SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2017) 48 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie dotyczące funkcjonowania europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla PL PL

2 Spis treści 1. WPROWADZENIE INFRASTRUKTURA EU ETS Uwzględnienie działalności, instalacji i operatorów statków powietrznych Rejestr Unii FUNKCJONOWANIE RYNKU UPRAWNIEŃ DO EMISJI DWUTLENKU WĘGLA W 2015 r Podaż: uprawnienia wprowadzane do obrotu Pułap Wydane uprawnienia Przydział bezpłatnych uprawnień Program NER Sprzedaż uprawnień na aukcji Odstępstwo od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego Międzynarodowe jednostki emisji Popyt: uprawnienia wyłączone z obiegu Zachowanie równowagi między podażą a popytem LOTNICTWO NADZÓR RYNKU Charakter prawny uprawnień do emisji i status podatkowy MONITOROWANIE, RAPORTOWANIE I WERYFIKACJA EMISJI PRZEGLĄD UZGODNIEŃ ADMINISTRACYJNYCH W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH ZGODNOŚĆ I EGZEKWOWANIE WNIOSKI I PROGNOZA

3 1. WPROWADZENIE Od 2005 r. unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) stanowił kamień węgielny strategii UE na rzecz ograniczania emisji gazów cieplarnianych z przemysłu i sektora energetycznego w sposób racjonalny pod względem kosztów. System przyczynia się znacząco do osiągnięcia celu redukcji emisji UE na 2020 r. UE jest na dobrej drodze do osiągnięcia swojego celu, a nawet przekroczenia go. Aby osiągnąć cel uzgodniony przez przywódców UE w październiku 2014 r. jako część ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030, polegający na zredukowaniu emisji o co najmniej 40 % do 2030 r., należy jednak zapewnić dalsze postępy. Ten krajowy cel zostanie zrealizowany zbiorczo przez UE w sposób racjonalny pod względem kosztów, prowadząc do redukcji w sektorach objętych i nieobjętych systemem handlu uprawnieniami do emisji. Sprawnie funkcjonujący i zreformowany EU ETS będzie stanowił główny mechanizm służący do realizacji tego celu, którym jest obniżenie emisji w sektorach objętych EU ETS o 43 % w porównaniu z 2005 r. W lipcu 2015 r. Komisja przedstawiła wniosek ustawodawczy 1 w sprawie przeglądu EU ETS na potrzeby następnej dekady. Reformowanie i przeprowadzanie przeglądu EU ETS stanowi integralną część działania na rzecz osiągnięcia stabilnej unii energetycznej, która stanowi kluczowy obszar polityki obecnej Komisji. 1 COM(2015) 337, 3

4 Kluczowe aspekty wniosku Komisji z lipca 2015 r. dotyczącego przeglądu EU ETS na potrzeby 4. etapu (na lata ): począwszy od 2021 r., ogólna liczba uprawnień do emisji będzie zmniejszana co roku o 2,2 % w porównaniu z obowiązującym obecnie 1,74 %; lepiej ukierunkowany bezpłatny przydział uprawnień, w tym: o aktualizacja wartości wskaźników, aby odzwierciedlić postęp technologiczny; o bardziej ukierunkowane grupy ucieczki emisji; o ilość przydzielanych bezpłatnych uprawnień lepiej dostosowana do poziomów produkcji; szereg mechanizmów wsparcia umożliwi przemysłowi i sektorowi energetycznemu stawienie czoła wyzwaniom innowacyjnym i inwestycyjnym, które wynikają z przejścia na gospodarkę niskoemisyjną; o Dwa nowe fundusze: Fundusz Innowacji rozszerzający istniejące wsparcie na potrzeby demonstrowania innowacyjnych technologii mających przełomowe znaczenie dla innowacji w przemyśle; Fundusz Modernizacji ułatwiający inwestycje w modernizowanie sektora energetycznego i bardziej ogólnie pojmowanych systemów energii oraz zwiększenie efektywności energetycznej w 10 państwach członkowskich o niższych dochodach. We wspomnianych państwach członkowskich o niższych dochodach w dalszym ciągu będą dostępne bezpłatne uprawnienia na potrzeby modernizacji sektora energetycznego. W lipcu 2016 r. Komisja przedstawiła pakiet środków w celu przyspieszenia przejścia wszystkich sektorów gospodarki w Europie na gospodarkę niskoemisyjną 2. W jednym z wniosków ustawodawczych 3 ustanowiono w odniesieniu do państw członkowskich wiążące roczne cele redukcji emisji gazów cieplarnianych na lata w odniesieniu do sektorów nieobjętych EU ETS. Ogólnie nowe ramy opierają się na zasadach sprawiedliwości, solidarności, opłacalności i integralności środowiskowej. Silniejszy, lepiej funkcjonujący europejski rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla ma potencjał, aby wnieść znaczący wkład w przejście na gospodarkę niskoemisyjną i bezpieczną COM(2016) 482 final, 4

5 pod względem energetycznym w Europie. Jako największy na świecie rynek uprawnień do emisji dwutlenku węgla, EU ETS odgrywa także ważną rolę we wnoszeniu wkładu w globalne działania uzgodnione w grudniu ubiegłego roku w Paryżu jako część pierwszego światowego, powszechnego porozumienia w sprawie zmian klimatu. Pierwsze sprawozdanie w sprawie stanu europejskiego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla 4 opublikowano w listopadzie 2012 r. (sprawozdanie w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2012 r.). Jego celem było przeanalizowanie funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla i rozważenie konieczności podjęcia działania regulacyjnego w świetle narastania nadwyżki uprawnień. W kontekście pierwszego sprawozdania unii energetycznej z listopada 2015 r. 5 Komisja Europejska przyjęła drugie sprawozdanie w sprawie funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla (sprawozdanie w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2015 r.) jako część sprawozdania z postępów w realizacji programu działań na rzecz klimatu. Sprawozdanie to objęło lata i przedstawiono w nim również pewne inicjatywy przyjęte w 2015 r. Niniejsze sprawozdanie w sprawie funkcjonowania rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, wymagane na podstawie art. 10 ust. 5 i art. 21 ust. 2 dyrektywy 2003/87/WE 6 (dyrektywa w sprawie EU ETS), obejmuje 2015 r., ale przedstawia także pewne inicjatywy zaproponowane lub uzgodnione w 2016 r. O ile nie wskazano inaczej, dane wykorzystane do celów niniejszego sprawozdania są danymi publicznie dostępnymi będącymi w posiadaniu Komisji przed czerwcem 2016 r. Ogólne informacje na temat różnych aspektów EU ETS, które zawarto już w poprzednich sprawozdaniach w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla, wskazano w ramkach w całym sprawozdaniu. 4 COM(2012) 652 final, 5 COM(2015) 576 załącznik 1, ANNEX-1.PDF 6 Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE (Dz.U. L 275 z , s. 32). 5

