Lublin, dnia 3 stycznia 2014 r. Poz. 32 UCHWAŁA NR XXXVII/268/13 RADY MIASTA BIŁGORAJ. z dnia 13 listopada 2013 r.

Transkrypt

1 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO Lublin, dnia 3 stycznia 2014 r. Pz. 32 UCHWAŁA NR XXXVII/268/13 RADY MIASTA BIŁGORAJ z dnia 13 listpada 2013 r. w sprawie przyjęcia Gminneg Prgramu Opieki nad Zabytkami na lata miasta Biłgraj". Na pdstawie art. 18 ust.2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. samrządzie gminnym (j. t. Dz. U. z 2013 r. pz.594 z póżn. zm) raz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, pz z późniejszymi zmianami) p uzyskaniu pinii wjewódzkieg knserwatra zabytków Rada Miasta Biłgraj uchwala, c następuje: 1. Przyjmuje się i wprwadza Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami na lata Miasta Biłgraj, który stanwi załącznik d niniejszej uchwały. 2. Wyknanie uchwały pwierza się Burmistrzwi Miasta Biłgraj. 3. Uchwała pdlega głszeniu w Dzienniku Urzędwym Wjewództwa Lubelskieg i wchdzi w życie p upływie 14 dni d dnia głszenia. Przewdniczący Rady Marian Klecha

2 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 2 Pz. 32 Załącznik Nr 1 d Uchwały Nr XXXVII/268/13 Rady Miasta Biłgraj z dnia 13 listpada 2013 r. Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami na lata Miasta Biłgraj

3 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 3 Pz. 32 SPIS TREŚCI 1 WSTĘP PODSTAWA PRAWNA UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE (Z UWZGLĘDNIENIEM ZAPISÓW USTAWY O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI Z DNIA 23 LIPCA 2003 R.) UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ (SWOT)35 7 ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA BIŁGORAJ ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

4 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 4 Pz WSTĘP Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz.U. z 2003, Nr 162, pz z późn. zm.) nakłada na Miasta bwiązek sprządzenia prgramu pieki nad zabytkami. Mówi tym artykuł 87 ustawy. Głównym beneficjentem realizacji prgramu jest spłecznść lkalna, która bezpśredni pwinna dczuć efekty jeg wdrażania. Dtyczy t nie tylk właścicieli i użytkwników bszarów i biektów zabytkwych, ale również wszystkich mieszkańców. Przyjęty przez Radę Miasta w frmie uchwały, Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami jest elementem plityki samrządwej. Będzie służyć pdejmwaniu planwych działań dtyczących inicjwania, wspierania, krdynwania badań i prac z dziedziny chrny zabytków i krajbrazu kulturweg raz upwszechniania i prmwania dziedzictwa kulturweg. Prgram pieki nad zabytkami ma pmóc w aktywnym zarządzaniu zasbem stanwiącym dziedzictw kulturwe Miasta. Wskazane w prgramie działania są skierwane na pprawę stanu zabytków, ich rewalryzację raz zwiększenie dstępnści d nich mieszkańców i turystów. Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami, m.in. pprzez działania edukacyjne, ma też budzić w lkalnej spłecznści świadmść wspólnty kulturwej, rli i znaczenia lkalnych wartści i wspólnych krzeni. Wspólna dbałść zachwanie wartści kulturwych wzmacnia pczucie tżsamści, wspiera identyfikacje jednstki z tzw. małą jczyzną. Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami jest pracwywany na 4 lata. Z realizacji prgramu burmistrz c dwa lata sprządza sprawzdanie, które przedstawia Radzie Miasta. Klejne sprządzane prgramy pieki pwinny uwzględniać pjawiające się nwe uwarunkwania prawne i administracyjne, zmieniające się warunki spłeczne, gspdarcze i kulturwe, nwe kryteria ceny i aktualny stan zachwania zasbu raz prwadzne kresw ceny efektów wdrażania bwiązująceg prgramu. 3

5 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 5 Pz PODSTAWA PRAWNA Pdstawą prawną sprządzenia gminneg prgramu pieki nad zabytkami Miasta Biłgraj są przepisy wynikające z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, pz z późn. zm.). Ustawa ta wprwadziła bwiązek sprządzania przez Miasta gminnych prgramów pieki nad zabytkami. Zgdnie z art. 87 wymieninej ustawy, prezydent, burmistrz lub wójt sprządza na kres 4 lat Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami. Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami jest uchwalany przez Radę Miasta, p uzyskaniu pinii Wjewódzkieg Knserwatra Zabytków. Prgram głaszany jest w Dzienniku Urzędwym Wjewództwa. Ustawa chrnie zabytków i piece nad zabytkami kreśliła główne cele gminnych prgramów pieki nad zabytkami, d których należą: Włączenie prblemów chrny zabytków d systemu zadań strategicznych, wynikających z kncepcji przestrzenneg zagspdarwania kraju; Uwzględnienie uwarunkwań chrny zabytków, w tym krajbrazu kulturweg i dziedzictwa archelgiczneg, łącznie z uwarunkwaniami chrny przyrdy i równwagi eklgicznej; Zahamwanie prcesów degradacji zabytków i dprwadzenie d pprawy stanu ich zachwania; Wyekspnwanie pszczególnych zabytków raz walrów krajbrazu kulturweg; Pdejmwanie działań zwiększających atrakcyjnść zabytków dla ptrzeb spłecznych, turystycznych i edukacyjnych raz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrstwi śrdków finanswych na piekę nad zabytkami; Określenie warunków współpracy w właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje knfliktwe związane z wykrzystaniem tych zabytków; Pdejmwanie przedsięwzięć umżliwiających twrzenie miejsc pracy związanych z pieki nad zabytkami. Prgram pieki nad zabytkami jest dkumentem uzupełniającym w systemie planwania. Wyznacza cele i kreśla instrumentarium służące d ich siągnięcia. 4

6 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 6 Pz UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE (Z UWZGLĘDNIENIEM ZAPISÓW USTAWY O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI Z DNIA 23 LIPCA 2003 R.) 3.1 Obwiązek sprządzania gminnych prgramów pieki nad zabytkami Obwiązek sprządzania gminnych Prgramów pieki nad zabytkami kreśla zapis art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, pz z późn. zm.). W myśl art. 87 tej ustawy: 3.2 Definicje Zarząd wjewództwa, pwiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sprządza na kres 4 lat dpwiedni wjewódzki, pwiatwy lub Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami. Prgramy, których mwa w ust. 1, mają na celu, w szczególnści: Włączenie prblemów chrny zabytków d systemu zadań strategicznych, wynikających z kncepcji przestrzenneg zagspdarwania kraju; Uwzględnianie uwarunkwań chrny zabytków, w tym krajbrazu kulturweg i dziedzictwa archelgiczneg, łącznie z uwarunkwaniami chrny przyrdy i równwagi eklgicznej; Zahamwanie prcesów degradacji zabytków i dprwadzenie d pprawy stanu ich zachwania; Wyekspnwanie pszczególnych zabytków raz walrów krajbrazu kulturweg; Pdejmwanie działań zwiększających atrakcyjnść zabytków dla ptrzeb spłecznych, turystycznych i edukacyjnych raz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrstwi śrdków finanswych na piekę nad zabytkami; Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje knfliktwe związane z wykrzystaniem tych zabytków; Pdejmwanie przedsięwzięć umżliwiających twrzenie miejsc pracy związanych z pieką nad zabytkami. Wjewódzki, pwiatwy i Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami przyjmuje dpwiedni sejmik wjewództwa, rada pwiatu i rada miasta, p uzyskaniu pinii wjewódzkieg knserwatra zabytków. Prgramy, których mwa w ust. 3, są głaszane w wjewódzkim dzienniku urzędwym. Z realizacji prgramów zarząd wjewództwa, pwiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sprządza, c 2 lata, sprawzdanie, które przedstawia się dpwiedni sejmikwi wjewództwa, radzie pwiatu lub radzie miasta. Z uwagi na kniecznść precyzyjneg dnszenia się w Gminnym Prgramie Opieki nad Zabytkami d zapisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, pz z późn. zm.), przyjęt za ustawą następujące definicje: Zabytek nieruchmść lub rzecz ruchmą, ich części lub zespły, będące dziełem człwieka lub związane z jeg działalnścią i stanwiące świadectw mininej epki bądź zdarzenia, których zachwanie leży w interesie spłecznym ze względu na psiadaną wartść histryczną, artystyczną lub naukwą; Zabytek nieruchmy nieruchmść, jej część lub zespół nieruchmści, których mwa w pkt. 1; Zabytek ruchmy rzecz ruchmą, jej część lub zespół rzeczy ruchmych, których mwa w pkt. 1; Zabytek archelgiczny zabytek nieruchmy, będący pwierzchniwą, pdziemną lub pdwdną pzstałścią egzystencji i działalnści człwieka, złżną z nawarstwień 5

