Notatki o stonoginiach (Diptera: Rhinophoridae) i ich żywicielach w Beskidzie Śląskim
|
|
- Gabriela Małecka
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN Tom 32: Akceptacja: Wrocław 31 XII 2016 Notatki o stonoginiach (Diptera: Rhinophoridae) i ich żywicielach w Beskidzie Śląskim Notes of woodlouse flies (Diptera: Rhinophoridae) and their hosts in the Beskid Śląski (South Poland) GRZEGORZ DUBIEL * & CEZARY BYSTROWSKI ** * ul. Fałata 2d/2; Bystra, gdubiel@o2.pl ** Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, Sękocin Stary ul. Braci Leśnej 3, Raszyn, cbystrowski@yahoo.com ABSTRACT. 55 records of woodlouse flies, belonging to Tricogena rubricosa (MEIGEN), Stevenia atramentaria (MEIGEN), Rhinomorinia sarcophagina (SCHINER), Oplisa tergestina (SCHINER) are published from the region of Beskid Śląski (south Poland) on the base of reared from hosts and collected material during last five years ( ). The new host records for T. rubricosa [Trachelipus rathkii (BRANDT)], S. atramentaria [Trachelipus rathkii (BRANDT)] and R. sarcophagina [Cylisticus convexus (DE GEER)] are presented, together with a few illustrations of the records. KEY WORDS: Diptera, Rhinophoridae, new host records, Polish fauna, South Poland WSTĘP Rhinophoridae, stanowią niewielką, liczącą nieco ponad 170 gatunków rodzinę muchówek, należących do 23 rodzajów, znanych jako parazytoidy lądowych równonogów (Crustacea: Isopoda) (PAPE et AL. 2004, VERVES & KHRYSTOSLAVENKO 2015). Największą różnorodność gatunków stwierdzono w rejonie śródziemnomorskim i w południowej Afryce, co związane jest także z obfitością gatunków potencjalnych żywicieli (PAPE 1998). Ostatnie lata obfitują w doniesienia o nowych gatunkach Rhinophoridae z krainy neotropikalnej (NIHEI & DE ANDRADE 2014). W Polsce wykazano występowanie 10 gatunków (DRABER-MOŃKO 2007). Rhinophoridae przypominają wyglądem ciemno ubarwione, małe lub średniej wielkości (2 11mm) rączyce (Tachinidae), posiadają jednak słabiej rozwiniętą zatarczkę (subscutellum), odstające od tarczki łuski tułowiowe, boczne płaty sternitu piątego u samców są zwykle powiększone i wyraźnie widoczne z boku, otwór przetchlinek tylnych pozbawiony jest wyraźnej tarczki. Jednak żadna pojedyncza cecha nie jest w stanie jednoznacznie 17
2 wyróżnić Rhinophoridae od pokrewnych Tachinidae, Calliphoridae i Sarcophagidae, co stwarza problemy taksonomiczne dyskutowane szczegółowo w literaturze (PAPE 1986, PAPE & ARNAUD 2001). Imagines Rhinophoridae spotykane są w różnych środowiskach, zarówno w terenach otwartych jak i lasach. Aktywne są w ciągu dnia i można je spotkać na kwiatach, pniach, liściach, nasłonecznionych skałach lub murach budynków. Zwykle spotykane są pojedynczo. Samice składają jaja w miejscach licznego występowania równonogów. Larwy pierwszego stadium (L1) aktywnie wyszukują żywiciela, wnikają w jego ciało w miejscach o cienkim oskórku pozostawiając przetchlinki tylne w otworze wejściowym. Zimuje larwa drugiego stadium (L2), która w kolejnym sezonie doprowadza do śmierci żywiciela i po zakończeniu żerowania wytwarza puparium w pustym pancerzu skorupiaka (PAPE 1986, DRABER-MOŃKO 1989). Wiadomości o stwierdzeniach Rhinophoridae w Polsce podsumowała DRABER-MOŃKO (1966, 2007). Muchówki te rzadko wymieniane są w literaturze, chociaż opracowany został klucz do krajowych przedstawicieli rodziny (DRABER-MOŃKO 1989). Wspomniane opracowanie zawiera także, zaliczane obecnie do Calliphoridae, rodzaje Eggisops RONDANI 1862, Angioneura BRAUER & BERGENSTAMM 1893, Morinia ROBINEAU-DESVOIDY 1830 (jako Anthracomyia) i Melanomya RONDANI Rodzaje te od przedstawicieli właściwych Rhinophoride różnią się nie tylko szczegółami budowy (głównie aparatu kopulacyjnego samców), ale także biologią ich larwy są w znanych przypadkach pasożytami lądowych ślimaków (PAPE 1986, DRABER-MOŃKO 2004). Stonoginie nie były dotychczas szczegółowo badane w Beskidzie Śląskim. Niniejsza praca ma więc na celu przedstawienie uzyskanych danych o ich występowaniu w tym rejonie Polski, a ponadto prezentuje informacje o stwierdzonych, dzięki hodowlom, żywicielach. Przedstawiono także informacje na temat niektórych stwierdzonych wrogów naturalnych Rhinophoridae. METODY Rhinophoridae odławiano siatką entomologiczną metodą na upatrzonego w trakcie terenowych wyjść w Beskidzie Śląskim oraz przyległych obszarach Beskidu Żywieckiego i Małego w latach W niewielkim zakresie stosowano również technikę czerpakowania roślinności zielnej czerpakiem entomologicznym oraz pułapki Moerick ego. Odłowy prowadzono głównie w środowiskach otwartych (łąki, pola) oraz na obrzeżach lasów i śródpolnych zadrzewień. Większość stanowisk, na których prowadzono odłowy, zaliczyć można do podlegających naturalnej sukcesji nieużytków rolnych. Przeprowadzono także hodowle około 300 okazów lądowych równonogów należących do następujących gatunków: Porcellio scaber LATREILLE, 1804, Trachelipus rathkii (BRANDT, 1833), Ligidium hypnorum (CUVIER, 1792), Oniscus asellus LINNAEUS, 1758, Cylisticus convexus (DE GEER, 1778) oraz rodzaju Trichoniscus (BRANDT, 1833) zebranych w tych samych środowiskach, w których dokonywano połowu muchówek oraz w parkach i ogrodach, gdzie skorupiaki występują licznie pod kamieniami i rozkładającym się drewnem. Skorupiaki hodowano pojedynczo lub w grupach po kilka osobników, w pojemnikach z tworzywa sztucznego z dwucentymetrową warstwą ziemi ogrodowej na dnie. Żywiono je sparzonymi wrzątkiem liśćmi roślin zielnych (mniszek, sałata, pokrzywa). Przeglądu pojemników 18
