PL B1. UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU, Wrocław, PL BUP 11/09

Transkrypt

1 PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (51) Int.Cl. A23K 1/16 ( ) A23K 1/24 ( ) A23D 9/00 ( ) A23L 1/30 ( ) A61K 31/201 ( ) (54) Dodatek paszowy (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 11/09 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 04/13 (73) Uprawniony z patentu: UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU, Wrocław, PL (72) Twórca(y) wynalazku: BOŻENA PATKOWSKA-SOKOŁA, Wrocław, PL ROBERT BODKOWSKI, Wrocław, PL WIESŁAWA WALISIEWICZ-NIEDBALSKA, Warszawa, PL STANISŁAW TRONINA, Raków, PL

2 2 PL B1 Opis patentowy Przedmiotem wynalazku jest dodatek paszowy. Jako dodatki paszowe dla zwierząt hodowlanych stosuje się powszechnie znane naturalne minerały jak zeolit, kreda, dolomit, kaolin (opisy patentowe EP , US 4,556,564). Dodatki te stanowią uzupełnienie paszy podstawowej w niezbędne dla zwierząt mikroelementy, a także wiążą toksyny grzybicze i bakteryjne. Dodatkami paszowymi mogą być również naturalne związki humusowe, do których należą kwasy huminowe, kwasy fulwowe, huminy oraz garbniki zawarte w węglu brunatnym, torfie, próchnicy glebowej, korze, drewnie, szyszkach i korzeniach. Związki humusowe powodują zmniejszenie ogólnej ilości grzybów i bakterii w mieszankach paszowych, podnoszą odporność zwierząt oraz stabilizują florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym. Z opisu patentowego PL znany jest dodatek paszowy zawierający węgiel brunatny odmiany humodetrynitowej w ilości 45-55% masowych, torf typu niskiego odmiany turzycowo-oleosowej w ilości 35-45% masowych oraz dolomit paszowy w ilości 5-12% masowych i/lub kaolin w ilości 5-11% masowych. Z opisu patentowego PL znany jest dodatek do mieszanek paszowych w postaci mieszaniny kwasów tłuszczowych, zawierającej do 25% masowych kwasu palmitynowego i do 15% masowych kwasu stearynowego a także kwasy linolowy i linolenowy, w łącznej ilości od 15 do 50% masowych. Znane jest działanie antykancerogenne, antyaterogenne czy antydiabetyczne sprzężonych izomerów kwasu linolowego - conjugated linoleic acid CLA. (Roach, Mossoba, Yurawecz, Kramer: Analytica Chimica Acta 2002, 465, s ). Z opisu patentowego nr PL znana jest mieszanina bioaktywnych izomerów kwasu linolowego, która wykazywała działanie antynowotworowe. W zgłoszeniach patentowych EP i EP przedstawiono mieszaninę zawierającą izomery kwasu linolowego do stosowania jako dodatek do paszy dla zwierząt i suplement diety dla ludzi. Nieoczekiwanie stwierdzono, że dodanie do paszy mieszaniny preparatu tłuszczowego, otrzymanego w procesie izomeryzacji olejów roślinnych, zawierającego sprzężone izomery kwasu linolowego oraz naturalnych składników mineralnych jak: bentonit, dolomit, kaolin, wermikulit, zeolit lub naturalnych składników zawierających związki humusowe jak: węgiel brunatny, torf lub mieszaniny składników mineralnych i humusowych, powoduje u laktujących zwierząt spadek zawartości tłuszczu w ich mleku, natomiast u tuczonych zwierząt, znaczące zmniejszenie masy tkanki tłuszczowej, przy stałej masie ciała. Stwierdzono także nieoczekiwanie, że dodatek paszowy, według wynalazku, powoduje zwiększenie w tłuszczu mlecznym i tkankowym przeżuwaczy zawartości bioaktywnych izomerów kwasu linolowego 9c,11tC18:2 i 10t,12cC18:2 oraz kwasu wakcenowego 11tC18:1, które mają działanie prozdrowotne. Dodatek ten wpływa również korzystnie na smakowitość paszy, co przejawia się w bardzo chętnym wyjadaniu jej przez zwierzęta. Istotą wynalazku jest dodatek paszowy, który oprócz znanych składników mineralnych lub naturalnych zawierających związki humusowe lub mieszaninę tych składników, które stosuje się jako nośniki, zawiera, w przeliczeniu na masę całkowitą, 15-25% masowych mieszaniny kwasów tłuszczowych, otrzymanej w procesie izomeryzacji oleju roślinnego lub mieszaniny olejów roślinnych, zawierającej bioaktywne sprzężone izomery kwasu linolowego: 9c,11t w ilości 26-32% masowych, 10t,12c w ilości 28-34% masowych, 11c,13t w ilości 2,5-5% masowych, kwas linolowy i inne izomery tego kwasu w ilości 4-13% masowych. Pozostałość stanowią nieaktywne kwasy tłuszczowe nienasycone i nasycone. Korzystnie jest, gdy mieszanina kwasów tłuszczowych zawiera antyutleniacz a jako antyutleniacz stosuje się butylohydroksytoluen, butylohydroksyanizol lub tokoferol. Korzystnie jest też, gdy mieszaninę kwasów tłuszczowych otrzymuje się z oleju winogronowego i/lub makowego a oleje te zawierają powyżej 60% masowych glicerydów kwasu linolowego. Nośnikiem, w dodatku paszowym, według wynalazku, są naturalne składniki mineralne, np: bentonit, dolomit, kaolin, wermikulit, zeolit, węglan wapnia. Jako naturalny składnik zawiera on związki humusowe, niektóre gatunki węgla brunatnego lub torfu, lub ich mieszaniny.