7 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 7 Pz. 32 kulturwych i znajdujących się w nich wytwrów bądź ich śladów alb zabytek ruchmy, będący tym wytwrem; Adaptacja działania mające na celu przystswanie budwli d spełniania innych niż dtąd funkcji użytkwych; Instytucja kultury wyspecjalizwana w piece nad zabytkami instytucję kultury w rzumieniu przepisów rganizwaniu i prwadzeniu działalnści kulturalnej, której celem statutwym jest sprawwanie pieki nad zabytkami; Reknstrukcja działanie mające na celu dtwrzenie zniszczneg zabytku na pdstawie materiałów archiwalnych; Mdernizacja zespół działań mających na celu unwcześnienie daneg biektu, usług; Prace knserwatrskie działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamwanie prcesów jeg destrukcji raz dkumentwanie tych działań; Prace restauratrskie działania mające na celu wyekspnwanie wartści artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka ptrzeba, uzupełnienie lub dtwrzenie jeg części, raz dkumentwanie tych działań; Rewitalizacja działania mające na celu żywienie zdegradwanych części miast pprzez znalezienie dla nich nwych zastswań i tym samym dprwadzenie d zmienienia funkcji tych bszarów; Rewalryzacja działania knserwatrskie mające na celu przywrócenie cech użytkwych i wyekspnwanie dziedzictwa kulturweg zabytków architektury jak i układów urbanistycznych; Renwacja gół działań mających na celu dświeżenie, dnwienie daneg elementu; Rbty budwlane rbty budwlane w rzumieniu przepisów Prawa budwlaneg, pdejmwane przy zabytku lub w tczeniu zabytku; Badania knserwatrskie działania mające na celu rzpznanie histrii i funkcji zabytku, ustalenie użytych d jeg wyknania materiałów i zastswanych technlgii, kreślenie stanu zachwania teg zabytku raz pracwanie diagnzy, prjektu i prgramu prac knserwatrskich, a jeżeli istnieje taka ptrzeba, również prgramu prac restauratrskich; Badania architektniczne działania ingerujące w substancję zabytku, mające na celu rzpznanie i udkumentwanie pierwtnej frmy biektu budwlaneg raz ustalenie zakresu jeg klejnych przekształceń; Badania archelgiczne działania mające na celu dkrycie, rzpznanie, udkumentwanie i zabezpieczenie zabytku archelgiczneg; Histryczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny przestrzenne załżenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespły budwlane, pjedyncze budynki i frmy zaprjektwanej zieleni, rzmieszczne w układzie histrycznych pdziałów własnściwych i funkcjnalnych, w tym ulic lub sieci dróg; Histryczny zespół budwlany pwiązaną przestrzennie grupę budynków wydrębniną ze względu na frmę architektniczną, styl, zastswane materiały, funkcję, czas pwstania lub związek z wydarzeniami histrycznymi; Krajbraz kulturwy przestrzeń histrycznie ukształtwaną w wyniku działalnści człwieka, zawierającą wytwry cywilizacji raz elementy przyrdnicze; Knserwacja działanie mające na celu zapewnienie danemu zabytkwi mżliwść jak najdłuższeg istnienia w niezmieninym stanie; Otczenie teren wkół lub przy zabytku wyznaczny w decyzji wpisie teg terenu d rejestru zabytków, w celu chrny wartści widkwych zabytku raz jeg chrny przed szkdliwym ddziaływaniem czynników zewnętrznych. 6

8 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 8 Pz Spsby pieki nad zabytkami w świetle przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami Według zapisów art. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, pz z późn. zm.) chrna zabytków plega w szczególnści na pdejmwaniu przez rgany administracji publicznej, działań mających na celu: Zapewnienie warunków prawnych, rganizacyjnych i finanswych umżliwiających trwałe zachwanie zabytków raz ich zagspdarwanie i utrzymanie; Zapbieganie zagrżenim mgącym spwdwać uszczerbek dla wartści zabytków; Udaremnianie niszczenia i niewłaściweg krzystania z zabytków; Przeciwdziałanie kradzieży, zaginięciu lub nielegalnemu wywzwi zabytków za granicę; Kntrlę stanu zachwania i przeznaczenia zabytków; Uwzględnianie zadań chrnnych w planwaniu i zagspdarwaniu przestrzennym raz przy kształtwaniu śrdwiska. Zgdnie z art. 5 ustawy pieka nad zabytkiem sprawwana przez jeg właściciela lub psiadacza plega w szczególnści na zapewnieniu warunków: Naukweg badania i dkumentwania zabytku; Prwadzenia prac knserwatrskich, restauratrskich i rbót budwlanych przy zabytku; Zabezpieczenia i utrzymania zabytku raz jeg tczenia w jak najlepszym stanie; Krzystania z zabytku w spsób zapewniający trwałe zachwanie jeg wartści; Ppularyzwania i upwszechniania wiedzy zabytku raz jeg znaczeniu dla histrii i kultury. W myśl art. 6 ustawy chrnie i piece pdlegają, bez względu na stan zachwania: Zabytki nieruchme będące, w szczególnści : Krajbrazami kulturwymi, Układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespłami budwlanymi, Dziełami architektury i budwnictwa, dziełami budwnictwa brnneg, Obiektami techniki, a zwłaszcza kpalniami, hutami, elektrwniami i innymi zakładami przemysłwymi, Cmentarzami, Parkami, grdami i innymi frmami zaprjektwanej zieleni, Miejscami upamiętniającymi wydarzenia histryczne bądź działalnść wybitnych sbistści lub instytucji; Zabytki ruchme będące, w szczególnści: Dziełami sztuk plastycznych, rzemisła artystyczneg i sztuki użytkwej, Klekcjami stanwiącymi zbiry przedmitów zgrmadznych i uprządkwanych według kncepcji sób, które twrzyły te klekcje, Numizmatami raz pamiątkami histrycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, dznakami, medalami i rderami, Wytwrami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, śrdkami transprtu raz maszynami i narzędziami świadczącymi kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nwych frm gspdarki, dkumentującymi pzim nauki i rzwju cywilizacyjneg, Materiałami biblitecznymi, których mwa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. biblitekach (Dz.U. Nr 85, pz. 539, z 1998 r. Nr 106, pz. 668, z 2001 r. Nr 129, pz raz z 2002 r. Nr 113, pz. 984), Instrumentami muzycznymi, 7