3 dokonywano nie rzadziej niż dwa razy w tygodniu, okresowo uzupełniając pokarm i usuwając martwe okazy. W przypadku znalezienia w pojemniku martwego skorupiaka zawierającego larwę lub bobówkę muchówki, okaz przenoszono do osobnego pojemnika z warstwą wilgotnej ziemi, którego zawartość sprawdzano codziennie. Oznaczeń gatunków muchówek dokonywano przy pomocy klucza (DRABER-MOŃKO 1989, PAPE 1998), skorupiaki oznaczano za pomocą klucza (URBAŃSKI 1952) oraz publikacji o brytyjskich Isopoda (GREGORY 2009). Zebrane i wyhodowane okazy muchówek znajdują się w zbiorach autorów. Zbiór i hodowlę wszystkich okazów wykonał pierwszy autor, co zaznaczone jest poniżej inicjałami (GD). WYNIKI W latach zebrano 55 okazów Rhinophoridae należących do 4 gatunków (Ryc. 1), przy czym 10 okazów (3 gatunki) uzyskano metodą hodowli (Ryc. 2 4). Poniżej przedstawiono przegląd stonogiń stwierdzonych dotychczas przez autorów na badanym obszarze Beskidu. Nazwy gatunkowe podano za (BEUK & PAPE 2013). Tricogena rubricosa (MEIGEN, 1824) BADANY MATERIAŁ: Beskid Śląski, sad w Buczkowicach [CA61], , 1, 2, z hodowli T. rathkii zebranych pod drewnianą belką, leg. GD; Beskid Żywiecki, ogród w Nickulinie [CV67], , 1, 1, z hodowli P. scaber zebranych pod kawałkami drewna, leg. GD. Średniej wielkości muchówki (długość ciała 5 7 mm) charakteryzujące się obecnością silnych szczecinek szczytowych na tarczce, obecnością krótkiej i słabo wykształconej szczecinki przedskrzydłowej, obecnością szczecin na policzkach (Ryc. 1A) oraz otwartą komórką radialną. Od pozostałych, przedstawionych w pracy stonogiń różnią się także brązowawym zabarwieniem ud i drugiego członu czułków oraz obecnością czerwonożółtych plam po bokach odwłoka samców. Gatunek znany jako pasożyt P. scaber, szeroko rozpowszechniony w Polsce. Imago spotykane w okresie od maja do września (DRABER- MOŃKO 1989). W hodowli uzyskano dorosłe muchówki pod koniec maja (z P. scaber zebranych na początku maja) (Ryc. 2) i pod koniec sierpnia (z T. rathkii zebranych pod koniec lipca). Pasożytowanie T. rubricosa na T. rathkii stwierdzono po raz pierwszy. Stevenia atramentaria (MEIGEN, 1824) BADANY MATERIAŁ: Beskid Śląski, Bystra [CA61] , 1, na liściu Aegopodium, pas zieleni przy ulicy, leg. GD; Beskid Śląski, łąka w Buczkowicach [CA60] ,1, z czerpaka, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61] ,1, z czerpaka, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 1, na murze budynku, leg. GD; Beskid Żywiecki, Łodygowice [CA60], , 2, 2, z hodowli T. rathkii zebranych pod drewnianymi deskami w ogrodzie prywatnym, leg. GD. Czarne muchówki długości 5 10 mm o błyszczącym, słabo opylonym odwłoku. Na tarczce obecne silne, skrzyżowane szczeciny szczytowe, szczecina przedskrzydłowa słabo wykształcona, obecne szczeciny w dolnej części policzków (Ryc. 1B). Komórka radialna zamknięta. Rodzaj Stevenia ROBINEAU-DESVOIDY, 1830 obejmuje obecnie 23 gatunki, z których dwa występują w Polsce. S. atramentaria hodowana była z równonogów z gatunków P. scaber, Philoscia affinis VERHOEFF, 1933, Trachelipus (Tracheoniscus) 19
4 arcuatus (BUDDE-LUND, 1885) i O. asellus (CERRETTI & PAPE 2007). W trakcie badań autora cztery okazy tego gatunku wyhodowano z równonogów T. rathkii, znany wcześniej żywiciel z tego rodzaju (T. arcuatus) nie występuje na terenie Polski (JAŻDŻEWSKI 2008). Pasożytowanie S. atramentaria na T. rathkii stwierdzono po raz pierwszy (Ryc. 3). W Polsce S. atramentaria podawana była z Pojezierza Pomorskiego, Wyżyny Małopolskiej, Dolnego Śląska, Pienin i Tatr (DRABER-MOŃKO 1989). RYC. 1. Profile głów przedstawicieli Rhinophoridae stwierdzonych podczas badań Beskidu Śląskiego: A Tricogena rubricosa, B Stevenia atramentaria, C Rhinomorinia sarcophagina, D Oplisa tergestina FIG. 1. Profiles of heads of Rhinophoridae identified during researches of the Silesian Beskid: A Tricogena rubricosa, B Stevenia atramentaria, C Rhinomorinia sarcophagina, D Oplisa tergestina Rhinomorinia sarcophagina (SCHINER, 1862) BADANY MATERIAŁ: Beskid Żywiecki, Cisiec [CV69], , 4, na roślinach zielnych, łąka na brzegu lasu, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 1, prześwit w lesie mieszanym, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 3, 2, 20
5 polana śródleśna, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 3, polana śródleśna, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 2, 1, na liściach krzewów, park koło szpitala, leg. GD, (jeden okaz porażony przez Stronwellsea sp.); Beskid Śląski, Cygański Las k. Bielska-Białej [CA61], , 1, leg. GD; Beskid Śląski, stoki Skalitego k. Buczkowic [CA60], , 1, 1, na liściach roślin zielnych, łąka przy lesie, leg. GD; Beskid Śląski, Meszna [CA61], , 1, z czerpaka, nieużytki, leg. GD; Beskid Śląski, Wisła [CA40], , 1, nieużytki, leg. GD; Beskid Śląski, Tuł k. Goleszowa [CA31], , 1, las mieszany, leg. GD; Beskid Śląski, Cygański las k. Bielska-Białej [CA61], , 2, 1, brzeg lasu, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 1, 1, brzeg lasu, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 3, 2, brzeg lasu, leg. GD; Beskid Śląski, Meszna [CA61], , 1, na roślinie z rodziny Apiaceae, łąka, leg. GD; Beskid Śląski, Wisła [CA40], , 1, z bobówki znalezionej w resztkach skorupiaka C. convexus (?), pod korą drzewa, brzeg lasu, leg. GD; Beskid Śląski, Cygański Las k. Bielska-Białej, , 1, podmokła polana śródleśna, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 1, brzeg lasu, leg. GD; Beskid Śląski, Meszna [CA61], , 1, łąka, leg. GD; Beskid Śląski, Bystra [CA61], , 1, na oknie budynku, leg. GD; Beskid Żywiecki, Cisiec, , 3, brzeg lasu, leg. GD. Rodzaj reprezentowany w naszym kraju tylko przez jeden gatunek, ciemno ubarwione muchówki długości 6 7 mm, z szaro opylonym odwłokiem. Na tarczce silne szczeciny szczytowe, szczecina przedskrzydłowa słabo wykształcona, policzki nagie (Ryc. 