6 2. INFRASTRUKTURA EU ETS 2.1. Uwzględnienie działalności, instalacji i operatorów statków powietrznych EU ETS funkcjonuje w 28 państwach członkowskich UE, Islandii, Liechtensteinie i Norwegii. System ten obejmuje emisje z ok elektrowni i instalacji produkcyjnych oraz emisje generowane przez ok. 520 przewoźników lotniczych operujących w europejskich portach lotniczych. System obejmuje swoim zasięgiem około 45 % emisji gazów cieplarnianych w UE. Począwszy od 3. etapu ( ), do sektorów, których instalacje stacjonarne zostają objęte zakresem EU ETS, zalicza się sektory energochłonne, w tym elektrownie i inne obiekty energetycznego spalania o nominalnej mocy cieplnej >20 MW (z wyjątkiem instalacji zajmujących się przetwarzaniem odpadów niebezpiecznych lub komunalnych), rafinerie ropy naftowej, piece baterii koksowniczych, produkcję żelaza i stali, klinkieru cementowego, szkła, wapna, cegieł, ceramiki, masy włóknistej, papieru i kartonu, aluminium, produktów petrochemicznych, amoniaku, kwasu azotowego, adypinowego, glioksalu i kwasu glioksalowego, wychwytywanie, transport rurociągami i geologiczne składowanie CO 2. Do końca 2016 r. zakres EU ETS dla transportu lotniczego ogranicza się do lotów w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). EU ETS obejmuje emisje dwutlenku węgla (CO 2 ), emisje podtlenku azotu (N 2 O) z całej produkcji kwasu azotowego, adypinowego, kwasu glioksalowego i glioksalu oraz emisje perfluorowęglowodorów (PFC) z produkcji aluminium. Państwa członkowskie UE mogą włączyć do EU ETS więcej sektorów i emisji gazów cieplarnianych (procedura opt-in). Według sprawozdań sporządzonych na podstawie art. 21 i złożonych w 2016 r. za rok sprawozdawczy 2015 łączna liczba dopuszczonych instalacji wynosi zaledwie niecałe w porównaniu z ok rok wcześniej i ok dwa lata wcześniej. W 2015 r. w ramach działań EU ETS przeważającą większość spalanych paliw stanowiły paliwa kopalne. Niemniej jednak 27 państw członkowskich 7 zgłosiło także wykorzystanie biomasy w powiązaniu z niemal instalacji (18 % wszystkich instalacji w 1966 r.). Tylko 4 państwa członkowskie nie zgłosiły żadnego wykorzystania biomasy (FR, LI, LT, MT). Wskazania emisji powiązanych z biomasą nie były kompletne we wszystkich sprawozdaniach państw członkowskich na podstawie art. 21 (DK, IE, LV, PT, RO), jednak w oparciu o faktycznie przedstawione dane emisje z wykorzystanej biomasy wynosiły ok. 125 mln ton CO 2 (ok. 7 % w porównaniu z emisjami zgłoszonymi w EU ETS). Tylko dwa 7 W odniesieniu do sprawozdań sporządzanych na postawie art. 21 państwa członkowskie obejmują 28 państw członkowskich UE oraz kraje EOG (Islandię, Liechtenstein i Norwegię). 6

7 państwa członkowskie (DE i SE) zgłosiły niewielkie wykorzystanie biopaliwa, obejmujące łącznie czterech operatorów statków powietrznych 8. W ramach kategorii określonych w oparciu o roczne emisje 9, dane z 2015 r. wskazują, że w 2014 r. 72 % instalacji należało nadal do kategorii A, 21 % do kategorii B i tylko 7 % do kategorii C. W 2015 r. ponad instalacji (z wyjątkiem Włoch) zgłoszono jako instalacje o niskim poziomie emisji (57 % wszystkich z wyjątkiem Włoch) 10. Duży odsetek instalacji o niskim poziomie emisji zaliczonych do kategorii A potwierdza znaczenie opartej na podziale i innych uproszczeniach architektury systemu monitorowania, raportowania i weryfikacji opracowanego z uwzględnieniem proporcjonalności. Pomimo że podział instalacji na kategorie A, B i C oraz instalacje o niskim poziomie emisji w państwach członkowskich zasadniczo wykazuje tą samą ogólną tendencję, w sektorach branżowych lub w zakresie objętych działań występują większe różnice. We wszystkich państwach członkowskich występują instalacje objęte EU ETS, w których mają miejsce procesy spalania. Inne działania zgłoszone przez większość państw członkowskich obejmują rafinację ropy naftowej, produkcję stali, cementu, wapna, szkła, ceramiki oraz masy włóknistej i papieru. Tylko dwa państwa (Francja i Norwegia) zgłosiły, że wydały zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie wychwytywania i składowania CO 2. W odniesieniu do działań w ramach EU ETS dodatkowo wymienionych dla emisji gazów cieplarnianych innych niż CO 2, zgłaszane są zezwolenia wydane w odniesieniu do aluminium pierwotnego i perfluorowęglowodorów w 13 państwach (DE, EL, ES, FR, IS, IT, NL, NO, RO, SI, SK, SE, UK), natomiast w odniesieniu do produkcji kwasu azotowego i N 2 O - w 20 państwach (z wyjątkiem DK, EE, IE, IS, CY, LI, LV, LU, MT, PT, SI). Inne sektory związane z emisją N 2 O zostały zgłoszone jedynie w trzech państwach członkowskich i obejmują produkcję kwasu adypinowego (DE, FR, IT) oraz produkcję glioksalu i kwasu glioksalowego (DE, FR). Jak zgłoszono w 2015 r., tylko niewielka liczba państw członkowskich skorzystała z możliwości wyłączenia z EU ETS małych podmiotów uczestniczących w systemie zgodnie z art. 27 dyrektywy w sprawie EU ETS. W dyrektywie zaproponowano taką możliwość w celu jeszcze większego ograniczenia kosztów administracyjnych w odniesieniu do małych podmiotów uczestniczących w systemie i wolno z niej korzystać w przypadku, gdy wdrożone zostały równoważne środki dotyczące redukcji emisji gazów cieplarnianych. Według sprawozdań przedstawionych w 2016 r. z tej możliwości korzysta osiem państw (DE, ES, FR, HR, IS, IT, SI, UK), w szczególności w odniesieniu do instalacji służących do spalania i do 8 Emisje zgłoszone na podstawie art. 21 związane z wykorzystaniem biopaliwa wynoszą 0,001 % całkowitej emisji uczestniczącego operatora statku powietrznego. 9 Zob. rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012 z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie monitorowania i raportowania w zakresie emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 181 z , s. 30), zgodnie z którym instalacje kategorii C emitują ponad ton ekwiwalentu CO 2 rocznie, instalacje kategorii B emitują ton ekwiwalentu CO 2 rocznie, a instalacje kategorii A emitują mniej niż ton ekwiwalentu CO 2 rocznie. Ponadto instalacje o niskim poziomie emisji stanowią podzbiór instalacji należących do kategorii A, które emitują mniej niż ton ekwiwalentu CO 2 rocznie. 10 Włochy nadal pomijają dane dotyczące liczby instalacji będących instalacjami o niskim poziomie emisji. 7