9 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 9 Pz. 32 Wytwrami sztuki ludwej i rękdzieła raz innymi biektami etngraficznymi, Przedmitami upamiętniającymi wydarzenia histryczne bądź działalnść wybitnych sbistści lub instytucji; Zabytki archelgiczne będące, w szczególnści: Pzstałściami terenwymi pradziejweg i histryczneg sadnictwa, Cmentarzyskami, Kurhanami, Reliktami działalnści gspdarczej, religijnej i artystycznej. Art. 6 ustawy mówi również, iż chrnie mgą pdlegać nazwy gegraficzne, histryczne lub tradycyjne nazwy biektu budwlaneg, placu, ulicy lub jednstki sadniczej. W ustawie znajdują się zapisy precyzujące frmy chrny zabytków. Art. 7 ustawy stanwi, iż frmami chrny zabytków są: Wpis d rejestru zabytków; Uznanie za pmnik histrii; Utwrzenie parku kulturweg; Ustalenia chrny w miejscwym planie zagspdarwania przestrzenneg alb w decyzji ustaleniu lkalizacji inwestycji celu publiczneg, decyzji warunkach zabudwy, decyzji zezwleniu na realizację inwestycji drgwej, decyzji ustaleniu lkalizacji linii klejwej lub decyzji zezwleniu na realizację inwestycji w zakresie ltniska użytku publiczneg. 3.4 Opieka nad zabytkami jak zadanie własne miasta Obwiązki jednstek samrządwych kreślają zarówn przepisy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. chrnie zabytków i piece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r., Nr 162, pz z późn. zm.), jak również ustawy z dnia 12 października 2001 r. samrządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142 pz z późn. zm.). Ustawa chrnie zabytków i piece nad zabytkami kreśla bwiązki raz kmpetencje Miasta w zakresie chrny zabytków i pieki nad zabytkami. Obwiązki są kreślne m.in. w art.22 pkt.4 narzucającym bwiązek prwadzenia gminnej ewidencji zabytków, art.87 regulującym sprządzenie na kres czterletni gminnych prgramów pieki nad zabytkami, raz w art.18 i 19 nakazujących uwzględnianie zapisów tych prgramów przy sprządzaniu i aktualizacji strategii rzwju, studiów uwarunkwań i kierunków zagspdarwania przestrzenneg raz miejscwych planów zagspdarwania. Pnadt w nwelizacji ustawy chrnie zabytków i piece nad zabytkami z dnia z dnia 18 marca 2010 r., która weszła w życie 5 czerwca 2010 r., d art. 19 ddan ust.1a wskazujący zabytki, których chrna musi być bezwarunkw uwzględnina w decyzjach ustaleniu inwestycji celu publiczneg, decyzjach warunkach zabudwy, decyzjach zezwleniu na realizację inwestycji drgwej, decyzjach ustaleniu lkalizacji linii klejwej raz decyzjach zezwleniu na realizację inwestycji w zakresie ltniska użytku publiczneg. Są t zabytki wpisane d rejestru wraz z ich tczeniem raz zabytki nieruchme, znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków. Ddatkw w artykułach 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71 i 72 ustawy chrnie zabytków i piece nad zabytkami zawarte są szczegółwe kreślenia bwiązków samrządu dla bjętych chrną zabytków, które są własnścią Miasta lub są w jej psiadaniu. Ddatkw art. 81 i 82 regulują mżliwść udzielania dtacji na prace knserwatrskie, restauratrskie lub rbty budwlane przy zabytku wpisanym d rejestru przez rgan stanwiący Miasta, na zasadach kreślnych w pdjętej przez ten rgan uchwale. Na pdstawie art. 96 istnieje także mżliwść, iż wjewda, na wnisek wjewódzkieg knserwatra zabytków, mże pwierzyć, w drdze przumienia, prwadzenie niektórych spraw z zakresu swjej właściwści, w tym wydawanie decyzji administracyjnych, gminm i pwiatm, a także związkm gmin i pwiatów, płżnym na terenie wjewództwa. 8

10 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 10 Pz. 32 W ustawie samrządzie gminnym, w rzdziale 2, kreślne są zadania dnszące się wprst lub pśredni d chrny zabytków. Art. 6. ust. 1. mówi, iż d zakresu działania Miasta należą wszystkie sprawy publiczne znaczeniu lkalnym, niezastrzeżne ustawami na rzecz innych pdmitów, c za tym idzie również pieka nad zabytkami. Art. 7. ust. 1. dprecyzwuje, że zaspkajanie zbirwych ptrzeb wspólnty należy d zadań własnych Miasta, c mże się przekładać na działania związane z pieką nad zabytkami w kntekście: ładu przestrzenneg, gspdarki nieruchmściami, chrny śrdwiska i przyrdy raz gspdarki wdnej, gminnych dróg, ulic, mstów, placów raz rganizacji ruchu drgweg, kultury, w tym biblitek gminnych i innych placówek upwszechniania kultury, kultury fizycznej i turystyki, zieleni gminnej i zadrzewienia, cmentarzy gminnych, utrzymania gminnych biektów i urządzeń użytecznści publicznej raz biektów administracyjnych, prmcji Miasta i współpracy z rganizacjami pzarządwymi. 9

11 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 11 Pz UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 4.1 Strategiczne cele plityki państwa w zakresie chrny zabytków i pieki nad zabytkami Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami Miasta Biłgraj jest zbieżny ze strategicznymi celami państwa w zakresie chrny i pieki nad zabytkami. Cele te wymienine są w dkumentach: Tezy d Krajweg prgramu chrny zabytków i pieki nad zabytkami W Tezach d Krajweg prgramu chrny zabytków i pieki nad zabytkami znajduje się szereg zapisów mających isttny wpływ na niniejszy dkument. Należą d nich zapisy kreślające cele Prgramu i zasady chrny knserwatrskiej. We wstępie d Tez kreśln główne cele prgramu, którymi jest wzmcnienie chrny i pieki nad tą isttną częścią dziedzictwa kulturweg raz pprawa stanu zabytków w Plsce. Celem jest także stwrzenie wykładni prządkującej sferę chrny pprzez wskazanie siedmiu pdstawwych zasad knserwatrskich: Zasady primum nn ncere (p pierwsze nie szkdzić); Zasady maksymalneg pszanwania ryginalnej substancji zabytku i wszystkich jeg wartści (materialnych i niematerialnych), Zasady minimalnej niezbędnej ingerencji (pwstrzymywania się d działań niekniecznych), Zasady, zgdnie, z którą usuwać należy t (i tylk t), c na ryginał działa niszcząc, Zasady czytelnści i dróżnialnści ingerencji, Zasady dwracalnści metd i materiałów, Zasady wyknywania wszelkich prac zgdnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym pzimie. Wymienine zasady dtyczą zarówn knserwatrów pracwników urzędów, prfesjnalnych knserwatrów - restauratrów dzieł sztuki, knserwatrów architektów, urbanistów, budwlanych, archelgów, badaczy, właścicieli i użytkwników, w tym duchwnych cdziennych knserwatrów zabytkwych świątyń. W rzdziale 2 Uwarunkwania chrny i pieki nad zabytkami, zagadnienia zstały pisane w spsób kreślający p pierwsze cel, a następnie kierunki działania. Dtyczy t w szczególnści stanu zabytków nieruchmych, ruchmych i archelgicznych, stanu zabytków techniki, pmników histrii, biektów z Listy Dziedzictwa Światweg UNESCO, (dla tych tematów wspólnym jest utwrzenie krajwej ewidencji w systemie cyfrwym raz mnitring stanu i spsbów wykrzystania), stanu służb knserwatrskich, stanu pieki nad zabytkami i wreszcie stanu uregulwań prawnych. Rzdział 3 Działania charakterze systemwym mówi pwiązaniu chrny zabytków z plityką eklgiczną, dtyczącą chrny przyrdy, architektniczną i przestrzenną, celną i plityką bezpieczeństwa państwa raz wypracwaniu strategii chrny dziedzictwa i wprwadzeniu jej d plityk sektrwych. W rzdziale 4 System finanswania mówine są aspekty stwrzenia sprawneg systemu finanswania chrny i pieki knserwatrskiej. W klejnym, rzdziale 5 Dkumentwanie, mnitrwanie i standaryzacja metd działania mówine jest dkumentwanie pprzez twrzenie systemu i stale aktualizwanych, elektrnicznych baz infrmacji zasbach raz stanie zabytków w Plsce i ich dkumentacji; wypracwanie spójneg systemu dkumentwania badań, stanu zachwania raz kreślania i certyfikacji wartści zabytkwych, wspólneg dla wszystkich typów zabytków; mnitrwanie - pprzez grmadzenie stale aktualizwanej wiedzy stanie zachwania, pstępach i wynikach prac knserwatrskich i restauratrskich, zagrżeniach, prawidłwści zarządzania i bezpieczeństwie użytkwania biektów zabytkwych raz innych frmach chrny dziedzictwa raz ujednlicenie metd działań prfilaktycznych, knserwatrskich, restauratrskich i chrnnych. Rzdział 6 Kształcenie i edukacja, prusza fundamentalne zagadnienie stałej pracy nad wzrstem świadmści, dtyczącym wartści dziedzictwa kulturweg i jeg chrny w życiu i prawidłwym funkcjnwaniu spłeczeństwa. 10