3 PL B1 3 Mieszaninę kwasów tłuszczowych, stanowiącą składnik dodatku paszowego według wynalazku, najlepiej łączyć ze składnikami mineralnymi i/lub humusowymi przez natryskowe nanoszenie rozdrobnionego preparatu tłuszczowego na nośnik mineralny i/lub humusowy. Zwykłe mieszanie nośnika i preparatu tłuszczowego daje niejednorodny produkt i po dłuższym przechowywaniu prowadzi do ich rozwarstwienia - preparat tłuszczowy spływa z nośnika i osiada na dnie. Dodatek paszowy, według wynalazku, może być stosowany bezpośrednio w żywieniu zwierząt lub też jako dodatek do pasz np. do mieszanek treściwych, kiszonek, korzystnie w ilości 6-9 g/- /szt./dzień łącznej zawartości bioaktywnych izomerów kwasu linolowego. Wynalazek jest bliżej określony w przykładach wykonania. P r z y k ł a d I. Dodatek paszowy składa się z 800 g nośnika, w postaci mieszanki humusowo-mineralnej - 40% masowych torfu typu niskiego odmiany turzycowo-olesowej, - 10% masowych zmielonego dolomitu paszowego, oraz 200 g produktu izomeryzacji oleju winogronowego, który zawiera: izomer kwasu linolowego 9c,11t w ilości 28% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 30% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 3,5% masowych, pozostałe izomery kwasu linolowego w ilości 0,5% masowych, kwas linolowy w ilości 8% masowych, kwas oleinowy w ilości 23% masowych, kwas linolenowy w ilości 0,5% masowych, kwasy nasycone w ilości 6% masowych, z dodatkiem 0,5% masowego tokoferolu jako antyutleniacza. Produkt izomeryzacji oleju winogronowego otrzymywano przez wprowadzenie do reaktora 400 g glikolu etylenowego, który podgrzewano do temperatury 80 C i powoli dodawano wodorotlenek potasu w ilości 25 g. Całość ogrzewano do temperatury 140 C, do rozpuszczenia się wodorotlenku w glikolu. Następnie powoli wkraplano 100 g oleju winogronowego, zawierającego 70% masowych kwasu linolowego. Proces izomeryzacji prowadzono w temperaturze 185/±5 C przez 4 godziny. Przez cały czas przepuszczano przez układ azot. Po zakończonej reakcji proces przerwano i przy ciągłym mieszaniu zawartość kolby schładzano do temperatury poniżej 80 C. Następnie dodawano do układu wodę w ilości 200 g i stężony kwas solny (36%) w ilości 44,6 g do osiągnięcia ph roztworu 4. Całość mieszano jeszcze przez około 0,5 godziny do wydzielenia się warstwy kwasów tłuszczowych. Roztwór kwasów tłuszczowych przemywano wodą dwukrotnie, każdorazowo po 250 g, w temperaturze 80 C, w celu usunięcia resztek kwasu solnego. Produkt suszono nad bezwodnym siarczanem sodu. Oznaczenia zawartości bioaktywnych izomerów kwasu linolowego wykonywano metodą kapilarnej chromatografii gazowej z wykorzystaniem detektora płomieniowo-jonizacyjnego i spiralnej kolumny o długości 100 m z wypełnieniem polarnym. Okres indukcji autooksydacji kwasów tłuszczowych określany metodą rancimatową wynosił 5,5 godziny. Po dodaniu do produktu izomeryzacji tokoferolu w ilości 0,5% masowych okres indukcji wzrósł do 16 godzin. Składniki mieszano w mieszalniku obrotowym przez 1 godzinę. Otrzymany, poprzez zmieszanie nośnika i izomeryzowanego oleju winogronowego, dodatek paszowy zawierał: izomer kwasu linolowego 9c,11t w ilości 5,6% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 6% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 0,7% masowych, pozostałe izomery kwasu linolowego w ilości 0,1% masowych, kwas linolowy w ilości 1,6% masowych, kwas oleinowy w ilości 4,7% masowych, kwas linolenowy w ilości 0,1% masowych, kwasy nasycone w ilości 1,2% masowych. W mleku pozyskanym od owiec karmionych paszą z dodatkiem, według wynalazku, w ilości 6 g/szt./dzień, w przeliczeniu na sumę izomerów kwasu linolowego 9c,11t + 10t,12c, zawartość tłuszczu zmniejszyła się o około 30 jednostek procentowych. W tłuszczu mlecznym owiec karmionych paszą z dodatkiem, według wynalazku, zawartość izomeru kwasu linolowego 9c,11t i 10t,c12 wzrosła o odpowiednio około: 58 i 72 jednostek procentowych, natomiast izomeru kwasu oleinowego - kwasu wakcenowego 11t o około 96 jednostek procentowych, w stosunku do zawartości tych izomerów w tłuszczu mlecznym owiec karmionych paszą standardową. W tuszach uzyskanych od jagniąt karmionych mieszanką standartową dla jagniąt i cieląt oraz sianem łąkowym z dodatkiem, według wynalazku, w ilości 6 g/sztukę/dzień, w przeliczeniu na sumę izomerów kwasu linolowego 9c,11t + 10t,12c, odnotowano spadek otłuszczenia. Zawartość tłuszczu podskórnego i śródmięśniowego w udźcu obniżyła się o odpowiednio: 19 i 16%, natomiast tłuszczu