8 produkcji ceramiki. Całkowita ilość wyłączonych emisji za 2015 r. wyniosła około 4 mln ton CO 2 (około 0,22 % całkowitych zweryfikowanych emisji) w porównaniu z 3,9 mln ton w 2014 r. i 4,7 mln ton CO 2 w 2013 r. Warto zauważyć, że ze sprawozdań państw członkowskich złożonych zgodnie z art. 21 w 2016 r. wynika, że tylko niewielka liczba państw członkowskich skorzystała z przepisu art. 13 rozporządzenia w sprawie monitorowania i sprawozdawczości 11 zezwalającego na stosowanie uproszczonych planów monitorowania w przypadkach o niskim ryzyku. Jedynie BE (Flandria), FR, HR, LI, LT i HU zgłaszają stosowanie takich planów w przypadku instalacji i jedynie PL, IS i FI - w przypadku transportu lotniczego. Jeżeli chodzi o uwzględnienie operatorów statków powietrznych, oszacowano, że liczba operatorów statków powietrznych zgłoszonych w ramach planów monitorowania objętych EU ETS obecnie wynosi mniej niż 530 za 2015 r., w porównaniu z ponad 610 zgłoszonymi za 2014 r Rejestr Unii Rejestr Unii służy do monitorowania prawa własności uprawnień i transakcji dotyczących uprawnień podobnie jak w banku w drodze rejestrowania ilości posiadanych na kontach i transakcji między kontami. Ten jednolity rejestr jest obsługiwany i prowadzony przez Komisję, natomiast krajowi administratorzy rejestrów we wszystkich 31 państwach uczestniczących w EU ETS pełnią rolę punktów kontaktowych dla przedstawicieli ponad kont (przedsiębiorstw lub osób fizycznych). Dla europejskich podmiotów uczestniczących w systemie, przedsiębiorców i 31 organów krajowych jednolity rejestr stanowi środek wspomagający prowadzenie działalności w ramach EU ETS: np. przydzielanie bezpłatnych uprawnień na operatorów stacjonarnych i operatorów statków powietrznych, rejestrowanie emisji podmiotów uczestniczących w systemie (instalacje stacjonarne i transport lotniczy), umożliwianie podmiotom uczestniczącym w systemie, zawodowym przedsiębiorcom i osobom fizycznym zawieranie transakcji w drodze przekazywania uprawnień między kontami, umożliwianie podmiotom uczestniczącym w systemie rekompensowanie ich emisji w drodze zrzeczenia się uprawnień. Ponadto rejestr jest wykorzystywany w celu wdrożenia decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego* i na potrzeby aukcji uprawnień do emisji. Równocześnie rejestr Unii umożliwia uczestniczącym państwom stosowanie się do zasad protokołu z Kioto: np. wycofanie lub anulowanie jednostek protokołu z Kioto. *Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 406/2009/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (Dz.U. L 140 z , s. 136). 11 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 601/2012, zob. przypis 8. 8

9 W 2016 r. rejestr Unii włączy Maltę i Cypr do międzynarodowego dziennika transakcji ONZ, jak również wdroży w koordynacji z ONZ niezbędne funkcje w celu prowadzenia procesów określonych w decyzji 3/CMP.11 Konferencji Stron protokołu z Kioto 12. Jako centralny administrator rejestru Unii Komisja, w porozumieniu z krajowymi administratorami rejestrów, dąży również do ciągłego usprawniania funkcji rejestru, zwiększania jego bezpieczeństwa i przystępności dla użytkownika. Dalsze szczegółowe informacje na temat EU ETS zostały przedstawione w podręczniku ETS FUNKCJONOWANIE RYNKU UPRAWNIEŃ DO EMISJI DWUTLENKU WĘGLA W 2015 r. W niniejszym rozdziale przedstawiono informacje na temat podaży i popytu w ramach EU ETS, które obejmują informacje dotyczące pułapu emisji, przydziału bezpłatnych uprawnień, programu NER300, sprzedaży na aukcji i odstępstwa od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego w niektórych państwach członkowskich oraz stosowanie międzynarodowych jednostek emisji. Jeżeli chodzi o popyt, przedstawiono w nim informacje dotyczące zweryfikowanych emisji oraz zachowania równowagi między podażą a popytem Podaż: uprawnienia wprowadzane do obrotu Pułap EU ETS funkcjonuje na zasadzie systemu pułapów i handlu. Pułap oznacza bezwzględną ilość gazów cieplarnianych, jaka może zostać wyemitowana w ramach systemu, aby zapewnić osiągnięcie celu, jakim jest redukcja emisji, i odpowiada liczbie uprawnień wprowadzonych do obrotu na etapie handlu emisjami. Począwszy od 3. etapu pułap obowiązujący w całej UE określa się na podstawie dyrektywy w sprawie EU ETS. Pułap jest obniżany rocznie o współczynnik liniowy redukcji wynoszący 1,74 % średniej całkowitej liczby uprawnień wydanych rocznie w latach W tabeli 1 przedstawiono dane liczbowe dotyczące pułapu w odniesieniu do każdego roku w latach (3. etap)

10 Tabela 1: Pułap EU ETS na lata Rok Roczny pułap (z wyłączeniem transportu lotniczego) Wydane uprawnienia Przydział bezpłatnych uprawnień 10

11 Pomimo że sprzedaż na aukcji w ramach 3. etapu stanowi podstawową metodę przydziału uprawnień do emisji dla przedsiębiorstw uczestniczących w EU ETS, niektóre uprawnienia będę nadal przydzielane bezpłatnie w okresie do 2020 r. i w następnych latach. Zastosowanie mają następujące zasady: w przypadku produkcji energii elektrycznej nie przysługuje już przydział bezpłatnych uprawnień (zob. sekcja ) uprawnienia rozdziela się bezpłatnie zgodnie ze zharmonizowanymi zasadami obowiązującymi w całej UE przydział bezpłatnych uprawnień odbywa się w oparciu o wskaźniki emisyjności, aby wzmocnić zachęty do redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz wynagrodzić najbardziej wydajne instalacje przewiduje się, że w całej UE rezerwa dla nowych instalacji będzie równoważna 5 % całkowitej liczby uprawnień dla 3. etapu (monetyzacja 300 mln uprawnień w ramach programu NER300 finansowanego z tej rezerwy, zob. sekcja ) Instalacjom przemysłowym przydziela się bezpłatne uprawnienia, aby zmniejszyć potencjalne ryzyko ucieczki emisji (przedsiębiorstwa przenoszące produkcje do państw trzecich, w których obowiązują mniejsze ograniczenia w zakresie emisji gazów cieplarnianych, ze względu na koszty związane z polityką przeciwdziałania zmianie klimatu, co prowadzi do potencjalnego zwiększenia ich całkowitych emisji). Sektory i podsektory uznawane za narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji są wyszczególnione w oficjalnym wykazie, który obecnie obejmuje lata Na 3. etapie 39 % całkowitej ilości dostępnych uprawnień zostanie przydzielone bezpłatnie na instalacje przemysłowe i instalacje wytwarzające energię elektryczną ze względu na ciepło, które wytwarzają. Ta część przydziału bezpłatnych uprawnień będzie dalej zwiększana ze względu na przydziały dla nowych instalacji do 2020 r. Obecnie niemożliwe jest określenie, jaka część rezerwy dla nowych instalacji zostanie wykorzystana w następnych latach. Niemniej jednak zgodnie z tendencjami przewiduje się, że nie więcej niż 2 % pułapu może zostać przydzielone bezpłatnie z rezerwy dla nowych instalacji. W związku z tym oczekuje się, że przydział bezpłatnych uprawnień na 3. etapie wyniesie ok. 41 % całkowitej kwoty. Ponadto ok. 2 % całkowitego pułapu przeznaczono na sfinansowanie programu NER300 (zob. sekcja ). W związku z tym udział aukcji w 3. etapie wynosi 57 %. Na 3. etapie nowe instalacje objęte EU ETS oraz instalacje zwiększające zdolność produkcyjną kwalifikują się do objęcia dodatkowym przydziałem bezpłatnych uprawnień z rezerwy dla nowych instalacji. Po odjęciu 300 mln uprawnień na rzecz programu NER300 początkowa rezerwa dla nowych instalacji wynosiła 480,2 mln uprawnień. Do lipca 2016 r. zarezerwowano 109,2 mln uprawnień na potrzeby 492 instalacji na cały okres trwania 3. etapu. Pozostałą rezerwę dla nowych instalacji, która wynosi 371,0 mln uprawnień, można rozdzielić w przyszłości między kolejne nowe instalacje lub istniejące instalacje zwiększające 11