12 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 12 Pz. 32 W rzdziale 7 Współpraca międzynardwa pisane są zagadnienia mające na celu wzmcnienie becnści Plski w światwym i eurpejskim śrdwisku działającym na rzecz chrny dziedzictwa kulturweg i prmcja plskich siągnięć w tej dziedzinie. Nardwa strategia rzwju kultury na lata Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami Miasta Biłgraj jest zbieżny z głównymi zadaniami Prgramu Operacyjneg nr 9 Dziedzictw kulturwe, d których należy intensyfikacja chrny i upwszechniania dziedzictwa kulturweg, w tym kmplekswa pprawa stanu zabytków raz rzwój klekcji muzealnych, pprawa stanu zachwania zabytków, zwiększenie nardweg zasbu dziedzictwa kulturweg (w tym także dziedzictwa archelgiczneg), kmplekswa rewalryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne niż kulturalne, zwiększenie rli zabytków i muzealiów w rzwju turystyki i przedsiębirczści pprzez twrzenie zintegrwanych nardwych prduktów turystycznych, pprawa warunków instytucjnalnych, prawnych i rganizacyjnych w zakresie chrny zabytków i ich dkumentacji, zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami klęsk żywiłwych, kradzieżami i nielegalnym wywzem za granicę raz na wypadek sytuacji kryzyswej i knfliktu zbrjneg. Główne załżenia Strategii dkumentu, wytyczające kierunki przy twrzeniu gminneg prgramu pieki nad zabytkami t m.in. działania zmierzające d aktywneg zarządzania zasbami materialneg dziedzictwa kulturweg pprzez pprawę stanu zabytków, zwiększenie ich dstępnści dla turystów, inwestrów, mieszkańców, min. pprzez adaptacje, zwiększenie atrakcyjnści reginów pprzez wykrzystanie przez nie wartści wynikających z lkalneg zasbu dziedzictwa kulturweg raz edukacja i wdrażanie metd nwczesneg administrwania związane z chrną i zachwaniem zabytków. Beneficjentami prgramu mgą być m.in. samrządwe instytucje kultury i jednstki samrządu terytrialneg. Zadania prgramu będą realizwane pprzez: Prirytet 1. Rewalryzacja zabytków nieruchmych i ruchmych, realizwany bez udziału śrdków eurpejskich, dtyczący bezpśredni: Rewitalizacji histrycznych bszarów miejskich; Ochrny i zachwania krajbrazu kulturweg wsi; Rewitalizacji, rewalryzacji, knserwacji, renwacji, mdernizacji i adaptacji na cele inne niż kulturalne histrycznych biektów i zespłów zabytkwych wraz z ich tczeniem, w tym zespłów frtyfikacyjnych raz budwli brnnych, parków i grdów; Rewalryzacji i knserwacji zabytków budwnictwa drewnianeg; Rewalryzacji zabytkwych cmentarzy raz renwacji, chrnie i zachwaniu miejsc pamięci i martyrlgii w kraju i za granicą; Prwadzenia badań archelgicznych i zabezpieczenia zabytków archelgicznych; Knserwacji zabytków ruchmych (niewchdzących w skład zasbów muzealnych), w tym w szczególnści wystrju i histryczneg wypsażenia kściłów w kraju i zagranicą; Dkumentwania zabytków (w tym badania naukwe i inwentaryzacja) w kraju i za granicą; Zabezpieczenia przed skutkami klęsk żywiłwych, zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywzem zagranicę zabytków ruchmych i nieruchmych; Ochrny zabytków na wypadek sytuacji kryzyswych i knfliktu zbrjneg. Prirytet 2. Rzwój i knserwacja klekcji muzealnych, realizwany bez udziału śrdków eurpejskich, dtyczący bezpśredni: Zakupu dzieł sztuki i klekcji dla instytucji muzealnych; Zakupu stardruków i archiwaliów; Knserwacji i digitalizacji muzealiów, archiwaliów, stardruków, księgzbirów raz zbirów filmwych w kraju i za granicą; 11