4 4 PL B1 wewnątrzmięśniowego w tkance mięśniowej o 18 jednostek procentowych, w stosunku do owiec żywionych paszą standardową. P r z y k ł a d II. Dodatek paszowy składa się z 750 g nośnika, w postaci mieszanki humusowo-mineralnej - 42% masowych torfu typu niskiego odmiany turzycowo-olesowej, - 8% masowych kaolinu, oraz 250 g produktu izomeryzacji oleju makowego, który zawiera bioaktywny izomer kwasu linolowego 9c,11t w ilości 26% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 29% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 4% masowych. Pozostałość stanowią nieaktywne kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone oraz butylohydroksytoluen, jako antyutleniacz. Otrzymany produkt podawano w ilości 9 g/szt./dzień sumy izomerów 9c,11t + 10t,12c jako uzupełnienie paszy mlecznych owiec. W uzyskanym tłuszczu mlecznym zawartość bioaktywnego izomeru kwasu linolowego 9c,11t wzrosła o 86 jednostek procentowych, izomeru kwasu linolowego 10t,12c o 108 jednostek procentowych a kwasu wakcenowego 11t o 129 jednostek procentowych, w stosunku do zawartości tych kwasów w tłuszczu mlecznym owiec karmionych standardową paszą. P r z y k ł a d III. Dodatek paszowy składa się z 850 g nośnika, w postaci mieszanki humusowo-mineralnej - 40% masowych torfu typu niskiego odmiany turzycowo-olesowej, - dolomit i kaolin, po 5% masowych, oraz 150 g produktu izomeryzacji olei roślinnych, który zawiera izomer kwasu linolowego 9c,11t w ilości 32% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 30% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 3% masowych. Pozostałość stanowią nieaktywne kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone oraz butylohydroksyanizol, jako antyutleniacz. Dodatek paszowy w ilości 6 g/sztukę/dzień, w przeliczeniu na sumę izomerów 9c,11t + 10t, 12c, podawano jako uzupełnienie paszy mlecznych owiec. W uzyskanym tłuszczu mlecznym zawartość bioaktywnych izomerów: 9c,11tC18:2 wzrosła o 64 jednostek procentowych natomiast 11tC18:1 wzrosła o 71 jednostek procentowych, w stosunku do zawartości tych izomerów w tłuszczu mlecznym owiec karmionych paszą standardową. Produkt w ilości 6 g/szt./dzień sumy izomerów 9c,11t + 10t,12c podawano jako dodatek do paszy tuczonych jagniąt. W uzyskanych tuszach odnotowano spadek otłuszczenia - zawartość tłuszczu podskórnego w udźcu spadła o 18%, tłuszczu śródmięśniowego w udźca o 15%, tłuszczu wewnątrzmięśniowego w tkance mięśniowej o 18 jednostek procentowych, w stosunku do owiec żywionych paszą standardową. P r z y k ł a d IV. Dodatek paszowy składa się z 800 g bentonitu jako nośnika oraz 200 g produktu izomeryzacji oleju winogronowego, który zawiera bioaktywne izomery kwasu linolowego 9c,11t w ilości 30,2% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 31,1% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 2,5% masowych. Pozostałość stanowią nieaktywne kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone oraz tokoferol, jako antyutleniacz. Otrzymany produkt podawano w ilości 9 g/szt./dzień, w przeliczeniu na sumę izomerów 9c,11t i 10t,12c, jako uzupełnienie paszy dla tuczonych jagniąt. W uzyskanym mięsie zawartość tłuszczu była niższa o 26 jednostek procentowych w stosunku do jagniąt karmionych paszą standardową. P r z y k ł a d V. Dodatek paszowy składa się z 850 g nośnika, w postaci mieszanki humusowo-mineralnej - 50% masowych torfu typu niskiego odmiany turzycowo-olesowej, oraz 150 g produktu izomeryzacji mieszaniny olejów winogronowego i makowego, który zawiera izomer kwasu linolowego 9c,11t w ilości 26% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 29% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 4,5% masowych. Pozostałość stanowią nieaktywne kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone oraz tokoferol, jako antyutleniacz.