12 swoją zdolność produkcyjną. Oczekuje się jednak, że znaczna liczba tych uprawnień pozostanie nieprzydzielona. Do lipca 2016 r. przydział zmniejszono o około 231,4 mln uprawnień przeznaczonych dla instalacji, które zamknięto lub których produkcję lub zdolność produkcyjną ograniczono w porównaniu z ich produkcją lub zdolnością produkcyjną wykorzystaną początkowo do wyliczenia przydziału w ramach 3. etapu. Tabela 2: Liczba uprawnień (w mln) przydzielonych bezpłatnie na rzecz przemysłu w roku 2013, 2014, 2015 i Przydział bezpłatnych uprawnień 15 (UE-28 + państwa EOG) Przydział z rezerwy dla nowych instalacji (inwestycje od podstaw i zwiększenie zdolności produkcyjnej) 903,0 874,8 847,6 821,4 11,0 14,2 14,9 14,5 Bezpłatne uprawnienia nieprzydzielone z powodu zamknięcia lub zmian w zakresie produkcji lub zdolności produkcyjnej 40,7 58,4 68,6 63,7 Ponieważ popyt na przydział bezpłatnych uprawnień przekroczył dostępną ilość, przydział na wszystkie instalacje w ramach ETS ograniczono o taki sam odsetek w wyniku zastosowania jednorodnego międzysektorowego współczynnika korygującego (zgodnie z dyrektywą w sprawie ETS). Współczynnik korygujący odpowiada zmniejszeniu liczby przydziałów bezpłatnych uprawnień o ok. 6 % w 2013 r., który to przydział wzrasta co roku, aż do osiągnięcia ok. 18 % w 2020 r. W następstwie licznych wniosków sądów krajowych o orzeczenie w trybie prejudycjalnym w kwietniu 2016 r. Trybunał Sprawiedliwości w wyroku 16 na dzień 1 marca 2017 r. unieważnił mającą obecnie zastosowanie wartość międzysektorowego współczynnika korygującego. Należy ponownie obliczyć międzysektorowy współczynnik korygujący, przestrzegając podejścia wskazanego przez Trybunał Sprawiedliwości w odniesieniu do rozszerzonego zakresu EU ETS (w tym nowych działań i nowych gazów na 2013 r.). Zmienione wartości będą miały zastosowanie do 14 Dane liczbowe obejmują zgłoszenia otrzymane do lipca 2016 r. i mogą podlegać znacznym zmianom z powodu późniejszych zgłoszeń dokonanych przez państwa członkowskie. 15 Początkowa ilość przed zastosowaniem ograniczeń, o których mowa w poniższej tabeli. 16 Sprawy połączone C-191/14, C-192/14, C-295/14, C-389/14 i C-391/14 do C-393/14. 12

13 przydziału bezpłatnych uprawnień w latach i przyczynią się do zmniejszenia przydziału bezpłatnych uprawnień dla przemysłu przy jednoczesnym wzroście wolumenu uprawnień będących przedmiotem aukcji w tych latach. 13

14 Program NER300 NER300 jest jednym z największych na świecie programów finansowania projektów demonstracyjnych w dziedzinie innowacyjnych technologii niskoemisyjnych. Program jest finansowany z monetyzacji 300 mln uprawnień do emisji z rezerwy dla nowych instalacji ustanowionej na potrzeby trzeciego etapu EU ETS. Celem programu jest zademonstrowanie bezpiecznego dla środowiska wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) oraz innowacyjnej energii ze źródeł odnawialnych (OZE) na skalę komercyjną w UE. Fundusze uzyskane w drodze monetyzacji przyznano na projekty wybrane w dwóch rundach zaproszeń do składania wniosków w grudniu 2012 r. i lipcu 2014 r. Ogólnie przyznano 2,1 mld EUR na jeden system CCS i 37 projektów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych w 19 państwach członkowskich UE. Oczekuje się, że zapewnią one dźwignię finansową dla kwoty 2,7 mld EUR inwestycji prywatnych. W tym momencie realizuje się trzy projekty NER300: projekt dotyczący bioenergii BEST we Włoszech, projekt dotyczący bioenergii Verbiostraw w Niemczech i Windpark Blaiken w Szwecji (szczegóły znajdują się w sprawozdaniu w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2015 r.). Tabela 3: Projekty NER300, które otrzymały dotacje w ramach pierwszego zaproszenia do składania wniosków 17 Zaległe projekty 16 Realizowane projekty 3 Wycofane projekty 1 Ogółem Zgodnie z decyzją Komisji 2010/670/UE (decyzja dotycząca NER 300) w przypadku projektów, które otrzymały dotacje w ramach pierwszego zaproszenia do składania wniosków w 2012 r., ostateczną decyzję inwestycyjną należy podjąć do końca 2016 r., natomiast w przypadku projektów, które otrzymały dotacje w ramach drugiego zaproszenia do składania wniosków, przewiduje się, że podjęcie takiej decyzji nastąpi do końca czerwca 2018 r. 14