13 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 13 Pz. 32 Wspierania muzealnych pracwni knserwatrskich raz nwych technik knserwacji zabytków ruchmych; Dfinanswania wyknania kpii stardruków i inkunabułów. Nardwy prgram kultury Ochrna zabytków i dziedzictwa kulturweg na lata i Sektrwy Prgram Operacyjny Rzwój Kultury i Zachwanie Dziedzictwa Kulturweg. Nardwy Prgram Kultury Ochrna zabytków i dziedzictwa kulturweg wynika z Nardweg Planu Rzwju (uchwalneg Ustawą z dn r. Dz. U. z 2004 r. nr 116, pz. 1206). Służy n d wdrażania Nardwej Strategii rzwju Kultury w sferze dtyczącej pieki nad zabytkami. Jak uzupełnienie tych dkumentów, funkcjnuje również Sektrwy Prgram Operacyjny Rzwój kultury i zachwanie dziedzictwa kulturweg przyjęty przez rząd we wrześniu 2005 r. Za cel strategiczny prgramu peracyjneg przyjęt twrzenie warunków dla wzrstu knkurencyjnści i znaczenia kultury, jak czynnika rzwju spłeczn-eknmiczneg. Cel ten będzie realizwany między innymi pprzez realizację prirytetów w zakresie chrny i zachwanie dziedzictwa kulturweg znaczeniu pnadreginalnym, budwę i rzbudwę infrastruktury kultury znaczeniu pnadreginalnym, rzwój infrastruktury kultury i chrna dziedzictwa kulturweg znaczeniu pnadreginalnym raz renwację i knserwację zabytków ruchmych. W kntekście Gminneg Prgramu Opieki nad Zabytkami Miasta Biłgraj najbardziej isttne jest statnie z wymieninych działań. Działanie ukierunkwane jest na prjekty z zakresu chrny ruchmych biektów dziedzictwa kulturweg znaczeniu międzynardwym, gólnkrajwym i pnadreginalnym. Celem realizacji działania jest zachwanie dla przyszłych pkleń ruchmych biektów dziedzictwa kulturweg pprzez renwację, knserwację, a także zabezpieczenie przed zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywzem pza granice kraju. W ramach działania d realizacji przewiduje się prjekty infrastrukturalne wartści pwyżej 100 tys. eur. Wśród kwalifikujących się prjektów są między innymi knserwacja i digitalizacja muzealiów, archiwaliów, stardruków, księgzbirów raz zbirów filmwych; knserwacja innych zabytków ruchmych (niewchdzących w skład zasbów muzealnych), w tym w szczególnści wystrju i histryczneg wypsażenia kściłów; wspieranie rzwju muzealnych pracwni knserwatrskich raz nwych technik knserwacji zabytków ruchmych; zabezpieczenie przed skutkami klęsk żywiłwych, zniszczeniem, kradzieżą i nielegalnym wywzem zagranicę zabytków ruchmych i nieruchmych; twrzenie kmplekswych systemów infrmacji zabezpieczeń przed nielegalnym wywzem dzieł sztuki przez granice raz zabezpieczenie zabytków ruchmych przed kradzieżą i zniszczeniem. Beneficjentami Prgramu mgą być między innymi jednstki samrządu terytrialneg, ich związki i stwarzyszenia, rganizacje pzarządwe działające na zasadzie nn-prfit, kściły i związki wyznaniwe raz archiwa. 4.2 Relacje gminneg prgramu pieki nad zabytkami z dkumentami wyknanymi na pzimie wjewództwa i pwiatu Gminny Prgram Opieki nad Zabytkami Miasta Biłgraj wykazuje zgdnść zarówn z prgramami charakterze wjewódzkim jak i pwiatwym, a w szczególnści z następującymi prgramami strategicznymi i ich celami: Wjewódzki Prgram Opieki nad Zabytkami w Wjewództwie Lubelskim (Uchwała Nr IX/13/2011 przyjęta przez Sejmik Wjewództwa Lubelskieg dnia r.) Pierwszy cel strategiczny Wjewódzkieg Prgramu Opieki nad Zabytkami Wjewództwa Lubelskieg kreśln jak Wzmcnienie ptencjału dziedzictwa kulturweg Wjewództwa Lubelskieg jak elementu rzwju spłeczn-gspdarczeg reginu. Zstał również znaczny drugi cel strategiczny, który kreśln jak "Wykrzystanie dziedzictwa kulturweg Lubelszczyzny w działaniach prmcyjnych i edukacyjnych wpływających na rzwój spłeczn-eknmiczny. Cele te pdzieln następnie na cele strategiczne, prirytety a następnie na działania. Pierwszy Cel strategiczny wymienia : Cel peracyjny 1. Ochrna zabytków materialnych i pieka nad zabytkami materialnymi : Prirytet 1. Kształtwanie krajbrazu kulturweg zintegrwanie chrny dziedzictwa i krajbrazu kulturweg raz śrdwiska przyrdniczeg : 12

14 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 14 Pz. 32 Działania na rzecz pdnszenia świadmści spłeczeństwa na temat wartści pisywanych pd pjęciem krajbrazu kulturweg; Prmwanie wbec jednstek samrządu terytrialneg nwczesnej frmy chrny krajbrazu kulturweg w pstacie parku kulturweg; Działania na rzecz pwstrzymania na bszarach wjewództwa lubelskieg degradacji krajbrazu kulturweg, jeg zachwania raz wyekspnwania jeg wartści estetyczn-widkwych; Mnitring i aktualizacja uregulwań w zakresie chrny zabytków pieki nad zabytkami w dkumentach strategicznych jednstek samrządu terytrialneg; Działania na rzecz pracwania gminnych prgramów pieki nad zabytkami. Prirytet 2. Rzwój działań w zakresie chrny zabytków i pieki nad zabytkami w celu zahamwania prcesów ich degradacji i pprawy stanu zachwania : Stała chrna wartści układów przestrzennych (urbanistycznych i ruralistycznych na bszarze wjewództwa lubelskieg); Działania zmierzające d plepszenia stanu zachwania zabytków na bszarze wjewództwa lubelskieg, z uwzględnieniem budwnictwa drewnianeg, zabytków i bszarów pprzemysłwych i pwjskwych; Zakńczenie prac nad gminnymi ewidencjami zabytków; Upwszechnienie mechanizmu udzielania dtacji na prace knserwatrskie, restauratrskie lub rbty budwlane przy zabytku wpisanym d rejestru przez rgany stanwiące jednstki samrządu terytrialneg na zasadach kreślnych przez jednstki; Intensyfikacja kmplekswych działań w zakresie chrny zabytków pieki na zabytkami pzstającymi w psiadaniu jednstek samrządu terytrialneg. Prirytet 3. Wprwadzania nwczesnych frm w zarządzaniu, rganizacji i działalnści instytucji muzeów, muzeów na wlnym pwietrzu raz innymi instytucji charakterze muzealnym : Prmcja instytucji muzeum jak narzędzia chrny zabytków i miejsca wypracwania wzrca pieki nad zabytkami; Wykrzystanie nwczesnych technlgii w działalnści statutwej muzeów w celu przyciągnięcia dbircy; Prirytet 4. Aktywizacja spłeczeństwa w celu wykrzystania zabytków dla celów spłeczn-eknmicznych : Pdnszenie pzimu świadmści wartści krajbrazu kulturweg jak elementu niezbędneg d rzwju przemysłów czasu wlneg; Twrzenie mechanizmów włączających dziedzictw kulturwe w nwczesny bieg gspdarczy (przemysłów czasu wlneg i przemysłów kultury.) Cel peracyjny 2. Ochrna niematerialneg dziedzictwa kulturweg : Prirytet 1. Zachwanie autentyczneg reginalneg dziedzictwa: Przyjęcie i upwszechnienie wyróżnika autentycznści reginów Lubelszczyzny; Pgłębianie frm współpracy śrdwiska naukweg z samrządami w prcesie ustalania autentycznści reginalnych wartści kulturwych; Wspieranie aktywnści lkalnej w działaniach mających na celu uświadmienie wagi niematerialneg dziedzictwa kultury dla zachwania własnej tżsamści i znaczenia pieki nad tym dziedzictwem; Prwadzenie planwych działań wspierających dziedzictw niematerialne raz włączenia jeg chrny d różnych prgramów edukacyjnych; 13

