Biologia i systematyka muchówek

Transkrypt

1 1 IX Konferencja Dipterologiczna Biologia i systematyka muchówek oraz XXXV Zjazd Sekcji Dipterologicznej Materiały konferencyjne Sponsorzy konferencji: Instytut Badawczy Leśnictwa Polskie Towarzystwo Entomologiczne Sękocin Stary, kwietnia 2016 r.

2 7 XXXV Zjazd Sekcji Dipterologicznej Sękocin Stary, kwietnia 2016 r.

3 8 KOMITET ORGANIZACYJNY Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary Dr Cezary Bystrowski Katedra Ekologii i Biogeografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Dr Andrzej Grzywacz Redakcja Dr Andrzej J. Woźnica (Instytut Biologii, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu) Dr Cezary Bystrowski (Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary) Dr Andrzej Grzywacz (Katedra Ekologii i Biogeografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) Copyright by Dipteron-online, Wrocław 2016

4 IX Konferencja Dipterologiczna oraz XXXV Zjazd Sekcji Dipterologicznej PTE 25 Maciej Krzyżyński Katedra Ekologii i Biogeografii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu m_krzy@doktorant.umk.pl Zmiany w użyłkowaniu skrzydeł u łowikowatych (Diptera: Asilidae) Torunia i okolic Występujące na skrzydłach owadów użyłkowanie stanowi rusztowanie wzmacniające strukturę skrzydła, a układ żyłek jest istotną cechą taksonomiczną. Uwarunkowania środowiskowe bądź genetyczne są w stanie przyczynić się do zmiany układu żyłek, a także kształtu i rozmiarów samych skrzydeł. To z kolei może mieć wpływ na sprawność lotu. Osobniki doskonale symetryczne charakteryzują się najsprawniejszym lotem, co w przypadku muchówek aktywnie polujących, jakimi są łowikowate (Asilidae), ma duże znaczenie. W czasie prowadzonych w 2011 i 2012 roku badań faunistycznych nad Asilidae Torunia stwierdzono nietypowe, w większości przypadków asymetryczne, użyłkowanie skrzydeł u 32 ze 197 odłowionych osobników. Zaobserwowane zmiany dotyczyły zaniku żyłek bądź ich fragmentów, a także wystąpienia wyrostków na żyłkach czy też pojawienia się nowych żyłek. Wystąpieniu nowych żyłek w części przypadków towarzyszyło również utworzenie dodatkowych komórek. Skrzydła obarczone aberracjami sfotografowano przy użyciu zestawu mikroskopu i aparatu Leica M205C, a następnie sporządzono szkice użyłkowania zmienionych obszarów, korzystając z programu CorelDRAW X4. Wszystkie zilustrowane zmiany przyporządkowano do czterech podrodzin Asilidae, u których przedstawicieli zaobserwowano aberracje: Leptogasterinae, Asilinae, Stichopogoninae i Stenopogoninae. U żadnego z przedstawicieli podrodziny Laphriinae zmian nie stwierdzono. Nazewnictwo gałęzi i komórek przyjęto za Dikowem (2009). W przypadku gatunków, których większa liczba osobników posiadała aberracje w użyłkowaniu stwierdzono specyficzne obszary skrzydeł, w których omawiane zmiany zachodzą najczęściej. Poniżej lista gatunków, u których zaobserwowano punkty, w których aberracje wystąpiły co najmniej trzykrotnie. Philonicus albiceps (Meigen, 1820) (Asilinae): pojawienie się dodatkowej gałęzi odchodzącej od żyłki M1, po skrzyżowaniu z podstawą żyłki M2. Echthistus rufinervis (Wiedemann, 1817) (Asilinae): zanik połączonych żyłek CuA1 i M3 przy krawędzi skrzydła. Lasiopogon cinctus (Fabricius, 1781) (Stichopogoninae): pojawienie się dodatkowej gałęzi oderwanej od żyłki R4 bądź też połączonej z nią przewężeniem niedaleko połączenia z żyłką R5. Holopogon priscus (Meigen, 1820) (Stenopogoninae): pojawienie się żyłki łączącej gałęzie R4 i R5 tuż za ich spojeniem skutkujące powstaniem nowej komórki w obrębie pola r4. U pozostałych gatunków zaobserwowano zbyt małą liczbę powtarzających się aberracji, by móc uznać je za specyficzne. Część aberracji u przedstawicieli podrodziny Asilinae upodabnia

5 26 II sesja referatowa (sobota) układ żyłek do tego, który występuje u osobników należących do innych rodzajów w obrębie tej podrodziny. Przedłużenie żyłki R4, w pobliżu jej połączenia z gałęzią R5 spotkane pojedynczo u Dysmachus trigonus, Echthistus rufinervis i Philonicus albiceps jest charakterystyczne dla gatunków z nearktycznego rodzaju Pogonioefferia, zaś zanik żyłek przy tylnej krawędzi skrzydła napotkany u E. rufinervis, Machimus arthriticus, Neoepitriptus setosulus i Tolmerus pyrarga można zaobserwować u osobników z rodzaju Megaphorus. Charakter zmian użyłkowania skrzydeł może więc wskazywać stopień pokrewieństwa w obrębie podrodziny. Powyższe badania są przyczynkiem do poznania charakteru i przyczyn występowania zmian w użyłkowaniu u muchówek z rodziny Asilidae.