1C), szerokości mniej więcej równej szerokości trzeciego członu czułków, komórka radialna otwarta. W dostępnej literaturze brak wzmianek na temat żywicieli i morfologii larw. Informację o wyhodowaniu R. sarcophagina z gąsienic Malacosoma (Clisiocampa) neustria (LINNAEUS, 1758) uważa się obecnie za mało wiarygodną (PAPE 1998). Budowę jaja opisała DRABER-MOŃKO (1997). Gatunek znany z wielu rejonów Polski, dorosłe poławiane w okresie od maja do końca lipca (DRABER-MOŃKO 1989). W obszarze Beskidu Śląskiego jedyny często i regularnie spotykany przedstawiciel Rhinophoridae. Muchówki łapane były na liściach drzew i roślin zielnych, kamieniach, rzadziej na kwiatach. Spotykano je głównie na brzegach lasów i zarośli, śródleśnych polanach. Jeden okaz tego gatunku wyhodowano z bobówki znalezionej w szczątkach martwego równonoga pod korą drzewa. Dzięki dość dobremu zachowaniu przednich i tylnych segmentów ciała żywiciela, poprzez porównanie z okazami znalezionym w trakcie zbierania materiału do niniejszej pracy, oznaczono żywiciela jako C. convexus. Hodowla około 40 okazów C. convexus (zebranych jesienią 2015 i wiosną 2016 roku w ogrodzie prywatnym w Nickulinie w Beskidzie Żywieckim) nie wykazała jednak obecności okazów spasożytowanych przez Rhinophoridae, stąd nie udało się jednoznacznie potwierdzić, że właśnie ten gatunek skorupiaka jest żywicielem R. sarcophagina w Beskidzie. Oplisa tergestina (SCHINER, 1862) BADANY MATERIAŁ: Beskid Żywiecki, Cisiec [CV69], , 1, na roślinach zielnych, łąka, leg. GD. Rodzaj Oplisa RONDANI, 1862 charakteryzuje się obecnością silnych szczecin szczytowych tarczki, słabo wykształconą szczeciną przedskrzydłową, brakiem szczecin na policzkach (Ryc. 1D), które są wąskie (węższe do szerokości trzeciego członu czułków), komórka radialna jest otwarta. Muchówki drobne (3 5 mm długości), ciemno ubarwione. 21
6 Żywiciel nieznany. Gatunek w Polsce podawany dotychczas z Wyżyny Małopolskiej, Bieszczad i Pienin. Dorosłe muchówki poławiano w lipcu i sierpniu (DRABER-MOŃKO 1989). RYC. 2. Pozostałości skorupiaka Porcellio scaber spasożytowanego przez Tricogena rubricosa pozostałości skorupiaka i bobówki (widok od dołu) FIG. 2. Remains of Porcellio scaber parasited by Tricogena rubricosa (ventral view) DYSKUSJA W trakcie pięcioletnich badań stwierdzono występowanie czterech gatunków muchówek z rodziny Rhinophoridae na terenie Beskidu Śląskiego oraz przyległych obszarów Beskidu Żywieckiego i Małego. Muchówki te odławiane były stosunkowo rzadko i stanowią niecałe 5% okazów zebranych przez pierwszego autora w trakcie badań nad pasożytniczymi muchówkami w Beskidzie Śląskim. Jedynym stosunkowo często i regularnie spotykanym gatunkiem jest R. sarcophagina. Zastanawiające, że właśnie dla tego gatunku brak jest dotychczas pewnych danych dotyczących żywicieli. Znalezienie bobówki w resztkach skorupiaka C. convexus jest pierwszą obserwacją potwierdzającą pasożytowanie tego gatunku w równonogach (Isopoda). We wszystkich obserwowanych przypadkach wyhodowania muchówek, ułożenie bobówki wskazywało, że imago muchówki opuszcza żywiciela przez jego tylną część ciała, co potwierdza obserwację BÜRGIS A (za PAPE 1998: 685). Wykazane w trakcie badań powiązania synekologiczne różnią się w pewnym zakresie od danych znanych już z literatury. Po raz pierwszy stwierdzono pasożytowanie T. rubricosa i S. atramentaria w równonogu T. rathkii. Te różnice dotyczące żywicieli muchówek wynikać mogą z faktu, że w Polsce nie publikowano do tej pory rezultatów hodowli Isopoda pod kątem pasożytowania w nich muchówek, a na szeroką skalę badania takie prowadzone były jedynie w Wielkiej Brytanii (BEDDING 1973). 22
7 RYC. 3. Pozostałości skorupiaka Trachelipus rathkii, spasożytowanego przez Stevenia atramentaria; A widok od dołu, B widok części tylnej skorupiaka i pustej bobówki, C widok głowy od przodu FIG. 3. Remains of Trachelipus rathkii parasited by Stevenia atramentaria; A ventral view, B remains of isopod and empty puparium (posterior view), C head of isopod (frontal view) Niewiele wiadomo też na temat wrogów naturalnych Rhinophoridae. Okaz R. sarcophagina, złapany roku w Bystrej, był porażony przez grzyb z rodzaju Strongwellsea (BATKO & WEISER, 1965) z rzędu owadomorkowców (Entomophthorales). Grzyby z tego rodzaju rozwijają się w ciele żywych muchówek powodując destrukcję narządów wewnętrznych odwłoka. Dojrzałe konidia grzyba wydostają się przez otwór powstały w brzusznej części odwłoka, a muchówka, cały czas żywa i aktywna, sama przyczynia się do przenoszenia infekcji na kolejne okazy. Do tej pory opisano dwa gatunki grzybów z tego rodzaju: Strongwellsea castrans (BATKO & WEISER, 1965) i S. magna (HUMBER, 1976) - żadnego z nich nie wykazano do tej pory na muchówkach z rodziny Rhinophoridae (BAŁAZY 1993). Znalezisko to jest przy okazji pierwszym stwierdzeniem występowania grzyba z rodzaju Strongwellsea w Polsce. Opisywany okaz przesłano do profesora STANISŁAWA BAŁAZEGO, jednak nie był on w stanie ostatecznie oznaczyć gatunku grzyba ze względu na zbyt małą ilość materiału. Z bobówki niezidentyfikowanego 23