15 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 15 Pz. 32 Realizwanie studiów naukwych dtyczących chrny dziedzictwa niematerialneg, zwłaszcza zagrżneg; Wspieranie prgramów badawczych dtyczących dziedzictwa, zapewniających archiwizację i udstępnienie ich efektów; Twrzenie mżliwści przekazywania przez twórców ludwych swej wiedzy, umiejętnści i dświadczeń zawdwych młdemu pkleniu; Wspieranie działań w zakresie pieki i chrny niematerialneg dziedzictwa kulturweg; Kntynuacja prac badawczych i dkumentacyjnych zmierzających d stwrzenia pełnej inwentaryzacji zasbów niematerialnych dziedzictwa kulturweg; Staranie umieszczenie wybranych zabytków eurpejskich i światwej liście dziedzictwa kulturweg; Inspirwanie rganizacji imprez kultywujących reginalne dziedzictw kultury niematerialnej. Prirytet 2. Zarządzanie niematerialnym dziedzictwem kulturwym, ze szczególnym uwzględnieniem działań zrientwanych na wymiar eknmiczn-spłeczny : Stwarzanie dgdnych warunków d rzwju przemysłów jak drgi przeciwdziałania wykluczeniu spłecznemu i wzrstwi gspdarczemu; Wzmcnienie działań związanych z rzwjem usług turystycznych na terenach wiejskich nie bjętych d tej pry takimi prgramami; Aktywny marketing niematerialneg dziedzictwa kulturweg, jak niepwtarzalnej atrakcji turystycznej wjewództwa; Natmiast drugi Cel strategiczny wymienia : Prpagwanie publikacji reginalnych raz wydawnictw ppularyzujących dziedzictw kulturwe Lubelszczyzny. Cel Operacyjny 1. Edukacja w zakresie dziedzictwa kulturweg : Prirytet 1. Pgłębianie wiedzy spłeczeństwa dziedzictwie kulturwym w celu pdniesienia świadmści, wrażliwści i aktywnści w tym zakresie : Pgłębianie wiedzy materialnym dziedzictwie kulturwym i idei jeg chrny przy użyciu nwczesnych technlgii, mediów raz różnrdnych frm edukacji spłecznej; Ppularyzacji akcji edukacyjnych na rzecz niematerialneg dziedzictwa kulturweg d wzmacniania spłecznej świadmści mieszkańców Lubelszczyzny; Wspieranie działań edukacyjnych charakterze reginalnym związanym z ubieganiem się Lublina tytuł Eurpejskiej Stlicy Kultury 2016; Edukacja użytkwników i właścicieli biektów zabytkwych w zakresie zasad knserwatrskich (prfilaktyki, etyki, i zabezpieczeń biektów zabytkwych przed kradzieżą, pżarami, pwdzią itp.); Wspieranie rganizwania praktyk studenckich i staży, mających na celu dkumentwanie zasbu dziedzictwa kulturweg wjewództwa; Edukacja na rzecz dialgu międzykulturweg w parciu dziedzictw kulturwe Lubelszczyzny. Cel peracyjny 2. Prmcja dziedzictwa kulturweg Lubelszczyzny: Prmwanie zasbów dziedzictwa materialneg i niematerialneg na rzecz wzmcnienia rzwju spłeczn-eknmiczneg wjewództwa. 14

16 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 16 Pz. 32 Rzwijanie nwczesnych frm prmcji wjewództwa wykrzystującej bgactw dziedzictwa materialneg i niematerialneg jak czynnika rzwju spłeczn-eknmiczneg; Prmcja istniejących szlaków kulturwych raz prpagwanie ich twrzenia jak isttnych działań dla prmcji reginu; Prmcja turystyki kulturalnej pprzez rganizację międzynardwych wydarzeń i przedsięwzięć kulturalnych; Wzmacnianie współpracy transgranicznej wjewództwa lubelskieg z partnerami białruskimi i ukraińskimi w zakresie wspólnej prmcji; Prmcja walrów niewykrzystywanych biektów zabytkwych, jak miejsc dgdnych d nadania im isttnych funkcji gspdarcz-eknmicznych; Prmcja wiedzy spłecznej dtyczącej przemysłów kultury jak isttneg ptencjału sektra spłeczn-eknmiczneg; Prmcja krajbrazu kulturweg wjewództwa lubelskieg jak atrakcyjnych miejsc dla aktywnści filmwej. Plan Zagspdarwania Przestrzenneg Wjewództwa Lubelskieg (Uchwała Nr XLV/597/02 przyjęta przez Sejmik Wjewództwa Lubelskieg dnia 29 lipca 2002 r.) Teza sfrmułwana w Planie Zagspdarwania Przestrzenneg Wjewództwa Lubelskieg mówi tym, iż bszar administracyjny państwa psiada liczne, zróżnicwane pd względem genezy pchdzenia, frm funkcjnalnych, przestrzennych, budwlanych i architektnicznych zespły i biekty zabytkwe. Kierunki plityki przestrzennej zawarte w Planie zstały pwiązane z kreślnymi w strategii rzwju wjewództwami celami strategicznymi. Najważniejsze zapisy dtyczące zabytków nieruchmych zawarte są w I., rzdz. IX, p.9. Kultura, w którym scharakteryzwan wszystkie isttne kulturwe składniki przestrzeni pdlegające chrnie, badanim, walryzacji, cenie zagrżeń raz prgramm rzwju (w tym rewitalizacji, reknstrukcji i rewalryzacji), a także reaktywacji turystycznej w dniesieniu d dawnych szlaków handlwych, pwiązanych z siecią sadniczą. Za wyjątkw isttny pdpunkt należy uznać ten dtyczący miejsc pamięci związanych z ważnymi dla nardu i państwa wydarzeniami, w tym, szczególnie z histrią walki niepdległść w czasach przbirwych, II Rzeczypsplitej, II Wjny Światwej (ze szczególnym uwzględnieniem Hlcaustu), a także, c w histrii Lubelszczyzny równie ważne, z histrią najnwszą. W Planie kierunki plityki przestrzennej pwiązane zstały (zgdnie ze strategią rzwju wjewództwa) z działaniami na rzecz rzwju kultury i chrny walrów przyrdnicz-krajbrazwych reginu, c ma bezpśredni związek z krewaniem knkurencyjnści tzw. prduktu turystyczneg. Ważne dla chrny dziedzictwa kulturweg są przyjęte w Planie zasady, wśród których isttne znaczenie dla chrny zabytków i pieki nad zabytkami mają przede wszystkim: Ochrna zasbów kultury materialnej i niematerialnej raz utrzymanie ładu przestrzenneg w brębie dawnych układów urbanistycznych i bszarów prpnwanych d chrny krajbrazu kulturweg (w tym parków kulturwych); Przeznaczanie bszarów predestynwanych d chrny przyrdniczej i krajbrazwej raz biektów stanwiących dziedzictw kulturwe różnym reżimie chrnnym, parte dkładne rzpznanie zasbów, walryzację terenu i kreślenie dprnści śrdwiska na antrppresję; Twrzenie spójneg systemu eklgiczneg pprzez rzwój wielkprzestrzennych bszarów chrny śrdwiska naturalneg i kulturweg; Prmcja bszarów kncentracji walrów turystycznych, zespłów i biektów zabytkwych w celu ich gspdarczeg wykrzystania, 15