15 Sprzedaż uprawnień na aukcji Sprzedaż na aukcji stanowi przejrzystą metodę przydziału, która umożliwia uczestnikom rynku nabywanie uprawnień po cenie rynkowej. Od początku 3. etapu EU ETS sprzedaż na aukcji za pośrednictwem rynku pierwotnego stała się domyślnym trybem przydziału uprawnień; oznacza to, że ponad połowa uprawnień zostanie sprzedana na aukcjach, przy czym proporcja ta stale rośnie przez cały okres rozliczeniowy. Aukcje są regulowane rozporządzeniem w sprawie sprzedaży na aukcji*, w którym określono harmonogram, kwestie administracyjne oraz pozostałe aspekty sprzedaży na aukcji, aby zapewnić otwarty, przejrzysty, zharmonizowany i niedyskryminujący proces. * Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031/2010 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie (Dz.U. L 302 z , s. 1). W okresie sprawozdawczym aukcje odbywały się za pośrednictwem następujących platform aukcyjnych: Platforma European Energy Exchange AG ( EEX ) prowadząca sprzedaż na aukcji jako wspólna platforma aukcyjna dla 25 państw członkowskich uczestniczących we wspólnym postępowaniu o udzielenie zamówienia oraz dla Polski, która zdecydowała o wycofaniu się ze wspólnego postępowania o udzielenie zamówienia, jednak nie wybrała jeszcze własnej platformy aukcyjnej; na dzień 5 września 2016 r. EEX prowadzi aukcje jako druga wspólna platforma aukcyjna wybrana dnia 13 lipca 2016 r.; Platforma EEX prowadzi sprzedaż aukcyjną dla Niemiec jako platforma aukcyjna opt-out ; ICE Future Europe ( ICE ) prowadzi sprzedaż aukcyjną dla Zjednoczonego Królestwa jako platforma aukcyjna opt-out. Islandia, Liechtenstein i Norwegia nie rozpoczęły jeszcze aukcyjnej sprzedaży uprawnień. Za pośrednictwem EEX prowadzącej aukcyjną sprzedaż w imieniu 27 państw członkowskich (25 państw członkowskich współpracujących w ramach wspólnej platformy aukcyjnej, Niemiec i Polski) sprzedano na aukcji 88 % całkowitej liczby uprawnień sprzedawanych na aukcji, a za pośrednictwem ICE sprzedano na aukcji 12 % całkowitego wolumenu w imieniu Zjednoczonego Królestwa. Do dnia 30 czerwca 2016 r. na potrzeby 3. etapu przeprowadzono ponad 820 aukcji. W poniższej tabeli przedstawiono przegląd wolumenów uprawnień 3. etapu sprzedawanych na aukcji za pośrednictwem EEX i ICE w roku 2012 (tzw. wczesne aukcje 18 ), 2013, 2014, 18 Wczesne aukcje uprawnień w ramach 3. etapu przeprowadzono w 2012 r. biorąc pod uwagę powszechnie stosowaną praktykę handlową w sektorze energii elektrycznej, polegającą na sprzedaży energii na zasadzie 15

16 2015 i Wolumeny uprawnień do emisji ogólnych określono biorąc pod uwagę decyzję o opóźnieniu sprzedaży 900 mln uprawnień z lat 2014, 2015, i 2020 zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 176/2014, a wolumeny uprawnień do emisji lotniczych określono biorąc pod uwagę czasowe odstępstwa dla sektora lotnictwa ustanowione decyzją nr 377/2013/UE i rozporządzeniem (UE) nr 421/2014. Tabela 4: Liczba uprawnień w ramach 3. etapu sprzedanych na aukcjach EEX i ICE Rok Liczba uprawnień do emisji ogólnych sprzedanych na aukcjach Liczba uprawnień do emisji lotniczych sprzedanych na aukcjach Aukcje zwykle przebiegały bezproblemowo, a ceny rozliczenia aukcji były zwykle zgodne z cenami rynku wtórnego, przy czym nie występowały istotne problemy ani incydenty. Jedna aukcja przeprowadzona przez EEX dla Polski została anulowana w okresie sprawozdawczym. Anulowanie nastąpiło po zaledwie trzech anulowaniach, które miały miejsce w 2013 r., krótko po rozpoczęciu sprzedaży na aukcjach na 3. etapie. W dodatku 2 do załącznika zawarto przegląd cen rozliczenia aukcji wszystkich uprawnień do emisji ogólnych z aukcji od 2013 r. do dnia 30 czerwca 2016 r., w tym przegląd liczby uczestników i wskaźnik wypłacalności. Platformy aukcyjne publikują szczegółowe wyniki każdej aukcji na specjalnych stronach internetowych. Ponadto Niemcy, Polska i Zjednoczone Królestwo oraz Komisja w imieniu państw członkowskich korzystających ze wspólnej platformy aukcyjnej, publikują comiesięczne sprawozdania w sprawie aukcji 19, w których można znaleźć dalsze informacje o wynikach aukcji, w tym o uczestnictwie, wskaźniku wypłacalności i cenach. Łączne dochody uzyskane z aukcji przeprowadzonych od 2012 r. do czerwca 2016 r. przekroczyły 14 mld EUR. Zgodnie z dyrektywą w sprawie EU ETS państwa członkowskie powinny wykorzystać co najmniej 50 % dochodu ze sprzedaży aukcyjnych, w tym wszystkie perspektywicznej oraz dokonywania zakupu wymaganych wkładów (w tym uprawnień) po sprzedaży swoich produktów. 19 Sprawozdania te są dostępne na specjalnych stronach internetowych Komisji, na których można również znaleźć inne informacje dotyczące sprzedaży aukcyjnej, dostępnych pod adresem: 16

17 dochody z uprawnień rozdzielonych na potrzeby solidarności i wzrostu, na cele związane z klimatem i energią. W 2015 r. sprzedaż na aukcji uprawnień ETS przyniosła państwom członkowskim 4,9 mld EUR dochodu. Według informacji przekazanych Komisji w 2015 r. państwa członkowskie wydały lub planowały wydać średnio 77 % tych dochodów na określone cele związane z klimatem i energią 20. Więcej informacji na temat wykorzystania dochodów ze sprzedaży aukcyjnych można będzie znaleźć w sprawozdaniu dotyczącym stanu unii energetycznej z 2016 r. W grudniu 2015 r. Komisja zainicjowała konsultacje społeczne w sprawie funkcjonowania rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji 21. Z wyjątkiem kilku aspektów, w przypadku których można byłoby rozważyć możliwe usprawnienia techniczne, wyniki aukcji i reakcje na konsultacje społeczne potwierdzają, że obecna struktura rozporządzenia w sprawie sprzedaży na aukcji gwarantuje ogólną płynność, sprawność i skuteczność przeprowadzania aukcji i przydziału uprawnień, w tym w ograniczonym systemie opt-out Odstępstwo od stosowania pełnego systemu aukcyjnego w odniesieniu do sektora energetycznego Odstępstwo od ogólnej zasady sprzedaży na aukcji przewidziano w art. 10c dyrektywy w sprawie EU ETS, aby wspierać inwestowanie w modernizację sektora energii elektrycznej w niektórych państwach członkowskich. Osiem z dziesięciu kwalifikujących się państw członkowskich* korzysta z tego odstępstwa i bezpłatnie przydziela wytwórcom energii elektrycznej pewną liczbę uprawnień pod warunkiem realizacji określonych inwestycji. Bezpłatne uprawnienia, o których mowa w art. 10c, odejmuje się od liczby uprawnień, które dane państwo członkowskie w innym przypadku sprzedałoby na aukcji. W zależności od przepisów krajowych w zakresie wprowadzania odstępstwa wytwórcy energii elektrycznej mogą otrzymać bezpłatne uprawnienia o wartości równej realizowanym lub zrealizowanym przez nich inwestycjom wymienionym w krajowym planie inwestycji lub płatnościom dokonanym na rzecz funduszu krajowego, za pośrednictwem którego finansuje się takie inwestycje. * Do zastosowania odstępstwa kwalifikują się Bułgaria, Republika Czeska, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska i Rumunia. Łotwa i Malta zdecydowały się z nich nie skorzystać. Liczbę takich bezpłatnych uprawnień przydzielonych bezpłatnie wytwórcom energii elektrycznej w 2015 r. przedstawiono w tabeli 5. Maksymalną liczbę wydanych uprawnień rocznie wskazano w dodatku 1 do załącznika. Jeżeli liczba przydzielonych uprawnień jest 20 Zob. art. 10 ust. 3 dyrektywy w sprawie EU ETS