8 gatunku Rhinophoridae znalezionej roku pod korą drzewa w parku we Wrocławiu, autor wyhodował pasożytniczą błonkówkę z nadrodziny Ichneumonoidea, będącą w tym wypadku najwyraźniej hyperparazytoidem. Okaz przekazano do kolekcji M. SHAW A, nie uzyskano jednak do tej pory informacji o identyfikacji gatunku. Martwy okaz równonoga L. hypnorum, znaleziony w lesie porastającym górę Tuł koło Goleszowa (Beskid Śląski) zawierał w swoim wnętrzu larwę muchówki z rodziny zadrowatych (Phoridae). Po zakończeniu żerowania larwa opuściła ciało żywiciela i wytworzyła bobówkę na powierzchni ziemi. Niestety bobówka zapleśniała, nie udało się więc wyhodować i oznaczyć imago muchówki. Do tej pory nie opisywano przypadków pasożytowania Phoridae w skorupiakach, muchówki te są jednak dobrze znane jako nekrofagi (DISNEY 1994), możliwe zatem, że zaobserwowany przypadek nie jest przykładem pasożytnictwa a właśnie rozwoju muchówki w ciele skorupiaka, który zginął z innego powodu. Uzyskane rezultaty wskazują na potrzebę dalszych, szerzej zakrojonych badań nad tą ciekawą rodziną muchówek i ich powiązaniami troficznymi oraz ekologicznymi. RYC. 4. Pozostałości skorupiaka Cylisticus convexus spasożytowanego przez Rhinomorinia sarcophagina; A widok z dołu, B widok głowy skorupiaka z boku, C widok głowy od przodu FIG. 4. Remains of Cylisticus convexus parsited by Rhinomorinia sarcophagina; A ventral view. B Isopod head (lateral view), C Isopod head (frontal view) 24
9 PODZIĘKOWANIA Autorzy pragną podziękować recenzentom za cenne uwagi i sugestie do recenzowanej wersji tekstu oraz koledze WOJTKOWI JANISZEWSKIEMU za zestawienie zdjęć w tablicach dokumentujących wyniki hodowli. LITERATURA BAŁAZY S Flora of Poland. Fungi (Mycota) vol. XXIV. Entomophthorales. Polska Akademia Nauk. Instytut Botaniki im. W. Szafera. Kraków, 356 ss. BEDDING R.A The immature stage of Rhinophoridae (Diptera: Calliphoridae) that parasitise British woodlice. Transactions of the Royal Entomological Society of London London 125: BEUK, P., PAPE, T., Fauna Europaea: Diptera: Rhinophoridae. Fauna Europaea version Available at: [March 3, 2016]. CERRETTI P., PAPE T Two new species of European Stevenia ROBINEAU-DESVOIDY (Diptera: Rhinophoridae) and key to the Palearctic species. Zootaxa 1624: DISNEY R.H.L Scuttle flies: The Phoridae. Springer-Science + Business Media, B.V. Scarborouhg. 467 ss. DRABER-MOŃKO A Materiały do znajomości Rhinophoridae Polski. Fragmenta Faunistica 13: DRABER-MOŃKO A Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII. Muchówki- Diptera. Zeszyt 73c. Rhinophoridae. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa. 60 ss. DRABER-MOŃKO A The morphology of the egg of Rhinomorinia sarcophagina (SCHINER, 1862) (Diptera, Rhinophoridae). Annales Zoologici 46: DRABER-MOŃKO A Fauna Polski. Calliphoridae. Plujki (Insecta: Diptera). Muzeum i Instytut Zoologii PAN. Warszawa, 659 ss. DRABERMOŃKO A Stonoginie (Rhinophoridae). [W:] BOGDANOWICZ W., CHUDZICKA E., PILIPIUK I., SKIBIŃSKA E. (red.). Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Tom II. Muzeum i Instytut Zoologii PAN. Warszawa, ss GREGORY S Woodlice and waterlice (Isopoda: Oniscoidea & Asellota) in Britain and Ireland. Biological Records Centre, Oxfordshire, 175 ss. JAŻDŻEWSKI K Równonogi. Isopoda. [W:] BOGDANOWICZ W., CHUDZICKA E., PILIPIUK I., SKIBIŃSKA E. (red.). Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Tom III. Muzeum i Instytut Zoologii PAN. Warszawa, ss NIHEI S.S., DE ANDRADE M. R Revision of Trypetidomima (Diptera: Rhinophoridae) with description of a new Brazilian species. Florida Entomologist 97(2): PAPE T A phylogenetic analysis of the woodlouse flies (Diptera, Rhinophoridae). Tijdschrift voor Entomologie 129(2): PAPE T Family Rhinophoridae [In:] PAPP L., DARVAS B. (eds) Contributions to a Manual of Palearctic Diptera. Science Herald. Budapest, ss PAPE T., ARNAUD P.J Bezzimyia a genus of native New World Rhinophoridae (Insecta, Diptera). Zoologica Scripta 30:
10 PAPE T., WOLFF M., AMAT E.C The blow flies, bot flies, woodlouse flies and flesh flies (Diptera: Calliphoridae, Oestridae, Rhinophoridae, Sarcophagidae) of Colombia. Biota Colombiana 5(2): URBAŃSKI J Klucz do oznaczania ważniejszych krajowych skorupiaków. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. Warszawa, 110 ss. VERVES Y.G., KHRYSTOSLAVENKO O. P Reassessment of the adult Stevenia signata (MIK, 1866) from Turkey with comprehensive notes on its morphology, ecology and faunistic limits. Halters 6:
DOI: /zenodo
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895-4464 Tom 35: 1-7 Akceptacja: 15.02.2019
Bardziej szczegółowoStwierdzenie muchówki Hydrophoria ruralis (MEIGEN, 1826) (Diptera: Anthomyiidae) w Polsce
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 30: 19-23 Akceptacja: 28.12.2014
Bardziej szczegółowoISSN DIPTERON BIULETYN SEKCJI DIPTEROLOGICZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA ENTOMOLOGICZNEGO
BIULETYN SEKCJI DIPTEROLOGICZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA ENTOMOLOGICZNEGO BULLETIN OF THE DIPTEROLOGICAL SECTION OF THE POLISH ENTOMOLOGICAL SOCIETY Sekcja Dipterologiczna Polskiego Towarzystwa Entomologicznego
Bardziej szczegółowoNowe dane o występowaniu rodzaju Polietes RONDANI, 1866 (Diptera: Muscidae) w Polsce
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 31: 21-25 Akceptacja: 28.12.2015
Bardziej szczegółowoWciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 1. Systematyka Rząd - przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina - wciornastkowate (Thrypidae) 2. Biologia i opis gatunku: Gatunek,
Bardziej szczegółowoNowe stanowiska pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce
Nowe stanowiska pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) w Polsce DARIUSZ J. TARNAWSKI ul. Ciasna 7/11, 80-111 Gdańsk e-mail: d.tarnawski@wp.pl Abstract. [New localities of true-bugs (Hemiptera:
Bardziej szczegółowoNowe stanowisko Pinthaeus sanguinipes (Fabricius, 1781) (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomidae) w południowo-wschodniej Polsce
Nowe stanowisko Pinthaeus sanguinipes (Fabricius, 1781) (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomidae) w południowo-wschodniej Polsce JAROSŁAW BURY Markowa 1498, 37-120 Markowa e-mail: jarekbury2@wp.pl Abstract.