17 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 17 Pz. 32 Zasada maksymalnej integracji działań na rzecz chrny śrdwiska, w szczególnści walrów krajbrazwych, przyrdy, chrny biróżnrdnści przyrdy i krajbrazu kulturweg w sferze badawczej, spłeczn gspdarczej i eknmicznej raz w wjewódzkich prgramach sektrwych, na bszarach transgranicznych i na bszarach stykwych z sąsiednimi wjewództwami, Ograniczanie negatywnych skutków działalnści urządzeń infrastruktury technicznej, spłecznej i gspdarczej raz różnych frm aktywnści spłecznej i gspdarczej na śrdwisk naturalne i kulturwe. Zaktualizwana Strategia Rzwju Wjewództwa Lubelskieg na lata (Uchwała Nr XXXI/545/09 przyjęta przez Sejmik Wjewództwa Lubelskieg dnia 27 kwietnia 2009 r.) Strategia ta wymienia szerk rzumiane dziedzictw kulturwe jak jeden z ważniejszych ptencjałów rzwjwych wjewództwa lubelskieg bk śrdwiska naturalneg. Dynamiczny rzwój turystyki mże być rzwijany pprzez prmcję charakterystycznej różnrdnści śrdwiska kulturweg i naturalneg Lubelszczyzny. W ramach pszczególnych bszarów prirytetwych cele peracyjne będą mżliwe d siągnięcia pprzez realizację knkretnych kierunków działań. W dniesieniu d szerk pjęteg dziedzictwa kulturweg wyznaczn następujące prirytety, ich cele raz pszczególne działania. Prirytet 2. Rzwój nwczesneg spłeczeństwa i zasbów ludzkich dstswanych d wymgów gspdarki partej na wiedzy : Cel 2.5. Wzmcnienie i wykrzystanie kapitału kulturweg i spłeczneg w reginie : Kształtwanie pstaw bywatelskich raz rzwój różnych frm spłeczeństwa bywatelskieg (w tym : edukacja i prmwanie krzystnych pstaw spłecznych, innwacyjnych, preklgicznych, wlntariatu, pbudzanie aktywnści spłecznści lkalnych raz kształtwanie tżsamści reginalnej i lkalnej); Wsparcie rzwju sektra kultury (w tym : wzmacnianie instytucji kultury, twrzenie atrakcyjnej i kmplekswej ferty rganizacji kulturalnych); Wspieranie inicjatyw przeciwdziałających trwałej emigracji z reginu; Zwiększenie ptencjału instytucji pzarządwych raz wsparcie ich w ramach różnych frm zatrudnienia; Upwszechnianie kultury raz wzrst uczestnictwa spłeczeństwa w szerk pjętych życiu kulturalnym. Prirytet 3. Pprawa atrakcyjnści i spójnści terytrialnej wjewództwa lubelskieg : Cel 3.2. Zachwanie i wzmcnienie różnrdnści przyrdniczej, krajbrazwej i kulturwej. Realizacja teg celu należy d kluczwych elementów Strategii. Stwierdzn, iż dziedzictw kulturwe jest zagrżne pprzez degradację techniczną biektów zabytkwych i zanikanie krajbrazu, brak pwszechnej świadmści mieszkańców c d wartści istniejąceg dziedzictwa histryczneg raz słabe rzpznanie zasbów kulturwych na pzimie lkalnym. Realizacja przyjęteg celu ma przyczynić się d zachwania cennych zabytków architektury i budwnictwa, rzwju bazy materialnej instytucji kulturtwórczych, utrzymania ciągłści tradycji i tżsamści mieszkańców pprzez identyfikację z miejscem zamieszkania, zmniejszania dysprprcji w dstępnści d usług kultury ludnści w zależnści d miejsca zamieszkania. Kierunki działań dla celu 3.2. d m.in. : Wzbgacanie zasbów śrdwiska i wdrżenie zrównważnej gspdarki zasbami naturalnymi, w tym zachwanie walrów krajbrazwych bszarów wiejskich; Ochrna kulturwa reginu, wzbgacenie różnrdnści krajbrazwej i kulturwej ( w tym : rewalryzacja wartściwych biektów, układów urbanistycznych i przestrzeni publicznych, twrzenie parków kulturwych, turystycznych szlaków kultury reginalnej, pprawa bazy lkalwej i funkcjnwania placówek kultury). 16

18 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 18 Pz. 32 Cel 3.3. Rzwój śrdków miejskich raz funkcji metrplitalnych Lublina : Rzwój większych i średnich miast wjewództwa, wzmcnienie ich ptencjału spłeczn-eknmiczneg i turystyczneg (w tym: wsparcie infrastruktury technicznej wspmagającej turystykę, usługi publiczne i rynkwe, zwiększenie sieci usług kultury, pprawa warunków życia mieszkańców pprzez mdernizację infrastruktury spłecznej i kmunalnej; Rewitalizacja miast i zdegradwanych bszarów zurbanizwanych (w tym: rewitalizacja zabytkwej tkanki miejskiej) Rzwój układu uliczneg i infrastruktury technicznej miast (w tym: infrastruktura rekreacyjna ścieżki rwerwe i spacerwe); Racjnalna gspdarka przestrzenią pwiązana z efektywną plityką urbanistycznarchitektniczną (w tym : pprawa skutecznści i znaczenia planwania przestrzenneg dla rzwju bszarów miejskich, wspieranie racjnalnej urbanizacji, pprawa estetyki i wizerunku miast). Prgram Rzwju i Rewitalizacji Miast (Uchwała Nr XXIX/412/04 przyjęta przez Sejmik Wjewództwa Lubelskieg dnia 28 grudnia 2004 r.) Pprawa atrakcyjnści i knkurencyjnści miast reginu służąca zrównważnemu rzwjwi wjewództwa tak kreśln nadrzędny cel Prgramu Rzwju i Rewitalizacji Miast Wjewództwa Lubelskieg. Uzasadnieniem celu nadrzędneg jest stwierdzenie, iż negatywny wizerunek miast ptęgwany jest przez występujące pwszechnie zjawiska, d których zaliczn m.in. degradację, bądź niezadwalający stan zachwania tkanki zabytkwej miast. Prirytetami w realizacji celu nadrzędneg są : Rewitalizacja zdegradwanych terenów miejskich; Pprawa standardów funkcjnwania miast; Wzrst i efektywne wykrzystanie ptencjału miast. W każdym z pwyższych prirytetów ustaln cele raz zadania. D celów isttnych z punktu widzenia realizacji Gminneg Prgramu Opieki nad Zabytkami dla Miasta Biłgraj zaliczn: Rewitalizacja zabytkwej tkanki miast. W prgramie rewitalizacji zaznaczn, iż jedną z mcniejszych strn teg reginu Plski jest ich bgactw w liczne biekty dziedzictwa kulturweg. Każde z miast psiada swje magiczne miejsca, które są w pierwszej klejnści dwiedzane przez turystów. Miejsca ta są również chętnie dwiedzane przez ptencjalnych inwestrów, dlateg tak ważne jest utrzymywanie ich dbry stanie. Niestety na skutek braku wystarczających śrdków, ptencjał ten ulega dekapitalizacji i degradacji zabytkwej tkanki miast teg reginu. Kierunki działań w ramach teg celu t m.in.: Renwacja zabytkwych centrów miejskich, zabytkwych biektów i zespłów zabudwy raz przestrzeni publicznych w układach urbanistycznych; Remnty, mdernizacja i adaptacja biektów histrycznych wraz z tczeniem na cele wynikające z plityki rzwju miast (edukacja, turystyka, kultura, usługi, itd.) z uwzględnieniem funkcji mieszkaniwej; Rewitalizacja, zagspdarwanie i zabezpieczenie histrycznych pdziemi miast. Ochrna, zachwanie tżsamści i różnrdnści kulturwej i przyrdniczej miasta reginu : Walry śrdwiska naturalneg raz krajbraz kulturwy miast teg reginu są jedną z ich mcnych strn. W prgramie stwierdzn, iż te walry są becnie zagrżne, dlateg też wskazan następujące kierunki działań : Ochrna, rewalryzacja biektów i zespłów zabudwy szczególnym znaczeniu dla tżsamści kulturw-histrycznej miast teg reginu; 17