18 niższa niż maksymalna liczba uprawnień, które można przydzielić, niewykorzystane uprawnienia można przydzielić bezpłatnie w następnym roku (następnych latach) w zależności od odpowiednich przepisów krajowych państw członkowskich. Uprawnienia nieprzydzielone bezpłatnie na zasadzie odstępstwa zostaną ostatecznie sprzedane na aukcji. W pierwszym roku można było zgłaszać określone w planie krajowym inwestycje, których realizacji podjęto się począwszy od czerwca 2009 r. W odniesieniu do lat 2013 i 2014 zgłoszono koszty 500 inwestycji, z których 135 ukończono, a w odniesieniu do 22 zgłoszono unieważnienie, natomiast pozostałe są w trakcie realizacji, lecz nie zostały jeszcze ukończone. Całkowita wysokość zgłoszonego wsparcia inwestycji w latach wynosi ok. 9,49 mld EUR. Około 80 % wsparcia zostało przeznaczone na modernizację i doposażanie infrastruktury, natomiast pozostałe inwestycje dotyczyły czystych technologii lub dywersyfikacji dostaw energii. Do przykładowych inwestycji należą: nowa kogeneracyjna turbina kondensacyjna w Estonii (modernizacja infrastruktury), odbudowa lokalnych sieci grzewczych w Bułgarii (doposażanie infrastruktury), zastąpienie węgla energią ze źródeł odnawialnych w postaci utylizacji odpadów w Republice Czeskiej (czyste technologie) oraz budowa gazociągu międzysystemowego gazu ziemnego na Węgrzech (dywersyfikacja dostaw energii). Tabela 5: Liczba bezpłatnych uprawnień wydanych na podstawie art. 10c Państ wo człon kows kie Liczba bezpłatnych uprawnień, o które wnioskowało państwo członkowskie BG CY CZ EE HU LT PL RO Ogół em

19 mln Wykres 1: Bezpłatne uprawnienia wydane na podstawie art. 10c Zgodnie z dyrektywą w sprawie EU ETS państwa członkowskie korzystające z odstępstwa muszą publikować roczne sprawozdania z realizacji inwestycji wymienionych w swoich planach krajowych. Należy również publikować informacje o zastosowaniach. Z doświadczenia wynika, że opublikowane do tej pory istniejące sprawozdania różnią się między sobą pod względem formatu i treści. W niektórych przypadkach państwa członkowskie ograniczają lub agregują informacje dotyczące kosztów inwestycji, powołując się na tajemnicę przedsiębiorstwa. Sprawozdania są zazwyczaj publikowane na stronach internetowych odpowiedniego ministerstwa, np. Ministerstwa Energii (Bułgaria, Litwa, Rumunia) lub Ministerstwa Środowiska (Republika Czeska, Estonia, Cypr, Węgry, Polska). Uprawnienia, które nie zostaną przyznane bezpłatnie, zostają wystawione na sprzedaż aukcyjną. Poniższe wykresy przedstawiają obecny rozdział uprawnień na lata Na przykład Polska posiada ok. 50 mln niewykorzystanych uprawnień, które odjęto od jej przydziału uprawnień sprzedanych na aukcji w latach , jednak uprawnienia te nie zostały jeszcze przyznane bezpłatnie. 19

20 Wykres 2: Rozdział uprawnień (przydzielone, sprzedane na aukcji, pozostałe niewykorzystane) Uprawnienia przydzielone Uprawnienia sprzedane na aukcji Pozostałe niewykorzystane uprawnienia 20

21 Międzynarodowe jednostki emisji EU ETS umożliwia uczestnikom wykorzystywanie jednostek emisji przeznaczonych na mechanizm czystego rozwoju (CDM) i mechanizm wspólnego wdrożenia (JI) dwóch programów kredytowania na poziomie ONZ na rzecz wywiązania się z części swoich zobowiązań wynikających z EU ETS *. Przewiduje się, że będzie to funkcjonować do 2020 r. Na 3. etapie jednostki emisji nie są już bezpośrednio przekazywane, tak jak na 2. etapie, lecz wymieniane na uprawnienia na przestrzeni roku kalendarzowego. W przypadku wykorzystania jednostek emisji przez uczestników EU ETS zastosowanie ma szereg zasad np. standardy jakości, brak projektów jądrowych i projektów związanych z zalesianiem i ponownym zalesianiem oraz brak jednostek emisji z nowych projektów zarejestrowanych po 2013 r. w państwach innych niż kraje najsłabiej rozwinięte. Istnieją również zasady ilościowe dotyczące maksymalnych poziomów jednostek emisji możliwych do wykorzystania przez operatorów i operatorów statków powietrznych **. * Zarówno projekty objęte CDM jak i JI generują jednostki emisji Kioto: Odpowiednio jednostki poświadczonej redukcji emisji (CER) i jednostki redukcji emisji (ERU), z których każda stanowi równowartość jednej tony CO 2. ** Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1123/2013 z dnia 8 listopada 2013 r. w sprawie określania uprawnień do międzynarodowych jednostek emisji zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 299 z , s. 32). Chociaż dokładna liczba uprawnień do jednostek emisji na 2. i 3. etapie będzie częściowo zależna od liczby przyszłych zweryfikowanych emisji, analitycy rynku szacują, że wyniesie ona około 1,6 mld jednostek. Na dzień 30 kwietnia 2016 r. łączna liczba wykorzystanych lub wymienionych międzynarodowych jednostek emisji wynosi 1,468 mld, co stanowi ponad 90 % dozwolonej maksymalnej liczby jednostek emisji. Na okres po 2020 r. Rada Europejska podjęła decyzję w sprawie celu redukcji emisji krajowych, co oznacza, że w następnym okresie rozliczeniowym EU ETS nie przewiduje się wykorzystania międzynarodowych jednostek emisji. Poniższe wykresy ilustrują wymianę międzynarodowych jednostek emisji. Pełny przegląd znajduje się w dodatku 3 do załącznika. 21

22 Wykres 3: Podsumowanie wymiany międzynarodowych jednostek emisji do dnia 31 października 2016 r Popyt: uprawnienia wyłączone z obiegu Z informacji odnotowanych w rejestrze Unii wynika, że w 2015 r. emisje gazów cieplarnianych z instalacji uczestniczących w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) obniżyły się o około 0,4 %. Potwierdza to tendencję spadkową panującą przez ostatnie pięć lat funkcjonowania systemu. 22