Bardziej szczegółowoNie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie
Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Co to jest metamorfoza? Metamorfoza proces charakteryzujący się znacznymi zmianami w formie lub strukturze organizmu. Rodzaje przeobrażeń Ametabolia
Bardziej szczegółowoBiologia i systematyka muchówek
1 IX Konferencja Dipterologiczna Biologia i systematyka muchówek oraz XXXV Zjazd Sekcji Dipterologicznej Materiały konferencyjne Sponsorzy konferencji: Instytut Badawczy Leśnictwa Polskie Towarzystwo Entomologiczne
Bardziej szczegółowoPRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC
PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC Tetranychus urticae Koch 1835 1. Systematyka Królestwo: Typ: Podtyp Gromada: Podgromada Rząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Animalia Arthropoda Chelicerata Arachnida Acari Trombidiformes
Bardziej szczegółowoCORDYCEPS MILITARIS (L.) LINK - WYNIKI PO PIERWSZYM SEZONIE BADAŃ
CORDYCEPS MILITARIS (L.) LINK - WYNIKI PO PIERWSZYM SEZONIE BADAŃ Alicja Sierpińska 1, Marta Tischer 2 i Andrzej Sierpiński 1 1 Zakład Ochrony Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa 2 Wydział Biologii Uniwersytet
Bardziej szczegółowoMetodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem
Metodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem dr Piotr Szafranek Opracowanie przygotowane w ramach zadania 1.15 Aktualizacja istniejących i opracowanie nowych integrowanych
Bardziej szczegółowoFirst record of Blondelia pinivorae (RATZEBURG, 1844) (Diptera: Tachinidae) from Poland
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 31: 2-6 Akceptacja:28.12.2015
Bardziej szczegółowoZ notatników Tadeusza Szymanowskiego From Tadeusz Szymanowski s notes
NOTATKI 186 Z notatników Tadeusza Szymanowskiego From Tadeusz Szymanowski s notes ROCZNIK DENDROLOGICZNY Vol. 55 2007 187-192 BRONISŁAW JAN SZMIT Dwie zapomniane Botaniki Leśne autorstwa Henryka Edera
Bardziej szczegółowoDIPTERON 25 Tom 25: 14-19 Wrocław, 31 XII 2009. Graphomya minor ROBINEAU-DESVOIDY, 1830 (Diptera: Muscidae) gatunek nowy dla fauny Polski
DIPTERON 25 Tom 25: 14-19 Wrocław, 31 XII 2009 Graphomya minor ROBINEAU-DESVOIDY, 1830 (Diptera: Muscidae) gatunek nowy dla fauny Polski Graphomya minor ROBINEAU-DESVOIDY, 1830 (Diptera: Muscidae) a new
Bardziej szczegółowoPlan metodyczny lekcji
Plan metodyczny lekcji Klasa: VI Przedmiot: przyroda Czas trwania lekcji: 45 minut Nauczyciel: mgr Iwona Gładyś Temat lekcji: Ślimak winniczek przedstawiciel ślimaków lądowych (temat zgodny z podstawą
Bardziej szczegółowoTrixoscelis paraproxima SOÓS, 1979 nowy dla fauny Polski gatunek muchówki (Diptera: Trixoscelididae)
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 32: 107-111 Akceptacja: 27.12.2016
Bardziej szczegółowoISSN ARTUR SKITEK WSTĘP
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 31: 32-36 Akceptacja: 29.12.2015
Bardziej szczegółowoMetodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca
Metodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca Opis szkodnika: Dr Piotr Szafranek Wciornastek tytoniowiec to niewielki,
Bardziej szczegółowopierwsze doniesienie o występowaniu w Polsce the first report for the Polish fauna
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 32: 11-16 Akceptacja: 01.12.2016
Bardziej szczegółowoLasy w Tatrach. Lasy
Lasy w Tatrach Lasy h c a r t a T w Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej
Bardziej szczegółowoNa czym polega bioróżnorodność?
Kto kogo je? Na czym polega bioróżnorodność? Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Zakres materiału z płyty: Plansza 2 poziomy bioróżnorodności Pośrednie nawiązania do treści nauczania z PP uczeń: obserwuje
Bardziej szczegółowoSuillia variegata (LOEW, 1862) nowy dla fauny Polski gatunek błotniszki (Diptera: Heleomyzidae)
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 31: 59-64 Akceptacja: 26.12.2015
Bardziej szczegółowonew to the Polish fauna
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 34: 30-37 Akceptacja: 03.12.2018
Bardziej szczegółowoArtykuły (Proceedings)
Tom 29 Artykuły (Proceedings) Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego Tom 29: 2-5 Akceptacja: 22.12.2013 Pierwsze stwierdzenie Carcelia kowarzi VILLENEUVE, 1912 (Diptera:
Bardziej szczegółowoTwórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
Bardziej szczegółowoZnaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa
Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi
Bardziej szczegółowoCztery gatunki Azeliini (Diptera: Muscidae) nienotowane dotychczas w faunie Polski
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 32: 27-31 Akceptacja: 28.12.2016
Bardziej szczegółowoMałże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus
Małże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus K. Zając, T. Zając Instytut Ochrony Przyrody PAN, 31-120 Kraków, Mickiewicza 33 kontakt: kzajac[...]iop.krakow.pl,
Bardziej szczegółowoTrzmielówka Volucella Geoffroy 1762 (DIPTERA, Syrphidae)
Trzmielówka Volucella Geoffroy 1762 (DIPTERA, Syrphidae) Rodzaj trzmielówka (Volucella Geoffroy 1762) obejmuje duże muchówki o rozmiarach od 11 do 20 mm. Volucella charakteryzuje się silnie wyciągniętą
Bardziej szczegółowo- new species to the Polish fauna
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 31: 50-54 Akceptacja: 28.12.2015
Bardziej szczegółowoWstępne dane o rączycowatych (Diptera: Tachinidae) Beskidu Śląskiego oraz przyległych obszarów Beskidu Zachodniego
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 33: 34-54 Akceptacja: 10.12.2017
Bardziej szczegółowoPoznajemy parkmiejski scenariuszwycieczki z dziećmi sześcioletnimi do parku
