%. Świadczenia emerytalne i renty rodzinne podlegają ogólnym zasadom opodatkowania. Zwolnione od podatku są świadczenia pobierane przez rannych w działaniach wojennych oraz przez wdowy i dzieci osób zmarłych w wyniku działań wojennych lub udziału wojsk w misjach pokojowych. Zwolnione z podatku są renty inwalidzkie. Stosowane są zwiększone ulgi podatkowe dla osób, które ukończyły 65 lat, niezależne od źródła dochodu. 4. Zasady opodatkowania świadczeń emerytalnorentowych składkami ubezpieczeniowymi Na 30 analizowanych państw od dochodów emerytalnorentowych pobierane są określone składki ubezpieczeniowe w 10 państwach. Są to składki ubezpieczenia zdrowotnego (w 5 państwach: Austria, Finlandia, Polska, Rumunia, Słowenia) albo składki ubezpieczenia zdrowotnego łącznie ze składkami ubezpieczenia pielęgnacyjnego (w 3 państwach: Holandia, Luksemburg, Niemcy) lub łącznie z tzw. składką solidarnościową (w Belgii). We Francji występuje ogólna składka ubezpieczeniowa łączona ze składką solidarnościową. Austria 4,85%. Belgia Pobierający emeryturę lub rentę opłacają składkę w wysokości 3,55% na ubezpieczenie zdrowotne oraz inwalidzkie. Ponadto opłacają składkę solidarnościową na rzecz funduszu socjalnego państwa w wysokości od 0% do 2%, zależnie od wysokości dochodów i sytuacji rodzinnej. Finlandia 1,45%. Francja Emeryci i renciści opłacają tzw. ogólną składkę ubezpieczeniową w wysokości 6,6%, która stanowi ok. 1/3 wysokości składek ubezpieczeniowych opłacanych przez pracujących. Przy określonych niskich dochodach emeryci i renciści opłacają składkę zredukowaną, wynoszącą 3,8%. Ponadto emeryci i renciści opłacają składkę solidarnościową na rzecz spłacenia zadłużenia socjalnego państwa w wysokości 0,5%. Istnieje możliwość zwolnienia z płacenia tych składek ze względu na sytuację materialną. Holandia Emeryci i renciści opłacają łącznie składkę zdrowotną i pielęgnacyjną w wysokości 11,5%. 5 Źródła informacji: 1) Taxation trends in the European Union, 2007 edition, Eurostat; 2) Pensions at a Glance, OECD Publishing, 2005; 3) Baza danych UE o świadczeniach społecznych MISSOC ( ec.europa.eu/employment_social/missoc/db/public/comparetables. do?lang=en); 4) Baza ( danych UE o podatkach; 5) E. Whitehouse, Pensions Panorama, Retirement Income systems in 53 countries, The World Bank, Washington D.C

6 Analizy BAS nr 1 (1) 1 kwietnia /6 Luksemburg 2,7% (prawie dwukrotnie mniejszą niż w przypadku dochodów z pracy) oraz składkę pielęgnacyjną w wysokości 1,4%. Niemcy Otrzymujący emeryturę lub rentę opłaca składkę zdrowotną w wysokości połowy stawki składki opłacanej przez pracujących plus dodatkowo 0,9%. W 2007 r. połowa stawki wynosiła średnio 6,65% (stawki w poszczególnych kasach chorych są zróżnicowane). Ponadto opłacana jest składka pielęgnacyjna w wysokości 1,7%, przy czym osoby bezdzietne urodzone po 1940 roku są obciążone dodatkowo składką w wysokości 0,25%. Polska 9% (w 2007 r.) podstawy opodatkowania, przy czym 7,75% jest pobierane z PIT, a 1,25% opłacane przez podatnika. W przypadku emerytów i rencistów pobierających świadczenia z KRUS składka w wysokości 7,75% jest opłacana z budżetu państwa, a w wysokości 1,25% pobierana z kwoty emerytury lub renty. Rumunia 6,5% minus określona ulga, w 2007 r. wynosząca ok. 290 euro. Słowenia 5,96%. Podsumowanie W gronie 30 analizowanych państw Polska nie wyróżnia się w jakiś wyraźny sposób pod względem systemu opodatkowania świadczeń emerytalno-rentowych. Polska należy do zdecydowanej większości państw (87%), w których świadczenia emerytalne i rentowe są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT). Są to państwa, w których świadczenia te pochodzą albo ze składek nie podlegających wcześniej opodatkowaniu PIT (nie występuje więc powtórne opodatkowanie tych samych środków) albo z pobieranego podatku i nie mają charakteru zasiłków socjalnych. Wśród 26 państw, w których pobierany jest PIT od świadczeń emerytalno-rentowych, w zdecydowanej większości (88%), tak jak w Polsce, występuje skala progresywna podatku. Natomiast w niewielkiej większości państw (54%) stosowane są pewne na ogół nieznaczne preferencje w stosunku do opodatkowania dochodów z pracy. Polska znajduje się w gronie 12 państw, w których nie stosuje się żadnych preferencji, tzn. dochody z emerytury lub renty są opodatkowane PIT tak samo jak dochody z pracy. Wśród analizowanych 30 państw Polska należy do 10 państw (33%), w których od świadczeń emerytalno-rentowych pobierane są składki ubezpieczeniowe. W Polsce są to tylko składki ubezpieczenia zdrowotnego, natomiast w pięciu spośród tych 10 państw od świadczeń emerytalno-rentowych pobierane są dwa rodzaje składek. Wśród dziewięciu państw, w których pobierane są składki zdrowotne od świadczeń emerytalnorentowych stawka składki wyższa niż w Polsce występuje tylko w Holandii. Seria Analizy BAS wydawana jest wyłącznie w wersji elektronicznej. Więcej informacji na stronie w dziale publikacje.