23 Tabela 6: Zweryfikowane emisje Rok Zweryfikowane emisje (w mln ton ekwiwalentu CO 2 ) Zmiana w odniesieniu do roku x-1-1,8 % -2 % -3 % -4,5 % -0,4 % Stopa wzrostu realnego PKB EU28 1,7 % -0,5 % 0,2 % 1,5 % 2,2 % Źródło: ogólnodostępna strona dziennika transakcji Unii Europejskiej (EUTL) ( Dane dotyczące PKB zgodne z danymi zgłoszonymi pod adresem: (dostęp we wrześniu 2016 r.). Zweryfikowane emisje lotnicze zostały zgłoszone oddzielnie w sekcji 4. Liczba dobrowolnie anulowanych uprawnień (nie wykorzystanych na potrzeby zgodności) wynosiła w 2015 r uprawnień. Ogólnie zarejestrowano dotychczas anulowanych uprawnień Zachowanie równowagi między podażą a popytem Na początku 3. etapu EU ETS charakteryzował się dużym brakiem równowagi między podażą i popytem na uprawnienia, co spowodowało nadwyżkę ok. 2,1 mld uprawnień w 2013 r. W 2014 r. nadwyżka ta nieznacznie zmalała do poziomu około 2,07 mld uprawnień, a w 2015 r. znacznie zmalała do ok. 1,78 mld uprawnień. Spadek nadwyżek odzwierciedla zmniejszenie się wolumenu aukcji z powodu wdrożenia środka opóźnienia sprzedaży 22, w związku z czym przełożono sprzedaż aukcyjną 400 mln uprawnień w 2014 r., 300 mln w 2015 r. i 200 mln w 2016 r. Uprawnienia te zostaną ostatecznie przeniesione do rezerwy stabilności rynkowej. W przypadku braku opóźnienia sprzedaży w 2015 r. nadwyżka byłaby o ponad 40 % wyższa. Emisje zmniejszyły się zaledwie o niewielki procent w 2015 r., co doprowadziło do znacznego ograniczenia netto różnicy pomiędzy podażą i popytem. 22 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1359/2013/UE z dnia 17 grudnia 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu wyjaśnienia przepisów dotyczących harmonogramu aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych (Dz.U. L 343 z , s. 1). 23

24 Aby rozwiązać kwestię braku strukturalnej równowagi między podażą i popytem na uprawnienia, przedłożono wniosek ustawodawczy w sprawie ustanowienia rezerwy stabilności rynkowej oraz zwiększenia elastyczności podaży uprawnień do emisji na aukcji. Rezerwę stabilności rynkowej uzgodniono w 2015 r. 23 i zostanie ona wdrożona od 2019 r. 23 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE (Dz.U. L 264 z , s. 1). 24

25 Kluczową kwestią w odniesieniu do funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej jest łączna liczba uprawnień w obiegu. Uprawnienia zostaną dodane do rezerwy, jeżeli łączna liczba uprawnień w obiegu przekroczy określony wcześniej górny próg (833 mln uprawnień), a uwolnienie uprawnień z rezerwy nastąpi, jeżeli ich liczba będzie niższa od określonego wcześniej dolnego progu (poniżej 400 mln uprawnień lub w przypadku przyjęcia środków zgodnie z art 29a dyrektywy w sprawie EU ETS). W związku z tym rezerwa stabilności rynkowej wchłania lub uwalnia uprawnienia, jeżeli łączna liczba uprawnień w obiegu wykracza poza określony wcześniej zakres. Opóźnienie sprzedaży i tzw. nieprzydzielone* uprawnienia także zostaną objęte rezerwą. Podaż uprawnień do emisji obejmuje uprawnienia przeniesione z 2. etapu (na lata ), uprawnienia sprzedane na aukcji, uprawnienia przydzielone bezpłatnie oraz uprawnienia znajdujące się w rezerwie dla nowych instalacji; popyt określają natomiast emisje instalacji oraz uprawnienia unieważnione. Szczegółowe informacje znaleźć można w tabeli 1 w dodatku 4 do załącznika. Punkt wyjścia dla określenia łącznej liczby uprawnień w obiegu stanowi łączna liczba uprawnień pozostałych po 2. etapie EU ETS, których nie zrzeczono się ani nie unieważniono**. Ta suma przeniesionych uprawnień wynosząca (liczba ta nie obejmuje wczesnych aukcji uprawnień 3. etapu, które miały miejsce w 2012 r., ale odzwierciedla wykorzystanie międzynarodowych jednostek emisji przed rozpoczęciem 3. etapu. Łączna liczba międzynarodowych jednostek emisji wykorzystanych od 2008 r., wymienionych w sekcji ), odpowiada zatem dokładnej liczbie uprawnień systemu handlu emisjami będących w obiegu na początku trzeciego okresu rozliczeniowego EU ETS. Łączną liczbę uprawnień w obiegu, które są istotne z punktu widzenia określania uprawnień włączanych do rezerwy stabilności rynkowej i z niej uwalnianych, oblicza się przy pomocy następującego wzoru: łączna liczba uprawnień w obiegu = podaż (popyt*** + uprawnienia w rezerwie stabilności rynkowej) * Nieprzydzielone uprawnienia oznaczają uprawnienia nieprzydzielone zgodnie z art. 10a ust. 7 dyrektywy w sprawie EU ETS, tj. uprawnienia pozostające w rezerwie dla nowych instalacji, oraz uprawnienia będące wynikiem zastosowania art. 10a ust. 19 i 20, tj. uprawnienia przewidziane w ramach przydziału bezpłatnych uprawnień na rzecz instalacji, lecz nieprzydzielone z powodu (częściowego) zaprzestania eksploatacji lub znacznych ograniczeń zdolności. ** Na koniec drugiego okresu rozliczeniowego uprawnienia te zastąpiono uprawnieniami 3. etapu. Żadne inne uprawnienia istniejące przed trzecim etapem handlu emisjami nie wchodzą w skład łącznej liczby uprawnień będących w obiegu. Wyjaśnienia dotyczące przeniesienia uprawnień do emisji można znaleźć pod adresem: *** Obejmuje również uprawnienia unieważnione. W rocznym sprawozdaniu w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla można skonsolidować dane dotyczące podaży i popytu, które są publikowane zgodnie z harmonogramem obowiązków sprawozdawczych wynikających z dyrektywy w sprawie EU 25