5 PL B1 5 Otrzymano dodatek paszowy zawierający izomer kwasu linolowego 9c,11t w ilości 3,9% masowych, izomer kwasu linolowego 10t,12c w ilości 4,4% masowych, izomer kwasu linolowego 11c,13t w ilości 0,7% masowych. Dodatek paszowy w ilości 6 g/sztukę/dzień, w przeliczeniu na sumę izomerów 9c,11t + 10t,12c, podawano jako uzupełnienie dawki pokarmowej owiec użytkowanych mlecznie. W uzyskanym tłuszczu mlecznym zawartość bioaktywnych izomerów kwasu linolowego c18:2 9c,11t i 10t,c12 wzrosła o 74 i 89 jednostek procentowych, natomiast izomeru kwasu oleinowego C18:1 11t wzrosła o 124 jednostek procentowych w stosunku do zawartości tych izomerów w tłuszczu mlecznym owiec karmionych paszą standardową. Dodatek paszowy w ilości 6 g/szt./dzień sumy izomerów 9c,11t i 10t,12c podawano jako dodatek do paszy tuczonych jagniąt. W wyniku zastosowania powyższego dodatku uzyskano spadek otłuszczenia jagniąt - ilość tłuszczu podskórnego w udźca spadła o 22%, tłuszczu śródmięśniowego w udźca o 16%, tłuszczu wewnątrzmięśniowego w tkance mięśniowej o 21 jednostek procentowych, w stosunku do owiec nie otrzymujących tego dodatku paszowego. Proces izomeryzacji oraz oznaczenia zawartości bioaktywnych izomerów olejów wymienionych w przykładach II - V, prowadzono tak jak w przykładzie I. Zastrzeżenia patentowe 1. Dodatek paszowy zawierający naturalny składnik mineralny lub naturalny składnik zawierający związki humusowe lub mieszaninę tych składników, które stosuje się jako nośniki, znamienny tym, że zawiera, w przeliczeniu na masę całkowitą, 15-25% masowych mieszaniny kwasów tłuszczowych, otrzymanej w procesie izomeryzacji oleju roślinnego lub mieszaniny olejów roślinnych, zawierającej bioaktywne sprzężone izomery kwasu linolowego: 9c,11t w ilości 26-32% masowych, 10t,12c w ilości 28-34% masowych, 11c,13t w ilości 2,5-5% masowych, kwas linolowy i inne izomery tego kwasu w ilości 4-13% masowych, pozostałość stanowią nieaktywne kwasy tłuszczowe nienasycone i nasycone. 2. Dodatek paszowy według zastrz. 1, znamienny tym, że mieszanina kwasów tłuszczowych zawiera antyutleniacz. 3. Dodatek paszowy według zastrz. 2, znamienny tym, że jako antyutleniacz mieszanina kwasów tłuszczowych zawiera butylohydroksytoluen, butylohydroksyanizol lub tokoferol. 4. Dodatek paszowy według zastrz. 1, znamienny tym, że mieszaniną kwasów tłuszczowych są kwasy z oleju winogronowego i/lub makowego.

6 6 PL B1 Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,46 zł (w tym 23% VAT)