Grażyna Nawrocka Poznajemy parkmiejski scenariuszwycieczki z dziećmi sześcioletnimi do parku Cele dydaktyczne: -rozróżnianie trzech typów lasu: las iglasty, las liściasty i las mieszany, - poznanie przez
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Entomologia Sądowa Forensic Entomology Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr Andrzej Górz Zespół dydaktyczny Dr Andrzej Górz Opis kursu (cele kształcenia) Celem kursu jest:
Bardziej szczegółowoMuchówki z rodzin Xylomyidae i Stratiomyidae (Diptera) ze zbiorów Wigierskiego Parku Narodowego
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 31: 26-31 Akceptacja: 28.12.2015
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE FAUNY WYSTĘPUJĄCEJ NA WARZYWACH KORZENIOWYCH UPRAWIANYCH METODĄ EKOLOGICZNĄ I KONWENCJONALNĄ
PORÓWNANIE FAUNY WYSTĘPUJĄCEJ NA WARZYWACH KORZENIOWYCH UPRAWIANYCH METODĄ EKOLOGICZNĄ I KONWENCJONALNĄ COMPARISON OF THE FAUNA OCCURRING ON ROOT VEGETABLES CULTIVATED UNDER ORGANIC AND CONVENTIONAL SYSTEMS
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Bioróżnorodność środowisk przyrodniczych Biodiversity of Natural Environments Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Robert Kościelniak Dr Lucjan Schimscheiner Zespół dydaktyczny
Bardziej szczegółowoBrullaea ocypteroidea ROBINEAU-DESVOIDY, 1863 (Diptera: Tachinidae) gatunek nowy dla fauny Polski
Wiad. entomol. 26 (1): 41-47 Poznań 2007 Brullaea ocypteroidea ROBINEAU-DESVOIDY, 1863 (Diptera: Tachinidae) gatunek nowy dla fauny Polski Brullaea ocypteroidea ROBINEAU-DESVOIDY, 1863 (Diptera: Tachinidae)
Bardziej szczegółowoDIPTERON 26 Tom 26: Wrocław, 31 XII ul. Gagarina 9, Toruń
DIPTERON 26 Tom 26: 38-42 Wrocław, 31 XII 2010 Nowe dane o rączycy wielkiej Tachina grossa (LINNAEUS, 1758) w Polsce New data on Tachina grossa (LINNAEUS, 1758) in Poland MIŁOSZ OWIEŚNY 1, MARIUSZ GWARDJAN
Bardziej szczegółowoOMACNICA PROSOWIANKA. Ostrinia nubilalis (Hubner)
OMACNICA PROSOWIANKA Ostrinia nubilalis (Hubner) 1. Opis i biologia gatunku Omacnica prosowianka jest motylem nocnym o brązowo-beżowym zabarwieniu z charakterystycznymi zygzakowatymi poprzecznymi liniami
Bardziej szczegółowoMUCHÓWKI BZYGOWATE (DIPTERA: SYRPHIDAE) WYSTĘPUJĄCE W UPRAWIE KOPRU NASIENNEGO (ANETHUM GRAVEOLENS)
MUCHÓWKI BZYGOWATE (DIPTERA: SYRPHIDAE) WYSTĘPUJĄCE W UPRAWIE KOPRU NASIENNEGO (ANETHUM GRAVEOLENS) THE HOVERFLIES (DIPTERA: SYRPHIDAE) OCCURRING ON DILL CULTIVATED FOR SEEDS (ANETHUM GRAVEOLENS) Katarzyna
Bardziej szczegółowoPhylum Arthropoda stawonogi Nadgromada Myriapoda wije
Phylum Arthropoda stawonogi Nadgromada Myriapoda wije Podział systematyczny stawonogów Typ Arthropoda - stawonogi dzieli się na 4 podtypy: TRILOBITOMORPHA TRYLOBITOWCE CHELICERATA (CHELICERIFORMES) SZCZĘKOCZUŁKOWCE
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus...
Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieŝnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce i Ameryce. Ptaki te osiągają
Bardziej szczegółowo**Instytut Biologii, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wrocław, Kożuchowska 5b,
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 32: 116-122 Akceptacja: 01.09.2016
Bardziej szczegółowoBiegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (9001)
Biegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (900) Autor raportu: Mieczysław Stachowiak Eksperci lokalni: Holly Marek, Mazepa Jacek, Olbrycht Tomasz Opisany pierwotnie jako forma Carabus Preyssleri
Bardziej szczegółowoLubię tu być na zielonym!
Scenariusz zajęć terenowych opracowany w ramach projektu Edukacja społeczności zamieszkujących obszary chronione województwa kujawsko-pomorskiego. Lubię tu być na zielonym! I. Temat: Spacer w ogrodzie
Bardziej szczegółowoSukcesja chrząszczy nekrofilnych
SGGW Koło Naukowe Leśników Sekcja Entomologiczna Mateusz Jacek Dworakowski, Piotr Dug Sukcesja chrząszczy nekrofilnych Czyli drugie życie kurczaka Wstęp Chrząszcze nekrofilne- najliczniej reprezentują:
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
Bardziej szczegółowoOchrona roślin - opis przedmiotu
Ochrona roślin - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Ochrona roślin Kod przedmiotu 06.4-WI-ArchKP-ochr.roślin- 16 Wydział Kierunek Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska
Bardziej szczegółowoOKAŚ GARBATEK (ZABRUS TENEBRIOIDES GOEZE)
INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań w w w. i o r. p o z n a n. p l OKAŚ GARBATEK (ZABRUS TENEBRIOIDES GOEZE) POZNAŃ 2011 ŁOKAŚ GARBATEK (ZABRUS
Bardziej szczegółowoTablica informacyjna w Rezerwacie,,Chmielinne.
Projekt współfinansowany w ramach programu Uni Europejskiej Erasmus+ Akcja 2 Partnerstwa strategiczne Tytuł projektu Stać się odpowiedzialnym obywatelem i aktorem swojego środowiska W dniu 11.04.2017r.
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 1. Zespół dydaktyczny dr hab. Beata Barabasz-Krasny
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Flora wybranych środowisk Flora of selected environments Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator dr hab. Beata Barabasz-Krasny prof. UP Zespół dydaktyczny dr hab. Beata Barabasz-Krasny
Bardziej szczegółowo1 Instytut Biologii, Uniwersytet Opolski, ul. Oleska 22, Bielsko-Biała, ul. Doliny Miętusiej 27/44;
FRAGMENTA NA FORMERLY NATURE JOURNAL Opole Scientific Society ATURAE VOL. 5 51: 84 89 (2018) ISSN 2544-3941 ARADUS RIBAUTI WAGNER, 1956 (HEMIPTERA: HETEROPTERA: ARADIDAE) GATUNEK PLUSKWIAKA NOWY DLA POLSKI
Bardziej szczegółowoINTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN Niechemiczne i chemiczne metody ochrony plantacji
INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN Niechemiczne i chemiczne metody ochrony plantacji Grzegorz Pruszyński Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu Wiek pestycydów (wg Matcalfa 1980):
Bardziej szczegółowoOmawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego.