26 ETS oraz jej przepisów wykonawczych. Wspomniany harmonogram, odpowiednie dane i zakres przedstawiono w tabeli 2 w dodatku 4 do załącznika. Ponieważ rezerwa stabilności rynkowej zacznie funkcjonować w 2019 r., od 2017 r. w połowie maja Komisja będzie regularnie publikowała informacje na temat łącznej liczby uprawnień w obiegu w odniesieniu do roku poprzedniego. Na wykresie 4 24 przedstawiono dane liczbowe dotyczące odpowiednio skumulowanej podaży i skumulowanego popytu dla ETS do końca 2014 r. Całkowita podaż w 2013 r. wynosiła około 2,18 mld uprawnień, a całkowity popyt wynosił około 1,96 mld uprawnień. W 2014 r. zarówno całkowita podaż jak i całkowity popyt zmniejszyły się do około 1,87 mld uprawnień. W 2015 r. podaż zmniejszyła się do 1,58 mld uprawnień, natomiast popyt uległ nieznacznemu zmniejszeniu do 1,85 mld uprawnień. W następstwie w 2013 r. nadwyżka wzrosła o ok. 220 mln uprawnień do ponad 2 mld uprawnień, w 2014 r. liczba ta pozostała stabilna, a następnie spadła w 2015 r. do ok. 1,78 mld uprawnień. Nadwyżka ma zatem najniższy poziom od początku bieżącego okresu rozliczeniowego. Zmniejszona podaż w latach odzwierciedlała niższy wolumen aukcji w związku z wdrożeniem opóźnienia sprzedaży. Wykres 5 przedstawia rozwój podaży i popytu w latach Wspomniane wykresy dotyczące lat oparto na najbardziej aktualnych danych z lat, które można znaleźć w dzienniku transakcji Unii Europejskiej (EUTL). Oznacza to, że mogą one obejmować aktualne dane dotyczące lat

27 Wykres 4: Równowaga pomiędzy skumulowaną podażą i skumulowanym popytem do końca 2015 r. Podaż (skumulowana, w milionach) Popyt (skumulowany, w milionach) Przydział bezpłatnych uprawnień Wymienione międzynarodowe jednostki emisji Przydział bezpłatnych uprawnień (rezerwa dla nowych instalacji) Przydział bezpłatnych uprawnień (10c) Monetyzacja NER 300 przez EBI Sprzedaż aukcyjna Wczesna sprzedaż na aukcji Przeniesienie uprawnień Anulowanie Zweryfikowane emisje 27

28 Wykres 5: Rozwój podaży i popytu w latach popyt podaż suma przeniesionych uprawnień z 2. etapu nadwyżka 4. LOTNICTWO Od początku 2012 r. emisje ze wszystkich lotów odbywających się między portami lotniczymi w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), z lotów rozpoczynających się w portach lotniczych w obrębie EOG, a kończących się w państwach trzecich oraz, jeżeli nie wyłączono ich w myśl prawodawstwa delegowanego, z lotów kończących się w portach lotniczych w obrębie EOG, a rozpoczynających się w państwach trzecich, zostają objęte EU ETS. W odpowiedzi na zgodę Zgromadzenia Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego na stworzenie do 2016 r. globalnego mechanizmu rynkowego, który ma być wdrażany od 2020 r. w celu ograniczenia emisji pochodzących z międzynarodowego transportu lotniczego, zakres zastosowania EU ETS jest jednak tymczasowo zmniejszony do emisji pochodzących z lotów w obrębie EOG w okresie

29 Według sprawozdań złożonych zgodnie z art. 21 w 2016 r. 524 operatorów statków powietrznych obecnie posiada plan monitorowania (w porównaniu z 611 zgłoszonymi za poprzedni rok). Z tej liczby 56 % (296) stanowili operatorzy wykonujący zarobkowe przewozy lotnicze, a pozostałe 44 % (228) operatorzy niewykonujący zarobkowych przewozów lotniczych. Łącznie zakwalifikowano 274 operatorów (52 % całkowitej liczby) jako małe podmioty uczestniczące w systemie (w porównaniu z 329, czyli 54 %, rok wcześniej). Zweryfikowane emisje pochodzące z działalności lotniczej prowadzonej między portami lotniczymi w EOG wyniosły 56,9 mln ton CO 2 w 2015 r., co stanowi wzrost o 3,6 % w stosunku do 54,9 mln ton CO 2 w 2014 r. Początkowy przydział operatorów statków powietrznych dostosowano również do ograniczonego zakresu w obrębie EOG. Dostosowany przydział bezpłatnych uprawnień wynosił 25 32,3 mln uprawnień w 2015 r. Liczbę uprawnień przeznaczonych na sprzedaż na aukcji w 2015 r. określono na podstawie przewidywanej rocznej sumy wynoszącej 5,7 mln w następstwie korekt wolumenów uprawnień sprzedawanych na aukcji zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 421/2014. Te uprawnienia sprzedano na aukcji między majem a grudniem 2015 r. Te dane wskazują popyt netto na uprawnienia do emisji lotniczych wynoszący około 19 mln ton w 2015 r. 25 Dane według stanu z września 2015 r. 29

30 5. NADZÓR RYNKU Znacząca część codziennych transakcji związanych z uprawnieniami do emisji ma postać instrumentów pochodnych (kontraktów terminowych typu future, typu forward, opcji, swapów), które już podlegają regulacjom UE dotyczącym rynków finansowych. Zastąpi je pakiet MiFID2, który będzie miał zastosowanie od stycznia 2018 r. Pakiet ten wymaga przyjęcia szeregu środków wykonawczych. W ramach MiFID2 również uprawnienia do emisji zostaną sklasyfikowane jako instrumenty finansowe. Oznacza to, że przepisy MiFID2 mające zastosowanie do tradycyjnych rynków finansowych (rynków obejmujących obrót instrumentami pochodnymi uprawnień do emisji dwutlenku węgla na wiodących platformach) będą miały również zastosowanie do segmentu kasowego wtórnego rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla (transakcji związanych z uprawnieniami do emisji w celu bezzwłocznego dostarczenia na rynku wtórnym, obecnie nieuregulowanych na poziomie UE), stawiając go na równi z rynkiem instrumentów pochodnych pod względem przejrzystości, ochrony inwestorów i integralności.* Ponadto na podstawie wzajemnych odniesień do definicji instrumentów finansowych w MiFID2 zastosowanie będą miały inne elementy przepisów dotyczących rynków finansowych. Ma to miejsce w szczególności w przypadku rozporządzenia w sprawie nadużyć na rynku, którego zakres obejmie transakcje i działania związane z uprawnieniami do emisji zarówno na rynkach wtórnych, jak i na aukcjach EU ETS na rynku pierwotnym. Podobnie wzajemne odniesienia do MiFID2 w trzeciej dyrektywie w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy będą skutkować obowiązkiem przeprowadzenia kontroli należytej staranności wobec klienta przez licencjonowane na podstawie MiFID podmioty uczestniczące w obrocie uprawnieniami do emisji wobec swoich klientów na wtórnym rynku kasowym uprawnień do emisji. ** * Nadzór na rynku pierwotnym będzie w dalszym ciągu objęty rozporządzeniem w sprawie sprzedaży aukcyjnej w odniesieniu do zagadnień innych niż kwestie związane z nadużyciem na rynku, w przypadku których bezpośrednie zastosowanie ma rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku. ** Kontrole należytej staranności są już obowiązkowe na rynku pierwotnym i na rynku wtórnym instrumentów pochodnych uprawnień do emisji. W MiFID2 i w rozporządzeniu w sprawie nadużyć na rynku, przyjętych w 2014 r., przewidziano pewne dostosowania ogólnego systemu do specyfiki rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla (zob. sprawozdanie w sprawie rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla z 2015 r.). Kilka środków poziomu 2 obejmujących szczegóły przepisów w ramach MiFID2 i rozporządzenia w sprawie nadużyć na rynku przyjęto w 2015 r. i 2016 r. 30