Małże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Małże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus"

Bogusław Piotrowski
4 lat temu
Przeglądów:

1 Małże jako podłoże dla innych organizmów: składanie jaj przez ryby na muszli Unio crassus K. Zając, T. Zając Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków, Mickiewicza 33 kontakt: kzajac[...]iop.krakow.pl, tzajac[...]iop.krakow.pl Data: 10 may 2014; Miejsce: ; ; 558m asl Słodkowodne małże mają bardzo ważne funkcje ekologiczne (Aldridge, Fayle & Jackson, 2007). Jedną z nich jest wytwarzanie muszli, które służą jako podłoże życia dla innych organizmów (Vaughn & Hakenkamp, 2001; Spooner et al., 2013), zazwyczaj dla Trichoptera lub Hirudinea. W tej notatce opisujemy przypadek, kiedy żywe osobniki skójki gruboskorupowej były podłożem dla przyklejenia jaj, najprawdopodobniej przez rybę, Cottus gobio, gatunek chroniony przez Dyrektywę Habitatową UE. Zjawisko obserwowaliśmy w rzece San: dużej rzece górskiej (ok. 30m szerokości koryta, <0.3m głębokości), z szerokim płytkim korytem o dnie pokrytym gołą skałą lub rumoszem skalnym. Piasek i drobne osady są odkładane przez rzekę na brzegach. Rzeka jest całkowicie naturalna (fot. 1). W środkowej części koryta odnaleziono duży odłam skały o nieregularnym kształcie (ca 0.3 x 0.5m, ca 20cm powyżej dna), w połowie zanurzony we wodzie (fot. 2, 3). Boczne ściany odłamu były pokryte niewielkimi jajami, przylepionymi ściśle w jednej warstwie na powierzchni kamienia (fot. 4-6). Jaja były przylepione również do kamieni różnej wielkości przylegających lub leżących w bezpośrednim sąsiedztwie dużego bloku skały. Pomiędzy nimi znaleziono dwa osobniki Unio crassus, których skorupy były również gęsto pokryte przyklejonymi jajami (fot. 7-9). Szeroko znane jest zjawisko przyczepiania się larw chruścików blisko syfonów małży (fot. 10), przypuszczalnie w celu wykorzystywania przepływu wody do syfonów, albo jako źródła pokarmu, albo jako źródła natlenionej wody, lub z obu przyczyn. Jednakże w przypadku opisywanych jaj, jest to raczej oczywiste (fig. 8-9), że ich warstwa nie ma związku z działaniem organizmu małża (np. przednia lub dolna część małża jest pokryta jajami, z daleka od syfonów). Jak widać na fot. 4 i 6, zarówno muszle małży, jak i ich bezpośrednie sąsiedztwo jest pokryte jajami bez związku z pozycją małża i jego działaniem. Wygląda na to, że samica składała jaja na małżach tak, jak i na okolicznych kamieniach. Nie jesteśmy w stanie określić gatunku zwierzęcia, które składało jaja, jednakże miejsce, warunki środowiska i sposób składania jaj (www) wskazuje na gatunek głowacza Cottus sp., którego znajdowaliśmy tutaj poprzednio (fot. 11). Chociaż był odnajdywany w zimie, jednak dokładnie w tym samym mikrosiedlisku. Miejsce to znajduje się na obszarze Natura 2000 "Bieszczady" PLC Jego SDF wymienia głowacza Cottus gobio jako gatunek objęty ochroną na tym terenie. Występowanie Cottus gobio było również opisywane w literaturze naukowej w tej części rzeki San (Bylak, Kukuła 2013). Jednakże, ciągle pozostają wątpliwości co do gatunku składającego jaja, nawet możliwe jest że jaja, podobne do jaj ryby, zostały złożone przez inny nieznany nam gatunek. Bylibyśmy zatem wdzięczni za pomoc w jednoznacznym określeniu gatunku, który składałby jaja w ten sposób. 1

2 Fot. 1. Ogólny widok rzeki San - odcinek rzeki na którym odnaleziono kamień na którym były złożone jaja (lato, niski poziom wody) Fot. 2. Kamień z gniazdem z jajami (10 maj 2014), odnaleziony przez K. Zając 2

3 Fot. 3. Kamień z warstwą jaj poniżej poziomu wody (10 maja 2014) Fot. 4. Warstwa jaj (10 maja 2014) 3

4 Fot. 5. Podwodne zdjęcie jaj złożonych na kamieniu i na jego bezpośrednim otoczeniu (10 maja 2014) Fot. 6. Jeden z kamieni pokrytych jajami przylegających do dużego odłamu (10 maja 2014) 4

5 Fot. 7. Podwodne zdjęcie dwóch osobników Unio crassus pokrytych jajami, razem z bezpośrednim otoczeniem (10 maja 2014) 5

6 Fot. 8. Jeden z osobników Unio crassus pokryty jajami - lewa strona (10 maja 2014) Fot. 9. Jeden z osobników Unio crassus pokryty jajami - prawa strona (10 maja 2014) 6

7 Fot. 10. Typowe umiejscowienie larw Trichoptera, przytwierdzających swoje "domki" w pobliżu syfonów U. crassus (rz. Biała Dunajcowa, ) Fot. 11. Cottus sp. obserwowany na tym samym odcinku rzeki San w zimie ( ; miejsce ; 554m npm) 7

8 Literatura: Aldridge D C, Fayle T M & Jackson N, Freshwater mussel abundance predicts biodiversity in UK lowland rivers. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems 17: Bylak A, Kukuła K, [The highest station of miller s-thumb Cottus gobio L. in the Polish Carpathians]. Roczniki Bieszczadzkie 21: in Polish with English abstract Vaughn C C & Hakenkamp C C, The functional role of burrowing bivalves in freshwater ecosystems. Freshwater Biology 46: Internet: Cottus gobio składający jaja: 8

Podobne dokumenty

INŻYNIERIA RZECZNA Konspekt wykładu

INŻYNIERIA RZECZNA Konspekt wykładu Wykład 2 Charakterystyka morfologiczna koryt rzecznych 1. Procesy fluwialne 2. Cechy morfologiczne koryta rzecznego 3. Klasyfikacja koryt rzecznych 4. Charakterystyka