Wstęp Planowana inwestycja polega na rozbudowie budynku chlewni na dz. nr 274 w miejscowości Różyce Żurawieniec 24, gmina Kocierzew Południowy, powiat łowicki. W gminie Kocierzew Południowy udział powierzchni
Bardziej szczegółowoPlan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo 2017/2018
Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo 2017/2018 Liczba godzin Nazwa modułu/przedmiotu Liczba ECTS Łącznie (4+5+6 +7+8) zajęcia dydaktyczne wykł ćw 1 inne 1 inne z udziałem nauczycie
Bardziej szczegółowoREGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO RAPORT KWARTALNY I/2015
EGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOOLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS POMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO APOT KWATALNY I/2015 Katowice-Kraków 2015 1. Warunki pogodowe w 1 kwartale 2015 roku Średnia kwartalna
Bardziej szczegółowoMERGUS Dawid Kilon Ul. Gnieźnieńska 19/ Bydgoszcz Tel , NIP:
MERGUS Dawid Kilon Ul. Gnieźnieńska 19/5 85-313 Bydgoszcz Tel. 782277462, NIP: 953-25-55-275 Bydgoszcz, 07.03.2016 r. Zamawiający: Antoni Cieśla "Efekt-Bud" Zakład Projektowania i Nadzoru Wstęp Raport
Bardziej szczegółowoAutor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień dary niesie. Scenariusz nr 9
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jesień dary niesie Scenariusz nr 9 I. Tytuł scenariusza zajęć : Znaczenie lasów, parków i łąk" II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne III. Edukacje
Bardziej szczegółowoKlucz do oznaczania wybranych. w Polsce. Opracowała: Anna Kimak-Cysewska
Klucz do oznaczania wybranych gatunków gadów występuj pujących w Polsce Opracowała: Anna Kimak-Cysewska Koszalin 2010 Slajd nr 1 START Tułów okryty pancerzem rogowych płytek. W razie niebezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoBest for Biodiversity
W tym miejscu realizowany jest projekt LIFE + Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w tym w ramach sieci Natura 2000 promocja najlepszych praktyk Best for Biodiversity Okuninka, 11-12.09.2014
Bardziej szczegółowoZrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka
Zrównoważona turystyka i ekstensywne rolnictwo dla rezerwatu przyrody Beka 1 W KRAINIE PTAKÓW BEKI PTAKI SIEWKOWE ŁĄK I PASTWISK Niska roślinność podmokłych łąk i pastwisk stanowi doskonałe siedlisko lęgowe
Bardziej szczegółowoINWENTARYZACJA DENDROLOGICZNA
INWENTARYZACJA DENDROLOGICZNA Lokalizacja Gmina Miasto Świnoujście ul. Gdańska Zamawiający Rodzaj opracowania PROMIT Pracownia Projektowa mgr inż. Robert Mituta ul. Frezjowa 47 72 003 Dobra/k Szczecina
Bardziej szczegółowoPrzepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać?
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie:
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Botanika systematyczna
KARTA KURSU Biologia, 1 stopnia, stacjonarne,2017/2018,sem.2 Nazwa Nazwa w j. ang. Botanika systematyczna Systematic Botany Koordynator Prof. dr hab. Zbigniew Szeląg Punktacja ECTS* 5 Zespół dydaktyczny
Bardziej szczegółowoJesienna aktywność nietoperzy W Jaskini Szachownica. Maurycy Ignaczak Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy, Zduńska Wola
Jesienna aktywność nietoperzy W Jaskini Szachownica Maurycy Ignaczak Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy, Zduńska Wola Jesienna aktywność nietoperzy w Jaskini Szachownica Zjawisko zwiększonej,
Bardziej szczegółowoUniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Biologia, poziom drugi Sylabus modułu: Ekologia miasta. kod modułu: 2BL_52 1. Informacje ogólne koordynator modułu Dr hab. Ryszard Ciepał
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Grzyby i porosty wybranych środowisk. Fungi and Lichens of Selected Environments. Kod Punktacja ECTS* 1
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Grzyby i porosty wybranych środowisk Fungi and Lichens of Selected Environments Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr hab. Urszula Bielczyk Zespół dydaktyczny Dr hab. Urszula
Bardziej szczegółowoDIPTERON 26 Tom 26: 2-6 Wrocław, 31 XII Stwierdzenie Belida latifrons (Jacentkovsky, 1944) (Diptera: Tachinidae) w Puszczy Knyszyńskiej
DIPTERON 26 Tom 26: 2-6 Wrocław, 31 XII 2010 CEZARY BYSTROWSKI Stwierdzenie Belida latifrons (Jacentkovsky, 1944) (Diptera: Tachinidae) w Puszczy Knyszyńskiej Record of Belida latifrons (Jacentkovsky,
Bardziej szczegółowo46 Olimpiada Biologiczna
46 Olimpiada Biologiczna Pracownia zoologiczna Piotr Bernatowicz i Marta Polańska 22 kwietnia 2017 r. Zasady oceniania rozwiązań zadań Zadanie 1 Identyfikacja zwierząt (15 pkt) 1 pkt za każdą prawidłową
Bardziej szczegółowoAneks do I N S T R U K C J I. dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji
Aneks do I N S T R U K C J I dla służby ochrony roślin z zakresu prognoz, sygnalizacji i rejestracji część II, tom I i II wydana w 1993 r. pt. Metody sygnalizacji i prognozowania pojawu chorób i szkodników
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prac terenowych. Część II
Zakres i metodyka prac terenowych Część II Obowiązujące pomiary Dla wszystkich drzew (stojące i leżące, żywe i martwe) o wysokości powyżej 130 cm należy określić pierśnice. Gatunki drzew należy podać zarówno
Bardziej szczegółowoNowe dane o chrząszczach stonkowatych (Coleoptera: Chrysomelidae) odłowionych na obszarze Pienin
Wiad. entomol. 32 (2): 113-117 Poznań 2013 Nowe dane o chrząszczach stonkowatych (Coleoptera: Chrysomelidae) odłowionych na obszarze Pienin New data on leaf-beetle species (Coleoptera: Chrysomelidae) collected
Bardziej szczegółowoNowe stanowiska Ctenophora (Cnemoncosis) festiva MEIGEN, 1804 (Diptera: Tipulidae: Ctenophorinae) w Polsce
Wiad. entomol. 31 (2): 116-120 Poznań 2012 Nowe stanowiska Ctenophora (Cnemoncosis) festiva MEIGEN, 1804 (Diptera: Tipulidae: Ctenophorinae) w Polsce New localities of Ctenophora (Cnemoncosis) festiva
Bardziej szczegółowoINFORMACJA DLA POWODZIAN NA TEMAT ZWALCZANIA SZKODLIWYCH OWADÓW
INFORMACJA DLA POWODZIAN NA TEMAT ZWALCZANIA SZKODLIWYCH OWADÓW KOMARY I INNE OWADY KRWIOPIJNE przyjaznym środowiskiem dla bytowania komarów są tereny podmokłe, wilgotne, rozlewiska wody, gdzie w mule
Bardziej szczegółowoEkologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne
Ekologia roślin i fitosocjologia SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoWycena zmian w zarządzaniu lasami
Wycena zmian w zarządzaniu lasami Mikołaj Czajkowski miq@wne.uw.edu.pl Pozaprodukcyjne funkcje lasów Pozaprodukcyjne funkcje lasów: Różnorodność biologiczna Rekreacja Retencja wody Funkcje glebotwórcze
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA 1. Z każdej pary określeń napisanych grubym drukiem wykreśl jedno, tak aby zdania były prawdziwe. W lesie iglastym korony drzew przez cały rok przepuszczają
Bardziej szczegółowoOznaczanie wybranych gatunków drzew i krzewów obcego pochodzenia
Metadane scenariusza Oznaczanie wybranych gatunków drzew i krzewów obcego pochodzenia 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: zasady budowy klucza do oznaczania roślin, nazwy wybranych gatunków krzewów
Bardziej szczegółowoZadania ochronne WPN zaplanowane do wykonania w lipcu 2017 roku
PLANOWANE ZADANIA DO REALIZACJI W WIELKOPOLSKIM PARKU NARODOWYM Z WYSZCZEGÓLNIENIEM PRAC W OBWODACH OCHRONNYCH WPN LIPIEC 2017 ROK Dyrektor Wielkopolskiego Parku Narodowego jest zobowiązany do wykonywania
Bardziej szczegółowoŚcieżki przyrodniczo-edukacyjne Nysy. Nysa, r.