19 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 19 Pz. 32 Ochrna, rewalryzacja raz rewitalizacja charakterystycznych układów urbanistycznprzestrzennych miast reginu; Rewitalizacja, rehabilitacja zdegradwanych terenów zielnych, zwiększanie pwierzchni terenów zielnych w śrdkach miejskich; Prmwanie walrów krajbrazwych miast. Rzwój większych miast jak reginalnych śrdków rzwju D kierunków działań dla teg celu zaliczn m.in. : Mdernizacja i rzbudwa bazy usług, edukacji, kultury, zdrwia i turystyki; Zwiększenie sieci usług kultury (mdernizacja rzbudwa bazy, dpsażenie bazy, rzszerzanie ferty, itp.) Rzwój i mdernizacja infrastruktury turystycznej miast reginu (wzbgacanie bazy nwe biekty, pdniesienie standardów biektów istniejących, adaptacja budynków, zespłów i biektów zabytkwych na cele związane z turystyką); Organizacja reginalnych i lkalnych śrdków infrmacji turystycznej raz jednstek wspierających rzwój turystyki; Pdniesienie turystycznej i inwestycyjnej atrakcyjnści miast reginu pprzez knserwację, rewalryzację i rewitalizację tkanki histrycznej, wspieranie estetyki i ładu przestrzenneg na terenach zurbanizwanych. Kncepcja prgramw-przestrzenna rzwju turystyki i rekreacji w Wjewództwie Lubelskim (Uchwała Nr CLXVIII/1984/08 przyjęta przez Zarząd Wjewództwa Lubelskieg dnia 7 października 2008 r.) Kncepcja Prgramw-Przestrzenna Rzwju Turystyki i Rekreacji ustanawia główne cele i kierunki rzwju sektra turystyki i rekreacji, syntezę diagnzy uwarunkwań rzwju turystyki, identyfikację głównych rdzajów prduktu turystyczneg, walryzację przestrzeni turystycznej wjewództwa raz źródła finanswania rzwju turystyki. Wskazuje na rlę administracji publicznej raz innych pdmitów w zakresie wsparcia rzwju prduktów turystycznych. Pkazuje główne ptrzeby inwestycyjne na rzecz pprawy jakści przestrzeni turystycznej, zalecenie d planów zagspdarwania przestrzenneg i wskaźniki mnitrwania realizacji prgramu. D czynników atrakcyjnści turystycznej wskazanych bszarów i rejnów zaliczn m.in. : Występwanie zespłów i biektów zabytkwych wyskich walrach dziedzictwa kulturweg raz sanktuariów; Walry przyrdnicze i krajbrazwe; Walry kulturwe; Spsby udstępniania walrów turystycznych bszarów. Główne kierunki rzwju sektra turystyczneg t m.in. : Turystyka krajznawcza indywidualna i zrganizwana (wycieczkwa) wykrzystująca dziedzictw kulturwe, parte ekspzycję zabytków raz bgatą i barwną histrię reginu; Turystyka prmcyjna - związana z walrami turystycznymi lubelskiej wsi, z byczajami czy twórczścią ludwą, walrami etngraficznymi, flklrem. Tradycje kultury ludwej kultywwane są w wielu miejscwściach reginu, a ich chrnie i ppularyzacji służy szereg festiwali i przeglądów. Obejmuje na także prmcję rganizwanych przez rganizacje i samrządu cyklicznych imprez artystycznych, flklrystycznych czy też sprtwych. Cel nadrzędny Kncepcji Prgramw-Przestrzennej w Wjewództwie Lubelskim zdefiniwan jak Pdniesienie knkurencyjnści i atrakcyjnści turystycznej wjewództwa, zwiększenie ruchu turystyczneg przy jednczesnym zachwaniu walrów kulturwych i przyrdniczych reginu. Określn prirytety, cele peracyjne a także kierunki działań. Prirytet 2. Kształtwanie walrów turystycznych wjewództwa : 18

20 Dziennik Urzędwy Wjewództwa Lubelskieg 20 Pz. 32 Cel peracyjny 2.1. Pdnszenie atrakcyjnści pprzez chrnę, ekspzycję zasbów kulturwych i przyrdniczych : Ochrna różnrdnści bilgicznej i krajbrazwej; Ochrna kulturwa, wzbgacenie kulturwe reginu (m.in. chrna i rewalryzacja, a także pdniesienie ekspzycyjnści wszystkich zabytkwych zespłów architektnicznych biektów drewnianych i murwanych raz zespłów urbanistycznych). Prirytet 3. Rzwój infrastruktury turystycznej i usług turystycznych : Cel peracyjny 3.3. Wsparcie rzwju infrastruktury uzupełniającej : Dstswanie istniejących placówek kultury d ptrzeb ruchu turystyczneg i ich szersze udstępnienie dla turystów. Plan Marketingu Turystyki w Wjewództwie Lubelskim na lata (Uchwała Nr CCXXX/2732/09 przyjęta przez Zarząd Wjewództwa Lubelskieg dnia 19 maja 2009 r.) Celem Planu Marketingu Turystyki jest kreślenie racjnalneg i efektywneg wykrzystania bazy turystycznej, zasbów ludzkich, przyrdniczych, kulturwych, a także materialnych i finanswych pprzez prpagwanie rzwju różnrdnych frm turystyki i rekreacji. Dkument ten rzpznaje i charakteryzuje mżliwści wykrzystania ptencjału naturalneg i dziedzictwa kulturweg dla pprawy rzwju gspdarczeg i spłeczn-eknmiczneg naszeg reginu w pszczególnych rzdziałach. Składają się na nie : Charakterystyka stanu zagspdarwania turystyczn-rekreacyjneg; Główne kierunki rzwju sektra turystyczneg; Atrakcyjne bszary turystyczn-rekreacyjne bjęte preferencją; Prmwane frmy rzwju turystyki i infrastruktury turystycznej; Źródła finanswania prjektów turystycznych. Strategia Rzwju Wjewództwa Lubelskieg na lata (Uchwała Nr XXXVI/530/05 przyjęta przez Sejmik Wjewództwa Lubelskieg dnia 4 listpada 2005 r.) Działania związane z chrną zabytków i pieką nad zabytkami w spsób bezpśredni zaprgramwan w Osi Prirytetwej VII Kultura, Turystyka i Współpraca Międzyreginalna. Celem teg prirytetu jest zwiększenie udziału sektrów kultury i turystyki w gspdarce wjewództwa lubelskieg raz wzmcnienie pwiązań międzynardwych reginu. Aby siągnąć załżne cele przyjęt następujące kierunki działań : Zwiększenie dstępnści d dóbr kultury i infrastruktury turystycznej; Wyprmwanie wizerunku Lubelszczyzny jak reginu dużej atrakcyjnści kulturalnej i turystycznej; Stwrzenie efektywnych pwiązań partnerskich w ramach współpracy międzyreginalnej. Przewiduje się również następujące frmy wsparcia : Wsparcie prjektów pprawiających dstępnść d biektów i dóbr kultury raz miejsc atrakcyjnych turystycznie, a także służących rzwjwi aktywnych frm turystyki; Dtacje na przystswanie zabytków d ptrzeb turystyki i kultury raz rzwijanie i wspieranie infrastruktury kultury znaczeniu lkalnym, reginalnym raz pnadreginalnym; Wsparcie finanswe prjektów plegających na łączeniu funkcji turystycznych z rekreacyjnymi, edukacyjnymi, eklgicznymi i kulturalnymi; Finanswanie twrzenia i rzwijania kmpleksweg systemu infrmacji i prmcji turystycznej i kulturalnej; 19