Ścieżki przyrodniczo-edukacyjne Nysy Nysa, 06.09.2012 r. Potencjalne miejsca edukacji ekologicznej Nysy i okolic Jezioro Nyskie Dolina Nysy Kłodzkiej Dolina Białej Głuchołaskiej 2 Potencjalne miejsca edukacji
Bardziej szczegółowoUwaga KLESZCZE!!!!! Występuje na różnych wysokościach nad ziemią:
Uwaga KLESZCZE!!!!! Kleszcze żyją zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym, obfitym w roślinność: w lasach i na ich skraju, w zagajnikach, zaroślach, na łąkach, pastwiskach i leśnych polanach, na obszarach
Bardziej szczegółowoPrognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości ich wykorzystania do szacowania zasobów drewna na cele energetyczne
Konferencja naukowo-techniczna pt.: Możliwości oraz uwarunkowania podaży drewna do celów energetycznych Instytut Badawczy Leśnictwa Prognozy pozyskania drewna w Polsce w perspektywie 20 lat oraz możliwości
Bardziej szczegółowoZapraszamy na zajęcia
1 Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej Leśny Zakład Doświadczalny Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego ul. Leśna 5a, 95-063 Rogów Zapraszamy na zajęcia w lesie, parku lub w Muzeum Lasu i Drewna Informacje
Bardziej szczegółowoŻywność w łańcuchu troficznym człowieka
Żywność w łańcuchu troficznym człowieka Łańcuch troficzny jest to szereg grup organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzednia jest podstawą pożywienia dla następnej. ELEMENTY ŁAŃCUCHA TROFICZNEGO
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko . Błotniaki
Imię i nazwisko email Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieżnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Wydział Biologiczno-Rolniczy. Katedra Agroekologii. Architektura Krajobrazu I stopień ogólnoakademicki stacjonarne
SYLABUS 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE 1.1. Cechy przedmiotu/modułu Nazwa przedmiotu/ modułu Ochrona roślin Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki
Bardziej szczegółowoDrewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów
Drewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów Martwe drewno ( deadwood ) zamarłe i obumierające drzewa i ich części oraz martwe części żywych drzew. Organizmy saproksyliczne związane podczas swojego życia
Bardziej szczegółowoRozpoznawanie najpopularniejszych drzew w różnych ekosystemach
Rozpoznawanie najpopularniejszych drzew w różnych ekosystemach Klasa I Scenariusz lekcji z edukacji przyrodniczej Rozpoznawanie najpopularniejszych drzew w różnych ekosystemach Opracowanie Dagmara Ceroń,
Bardziej szczegółowoPlan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo 2018/2019
Plan studiów stacjonarnych drugiego stopnia, kierunek Ogrodnictwo 2018/2019 Liczba godzin Nazwa modułu/przedmiotu Liczba ECTS Łącznie (4+5+6 +7+8) zajęcia dydaktyczne wykł ćw 1 inne 1 inne z udziałem nauczycie
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 20 grudnia 2016 r. Poz. 5652 UCHWAŁA NR XXVI/113/2016 RADY MIEJSKIEJ W KOLUSZKACH z dnia 29 listopada 2016 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi na terenie gminy Raczki (powiat suwalski)
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi na terenie gminy Raczki (powiat suwalski) Opracował: Lech Krzysztofiak krzysztofiak.lech@gmail.com Krzywe, 2015 Opracowanie zawiera dane dotyczące
Bardziej szczegółowoSPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe
Bardziej szczegółowoUwagi na temat biologii, systematyki i rozmieszczenia Scoliocentra (Leriola) nigrinervis (WAHLGREN, 1918) w Polsce i Europie (Diptera: Heleomyzidae)
Biuletyn Sekcji Dipterologicznej Polskiego Towarzystwa Entomologicznego DIPTERON Bulletin of the Dipterological Section of the Polish Entomological Society ISSN 1895 4464 Tom 28: 23 28 Akceptacja: 27.12.2012
Bardziej szczegółowoJak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000
Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią
Bardziej szczegółowoBIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16. KLASA III Gimnazjum. Imię:... Nazwisko:... Data:...
BIOLOGIA EGZAMIN KLASYFIKACYJNY 2015/16 KLASA III Gimnazjum Imię:... Nazwisko:... Data:... 1. Ponumeruj poziomy organizacji materiału genetycznego, rozpoczynając od poziomu najniższego: - chromatyna -
Bardziej szczegółowoTypy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4)
Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów.
Bardziej szczegółowoNarodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, Warszawa (
Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, 01-445 Warszawa (www.nfos.org.pl) Zespół autorski: Krzysztof Zając dr Adrian Smolis Katarzyna Kozyra Tomasz Zając Zgodnie z danymi zawartymi w
Bardziej szczegółowoRola entomopatogenicznych nicieni w ograniczeniu liczebności szrotówka kasztanowcowiaczka (Cameraria ohridella)
Rola entomopatogenicznych nicieni w ograniczeniu liczebności szrotówka kasztanowcowiaczka (Cameraria ohridella) Anna Kreft, Henryk Skrzypek, Waldemar Kazimierczak Katolicki Uniwersytet Lubelski Zakład
Bardziej szczegółowo